**URAZY MECHANICZNE**
URAZ to każde uszkodzenie tkanki, narządu lub większego obszaru ciała powstające wskutek miejscowego lub ogólnego zadziałania czynnika:
mechanicznego
termicznego, chemicznego
elektrycznego
jonizującego
akustycznego
URAZY MECHANICZNE:
Złamania
Złamanie kości – jest to przerwanie ciągłości tkanki kostnej wskutek działania urazu mechanicznego.
Rodzaje
Zamknięte - takie, gdzie odłamy złamanych kości nie przebiły skóry i nie pojawiła się rana.
Otwarte to złamanie, przy którym kości przebiły skórę i takiemu złamaniu na ogół towarzyszy
Objawy
nieprawidłowa ruchomość
ból występujący natychmiast po urazie, który nasila się przy próbach ruchu oraz ucisku miejsca urazu,
krwiak, siniak, obrzęk.
Pierwsza pomoc
Unieruchomić wg. zasad Potta
Jeśli nastąpiło złamanie trzonu kości wówczas należy unieruchomić złamaną kość i dwa sąsiednie stawy.
Jeśli doszło do złamania wewnątrz stawu - unieruchomić należy dany staw oraz dwie sąsiadujące kości.
Do unieruchomienia: laska, narta, kijek od szczotki lub inny przedmiot
Złamanie otwarte – zatamować krwawienie.
Kończynę ułożyć powyżej poziomu serca aby osłabić narastanie obrzęku.
Schładzać workiem z lodem lub zimną wodą – aby zmniejszyć ból i obrzęk
Kontrolować stan ogólny poszkodowanego
2.Skręcenia
Skręcenie charakteryzuje się naciągnięciem lub częściowym przerwaniem torebki lub wiązadeł stawowych. Kości po skręceniu wracają do swojego poprzedniego położenia
Objawy
obrzęk,
wylewy podskórne,
ograniczone i bolesne ruchy.
Skutkiem skręcenia jest uszkodzenie więzadeł ograniczające ruch stawu
3.Zwichnięcia
Zwichnięciem nazywamy uraz stawu, który powstał na skutek przemieszczenia dwóch kości tworzących staw.
Powstaje ono zazwyczaj wskutek upadku, uderzenia lub zadziałania gwałtowną siłą na staw.
Objawy
silny ból
obrzęk, utrudniające ruchy
krwiak
widoczna deformacja stawu.
Pierwsza pomoc
Unieruchomienie – opaska elastyczna
Ochłodzenie
Uciśnięcie
Uniesienie kończyny
4.Stłuczenia
W wyniku stłuczenia dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych przez bezpośrednie uderzenie lub ucisk, co prowadzi do powstania krwiaka.
Objawy
silny ból
obrzęk tkanek
krwiak podskórny
Pierwsza pomoc
ochłodzić i ucisnąć okolicę stłuczenia
unieść kończynę powyżej poziomu serca aby ułatwić odpływ krwi żylnej i nie nasilać obrzęku – algorytm ICE.
W ciągu kolejnych dni, zastosować miejscowe preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne, najczęściej dostępne w postaci żelu lub aerozolu.
5.Krwotoki
KRWAWIENIE- zaburzenie w krążeniu polegające na wydostaniu się krwi w pełnym składzie poza obręb łożyska naczyniowego.
KRWOTOK- powyżej 500 ml (zewnętrzny, wewnętrzny – do tkanek lub jam ciała).
WSTRZĄS KRWOTOCZNY- powyżej 30% objętości krwi krążącej
Objętość krwi krążącej to ok.70 ml/kg m.c.
Utrata:
- do 10% - pragnienie, niewielkie przyspieszenie tętna,
- 10-20% - pragnienie, tętno 110-120/min, osłabienie, ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego, zblednięcie skóry,
- 20-30% - tętno 120-150/min, skóra blada, chłodna, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszenie
oddechu, skąpomocz,
- ponad 30% - tętno powyżej 150/min, nitkowate, może być niewyczuwalne, skóra blada, zimna, wilgotna, znaczny spadek ciśnienia tętniczego, pobudzenie lub apatia, przyspieszenie oddechu lub duszność, bezmocz. Możliwe zatrzymanie podstawowych czynności życiowych
Rodzaje ze względu na uszkodzone naczynia
ŻYLNY - powolny, ciągły wypływ ciemnej, czerwono-wiśniowej krwi, która nie zawiera tlenu,
TĘTNICZY- jasnoczerwona, zawierająca tlen krew tryska z tętnicy przerywanymi rzutami, w takt tętna.
MIĄŻSZOWY - powstaje w tkankach miękkich na skutek uszkodzenia dużej liczby naczyń włosowatych.
Ze względu na widoczne objawy
ZEWNĘTRZNE - krew wypływa na zewnątrz np. krwotok z nosa,
Objawy
lęk, niepokój lub zobojętnienie,
uczucie osłabienia,
bladość,
ochłodzenie i wilgotność powłok skórnych,
przyśpieszenie akcji serca ( tachykardia, tętno słabo wyczuwalne)
spadek ciśnienia tętniczego krwi,
przyśpieszenie oddechu,
obniżenie temperatury ciała,
zaburzenia świadomości,
Pierwsza pomoc
Poszkodowanego należy położyć.
Krwawiącą
kończynę unieść nad poziom serca.
Zastosować bezpośredni ucisk palcami na krwawiącą ranę.
(Czynność można wykonać posługując się jałowym materiałem opatrunkowym. Krwawienie można zatrzymać uciskając dłonią tętnicę doprowadzającą krew do uszkodzonego odcinka ciała)
W przypadku silnego krwawienia z rany o szeroko otwartych brzegach można włożyć do niej tampon z jałowej gazy, a następnie zamknąć ją opatrunkiem przylepcowym typu „ motylek” lub „rozgwiazda”.
W przypadku bardzo silnego krwawienia w obrębie kończyn wskazana jest pomoc 2 ratowników. Jeden z nich uciska miejsce krwawiące, zaś drugi nakłada opatrunek uciskowy.
Jeśli krwawienie jest niezwykle gwałtowne, zagrażające życiu i nie udaje się go zatrzymać przez opatrunek uciskowy pozostaje wówczas do zastosowania sposób z założeniem opaski uciskowej. Mogą być stosowane różne opaski: gumowe, bandaże, opaski wykonane z chusty trójkątnej, o szerokości 6 – 8 cm.
W przypadku rany klatki piersiowej z uszkodzeniem naczyń międzyżebrowych zakłada się tamponadę MIKULICZA.
Doraźną metodą zatrzymania krwawienia z uszkodzonych dużych naczyń szyjnych jest uciśnięcie ich palcami do kręgosłupa szyjnego i towarzyszenie choremu w czasie transportu do szpitala.
WEWNĘTRZNE - krew gromadzi się w jamach ciała np. w jamie brzusznej.
Rozpoznanie i pomoc w krwotoku wewnętrznym jest bardzo trudna. Podczas rozpoznawania należy kierować się objawami pośrednimi sugerującymi krwawienie. Objawy wstrząsu przy jednoczesnym braku zewnętrznych uszkodzeń powłok skórnych nasuwają przypuszczenie, że może to być krwawienie wewnętrzne. Możliwość tamowania krwotoku wewnętrznego jest ograniczona. Jednym ze sposobów jest zmniejszenie krwawienia poprzez miejscowe ochładzanie.
6.Naciągnięcie mięśnia
Jest to uraz powstający w wyniku nadmiernego rozciągnięcia lub krańcowo silnego napięcia mięśnia, który zmniejsza jego normalną zdolność do kurczenia się. Jest to uszkodzenie bardzo bolesne i przejściowo obniża sprawność ustroju, to jednak przy odpowiednim leczeniu ustępuje szybko bez skutków ubocznych
Pierwsza pomoc
Zimne okłady i unieruchomienie - zalecane przez pierwsze 48 godzin.
Odciążyć uszkodzony mięsień przez niewykonywanie ćwiczeń siłowych rozciągających.
Gdy naderwanie jest nieznaczne, zaleca się delikatne napinanie mięśnia kilka razy dziennie-dopiero po kilku dniach od zdarzenia. Brak obciążenia podczas tego „ćwiczenia” sprawia, że mięsień nie przyzwyczaja się do bezruchu.
Najlepszą formą rehabilitacji, która pomaga dojść do zdrowia pacjentowi jest pływanie.
7.Zranienia
Rany to następstwo urazowego przerwania całości skóry, tkanki lub narządu wewnętrznego.
Rodzaje zranień:
Otarcie naskórka – powstaje wskutek gwałtownego otarcia się skóry o twardy i chropowaty przedmiot. Tarcie może wytworzyć energię cieplną, dlatego takie zranienia mogą wiązać się również z oparzeniami. Otarcia dotyczą tylko naskórka – odsłaniają skórę właściwą
Rany tłuczone – są następstwem uderzeń przy użyciu narzędzi nie przebijających skóry (np. młotek) i obejmują skórę, tkankę tłuszczową i mięśniową, rzadziej organy wewnętrzne. Stopień zranienia zależy od działającej siły
Rany cięte – są następstwem kontaktu ciała z narzędziami o ostrych krawędziach. Następstwa zależą od wielkości rany i stopnia przecięcia tkanek – od lekkiego uszkodzenia naskórka, do bardzo groźnych uszkodzeń narządów wewnętrznych.
Rany kłute – dochodzi tu do przekłucia (przebicia) skóry narzędziem o ostrym końcu. Głębokie rany kłute wymagają interwencji chirurga,
Rany postrzałowe – postrzał z broni palnej.
skręcenia i zwichnięcia
stłuczenia,
krwotoki,
naciągnięcie mięśnia,
zranienia.