URAZY MECHANICZNE

JACEK SIERZPUTOWSKI

URAZY MECHANICZNE

1. ZŁAMANIA
2. ZWICHNIĘCIA
3. SKRĘCENIA
4. KRWOTOKI
5. OBRAŻENIA KLATKI PIERSIOWEJ
6. OBRAŻENIA BRZUCHA
7. URAZY KRĘGOSŁUPA
8. URAZY GŁOWY
9. OBRAŻENIA KOŃCZYN

ASEPTYKA

Jest to postępowanie mające na celu
zapobieganie zakażeniu, tj.
niedopuszczenie
do zainfekowania rany, czyli
otrzymanie
tzw. bakteriologicznej jałowości.

Aseptyka jest niezbędnym elementem
prawidłowego postępowania
chirurgicznego.

Wszystko, co będzie stykać się z raną
musi być jałowe, tzn. pozbawione
bakterii, wirusów
i grzybów.

ANTYSEPTYKA

Jest to stosowanie środków
bakteriobójczych w miejscu ich wysiewu,
we wrotach możliwego wtargnięcia
zakażenia na powierzchni ciała – skóra,
błony śluzowe, zranienia, lub też w
polach chirurgicznie odsłoniętych lub
otwartych.

Celem antyseptyki jest zapobieganie
kolonizacji lub zakażenia przez
przywrócenie jałowości zakażonym
przedmiotom lub ranom, w wyniku
stosowania preparatów bakteriobójczych.

URAZY MECHANICZNE

RODZAJE RAN

Rany dzieli się ze względu na

przyczyny zranienia i
charakterystyczne cechy na
kilka rodzajów:

RODZAJE RAN

Otarcia powstają przy stycznym
działaniu na skórę przedmiotu o
szorstkiej powierzchni. Często w
takiej ranie znajdują się ciała obce,
krwawi mało, lecz rana jest bolesna,
bo następuje uszkodzenie zakończeń
nerwowych.

RODZAJE RAN

Rany cięte powstają wskutek
działania przedmiotów ostrych. Są
zwykle ranami linijnymi o gładkich
brzegach. Silne krwawienie
wypłukuje bakterie, zmniejszając
ryzyko zakażenia. Głębokość rany
bywa różna.

RODZAJE RAN

Rany płatowe

powstają wtedy, gdy

uraz mechaniczny zadziałał stycznie
do powierzchni skóry i wskutek tego
płat skóry został oderwany lub wisi
na jej fragmencie.

RODZAJE RAN

Rany rąbane powstają wskutek
działania ciężkiego ostrego
narzędzia, np. tasaka, siekiery,
szabli. Czasem może dojść do
całkowitego odrąbania (amputacji)
części ciała.

RODZAJE RAN

Rany kłute powstają w wyniku
działania z dużą siłą ostro
zakończonych przedmiotów (sztylet,
bagnet, drut, gwóźdź, widły). Otwór
rany jest mały, krwawienie
zewnętrzne niewielkie, natomiast
kanał drążący może być głęboki.
Krwawienie wewnętrzne bywa obfite.

RODZAJE RAN

Rany tłuczone powstają w wyniku
działania tępego urazu lub narzędzia
o tępych krawędziach (kamień,
młotek, drąg lub w wyniku upadku).
Mają brzegi zgniecione, postrzępione
lub stłuczone z krwawymi
podbiegnięciami i obrzękami.
Krwawienie jest skąpe.

RODZAJE RAN

Rany miażdżone powstają w wyniku
silnego urazu tępym narzędziem. Całe
są wypełnione skrzepłą krwią i
chłonką, a także zawierają często
ciała obce, np. strzępy ubrania, włosy,
grudki ziemi. Brzegi są nieregularne,
mało krwawiące. Otaczające tkanki są
obumarłe, zmiażdżone, niedokrwione,
obrzmiałe.

RODZAJE RAN

Rany szarpane, czyli darte
powstają w konsekwencji rozciągnięcia
i rozerwania tkanek pod wpływem
zadziałania stycznych względem
powierzchni ciała przedmiotów
kanciastych lub zakrzywionych i
tępych (haki, sęki). Mają brzegi
nierówne, poszarpane, rozciągnięte lub
podwinięte, mało broczą krwią.

RODZAJE RAN

Rany postrzałowe mogą być wywołane

pociskami broni palnej, odłamkami min,

granatów, bomb itp. W przypadku

postrzału rana wlotowa pocisku jest mała i

gładka. Rana wylotowa jest znacznie

większa, o postrzępionych brzegach. Rany

postrzałowe dzieli się na:

styczne - występuje uszkodzenie

powierzchniowe skóry, wyglądem

przypominają ranę szarpaną

przestrzałowe - mają wlot, kanał

postrzałowy i wylot

ślepe - mają wlot i kanał postrzałowy.

Pocisk tkwi wewnątrz ciała.

ZASADY ZAOPATRYWANIA RAN

W RATOWNICTWIE

PRZEDSZPITALNYM KAŻDĄ RANĘ
TRAKTUJEMY JAKO BRUDNĄ

• ZANIECZYSZCZENIA

ZEWNĘTRZNE

• ZMIAŻDŻONE TKANKI

ZASADY ZAOPATRYWANIA

RAN

• KAŻDA RANA MOŻE BYĆ

WROTAMI ZAKAŻENIA.

• KAŻDĄ RANĘ ZABEZPIECZAMY

WYKORZYSTUJĄC ZNAJOMOŚĆ
ASEPTYKI I ANTYSEPTYKI

ZASADY ZAOPATRYWANIA

RAN

• SPRZĘT OCHRONY

OSOBISTEJ

RĘKAWICZKI, OKULARY

• ŚRODKI ANTYSEPTYCZNE
• OPATRUNKI STERYLNE
• BANDARZE LUB PLASTRY

ZASADY ZAOPATRYWANIA

RAN

WG ALGORYTMU PSP POSTĘPOWANIE

ZALEŻNE JEST OD TEGO CZY

UWIDOCZNIONA RANA KRWAWI CZY

NIE.

• RANA NIEKRWAWIĄCA

ZAKŁADAMY OPATRUNEK OSŁANIAJĄCY

• RANA KRWAWIĄCA

UNOSIMY KOŃCZYNĘ (W MIARĘ MOŻLIWOŚCI)
ZAKŁADAMY OPATRUNEK UCISKOWY
JEŻELI KRWAWIENIE NIE USTAJE – UCISK NA DUŻĄ TĘTNICĘ
OPASKA UCISKOWA

UWAGA!

W KAŻDYM PRZYPADKU RANY KRWAWIĄCEJ

MOŻEMY ROZWAŻYĆ POSTĘPOWANIE

PRZECIWWSTRZĄSOWE!

NACZYNIA KRWIONOŚNE

KRWOTOKI

• WEWNĘTRZNE
• ZEWNĘTRZNE

• ŻYLNE
• TĘTNICZE

• AMPUTACJE

ZASADY TAMOWANIA

KRWOTOKÓW I KRWAWIEŃ

ZEWNĘTRZNYCH

ZŁAMANIA

• OTWARTE
• ZAMKNIĘTE

• BADANIE PMS (Puls, Motoryka,

Sensoryka)

ZŁAMANIA

• OBJAWY

• KONSEKWENCJE (późniejsze

kalectwo pourazowe, powikłania)

URAZY STAWÓW

STABILIZACJA I

UNIERUCHAMIANIE

• STANDARDOWE
Sztywna szyna.
Unieruchomienia miękkie.
Szyna wyciągowa.
• DORAŹNE
Wykorzystanie zdrowej kończyny.
Usztywnienie na desce ortopedycznej-

pasy.

Inne alternatywne (sztywne, długie

przedmioty, poduszki itp.)

POSTĘPOWANIE W

PRZYPADKU ZŁAMAŃ I

ZWICHNIĘĆ

PROCEDURY RATOWNICZE PSP

1. ABC
2. BADANIE (uwidocznienie obrażeń)
3. OBRAŻENIA W OBRĘBIE STAWÓW
•

Deformacje z pozycją przymusową
(ZWICHNIĘCIA).

PODEJEMY TLEN, STABILIZUJEMY

KOŃCZYNĘ W POZYCJI ZASTANEJ.
UNIERUCHOMIENIE

•

Deformacje z zachowaniem ruchomości
(ZŁAMANIE, SKRĘCENIE).

PODAJEMY TLEN,

STABILIZUJEMY KOŃCZYNĘ W POZYCJI ZBLIŻONEJ DO
FIZJOLOGICZNEJ. W RAZIE KONIECZNOŚCI MOŻLIWA
STABILIZACJA W POZYCJI ZASTANEJ.

•

UNIERUCHOMIENIE

POSTĘPOWANIE W

TPRZYPADKU ZŁAMAŃ I

ZWICHNIĘĆ

PROCEDURY RATOWNICZE PSP

4. OBRAŻENIA W OBRĘBIE KOŃCZYN DŁUGICH

•

Złamanie otwarte (

TLENOTERAPIA, OPATRUNEK NA

RANĘ, STABILIZACJA W POZYCJI ZBLIŻONEJ DO
FIZJOLIGICZNEJ, W RAZIE KONIECZNOŚCI W POZYCJI
ZASTANEJ)

UNIERUCHOMIENIE

•

Złamanie zamknięte (

TLENOTERAPIA,

STABILIZACJA W POZYCJI ZBLIŻONEJ DO FIZJOLOGICZNEJ,
W RAZIE KONIECZNOŚCI W POZYCJI ZASTANEJ)

UNIERUCHOMIENIE

URAZY KRĘGOSŁUPA

Struktura kostna
podobna do rury,
złożona z

kręgów

Stanowi podporę dla
ciała w pozycji
stojącej, umożliwia
ruchy kończyn i
ochrania delikatną
strukturę rdzenia
kręgowego.

URAZY KRĘGOSŁUPA

7
„C”

12 „T”

5 „L”

URAZY KRĘGOSŁUPA

STRUKTURA
KOSTNA

RDZEŃ
KRĘGOWY

URAZY KRĘGOSŁUPA

MECHANIZMY TĘPYCH

URAZÓW KRĘGOSŁUPA

• NADMIERNY WYPROST (nadmierny

ruch głowy i szyi do tyłu)

UDERZENIE TWARZĄ

W PRZEDNIĄ SZYBĘ PODCZAS WYPADKU SAMOCHODOWEGO,

PODCZAS GRY, SKOK NA GŁOWĘ DO PŁYTKIEJ WODY.

• NADMIERNE ZGIĘCIE (nadmierny

ruch głowy i szyi do przodu)

UPADEK Z

MOTOCYKLA LUB KONIA, SKOK NA GŁOWĘ DO PŁYTKIEJ WODY.

• ZGNIECENIE (masa głowy lub

miednicy napiera na nieruchomą

szyję lub tułów)

SKOK NA GŁOWĘ DO PŁYTKIEJ

WODY, UPADEK Z WYSOKOŚCI WIĘKSZEJ NIŻ 3 METRY NA
GŁOWĘ LUB NOGI.

MECHANIZMY TĘPYCH

URAZÓW KRĘGOSŁUPA

• ROTACJA (nadmierne skręcenie

tułowia lub szyi i głowy,

powodująca ruch jednej strony

kręgosłupa w stosunku do drugiej)

WYPADKI SAMOCHODOWE Z „KOZIOŁKOWANIEM”, WYPADKI

MOTOCYKLOWE.

• URAZ BOCZNY (bezpośrednie

działania siły bocznej na kręgosłup

szyjny, typowo powodujące

całkowite przecięcie rdzenia

kręgowego)

BOCZNE UDERZENIE W WYPADKU

SAMOCHODOWYM, UPADEK Z WYSOKOŚCI.

MECHANIZMY TĘPYCH

URAZÓW KRĘGOSŁUPA

• ROZCIĄGNIĘCIE (nadmierne

rozciągnięcie kręgosłupa i
rdzenia kręgowego)

POWIESZENIE,

DZIECKO

NIEPOPRAWNIE ZAPIĘTECZĘŚCIĄ BARKOWĄ PASA

BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS WYPADKU SAMOCHODOWEGO,
„POWIESZENIE” KIEROWCY SKUTERA ŚNIEŻNEGO LUB
MOTOCYKLA W WYNIKU PRZEJAZDU POD ROZWIESZONĄ
POZIOMO LINĄ.

OBJAWY URAZU

KRĘGOSŁUPA

CHORY SKARŻY SIĘ:

• BÓL SZYI LUB PLECÓW
• ZABURZENIA CZUCIA – DRĘTWIENIA,

MROWIENIA

• ZABURZENIA RUCHOWE – OSŁABIENIE

LUB BRAK RUCHÓW CZYNNYCH

OBJAWY URAZU

KRĘGOSŁUPA

OBJAWY PRZEDMIOTOWE:

• BÓL PRZY RUCHACH LUB OBMACYWANIU

OKOLICY KRĘGOSŁUPA

• WYRAŹNE ZNIEKSZTAŁCENIE OBRYSÓW

KRĘGOSŁUPA

• NAPINANIE MIĘŚNI PRZY PRÓBIE RUCHÓW

KRĘGOSŁUPA

• UBYTKI CZUCIA

• OSŁABIENIE, PORAŻENIE WIOTKIE

• BRAK KONTROLI PĘCHERZA MOCZOWEGO

LUB ZWIERACZA ODBYTNICY

• EREKCJA

• WSTRZĄS NEUROGENNY

POSTĘPOWANIE

1. UŁOŻENIE GŁOWY I SZYI W

POZYCJI POŚREDNIEJ.

Przez cały czas kręgosłup musimy

traktować jak długą kość, której
początkiem jest czaszka a
końcem miednica.

W czasie wydobywania

poszkodowanego nigdy nie
stosujemy wyciągu!

POSTĘPOWANIE

2. OCENIAMY DROGI ODDECHOWE. TLEN.

3. ZAKŁADAMY KOŁNIERZ UNIERUCHAMIAJĄCY. (nie

zwalnia to nas do zaprzestania stabilizacji ręcznej)

4. WYDOBYCIE – JEŚLI WSKAZANE (KRÓTKA DESKA,

K.E.D.)

5. PRZYMOCOWANIE CAŁEGO CIAŁA WRAZ Z GŁOWĄ DO

SZTYWNYCH NOSZY ORTOPEDYCZNYCH. (dopiero

założenie bocznych klocków stabilizujących zwalnia

ratownika )

6. PONOWNA OCENA ABC. TLEN.

UWAGA!

W RAZIE ZAGROŻENIA WYKONUJEMY SZYBKIE

WYDOBYCIE

URAZY GŁOWY

GŁOWA (poza twarzoczaszką)

zbudowana jest z :

1. Skóry owłosionej głowy
2. Czaszki
3. Włóknistych osłon mózgowia

(opony: twarda, pajęcza, miękka)

4. Tkanki mózgowej
5. Płynu mózgowo-rdzeniowego
6. Przedziałów naczyniowych

URAZY GŁOWY

• CZASZKĘ MOŻEMY PORÓWNAĆ

DO ZAMKNIĘTEGO PUDEŁKA.

• JEDYNYM WYSTARCZAJĄCO

DUŻYM OTWOREM, PRZEZ KTÓRY

MOŻE DOCHODZIĆ DO REGULACJI

CIŚNIENIA JEST OTWÓR

POTYLICZNY WIELKI NA

PODSTAWIE CZASZKI, W KTÓRYM

PIEŃ MÓZGU PRZECHODZI W

RDZEŃ KRĘGOWY.

Mózg, widok z boku: A - płat czołowy, B
- płat skroniowy, C - bruzda Rolanda, D
- płat ciemieniowy, E - płat potyliczny, F
- móżdżek

URAZY GŁOWY

• PIERWOTNE

USZKODZENIE TKANKI MÓZGOWEJ

WYNIKAJĄCE Z BEZPOŚREDNIEGO DZIAŁANIA URAZU

• WTÓRNE

USZKODZENIA WYNIKAJĄCE Z

NIEDOTLENIENIA I ZABURZEŃ

URAZY GŁOWY

• Rany skóry owłosionej

URAZY GŁOWY

• Złamania czaszki
• Obrażenia mózgu

WSTRZĄŚNIENIE
STŁUCZENIE
ROZLANE USZKODZENIE AKSONALNE
USZKODZENIE Z POWODU NIEDOTLENIENIA
KRWAWIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE-krwiak nadtwardówkowy,

krwiak podtwardówkowy, krwawienie wewnątrzmózgowe

URAZY GŁOWY

PRAWIE ZAWSZE CHORY MA ZABURZENIA

ŚWIADOMOŚCI!!

Postępowanie

• Stabilizacja kręgosłupa szyjnego i

kontrola ABC

• Jeśli jest rana głowy-opatrunek

• Tlenoterapia

• Termoizolacja

• W razie konieczności ewakuacji,

stabilizacja kręgosłupa szyjnego

• Unieruchomienie na desce ortopedycznej

URAZY KLATKI

PIERSIOWEJ

URAZY KLATKI

PIERSIOWEJ

• 12 par żeber.
• Międzyżebrowe pęczki naczyniowo-nerwowe

biegnące wzdłuż dolnych brzegów żeber.

• Wewnątrz znajdują się płuca pokryte tak jak

wewnętrzna część klatki, cienką błoną –

opłucną.

• Pomiędzy opłucną ścienną a opłucną płucną

znajduje się fizjologiczna przestrzeń

potencjalna.

• Pomiędzy płucami znajduje się śródpiersie w

którym położone jest serce, aorta, żyła główna

dolna i górna, tchawica, oskrzela i przełyk.

URAZY KLATKI

PIERSIOWEJ

• ODMA PRĘŻNA

• KRWIAK OPŁUCNEJ

• WIOTKA „CEPOWATA” KLATKA

PIERSIOWA

• URAZOWE PĘKNIĘCIE AORTY

• OBRAŻENIA TCHAWICY LUB DUŻEGO

OSKRZELA

• STŁUCZENIE SERCA

• ROZDARCIE PRZEPONY

• OBRAŻENIA PRZEŁYKU

• STŁUCZENIE PŁUC

URAZY KLATKI

PIERSIOWEJ

POSTĘPOWANIE

• ABC
• Tlen
• Jeśli jest rana – opatrunek

zastawkowy

• Pozycja półsiedząca
• W razie potrzeby, postępowanie

przeciwwstrząsowe

URAZY BRZUCHA

STANOWIĄ DRUGĄ W KOLEJNOŚCI

PRZYCZYNĘ ZGONÓW
URAZOWYCH.

NIEZALEŻNIE OD MECHANIZMU,

MAMY DO CZYNIENIA Z
KRWAWIENIEM ORAZ Z
ZAKOŻENIEM.

URAZY BRZUCHA

• PIĘTRO GÓRNE

ZNAJDUJE SIĘ POD CIENKĄ

WARSTWĄ MIĘŚNIOWĄ JAKĄ JEST PRZEPONA. JEST
OTOCZONE PRZEZ DOLNE ŻEBRA. TUTAJ ZNAJDUJE SIĘ
WĄTROBA, PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY, ŚLEDZIONA, ŻOŁĄDEK I
POPRZECZNICA.

• PIĘTRO DOLNE

JELITO CIENKIE, PĘCHERZ

MOCZOWY, U KOBIET-MACICA, JAJOWODY I JAJNIKI.

• PRZESTRZEŃ

ZAOTRZEWNOWA

POŁOŻONA JEST KU TYŁOWI

OD PIĘTRA GÓRNEGO I DOLNEGO. NERKI, MOCZOWODY,
TRZUSTKA, TYLNA CZĘŚĆ DWUNASTNICY, WSTĘPNICA I
ZSTĘPNICA, AORTA BRZUSZNA I ŻYŁA GŁÓWNA DOLNA.