Opracowanie:
Maria Rusin - Kuratorium Oświaty w Rzeszowie

Rzeszów – kwiecień 2010 r.

Integracja

„Integracja, włączanie nie jest stanem,
jest złożonym procesem pedagogicznym,
który obejmuje zarówno ucznia z
niepełnosprawnością, jego sprawnych
rówieśników, szkołę jako placówkę
edukacyjną, a także dom rodzinny i
środowisko lokalne”*

*

Joanna Głodkowska – Różnice nie muszą dzielić – uczeń z niepełnosprawnością

w szkole ogólnodostępnej. Rozważania teoretyczne.

2

Integracja

„Edukacja integracyjna/włączająca jako

proces wspólnego kształcenia uczniów ze

specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z ich

zdrowymi rówieśnikami musi zabezpieczać

konieczne wsparcie – techniczne,

metodyczne, psychospołeczne, organizacyjne

wynikające z niepełnosprawności. Powinna

zapewniać poczucie przynależności dzieci

zdrowych i niepełnosprawnych do danej

społeczności szkolnej”.*

*Joanna Głodkowska – Różnice nie muszą dzielić – uczeń z

niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej. Rozważania teoretyczne.

3

Nauczanie integracyjne

Jest formą kształcenia specjalnego i
ma miejsce wówczas, gdy uczniowie
posiadający orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego uczą się i
wychowują razem z pozostałymi uczniami,
w sposób zorganizowany zgodnie z
przepisami wydanymi na podstawie art.
71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty
Nauczanie integracyjne może być
zorganizowane w przedszkolu, szkole
podstawowej, gimnazjum, szkole
ponadgimnazjalnej.

4

Modele integracji
realizowane w
polskiej oświacie



Integracja pełna, całościowa – obejmuje

uczniów z wszystkimi rodzajami i stopniami
niepełnosprawności, do jednego oddziału
mogą uczęszczać wspólnie uczniowie z
różnymi stopniami upośledzenia
umysłowego, niewidomi, niesłyszący



Integracja częściowa – obejmuje uczniów

z jednym rodzajem niepełnosprawności, np.
niepełnosprawnych ruchowo

5

6

Ustawa z dnia 7 września 1991
r. o systemie oświaty

Art. 3. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa

bez bliższego określenia o:

2a) oddziale integracyjnym - należy przez to

rozumieć oddział szkolny, w którym uczniowie

posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia

specjalnego uczą się i wychowują razem z

pozostałymi uczniami, zorganizowany zgodnie

z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b

ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty;

2c) szkole integracyjnej - należy przez to

rozumieć szkołę, w której wszystkie oddziały

są oddziałami integracyjnymi;

7

Ustawa z dnia 7 września 1991
r. o systemie oświaty

2a. Nie ustala się obwodów szkołom

specjalnym, szkołom integracyjnym, (…..)

8

Ustawa z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty

Art. 71b. 1. Kształceniem specjalnym

obejmuje się dzieci i młodzież, o których
mowa w art. 1 pkt 5 i 5a, wymagające
stosowania specjalnej organizacji nauki i
metod pracy. Kształcenie to może być
prowadzone w formie nauki w szkołach
ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach
integracyjnych, szkołach lub oddziałach
specjalnych i ośrodkach, o których mowa

w

art. 2

pkt 5.

9

Ustawa z dnia 7 września 1991
r. o systemie oświaty

Art. 71b ust. 5a. Jeżeli orzeczenie o potrzebie

kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka

odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w

przedszkolu, szkole podstawowej lub gimnazjum,

ogólnodostępnych lub integracyjnych,

odpowiednią formę kształcenia, na wniosek

rodziców, zapewnia jednostka samorządu

terytorialnego właściwa ze względu na

miejsce zamieszkania dziecka, do której

zadań własnych należy prowadzenie

przedszkoli lub szkół.

10

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

EDUKACJI NARODOWEJ

z dnia 21 maja 2001 r.

w sprawie ramowych statutów

publicznego przedszkola

oraz publicznych szkół

(Dz. U. Nr 61, poz. 624, ze

zmianami)

11

Liczba uczniów w oddziale szkoły
integracyjnej oraz w oddziale
integracyjnym w szkole ogólnodostępnej
powinna wynosić od 15 do 20, w tym od 3
do 5 uczniów niepełnosprawnych.
W szkołach integracyjnych i w szkołach
ogólnodostępnych z oddziałami
integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo
nauczycieli posiadających specjalne
przygotowanie pedagogiczne oraz
specjalistów prowadzących zajęcia
rewalidacyjne. W uzasadnionych
przypadkach w szkołach tych można
zatrudnić pomoc nauczyciela.

12

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I

SPORTU

z dnia 18 stycznia 2005 r.

w sprawie warunków organizowania

kształcenia, wychowania i opieki dla

dzieci i młodzieży

niepełnosprawnych oraz

niedostosowanych społecznie w

przedszkolach, szkołach i oddziałach

ogólnodostępnych lub integracyjnych

(Dz. U. z dnia 1 lutego 2005 r.)

13

§ 1. Rozporządzenie określa warunki

organizowania kształcenia, wychowania i opieki
dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie, wymagających
stosowania specjalnej organizacji nauki i metod
pracy, w:
1) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych;
2) przedszkolach i szkołach
ogólnodostępnych z oddziałami
integracyjnymi;
3) przedszkolach i szkołach
integracyjnych.

14

§ 3. 1. Kształcenie dzieci i młodzieży

niepełnosprawnych oraz niedostosowanych
społecznie w szkołach i oddziałach, o których
mowa w § 1, jest prowadzone nie dłużej niż do
ukończenia przez ucznia:
1) 18. roku życia - w przypadku szkoły
podstawowej;
2) 21. roku życia - w przypadku gimnazjum;
3) 24. roku życia - w przypadku szkoły
ponadgimnazjalnej lub dotychczasowej szkoły
ponadpodstawowej.

15

§ 4. 1. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których mowa w

§ 1, zapewniają dzieciom i młodzieży

niepełnosprawnym oraz niedostosowanym społecznie:
1) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o

potrzebie kształcenia specjalnego;
2) odpowiednie warunki do nauki, sprzęt

specjalistyczny i środki dydaktyczne;
3) realizację programu wychowania przedszkolnego,

programu nauczania, programu wychowawczego i

programu profilaktyki, dostosowanych do

indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości

psychofizycznych, z wykorzystaniem odpowiednich

form i metod pracy dydaktycznej i wychowawczej;
4) zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia

socjoterapeutyczne, stosownie do potrzeb;
5) integrację ze środowiskiem rówieśniczym.

16

2. Przedszkola, szkoły i oddziały, o których

mowa w § 1, udzielają pomocy rodzicom
(prawnym opiekunom) dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie w zakresie
doskonalenia umiejętności niezbędnych
we wspieraniu ich rozwoju.

17

§ 5. 1. W przedszkolach i szkołach, o których

mowa w § 1 pkt 2 i 3, zatrudnia się

dodatkowo nauczycieli* posiadających

kwalifikacje wymagane do zajmowania

stanowiska nauczyciela w

odpowiednich typach i rodzajach

specjalnych przedszkoli i szkół oraz

odpowiednich specjalistów, w celu

współorganizowania kształcenia

integracyjnego.

*

Tak zwani nauczyciele wspomagający

18

2. Nauczyciele i specjaliści, o których mowa

w ust. 1:
1) rozpoznają potrzeby edukacyjne i
możliwości psychofizyczne dzieci i
młodzieży niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie;

19

2) współorganizują zajęcia edukacyjne i pracę
wychowawczą w formach integracyjnych, w
szczególności:

a)

wspólnie z nauczycielami prowadzącymi

zajęcia edukacyjne wybierają lub opracowują
programy wychowania przedszkolnego i
programy nauczania,

b)

dostosowują realizację programów

wychowania przedszkolnego, programów
nauczania, programu wychowawczego i
programu profilaktyki do indywidualnych
potrzeb edukacyjnych i możliwości
psychofizycznych dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych
społecznie,

20

c)

w zależności od indywidualnych potrzeb

edukacyjnych i możliwości psychofizycznych
uczniów niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie, wspólnie z
nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne,
opracowują dla każdego ucznia i realizują
indywidualne programy edukacyjne
określające zakres zintegrowanych działań
nauczycieli i specjalistów oraz rodzaj zajęć
rewalidacyjnych lub zajęć
socjoterapeutycznych prowadzonych z
uczniem,

d) uczestniczą w zajęciach edukacyjnych

prowadzonych przez innych nauczycieli;

21

3) prowadzą zajęcia rewalidacyjne lub

zajęcia socjoterapeutyczne;

22

4)

udzielają pomocy nauczycielom

prowadzącym zajęcia edukacyjne w
doborze metod pracy z uczniami
niepełnosprawnymi oraz
niedostosowanymi społecznie;

23

5) prowadzą lub organizują różnego
rodzaju formy pomocy pedagogicznej i
psychologicznej dla dziecka i jego rodziny.

24

3. Dyrektor przedszkola lub szkoły ustala

zajęcia, w których, ze względu na
potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie,
uczestniczą nauczyciele i specjaliści, o
których mowa w ust. 1.

25

Rozporządzenie

Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie

warunków i sposobu oceniania,

klasyfikowania i promowania

uczniów i słuchaczy oraz

przeprowadzania sprawdzianów i

egzaminów w szkołach publicznych

(Dz. U. Nr 83, poz. 562, ze zmianami)

26

§ 6.



Ust. 1. Nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii
publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w
tym publicznej poradni specjalistycznej, dostosować
wymagania edukacyjne o których mowa w § 4 ust. 1
pkt 1 do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i
edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia
i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w
uczeniu się, uniemożliwiające sprostaniu tym
wymaganiom



Ust. 3. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o
potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego
nauczania dostosowanie wymagań edukacyjnych o
których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1 do indywidualnych
potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia może
nastąpić na podstawie tego orzeczenia.

27

Rozporządzenie

Ministra Edukacji Narodowej i

Sportu

z dnia 12 lutego 2002 r.

w sprawie ramowych planów

nauczania

w szkołach publicznych

(Dz. U. Nr 15, poz. 142)

28

Dla uczniów niepełnosprawnych oraz

uczniów szkół w zakładach poprawczych i

schroniskach dla nieletnich można

przedłużyć okres nauki na każdym etapie

edukacyjnym co najmniej o jeden rok,

zwiększając proporcjonalnie liczbę

godzin zajęć edukacyjnych. Decyzję o

przedłużeniu uczniowi okresu nauki podejmuje

dyrektor szkoły w uzgodnieniu z rodzicami

(prawnymi opiekunami) ucznia, nie później niż

do końca lutego roku poprzedzającego ostatni

rok nauki w danej szkole, na podstawie

szczegółowej analizy osiągnięć edukacyjnych

ucznia dokonanej przez radę pedagogiczną.

29

Wnioski z dotychczasowych
doświadczeń polskiej
integracji



Najłatwiej jest realizować nauczanie integracyjne na poziomie
edukacji początkowej.



Im głębsza niepełnosprawność tym trudniejsze jest porozumiewanie
się między osobami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi.



Najwięcej problemów przysparza integrowanie uczniów z
upośledzeniem umysłowym oraz cięższymi stopniami
niepełnosprawności (niesłyszących, niewidzących).



Niepowodzeniem kończą się próby integrowania upośledzonych
umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym.



Warunkiem powodzenia nauczania integracyjnego jest aktywne
włączenie się rodziców do współpracy ze szkołą i do pracy z
dzieckiem.



Konieczne jest specjalistyczne wsparcie ucznia niepełnosprawnego.



Nie wszystkim dzieciom niepełnosprawnym klasa integracyjna
zapewnia najlepsze warunki rozwoju.

30