Język jako narzędzie komunikacji
Instytut Dziennikarstwa
Uniwersytet Warszawski
Definicje perswazyjne
Językowy obraz świata
Językowe patenty
Warszawa, 03.03.2016 r.
Językowy obraz świata –
Ryszard Tokarski
• Ryszard Tokarski pisze: „Język, narzędzie
komunikacji międzyludzkiej, kumuluje w sobie i
utrwala doświadczenia społeczne, których
podstawą są wielorakie relacje między człowiekiem
a tym wszystkim, co składa się na otaczającą go
rzeczywistość.”
• Człowiek może o tej rzeczywistości mówić, może ją
wartościować i to zarówno wprost, jak i w sposób
bardziej niejawny, a odbiciem naszego stosunku
emocjonalnego i intelektualnego do
odpowiadających danym wyrazom wycinków
rzeczywistości pozajęzykowej jest przede wszystkim
słownictwo danego języka. Leksyka utrwala bowiem
nie tylko nasze poglądy odnośnie realnych bytów.
Kreuje także byty fikcjonalne, np.: krasnoludek,
bądź abstrakty, np.: dobro czy równość.
Językowy obraz świata – Robert
Kwaśnica
• Robert Kwaśnica pisze natomiast: „[…] badania nad
życiem codziennym ludzi pozostających pod wpływem
rozmaitych, czasami krańcowo zróżnicowanych, kultur
przynoszą sporo materiału ukazującego, jak to świat
życia codziennego tworzony jest przez swoisty dla
tych kultur język. Od obowiązującego w danej kulturze
języka zależy nie tylko świat wewnętrznych przeżyć,
zasady moralne, czy sposób bycia, ale także
kategorie, za pomocą których spostrzegane są: czas,
przestrzeń, fizyczne właściwości rzeczywistości
materialnej.” Język więc nie tylko gromadzi
doświadczenia, ale, według niektórych, może też
rzeczywistość tworzyć. Podsumowując – w leksyce
kryje się cały nasz świat. O tym traktuje właśnie
zagadnienie zwane językowym obrazem świata (niem.
sprachliches Weltbild, ang. linguistic view (picture) of
the world, skrót polski: JOS).
Definicje perswazyjne (1)
• Czy definicja może być narzędziem służącym
perswazji? Tak, choć nie każda. Tadeusz
Pawłowski opisuje kilka rodzajów definicji, które
nie służą informowaniu, co dane pojęcie znaczy,
lecz kształtowaniu ludzkich postaw. Nazywa je
definicjami perswazyjnymi i zalicza do nich
takie definicje, w których – w celach
perswazyjnych – dokonuje się następujących
zmian:
• - zmienia się zakres definiendum
• - zmienia się ładunek emocjonalny definiendum
• - zastępuje się dotąd używany termin – innym
terminem, mającym odmienny ładunek
emocjonalny.
Definicje perswazyjne (2)
• Przykładem pierwszej z tych zmian jest
stwierdzenie: „Artystą jest ten, kto za
pomocą dzieł sztuki doskonali ludzi
moralnie”. Takie ujęcie sensu słowa artysta
wiąże się ze znacznym zawężeniem zakresu
jego znaczenia: w języku polskim artysta to
‘człowiek uprawiający jakąś dziedzinę
sztuki, tworzący w niej dzieła’. Konieczność
ich dodatniego wpływu etycznego na
odbiorców podkreśla się tylko w niektórych
prądach w sztuce (np. w literaturze
realistycznej II połowy XIX wieku lub w
socrealizmie).
Definicje perswazyjne (3)
• Drugi typ zmiany polega na tym, że bez zasadniczej
zmiany treści dokonujemy jej przewartościowania.
Przykładem jest definicja: „Logistyka jest to
oderwana od rzeczywistości i od doświadczenia,
bezprzedmiotowa logika”. Słowo logistyka w jednym
ze znaczeń określa logikę matematyczną, istotnie
mającą charakter abstrakcyjny, a zatem „oderwany”.
Z punktu widzenia metodologii naukowej jest to
całkowicie zrozumiałe, ale dla ideologa lub
publicysty, który chce oczernić z jakichś powodów
matematyków – może to być użyte jako element
perswazyjny – dopisuje on po prostu do definicji
elementy zawierające ocenę dokonywaną z punktu
widzenia „prostego człowieka”.
Definicje perswazyjne (4)
• Trzeci typ zmiany polega na zastąpieniu jednego
słowa przez inne, przy czym obiekt nazywany w
zasadzie jest ten sam, właściwie nie chodzi tu o
definicję, ale o zamianę, „podmienienie” słów
(zmianę opakowania bez zmiany zawartości). Np.
Gandhi redefiniował, zmienił całkowicie znaczenie
słowa parias (owo „stare” znaczenie to: ‘w Indiach:
człowiek z najniższej grupy społecznej, niebędący
członkiem żadnej kasty, pozbawiony wszelkich
praw’).
• Po tej zamianie miał kłopot, co począć ze
znaczeniem dotychczasowym, z dotychczasową
treścią: jak nazwać ową grupę ludzi niebędących
członkami żadnej kasy – wszak nadal istnieli.
Wymyślił w tym celu termin haridżanie (mający
pozytywne konotacje w przeciwieństwie do wyrazu
parias, haridżanie to dzieci Boga) i starał się go
upowszechnić.
Sport – Kopaliński
SPORT w XX w. uległ zasadniczym przeob rażeniom,
które całkowicie zmieniły jego charak ter. Co na
początku wieku było szlachetną zaba wą amatorów,
współzawodnictwem dla satysfak cji i dla zdrowia, to na
jego końcu stało się olbrzymim, światowym
widowiskiem pochłania jącym i produkującym miliardy
dolarów, rywali zacją zawodowców nadzianych forsą i
koksem, ubóstwianych przez kibiców i fanów
urządzających krwawe jatki na trybunach stadionów. W
stuleciu tym kwitła przez dziesięciolecia musz tra i
tresura sportowa za państwowe pieniądze w
hitlerowskich Niemczech, w ZSRR i NRD, których
olimpijskie medale miały spełniać role propagandy
politycznej. Totalitaryzmy się skończyły; sportem
zawładnęły bezkonkurencyjne pieniądze i reklama. Na
prywatny użytek przeciętnego człowieka pozostało
najczęściej kibicowanie zawodom sportowym przed
telewizorem, oraz aerobik (zob.) i jogging (zob.). Zob.
Piłka nożna; Szalikowcy; (Po) społeczeństwie...;
Anaboliczne steroidy; Doping.
Demokracja
Ustrój, który jest obecnie w Polsce zagwarantowany przez
konstytucję to demokracja, czyli z greckiego rządy ludu,
większość obywateli stanowi władzę, ale respektuje się prawa
mniejszości. Dzięki demokracji w Polsce obywatele mają od
1989 roku wpływ na to, co się dzieje w polityce, ponieważ
mogą brać udział w wyborach. Kiedyś, przed demokracją też
odbywały się wybory, nie były one jednak wolne. Teraz do
parlamentu startują różne ugrupowania, a o ich losie
przesądzamy my, czyli wyborcy.
Najważniejszą więc cechą demokracji jest wolność wyboru.
Wybieramy rząd, to decyzja większości, a tym samym
wybieramy tych, którzy mają mówić naszym głosem, spełniać
nasze postulaty, nas reprezentować. Demokracja więc to
wolność. Po długich latach osaczenia komunizmem i wpajania
haseł socjalistycznych zdewaluowały się one w zetknięciu z
demokracją.
Ale demokracja została wywalczona, nie przyszła ot tak sobie.
Bardzo wiele osób wierząc w jej moc i to, że będzie dla Polski
dobra, straciło w walce o nią życie. Teraz, gdy ustrój ten jest
już na porządku dziennym zapomina się o tym.
http://www.solidarnosc25.pl/wiadomoci/3-co-to-jest-demokracja
Sprawiedliwość
• sprawiedliwość to jest byc wobec drugiej osobie sprawiedliwym,
czyli nie oszukiwać ja ,byc szerym..
• 60
Odpowiedziano: 2012-01-30 17:15:55
• Sprawiedliwość – "uczciwe, prawe postępowanie"[1]. Jedno z
podstawowych pojęć etycznych i prawnych, oznaczające cechę
przypisywaną jednostkom (osoba sprawiedliwa), działaniom
(sprawiedliwe postępowanie) czy instytucjom społecznym
(sprawiedliwe prawa, sprawiedliwy ustrój, sprawiedliwy wyrok),
wiązaną najczęściej z odpowiednim rozdziałem dóbr lub
bezstronnością.
• 50
•
Odpowiedziano: 2012-01-30 17:16:26
• Tego nie ma...
Sprawiedliwość- w dzisiejszym świecie nie istnieje -.-
Szczęście
Szczęście to chwila, która nie może trwać
długo bo staje się codziennością. : )
Szczescie jest to rzecz, zachowanie, lub
uczucie które sprawia że na twarzy
pojawia Ci się uśmiech. Szczęście to
miłość, zdrowie, rodzina.
szczęście to moment życia który
pozostaje na długo w pamięci
człowieka.To śmiech,radość, uśmiechy.
Szczęście cd.
Szczęście to stan duchowy człowieka , w
którym hormony "dobierają sie" w dany
sposób , a człowiek odczuwa coś w rodzaju
"euforii". jednak szczęście jest rożne w
zależności od człowieka. jest to stan trudny
o opisania,każdy odczuwa go na swój
sposób. wiele osób odczuwa szczęście , ale
tego nie zauważa , bądź nie chce zauważyć.
nie wszyscy tez potrafią to szczęście
okazywać , a tym bardziej się nim
dzielić.znika ono tez często w skutek "nie
cieszenia się nim". o szczęście to zarówno
radość , jak i powód do radości
Szczęście cd.
szczescie to chyba jak ktos ma zaciesz
przez dlugi czas wledy jest szczesliwy
jak np kocha z wzajemnoscia i wg
Uśmiech, błahe problemy, małe sukcesy
Szczęście jest to rzecz, zachowanie, lub
uczucie które sprawia że na twarzy
pojawia Ci się uśmiech. Szczęście to
miłość, zdrowie, rodzina.
MYŚLĘ, ŻE POMOGŁEM
Szczęście cd.
Szczęście jest to rzecz, zachowanie, lub uczucie
które sprawia że na twarzy pojawia Ci się uśmiech.
Szczęście to miłość, zdrowie, rodzina.
Szczęście jest w nas cały czas. Prawdziwe szczęście
wypływa z naszego wnętrza, a nie pochodzi z
posiadania rzeczy materialnych czy bycia z drugą
osobą. Szczęście jest bezwarunkowe, ponieważ nie
zależy od żadnej zewnętrznej rzeczy lub sytuacji.
Szczęście jest stanem, do którego wszyscy
dążymy, ale tylko niektórzy do niego docierają.
Docierają do niego, ponieważ porzucili - ego!
Czemu większość z nas nie doświadcza tego
uczucia? Odpowiedź jest prosta, ponieważ to
wspaniałe uczucie jest przykryte przez negatywne
uczucia i emocje, takie jak: poczucie winy, wstydu,
bezsilności, żalu, strachu, złości, dumy. Uwolnij je,
a doświadczysz ciągłego stanu szczęścia.
Szczęście cd.
szczęście materialne-to takie szczęście gdy
kupimy sobie coś ale tego nie
używamy...owszem mamy to w domu lub
koło domu ale ta rzecz jest tylko na pokaz.
szczęście materialne-to takie którym
potrafi się cieszyć więcej niż jedna
osoba,te szczęście trwa bardzo długo...bo
gdy np. kobieta która chce mieć dzieci a
nie może i gdy dowiaduje się że jest to jest
naprawdę szczęśliwa i osoby jej bliskie...
rozumiesz?
Szczęście to rodzinia i bliscy.Ale
najważniejsze jest to , że na twarzach
bliskich pojawia się uśmiech:)
Wolność
• Mimo to z początku ludzie mieli jakieś wyższe idee. Rodzina,
dzieci, religijność. To wszystko zaczęło się zmieniać i to na
gorsze. Wszystko dlatego, że wolność przez grzeszników
jest źle rozumiana. Dla człowieka nieznającego Słowa
Bożego wolność oznacza swawolę. Zgodnie z popularnym
przysłowiem hulaj dusza- piekła nie ma!.
Tymczasem prawdziwa wolność to zupełnie coś innego.
Trzeba do tego inaczej podejść. Dla większości ludzi wolność
kojarzy się z możliwością robienia złego. Gdy mają wolność
wyboru – zrobić dobrze czy źle – prawie zawsze robią źle.
Wolność to owszem – możliwość wyboru, ale…
Biblijna wolność
Oznacza wolność od grzechu oraz uwolnienie od kary za
występki. Najlepiej oddaje to cytat z Ew. Jana 8:36:
• A przetoż jeźli was Syn wyswobodzi, prawdziwie wolnymi
będziecie.
• Wolny od grzechu – to jest prawdziwa wolność! Nie
swawola i upadek w grzech, ale czystość w oczach Boga.
Tak naprawdę tylko to ma znaczenie.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
U podstaw leży chęć wyjaśnienia
problemu dwóch typów myślenia:
konkretnego, występującego od
neolitu, znanego z niezliczonych
kultur pierwotnych, i abstrakcyjnego,
wykształconego w kręgu zachodniej
cywilizacji kilka wieków temu.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
„niektóre z ogólnych różnic
charakterystycznych dla podejścia
binarnego można przypisać nowym
możliwościom ludzkiego poznania,
jakie zostały stworzone przez zmiany
w środkach komunikowania się”;
„badanie sposobów komunikowania
się, badanie technologii intelektu
może rzucić dodatkowe światło na
rozwój w sferze myślenia”
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Po wynalezieniu języka następnym wielkim
wynalazkiem było pismo – i na nim głównie
skupia się Jack Goody. „pismo, a bardziej
szczegółowo umiejętność posługiwania się
się pismem alfabetycznym umożliwia
badanie wypowiedzi w odmienny sposób
przez fakt nadania ustnej komunikacji na
poły trwałej formy: to badanie sprzyjało
nasileniu działalności krytycznej, a co za tym
idzie, racjonalności, sceptycyzmowi i logice”
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Bardzo istotne jest to, że w koncepcji
J.G. pismo nie jest po prostu
materialnym korelatem języka. To
nowa jakość w komunikacji
międzyludzkiej.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
J. Goody jest zdania, iż stanowisko de Saussure’a i
Bloomfilelda uwzględnia jedną tylko funkcję pisma,
tę mianowicie, którą określić można jako przecho
wywanie czy utrwalanie realizacji językowych. Jest
oczywiste, że ze względu na tę funkcję pismo
niczym się nie różni od innych sposobów rejestracji,
takich chociażby jak nagrywanie na taśmę
magnetofonową. Jednakże pismo spełniać może
jeszcze jedną funkcję, której nie mają słuchowe
środki odtwarzania, a mianowicie przenosząc język
ze sfery słuchowej do wizualnej umożliwia
zastosowanie odmiennych sposo bów jego badania.
J. Goody nazywa to procesem dekontekstualizacji i
temu właśnie procesowi przypisuje największy
wpływ, jeśli idzie o zmiany w sposobach myślenia.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Oczywiście, termin „dekontekstualizacja" jest tu terminem
zbiorczym, kryjącym w sobie co najmniej kilka zjawisk czy
właściwości, biorących swój początek w fakcie materializacji
mowy przez pismo. Ta materializacja sprawia, że między
człowiekiem a jego werbalnymi aktami pojawia się dystans.
„Może on teraz badać to, co mówi, w bardziej obiektywny
sposób. Może stanąć z boku, komentować, nawet poprawiać
swój własny wytwór" 18. Słowo zapisane przestaje być
bezpośrednio związane z rzeczywistością działania, samo
może stać się obiektem tego działania. Pismo materializując
czy też reifikując przepły wający potok mowy, nadaje mu
statyczność, umożliwia powroty do każdego punktu
wypowiedzi, a co za tym idzie, umożliwia jej analizę w
bardziej obiektywny sposób. Jednocześnie uwalnia umysł od
konie czności przechowywania wypowiedzi, kierując całą
jego energię na badanie tekstu.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Tak więc przejście od mowy do pisma oznacza nie
tylko zmianę środka komunikacji, oznacza również
przemianę samego komunikatu jako przedmiotu
refleksji. Z chwilą „[...] gdy wypowiedź zostaje
utrwalona w piśmie, może być analizowana
znacznie bardziej szczegółowo zarówno w całości,
jak i w swych częściach, zarówno wstecz, jak i w
przód, w oderwaniu od kontekstu bądź uwikłana w
nim; innymi słowy, może być poddana zupełnie
odmiennemu typowi badania i krytyki niż jest to
możliwe w przypadku czysto werbalnej komunikacji.
Mowa nie jest już dłużej związana z «okazją», staje
się ponadczasowa. Nie jest również przywiązana do
osoby; na papierze staje się bardziej abstrakcyjna,
bardziej zdepersonalizowana" 21.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Jest przy tym istotne, jak to podkreśla J. Goody, „[...] że
tym, co wyróżnia myśl postnaukową, jest nie tyle
sceptycyzm jako taki, ile akumulacja sceptycyzmu,
którą pismo umożliwia; jest to problem ustanowienia
kumulatywnej tradycji krytycznej dyskusji" 22. Albo
wiem, jak stwierdza w innym miejscu, „[...] dla
członków społeczeństw ustnych [tzn. tradycyjnych —
M.M.] rozwijanie nawyku sceptycznego myślenia o,
powiedzmy, naturze materii czy związkach człowieka z
Bogiem było trudne po prostu dlatego, że
podtrzymywanie tradycji krytycznej nie mogłoby mieć
miejsca w sytuacji, gdy sceptyczne myśli nie są
zapisywane, nie są przenoszone w przestrzeni i czasie,
nie jest możliwe dla ludzi zarówno rozważać je z
zaciszu domowym, jak i wysłuchiwać w trakcie
wystąpień.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Sposób myślenia determinował też
sam zapis: ujęcie myśli w
dwuwymiarach sprzyjało myśleniu o
relacjach, linearność zaś zapisu
skłaniała ku metodycznemu,
liniowemu śledzeniu rzeczywistości.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Pismo zmieniło również zasadniczo charakter
gromadzonej wiedzy. W społeczeństwach o
komunikacji ustnej jedyną możliwością przetrwa
nia wszelkich jednostkowych innowacji czy odkryć
intelektualnych było włączenie ich do ustnej
tradycji grupy, co często zależało od czynników
pozapoznawczych. Z chwilą pojawienia się pisma
indywidualne odkry cia intelektualne mają
znacznie większe szansę przetrwania i stymulo
wania procesów poznawczych innych ludzi;
gromadzenie wiedzy staje się niezależne od
wymogów chwili, czy presji ekonomicznych i
politycznych 28.
Pismo i jego implikacje poznawcze
– koncepcja Jacka Goody’ego
Ta ostatnia implikacja, choć istotna z punktu
widzenia możliwości przyrostu wiedzy
wydaje się jednak drugorzędna w
porównaniu z implikacjami wcześniej
wspomnianymi. Albowiem, jak to podkreśla
Goody, „[...] pismo stwarza przełom nie
tylko dlatego, że utrwala mowę w czasie i
przestrzeni, lecz dlatego, że przekształcają
dzięki uabstrakcyj-nieniu jej komponentów,
umożliwieniu śledzenia jej wstecz, tak że
komunikacja za pomocą wzroku stwarza
ludziom odmienne możliwości poznawcze
niż komunikacja za pomocą słów"
Język i nowość
Opanowawszy język, możemy zrozumieć
nieskończoną liczbę wyrażeń, które są
nowością
wobec
dotychczasowego
doświadczenia, nie są wcale fizycznie
podobne do wyrażeń składających się na
nasze doświadczenia językowe ani też
zbieżne z nimi. Możemy również z
większą lub mniejszą łatwością tworzyć
takie
wyrażenia
stosownie
do
okoliczności, pomimo ich oryginalności i
niezależnie od układu bodźców […]. W
takim ujęciu potoczne używanie języka
jest działalnością twórczą.
Noam Chomsky
Językowe innowacje naszych przodków
(XVI wiek)
DOBRO: Nie patrzą dobra pospolitego / Jeno pożytku
swojego. [Biernat]
DOBROĆ: Dziwna jest dobroć Boska, której nic
największe złości nie zawadzają. [Biblia]
DOBROŚĆ: Przez moje też trudności, które są
materią Twojej dobrości. [Modlitewnik]
DOBROTA: I jakoż bych ja musiał być bez tej
niecnoty / Bych mógł przepomnieć Pańskiej
dobroty. [Rej]
DOBROTLIWOŚĆ: Nie ustanie pamiątka twej
dobrotliwości. [Skarga]
Językowe innowacje naszych przodków
(XVIII wiek, Słownik S. B. Lindego)
Językowe „patenty”
[okładka Merlin]
.
Językowe „patenty”
[Słownik warszawski, 1902]
Językowe patenty
[Uniwersalny słownik języka
polskiego, 2003]
spolegliwy ‹czes. spolehlivý› książk.
a) «taki, na którym można polegać, na którego
można liczyć, godny zaufania; pewny»
○ Spolegliwy opiekun (T. Kotarbiński).
○ Ideał spolegliwego przyjaciela.
○ Czynić świat spolegliwym.
b) «skory do kompromisu; wyrozumiały,
pojednawczy, uległy»
○ Spolegliwy krytyk, polityk.
Czas dynamicznych zmian
Dysponujemy wielu opisami fragmentarycznymi, które
pozwalają przyjąć intuicyjnie stawianą tezę o wielkiej
współczesnej zmianie językowej. Ta wielka zmiana
obejmuje:
- zasadnicze zmiany w podsystemie leksykalno-
frazeologicznym i tekstowym […] przy ograniczonych
zmianach w podsystemach gramatycznych,
- duże zmiany w systemie odmian oraz ich społecznej
dystrybucji,
- przebudowę społecznej świadomości językowej (m.in.
kwestii stosunku polszczyzny do innych języków).
Stanisław Gajda
Nowość i tradycja – dokumenty
i literatura
Zastrzeżenia patentowe versus
powieść Jerzego Andrzejewskiego
Na czas powszechnej spowiedzi zaprzestano
wszelkich pieśni, miał się właśnie ku końcowi
trzeci dzień powszechnej spowiedzi i wciąż szli
ogromnymi lasami kraju Vendôme, szli bez
pieśni i bez dzwonienia w dzwonki, w ciasno
stłoczonej gromadzie, tylko monotonny szelest
paru tysięcy nóg było słychać, czasem
skrzypienie wozów, które zamykały pochód
dzieci wioząc te, które zasłabły z wyczerpania
lub miały nogi zbyt dotkliwie poranione, aby
móc iść pieszo, droga wśród starej puszczy
zdawała się nie mieć początku i końca, już
piąta niedziela mijała od owej przedwieczornej
godziny,
Nowość i tradycja – dokumenty
i literatura
Zastrzeżenia patentowe
1. Pancerz komorowy zwłaszcza czołgu, składający się
ze ściany zewnętrznej połączonej trwale ze ścianą
wewnętrzną dnem oraz wiekiem, znamienny tym,
że skorupa pancerza w kształcie dowolnego naczynia,
formy, komory (19) składa się z systemu zaworów
wlewowo-zasypowych (5) ustalonych we wieku (3)
łączącym ścianę zewnętrzną (1) wraz ze ścianą
wewnętrzną (2) oraz systemu zaworów wylewowo-
wysypowych (6) ustalonych w dnie (4) komory (19)
lub połączonych komór (19) systemem zaworów
przelewowo-przesypowych (13) ustalonych w łączniku
przelewowym (12) na obiegu którego ustalono pompy
ssąco-tłoczące oraz sprężające (14) stanowiąc tak
nimi maksymalnie 50% udziału w grubości, objętości i
masie tak powstałych komór (19) pancerza w którym
pozostałe 50% jego całości stanowi dowolny czynnik
stały, ciekły lub gazowy w postaci wypełnienia (7).
Granice
mojego
języka
oznaczają
granice
mojego
świata.
Ludwig Wittgenstein