Badanie czynnościowe

płuc

zasady wykonania i interpretacja

(spirometria)

Grzegorz Gąszczyk e-mail:
[e-mail]

Centrum Pneumonologii i
Alergo-logii Dziecięcej w
Karpaczu

ul. Myśliwska 13, 58-540
Karpacz

Historia rozwoju

diagnostyki układu

oddechowego

• J. Hutchinson ,,VC” –

1848 – parametry
statyczne (VC,
ERV,IRV)

• Pneumotachografy –

systemy otwarte 1950
– parametry
dynamiczne FVC,
FEV

1

, FEF

50

)

Objętości i pojemności

28

14

11

47

28

72

0

20

40

60

80

100

Objętości

Pojemność

VC
IRV
VT
ERV
RV

Powszechnie stosowane metody

badań oceniających czynność

układu oddechowego

• Spirometria klasyczna
• Pletyzmografia
• Impulsowa

oscylometria

• Okluzja
• Dyfuzja
• Ocena pompy

oddechowej

• Ocena napędu

oddechowego

• Badania prowokacyjne

Klasyfikacja zaburzeń w

układzie oddechowym

• zaburzenia

wentylacyjne

• zaburzenia w

dyfuzji

• zaburzenia

perfuzji

• zaburzenia

dystrybucji

Czynniki mające kluczowe

znaczenie w wentylacji

• Obturacja

(zależna od

średnicy tchawicy, oskrzeli
właściwości ściany -
warunkują przepływ)

• Restrykcja

(zależna od

elastycznych właściwości
płuc i klatki piersiowej)

• Rola mięśni i

układu
nerwowego

(zależna

od siły mm. wdechowych i
przekaźnictwa n-m)

Wskazania do

wykonywania badań

spirometrycznych (1)

• Objawy takie jak

duszność lub długo

utrzymujący się

kaszel lub długo

utrzymujące się

odpluwanie

wydzieliny

• Podejrzenie choroby

oskrzeli, płuc, serca,

klatki piersiowej,

kręgosłupa

Wskazania do

wykonywania badań

spirometrycznych (2)

• Duszności

powysiłko-we lub
duszności spo-
czynkowe albo
zmniejszenie
tolerancji wysiłku

• Niespecyficzna lub

specyficzna nadre-
aktywność oskrzeli

Wskazania do

wykonywania badań

spirometrycznych (3)

• Monitorowanie

procesy

chorobowego lub

kontrola terapii

• Orzecznictwo
• Przedoperacyjna

kontrola celem

oceny ryzyka

• Kontrolne badania

dla medycyny pracy

0

20

40

60

80

100

120

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

Norma

FEV1 – złoty parametr w ocenie
badania spirometrycznego

FEV

1

FVC

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

120

0,0

12,5

25,0

37,5

50,0

62,5

75,0

87,5

FVC

RV

Wydech
Wdech

FEF

PEF

Krzywa przepływ objętość

Wynik testu

• Ograniczenie przepływu

– stenoza
– niestabilność dróg odd.
– obturacja centralnych d.o.
– obturacja peryferyjnych

d.o.

– elastyczność tk. płucnej i

ściany kl. pier.

– objętość płuc
– pompa oddechowa
– ból

– współpraca !

Kryteria poprawności FVC

(1)

• Poszczególne pomiary są akceptowalne jeżeli:

• Nie występował kaszel w czasie wydechu
• Nie doszło do zamknięcia glośni
• Nie nastąpiło przerwanie wydechu lub zatrzymanie
• Wysiłek oddechowy odpowiedni aby spowodować

maksymalny przepływ

• Przygryzienie ustnika
• Dobry początek (ekstrapolacja poniżej 5%FVC)
• Satysfakcjonujący czas wydechu

W czasie jednego manewru

Kryteria poprawności FVC

(1)

• Wykonać 3 pomiary
• 2 największe FVC nie powinny różnić się między sobą o więcej niż 150 ml

(FVC<1, 100 ml)

• 2 największe FEV1 nie powinny różnić się między sobą o więcej niż 150

ml

TAK

NIE

Koniec badania

Kontynuawać do:

Spełnione zostaną powyższe kryteria

Wykonamy 8 pomiarów

Pacjent odmówi wykonania

W czasie jednego manewru

Ograniczenia badania

spirometrycznego

• tylko przepływ

jest rejestrowany

• objętość jest

obliczana bez
innych dodatko-
wych informacji

Na jakie pytanie można uzyskać

odpowiedź po wykonaniu badania

spirometrycznego?

• Czy jest to zaburzenie

wentylacyjne?

• Restrykcja czy

obturacja?

• Jeżeli obturacja czy

jest odwracalna?

• Czy oskrzela są

nadreaktywne?

• Jak zmieniają się

parametry w czasie?

-80

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

100

120

FVC

RV

Norma

Wpółprac

Wsp. 2

Wsp. 1

Efekt zmiennej współpracy
pacjenta w czasie badania

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma

Obtur. 1

Obtur. 2

Obtur. 3

Narastanie obturacji dróg
oddechowych

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma

Po

Przed

Odwracalna obturacja dróg
oddechowych

 FEV

1

>12%

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma
Dr. oskrz.

Obturacja drobnych dróg
oddechowych

FEF

50%

< 60-70%

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma
POCHP

Chroniczne schorzenie obturacyjne

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma
Ciało obce

Stała obturacja dużych dróg
oddechowych

PEF i FEV

1

znacznie poniżej

normy

Zalecenia do wykonania

badania – krzywa

przepływ objętość

• spokojne oddychanie
• spokojny maksymalny

wydech i maksymalny

wdech

• Bez pauzy wydech tak

gwałtownie i tak szybko

jak to jest możliwe

(bezwględnie wymagana

słowne wsparcie)

• badanie kończy się

głębokim wydechem lub

spokojnym oddychaniem

Możliwe błędy
Przyczyny

• niski PEF
• max. PEF za późno
• brak odczytu FEV

1

• różne krzywe
• niskie wartości ERV
• brak ERV

• niskie lub wysokie

położenie krzywej

• za mały wysiłek
• za mały wysiłek
• zbyt szybki wydech

(dzieci) lub wydech

został przerwany

• brak motywacji
• brak maks. wydechu
• oddychanie

nieregularne, zmiana

głębokości oddechu

• brak wytarowania?

Przyczyny obturacji

• Obturacja górnej

części układu
oddechowego

– poza klatką

piersiową, centralne drogi
oddechowe

• Obturacja dolnej

części układu
oddechowego

– zespół

drobnych oskrzela

• Obturacja układu

oddechowego

– zapadanie

się ściany oskrzeli, ciało obce,
guzy

Choroby obturacyjne

• Wzrost oporu dróg

oddechowych
połączony jest ze
zmniejszeniem
wentylacji płuc.
Następuje zmniejszenie
całkowitej średnicy
dróg oddechowych

• Typowym przykładem

są

astma, COPD,

rozedma

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma

Po

Przed

Nadreaktywność oskrzeli – dawka
PD20

WYSTĘPOWANIE NADREAKTYWNOŚCI OSKRZELI

ASTMA

COPD

CF

BPD

SARCOIDOZA

NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA

INFEKCJE WIRUSOWE

EKSPOZYCJA NA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

ALERGICZNY NIEŻYT NOSA

ZDROWI OSOBNICY

EIA. jako f(t). t - czas trwania astmy

Bieżnia-10% Bieżnia-15% Schody-10% Schody-15%

15%

30%

45%

60%

75%

90%

Częstotliwość

Czas w latach

do 1 roku

1-2 lat

2-5 lat

> 5 lat

do 1 roku

50%

33%

50%

33%

1-2 lat

31%

23%

46%

31%

2-5 lat

38%

24%

53%

38%

5 lat

80%

67%

73%

60%

0

20

40

60

80

100

120

0%

13%

25%

37,5

50%

62,5

75%

87,50%

FVC

RV

Norma
Restr.

Efekt zmniejszenia objętości lub
schorzenie restrykcyjne

Choroby restrykcyjne

• Utrata

właściwości
elastycznych
tkanki płucnej lub
ściany klatki
piersiowej ze
zmniejszeniem
objętości płuc

Przyczyny restrykcji

•

Choroby ściany klatki

piersiowej

• skolioza, złamanie żeber,

•

Choroby opłucnej

• odma, płyn w jamie

•

Choroby płuc

• zap., włóknienie, guzy,

resekcja płata lub płuca

•

Choroby jamy brzusznej

• wodobrzusze, ciąża,

otyłość

•

Choroby mięśni

• porażenie przepony,

dystrofie mięśniowe

Warunki konieczne do wykonania

i oceny wiarygodnych i

powtarzalnych badań (1)

• Pacjent:

– akceptacja klipsa na

nos i ustnika

– maksymalna motywacja

– pomiar w pozycji

siedzącej

• Osoba wykonująca

– znajomość sprzętu
– szczegółowe i jasna dla

pacjenta instrukcja

przed badaniem

– wiarygodna motywacja

w czasie badania

Warunki konieczne do wykonania i

oceny wiarygodnych i

powtarzalnych badań (2)

• Lekarz

– znajomość anatomii

układu oddechowego
w tym także klatki
piersiowej

– znajomość fizjo i

potofizjologii
oddychania

– relacje mierzonych

parametrów do
fizjologii układu
oddechowego

Badanie czynnościowe

płuc

zasady wykonania i interpretacja

(spirometria)

Grzegorz Gąszczyk e-mail:
[e-mail]

Centrum Pneumonologii i
Alergo-logii Dziecięcej w
Karpaczu

ul. Myśliwska 13, 58-540
Karpacz