„DOBROSTAN ZWIERZĄT”

i kryteria jego oceny

Andrzej Kowalski

Zespół Patofizjologii, Wydz. Med. Wet. UWM Olsztyn

Olsztyn, 26 marca 2006 r.

P r a w o

Z o o h ig ie n a

F iz jo lo g ia

P a to fi z jo lo g ia

E to lo g ia

P s y c h o n e u r o e n d o -

k r y n o lo g ia

P s y c h o -

s o m a ty k a

D o b r o s ta n

Układ człowiek – zwierzę

reifikacja („urzeczowienia” zwierząt) -

prawo rzymskie

zoopersonalizm – równe prawa zwierząt

i ludzi - jedna płaszczyzna moralna

W Polsce do 1997 roku zwierzęta były

rzeczami

Kartezjusz (XVII w.) = zwierzęta -
bezduszne maszyny - wiwisekcja

Kant – Człowiek nie ma żadnych
powinności

Filozofia liberalistyczna - homo
economicus

Spencer – prawa zwierząt

Ruchy New Age (1970-1980 -
Przyroda

1978 r. UNESCO - deklaracja praw
zwierząt

Anglia - 1824 r. - Royal Society for the
Prevention of Cruelty to Animals

1864 r. - Towarzystwo Opieki nad
Zwierzętami.
1925 - Polska Liga Ochrony Zwierząt
1936 - połączenie - Zjednoczenie
Towarzystw Opieki nad Zwierzętami
Rzeczpospolitej.
1928 r. - rozporządzenia Prezydenta RP o
ochronie zwierząt
1990 - Ustawa o ochronie zwierząt. -
„zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do
odczuwania cierpienia nie jest rzeczą, a
człowiek jest mu winien poszanowanie (nie
godność), ochronę i opiekę”

Ustawa z dnia 21 stycznia 2005

o doświadczeniach na zwierzętach.

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony

Zwierząt OTOZ-Animals, World

Society for the Protection of Animals

(WSPA) i Compassion in World

Farming (CIWF) - Petycja do

Ministra Szkolnictwa Wyższego o

obligatoryjne wprowadzenie

przedmiotu „dobrostan zwierząt” do

programów edukacyjnych na

wydziałach weterynaryjnych, biologii,

biotechnologii oraz rolniczych

państwowych szkół wyższych.

„dobrostan to stan zdrowia
psychicznego i fizycznego spełniany
w warunkach harmonii ustroju ze
środowiskiem”

„to zespół warunków pokrywających
potrzeby biologiczne ustroju
(fizyczne i psychiczne)
umożliwiające ujawnienie pełni
możliwości genetycznych”.

Pojęcie

dobrostan

zwierząt

określa

odpowiedni status zwierzęcia i jakość jego
bytu, na który składa się zaspokojenie
wszystkich potrzeb, nie tylko w zakresie
pokarmowym, dobrej opieki zdrowotnej,
odpowiednich pomieszczeń hodowlanych
lecz i jego wymagań wynikających z
potrzeb psychicznych, objawiających się
właściwym,

charakterystycznym

dla

danego gatunku behawiorem.
(Kołacz)

Kodeks Rady Europy i Komitetu Dobrostanu Zwierząt

Zwierzęta powinny

być:

Warunki niezbędne do

spełnienia wymogów

dobrostanu

WOLNE OD GŁODU I
PRAGNIENIA

Zapewnienie świeżej wody i
paszy pokrywającej potrzeby w
zakresie wzrostu, zdrowotności
i żywotności

WOLNE OD
DYSKOMFORTU

Zabezpieczenie powierzchni
wypoczynku, schronienia oraz
optymalnych warunków
środowiska

WOLNE OD BÓLU,
URAZÓW I CHORÓB

Zapewnienie prewencji,
profilaktyki, szybkiej
diagnostyki i skutecznego
leczenia,

WOLNE OD STRACHU
I STRESU

Eliminacja czynników
stresowych
(psychogennych i
somatycznych)

ZDOLNE DO
WYRAŻANIA
NORMALNEGO
BEHAWIORU

Odpowiednia przestrzeń
życiowa i skład socjalny w
grupie

Wskaźniki bezpośrednie

(fizjologiczne) -

procesy adaptacyjne (stres)

-poziom hormonów stresowych, białek ostrej
fazy,

wskaźniki

hematologiczne,

biochemiczne, immunologiczne, rozrodu,

Wskaźniki uzupełniające,

-wskaźniki

zoohigieniczne:

temperatura,

wilgotność,

ruch

powietrza

(czynniki

ochładzające),

wymiana

powietrza

(sprawność wentylacji), natężenie hałasu,
gęstość

obsady,

zanieczyszczenia

szkodliwymi gazami, pyłami, rodzaje podłoża,
oświetlenie,

- skład socjalny i hierarchii stadnej

-technopatie

Niski poziom

dobrostanu

Wysoki poziom

dobrostanu

• obniżony poziom
zdolności adaptacyjnych
względem sytuacji
stresowych,
• zaburzenia w
przejawianiu naturalnych
reakcji behawioralnych,
(patologie behawioralne -
stereotypie,
autonarkotyzm),
• obniżona zdolność
wzrostu i rozrodu,
• uszkodzenia ciała
(urazogenność
środowiska),
• immunosupresja
• choroby

• utrzymanie w normie
wskaźników
fizjologicznych.
• utrzymanie w normie
wzorców behawioralnych
• normalny wzrost i
rozwój w pełnym zdrowiu

Stres – odwrotność dobrostanu

Zjawisko stresu

- dążenie organizmu

będącego pod presją obciążających
bodźców środowiskowych do
przeciwstawienia się im i przetrwania
w nowych warunkach.

Stres

– adaptacja

Distress

- patologia

Reakcja stresowa

1-

oś

podwzgórzowo–przysadkowo–

korowonadnerczowa

(stres

somatyczny lub fizjologiczny)

- kortykoidy

2 -

oś współczulno – rdzeniowonadnerczowa

(stres psychogenny lub emocjonalny)

- katecholaminy

Mechanizm stresu psychogennego

 

 

(OUN)

↓

pień i gałązki nerwów układu

współczulnego

↓

rdzeń nadnerczy→ synteza adrenaliny i

noradrenaliny

 
 

Stresory

 

bodźce

o

charakterze

emocjonalnym

(strach, panika).

Mechanizm stresu somatycznego

 

kora mózgowa

↓

układ rąbkowy (limbiczny)

↓

podwzgórze (jądro przykomorowe) CRH (CRF)

↓

przysadka mózgowa → (POMC) → MSH, -LPH -

endorfiny, (ACTH)

↓

kora nadnerczy → steroidogeneza → glikokortykoidy

→ kortyzol (u świni, bydła, psa) kortykosteron (u drobiu
i gryzoni)

Stresory o charakterze fizycznym

ból, zimno, przegrzanie, gorączka, głód,

odwodnienie,

hipoglikemia, i nterleukina I,

interleukina VI, tymozyna,

brutalne podejście do

zwierząt, manipulacja nimi, transport,

działanie

prądu elektrycznego

Hormonalne następstwa stresu

Wzrost -

prolaktyny, tyreoliberyny (TSH-RH),

tyreotropowego (TSH), trójjodotyroksyny (T-
3), tyroksyny (T-4), opioidów, serotoniny i
dopaminy

Obniżenie -

gonadoliberyny (GnRH), i

gonadotropin

(luteotropiny

-LH

i

folikulotropiny

-

FSH),

hormonów

gonadowych – testosteronu, estrogenów i
progesteronu.
- hormonu wzrostu (GH)

Natychmiastowe następstwa stresu

(od kilkudziesięciu sekund do kilku - kilkunastu

godzin)

wzrost

poziomu katecholamin u świń pojawia się

po ok. 20- 22 sek., kortyzolu po ok. 45 sek.

wzrost

zawartości glukozy, wolnych kwasów

tłuszczowych,

AlAT, AspAT, CK, GGTP, LDH, AP,

zaburzenia elektrolitowe,

obniżenie

hematokrytu, eozynopenia

przekrwienie

i

powiększenie

nadnerczy,

przekrwienie i wybroczyny dennej części żołądka, u
świń PSS (nagłej śmierć sercowa, mięso PSE)

Odległe następstwa stresu

( stres chroniczny lub chroniczny

przerywany)

Fizjo- i anatomopatologiczne:

Zanik grasicy i węzłów chłonnych, spadek
odporności, przerost nadnerczy,
nadciśnienie tętnicze, choroba
niedokrwienna serca, zaburzenia w
rozrodzie, owrzodzenie żołądka i jelit,

Behawioralne

Nerwice, stereotypie, autonarkotyzm

.

Stres a przewód pokarmowy

Układ współczulny + katecholaminy =
zaburzenia w wydzielaniu śliny, soku
żołądkowego,

enzymów

trawiennych,

wzmożenie perystaltyki jelit (biegunki),
zmiany czynnościowe w motoryce, zapalenia
błon śluzowych, owrzodzenie żołądka i jelit.

Owrzodzenie żołądka - czynniki

emocjonalne

,

-napięcie układu współczulnego (adrenalina i
noradrenalina)

-zaburzenia ukrwienia śluzówki

-niedokrwienie (ischaemia),

-przekrwienie (hyperaemia),

-uszkodzenia śluzówki,

-powstawanie wybroczyn,

-nadsoczność,

-samotrawienie ściany żołądka,

-martwica rozpływna,

-nisza wrzodowa

U świń

Zaleganie cząstek paszy pod łuskowatym

nabłonkiem.

rozkład
zamknięcie mikroporów i podrażnienie śluzówki
martwica punktowa
rozwój niszy wrzodowej

U cieląt

część odźwiernikowa trawieńca

zbyt długie zaleganie mleka
przedłużony przykurcz mięśni ścian i śluzówki

odźwiernika

niedokrwienie śluzówki (ischaemia)
niedotlenienie
martwica punktowa
rozwój niszy wrzodowej

Następstwa owrzodzenia

bolesne skurcze całego żołądka lub jego
owrzodzonej części
zwolnienie perystaltyki
częstości opróżniania
nadsoczność połączoną z nadkwaśnością
zgaga
zaparcia
zaburzeniach w trawieniu na terenie
dwunastnicy i wchłanianiu w jelitach
zahamowanie przyrostów, utrata masy
ciała.

Stres a jakość poubojowa mięsa –

mięso PSE

Stres (transportowy, przedubojowy)

wyczerpanie zasobów energetycznych
obniżenia zawartości glikogenu w mięśniach
zaburzony proces technologiczny dojrzewania mięsa
zmiany pH i smaku mięsa.

obniżenie odporności narządowej (USŚ)
redukcja osiadłych i leukocytów (eozynofili) o 90%
redukcja osiadłych limfocytów o 50%
wnikanie bakterii do krwi i rozprowadzanie ich po
mięśniach
po uboju przyspieszony rozkład mięsa przez
mikroflorę proteolityczną i lipolityczną.

Stres a rozród zwierząt

gospodarskich

Oddziaływanie stresu na oś

podwzgórzowo-przysadkowo-
gonadową (PPG):

1. Stres krótkotrwały - wzmożona synteza i

uwolnienie gonadotropin, (głównie LH) -
stymulacja rozrodu

2. Stres chroniczny – supresja osi PPG

Stresowa supresja procesów

rozrodczych:

Kora mózgowa,

układ limbiczny:

dopamina, serotonina,

katecholaminy

↓

↓

Oś PPK-N

Oś PPGn

podwzgórze:

CRH

Gn-RH

↓

↓

przysadka:

ACTH,

FSH, LH

↓

↓

nadnercza:

gonady:

kortykoidy

steroidy

płciowe

Stresowa supresja procesów

rozrodczych:

CRH (CRF) - podwzgórze

-hamuje sekrecję GnRH (podwzgórze)

-zakłóca uwalnianie LH, indukowane GnRH

-uszkadza sekrecję steroidów płciowych
(gonady)

POMC-pochodne peptydy (ACTH) –

przysadka

- hamuje syntezę steroidów gonadowych

Stresowa supresja procesów

rozrodczych:

Kortykoidy - nadnercza

- supresja syntezy GnRH (przysadka)

Dopamina – (obniżenie)

- hyperprolaktynemia

- hamuje GnRH

(podwzgórze)

- hamuje LH i FSH, GH

(przysadka)

- testosteron, estrogeny, progesteron

(gonady)

Stresowa

supresja

procesów

rozrodczych

:

Serotonina – obniżony poziom

-hamuje GnRH

-obniżenie syntezy LH w przysadce.

Opioidy – beta endorfiny (przysadka)

-hamują GnRH (

podwzgórze

)

-hamują wylew LH (

przysadka

)

-hamują produkcję testosteronu, estrogenów,

progesteronu (

gonady

)

Wskaźniki stresu

Katecholaminy
Kortykoidy
ACTH
LH, FSH, testosteron
prolaktyna,
TSH, GH
wskaźniki rozrodu, przyrostów i ogólnej
kondycji zdrowotnej

Behawioralne implikacje

dobrostanu zwierząt

(stereotypie, autonarkotyzm, socjalne

implikacje dobrostanu, dobrostan zwierząt

doświadczalnych

i laboratoryjnych

)

Stereotypie

to wykonywane proste,
zrytualizowane, często rytmicznie
powtarzane przez zwierzęta
czynności pozbawione celu i nie
prowadzące do zaspokojenia
faktycznych, fizjologicznych
potrzeb organizmu.

Formy stereotypii u koni

•stereotypie oralne

- ogryzanie

żłobu, poidła, żucie drewna,
połykanie powietrza

•stereotypie motoryczne

- chód

wokół boksu, przestępowanie z
nogi na nogę, kołysanie na boki
głową, wyginanie szyi

Formy stereotypii u świń

•stereotypie oralne

- żucie uwiązów

(łańcucha), ogryzanie ogrodzenia,
lizanie ścian, żucie drewna z
legowisk

•stereotypie motoryczne

- „zabawa”

różnymi przedmiotami w kojcu,
uderzanie głową o ogrodzenie

Formy stereotypii u cieląt

•stereotypie oralne

- zabawa

językiem (wkładanie języka do
nozdrzy), lizanie, ssanie przedmiotów

Formy stereotypii u psów

•oralne

– żucie kończyn lub stóp, lizanie

się doprowadzające do ostrych zapaleń

skóry i drapanie się, żucie lub lizanie

różnych przedmiotów, ssanie pachwiny,

polifagia, polidypsja, spaczone łaknienie

•motoryczne

– bieganie w koło, łapanie

własnego ogona, skakanie w miejscu,

bezruch (tzw. behawior zamrożenia),

natrętne kiwanie

•oparte o agresję

– samoagresja np.

gryzienie własnych kończyn, warczenie na

widok własnych tylnych łap, atakowanie

swojej miski do jedzenia lub nieznanych

obiektów, tzw. nagła, niesprowokowana

agresja wobec ludzi

•wokalizacja

– rytmiczne szczekanie

Formy stereotypii u drobiu

i dzikich zwierząt w ZOO

Drób

•wzmożona
wokalizacja
•nadmierna
ruchliwość

ZOO

•motoryczne - chodzenie
w klatkach w koło u
kotowatych, rytmiczne
ruchy całym ciałem u
małp, niedźwiedzi,
kiwanie na boki szyją i
głową u żyraf
•wokalizacja

Danzer, Mormede 1983

Czynnik

zagrażający

"Stan mózgu"

(czynniki genetyczne,

wcześniejsze doświadczenia)

Odpowiedź hormonalnaOdpowiedź behawioralna

Czynniki

żywieniowe

•Zbyt rzadkie organizowane odpasy i

nieodpowiedni skład paszy - konie, bydło
•Zbyt duża koncentracja składników

odżywczych - konie, przeżuwacze, świnie
•Zmniejszenie udziału włókna surowego -

przeżuwacze, konie, świnie
•Ograniczenie ilości pokarmu i skracanie

czasu odpasu
•Zmniejszenie

wypełnienia

przewodu

pokarmowego co powoduje uczucie głodu.
•Niewłaściwy poziom soli kuchennej -

cielęta, świnie

Anatomia „ośrodków stereotypii”

•Ciało prążkowane

- kluczowa rola w

selekcji i inicjacji prostych ruchów oraz
szlak pomiędzy tą strukturą a substancją
czarną
•Inne struktury układu limbicznego
•Kora motoryczna
•Pień mózgu (u ptaków)

Neurochemia procesów

stereotypii

•Zaburzenia poziomu mózgowej dopaminy
•Zaburzenia poziomu mózgowej serotoniny
•Wzrost poziomu noradrenaliny
•Wzrost poziomu endogennych opioidów
w mózgu (głównie w układzie limbicznym)

Zaburzenia poziomu dopaminy w

rozwoju stereotypii

•Wzrost

 aktywacja D1, D2, D3 (ciało

prążkowane-substancja czarna)

•Obniżenie

 sensytyzacja receptorów DA

(ciało prążkowane-substancja czarna) -
teoria Pageata

(neurony DA - neuron GABA

- motoneuron
•Obniżenie DA w korze przedczołowej 

wzrost katecholamin w jądrze półleżącym
ciała prążkowanego  pobudzenie
•Kortykoidy  ciało prążkowane

Zaburzenia poziomu

serotoniny

•Podwyższenie

 stymulacja receptorów

5HT2  stereotypie motoryczne (ruchy

“otrząsania mokrego psa”)

•Podwyższenie

 wzrost katecholamin

(ciało prążkowane, kora czołowa, wzgórze
 stereotypie oralne (żucie węszenie)

Zaburzenia poziomu

katecholamin

•Wzrost



(układ limbiczny -

hipokamp, ciało prążkowane,
hipokamp, przegroda, ciało
migdałowate) u ptaków - pień mózgu

 stereotypie
•Aktywacja neuronów DA
•amfetamina, kokaina, apomorfina 

stereotypie motoryczne i oralne

Podwyższenie poziomu opioidów

•Opioidy  receptory układu limbicznego (ciało

prążkowane, hipokamp, przegroda, ciało
migdałowate) i podwzgórza



stereotypie oralne i

motoryczne
•Opioidy (endorfiny, enkefaliny) aktywacja

neuronów DA

(interakcja układu limbicznego,

głównie układu ciało prążkowane - substancja
czarna)

•Zmniejszenie gęstości receptorów (hipokampa i
podwzgórza)



zahamowanie stereotypii

Leczenie stereotypii

Wykluczenie chorób somatycznych

OUN (układ limbiczny, płaty skroniowe

- epilepsja psychomotoryczna, nerwów

obwodowych i dermatozy, zatrucia

ołowiem, urazy, wirus powodujący

encefalomielitis, guzy, zakrzepy

mózgowe).

Kierunki leczenia

1. Metody
„psychologiczne”

2. Metody

chirurgiczne

3. Metody
farmakologiczne

Metody „psychologiczne” i

żywieniowe

•Metoda Forsalla

– nie karać zwierzęcia za

okazywanie stereotypii (!!!), tresura korekcyjna,

zwiększenie ilości treningu, np. w przypadku

obsesyjnego lizania się u psów nauczyć psa

pozycji leżącej z głową na podłodze pomiędzy

przednimi łapami

.

•Usuwanie przyczyn środowiskowych stereotypii

np. ograniczenie samotności, zachowanie

właściwych stosunków socjalnych

•Żywienie

- większa ilość paszy o mniejszej

koncentracji składników odżywczych, większej

zawartości włókna surowego np. u świń dodatek

pulpy z buraków cukrowych, u koni – siana, -

zaspokojenie uczucia głodu i instynktu jedzenia,

właściwy poziom chlorku sodu

Metody chirurgiczne

(zmodyfikowana metoda Forsalla)

•U koni „łykawych” (ogryzających żłób) -

obustronne przecięcie i skąpe usunięcie

mięśni zatok policzkowych

- obniżenie siły

wytwarzania podciśnienia w jamie ustnej

•Neurektomia gałązki brzusznej nerwu

dodatkowego

- obniżenie aktywności

mięśnia mostkowo-żuchwowego, (100%

efektu leczniczego we wczesnej fazie

rozwoju stereotypii, w późniejszej fazie ok.

60% wyleczenia)

Leczenie farmakologiczne

•Wzrost dopaminy

– haloperidol – blok D1, D2,

D3, klozapina – blok D4, D1, D2, selegilina -

inhibitor MAO-B i synaptycznego wychwytu

zwrotnego katecholamin, risperidon - blok 5HT2 i

D2) oraz receptorów adrenergicznych w OUN

•Niedobór

dopaminy

–

benzodwuazepiny

(stymulacja

GABA),

dopaminoergiczne

-

karbamazepina w kombinacji z selegiliną lub

fluvoksaminą

(hamowanie

sensytyzacji

receptorów DA)

•Regulacja poziomu serotoniny

- klomipramina,

fluvoxamina i amitryptylina, oraz (SSRI) blok

wychwytu zwrotnego serotoniny

•Stereotypie i behawioru pochodne na tle

pobudzenia nerwowego

- leki sedatywne -

buspiron, amitriptylina, klopramina, fluoksatyna i

sertralina.

•Blokery opioidowe

- nalokson, nalmafen,

naltrekson

Mechanizm powstawania

autonarkotyzmu

Powodowanie bólu

Uwalnianie

opioidów

Doznanie
przyjemności

Sensytyzacja

receptorów

Dyskomfort

psychofizyczny

„Stosunki socjalne” dominacja

(hierarchia stadna)

Dzikie konie, jelenie - kilka - kilkanaście mies.

Drób - po osiągnięciu dojrzałości płciowej.

Bydło 12 - 18 mies.
Świnie - silna dominacja - zaraz po urodzeniu,
duża trwałość

.

Socjalne implikacje

dobrostanu

Chów z zachowaniem stałości

miotów (o trwałej hierarchii

stadnej)

- mniej paszy na 1 kg przyrostu,
- szybsze przyrosty (o ok. 20%)
- doskonała kondycja zdrowotna

Pozycja socjalna specyficzny
behawior uwalnianie hormonów na
wszystkich poziomach regulacji
endokrynnej (funkcje adaptacyjne,
rozrodcze, immunologiczne

Hierarchia

u świń

Dominant

Subdominant

Opanowany

Podporządkowany

Marginesowy

Dominanty

Krótkotrwała reaktywność hormonalna na stres
socjalny

Cechy konstytucjonalne

(aktywacja ciała migdałowatego)

aktywny behawior

(agresywność, aktywność motoryczna)

redukcja sekrecji hormonów osi HPA,

wzrost sekrecji hormonów osi HPGn (libido)

Subdominanty

Częsta i długa reaktywność hormonalna na
stres socjalny

Cechy konstytucjonalne

(aktywacja lub supresja ciała migdałowatego)

Hamowany aktywny behawior

(agresywność, aktywność motoryczna)

długotrwały wzrost sekrecji hormonów osi HPA,

wzrost lub spadek horm. osi HPGn (libido)

Podporządkowane i opanowane

Wzmożona reaktywność hormonalna na
stres socjalny

Cechy konstytucjonalne

(słaba stymulacja ciała migdałowatego)

Przyhamowany aktywny behawior

(agresywność, aktywność motoryczna)

długotrwały wzrost sekrecji hormonów osi HPA,

spadek horm. osi HPGn (libido)

Marginesowe

Brak reaktywności hormonalnej na stres

socjalny

Cechy konstytucjonalne

(brak stymulacji ciała migdałowatego)

Zahamowany aktywny behawior

(brak agresji, aktywności motorycznej)

brak lub słaba sekrecja hormonów osi HPA,

Całkowita redukcja osi HPGn (brak libido)

Dobrostan

zwierząt

laboratoryjnych

i doświadczalnych

Zwierzę laboratoryjne jest to zwierzę o
znanych,

ukierunkowanych

właściwościach

genetycznych

i

rozmnażane

wyłącznie

do

badań

naukowych i testów.

Podlega określonym warunkom hodowli
i

rozmnażania,

posiada

bliższą

charakterystykę, która określa jego
przydatność do właściwych rodzajów
badań i testów oraz pozostaje cały czas
w warunkach określonych wymaganiami
wykonywanych badań.

Regulacje prawne

Ustawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o
doświadczeniach na zwierzętach.

Wdrożenie dyrektyw: Rady 86/609/EWG z dnia
24. XI. 1986 r. dot. ochrony zwierząt
wykorzystywanych do celów doświadczalnych i
innych

celów

naukowych,

dyrektywę

2003/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 22. VII. 2003 r zmieniającą dyrektywę
Rady 86/609/EWG w sprawie zbliżenia
przepisów

ustawowych,

wykonawczych

i

administracyjnych

Państw

Członkowskich

dotyczących

ochrony

zwierząt

wykorzystywanych do celów doświadczalnych
oraz zmienia ustawę z dnia 21. VIII. 1997 r. o
ochronie zwierząt, a także ustawę z dnia 29. I.
2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej wraz z
ustawą z dnia 11. III. 2004 r. o ochronie
zdrowia zwierząt, jak również ustawę z dnia 2.
VII. 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej.

Aktualna ustawa

Komisje Etyczne podlegające Krajowej
Komisji Etycznej z siedzibą w
Warszawie.

Doświadczenie musi mieć cel i ocenę
korzyści – poznawcze (nauka) lub
utylitarne (testy toksykologiczne
nowych leków i innych substancji).

Z punktu widzenia dobrostanu -
określenie przez Komisję Etyczną
stopnia inwazyjności doświadczenia (w
skali od 1 do 4)

Główne wytyczne aktualnej ustawy

Zabrania się przeprowadzania doświadczeń
na zwierzętach bezdomnych

Ograniczenie doświadczeń powodujących
cierpienie, chyba, że jest to niezbędną
koniecznością.

Osoby

wykonujące

doświadczenia

na

zwierzętach muszą posiadać niezbędne
kwalifikacje

i

zezwolenie

kierownika

jednostki badawczej.

Regulacje szczegółowe - sposób i tryb
wykonywania doświadczeń na wyższych
kręgowcach takich jak psy, koty i zwierzęta
gospodarskie.

Konflikt zasad

Etyka obchodzeniem się ze zwierzętami
a wytyczne Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO)

Testy medyczne i toksykologiczne -
fizyczne lub psychiczne cierpienie
zwierząt.

Zwierzę w trakcie testu nie podlega
ochronie przeciw cierpieniu.

Jest wyłączone z ogólnych wytycznych
Kodeksu Rady Europy i Komitetu
Dobrostanu Zwierząt.