Teoria wymiany
•
Powstała jako reakcja na
funkcjonalizm, który koncentrował
się na wpływie jakiegoś zjawiska
na system.
•
Nie jest to jednolita teoria, ale
raczej
zespół teorii, opisujących
świat społeczny jako układ wymian
dóbr
(
materialnych i
niematerialnych)
pomiędzy
jednostkami i grupami
społecznymi
.
Teoretycy wymiany społecznej
postrzegają każdą interakcję w
charakterze transakcji – "coś za
coś". Jest to jakby "teoria interesu
własnego jednostki".
Jeżeli człowiek podejmuje
jakiekolwiek działanie, to robi to z
perspektywą korzyści dla siebie.
Często jest to pożytek
niematerialny, w postaci np.
szacunku od innych,
posłuszeństwa, satysfakcji itd.
Teoria wymiany w ekonomii
klasycznej
Klasycy ekonomii
traktują ludzi jak
jednostki racjonalne
poszukujące maksymalizacji
swych użyteczności
materialnych lub pożytku z
transakcji czy wymiany
z
innymi ludźmi na
wolnokonkurencyjnym rynku
Behawioryzm
psychologiczny a teoria
wymiany
Założenia:
W określonej sytuacji organizmy
będą przejawiać zachowania
przynoszące najwięcej nagród i
najmniej kar.
Organizmy będą powtarzać te
zachowania
Homans
Podstawowe twierdzenia:
o sukcesie:
im częściej działanie jednostki
jest nagradzane, tym bardziej prawdopodobne
jest podjęcie przez nią tego działania.
o bodźcu:
jeżeli w przeszłości wystąpienie
określonego bodźca lub zespołu bodźców było
okolicznością, w której działanie jednostki
zostało nagrodzone, to im bardziej
prawdopodobne jest, że jednostka podejmie to
lub podobne działanie.
o wartości:
im bardziej działanie jest dla
jednostki wartościowe, tym jest
prawdopodobne, że będzie ona przejawiała to
działanie.
o deprywacji-nasyceniu:
im częściej w
niedawnej przeszłości jednostka otrzymała określoną
nagrodę, tym mniej wartościowa staje się dla niej
każda następna jednostka tej nagrody.
frustracji-agresji:
jeżeli działanie jednostki
nie doprowadza do otrzymania nagrody lub jednostka
otrzymała karę, której się nie spodziewała, zareaguje
gniewem, a w gniewie rezultaty zachowania
agresywnego będą miały wartości wynagradzające.
Peter Blau
PETER BLAU (socjolog amerykański) – główne
tezy:
Władza rodzi się zawsze z
nierównorzędnych,
niezrównoważonych, pozbawionych
wzajemności, asymetrycznych relacji
międzyludzkich
Wszelkie interakcje między ludźmi
sprowadzają się do wymiany jakichś dóbr czy
wartości
Do takich transakcji wymiennych partnerzy
wchodzą od razu z nierównymi zasobami
Ci, którzy startują z gorszych pozycji, mogą
nie być w stanie
odpłacić za potrzebne im od
innych dobra – ale zawsze dysponują
pewną ,,walutą’’ uniwersalnie cenioną
:
podległością, podporządkowaniem się,
poddaniem się partnerowi
Według P. Blaua poddajemy się woli
partnera, czyli dajemy mu nad sobą
władzę, gdy:
nie możemy zapłacić lub zrewanżować
się za otrzymane od partnera dobra lub
usługi
nie potrafimy znaleźć alternatywnego
źródła tych potrzebnych nam dóbr czy
usług (czyli inaczej, kiedy partner ma na
nie monopol)
nie możemy się obejść bez tych dóbr czy
usług
nie mamy możliwości wymuszenia tych
dóbr czy usług siłą, zdobycia ich
przemocą
Sieciowe ujęcie wymiany
Emerson
Richard M. Emerson był pierwszym
badaczem, który w swej koncepcji
połączył teorię wymiany wraz z
analizą sieciową.
Teoria sieci wymian R.
Emmersona
A) Założenia teoretyczne
- stosowanie władzy, uzależnienie,
dążenie do równowagi – jako
podstawowe cechy wymiany
- przewaga we władzy jako
niezrównoważony stosunek wymiany
B) Formy wymiany (sieci wymian)
- monopol jednostronny (jeden aktor jest źródłem
nagród dla kilku innych)
- podział pracy (specjalizacja w obrębie stosunków
wymiany)
- krąg społeczny (stosunki wymiany w obrębie
kategorii i pomiędzy kategoriami aktorów)
- sieci uwarstwione (kręgi wymiany aktorów o różnych
zasobach)
C) Krytyka koncepcji. -
+
.
założenia o celowo-instrumentalnej racjonalności
aktorów,
czy też optymizmu, jeśli chodzi o możliwości
szukania alternatyw w stosunkach wymiany.
Teorie racjonalnego
wyboru
TRZON Teorii racjonalnego Wyboru:
1. Badany, rozpatrywany jest zbiór aktorów – graczy w
systemie,
2. każdy z aktorów ma sobie dostępne alternatywy
wyboru,
3. jest określony zbiór outcomes, wyników/rezultatów
dostępnych w systemie, przypisanych do alternatyw,
4. określa się preferencje aktora do zbioru alternatyw,
5. określa się oczekiwania aktorów do parametrów
systemu (pozytywne/negatywne),
W zależności od dziedziny (psychologia/socjologia,
etc.) te modele mogą być mniej lub bardziej
sformalizowane (wręcz do matematycznych wzorów).
Teoria solidarności
grupowej -Hechter
1.
Ludzie zorientowani na cel
2.
Ludzie mają uporządkowane
preferencje
3.
W wyborze kierują się
racjonalnymi kalkulacjami
4.
Emergentne zjawiska społeczne –
są wynikiem racjonalnych
wyborów
Teoria solidarności
grupowej-Coleman
1.
Aktorzy mają zasoby ale są
zainteresowani zasobami innych
2.
Organizacja społeczna opiera się
na transakcjach pomiędzy tymi
którzy mają zasoby a tymi którzy
ich poszukują
3.
Transakcja (Jednostka ,pośrednik
,rynek)
Modele ekonomiczne i teorie gier w teorii
wymiany
Teoria gier to dział matematyki zajmujący się
badaniem optymalnego zachowania w przypadku
konfliktu interesów.
Teoria gier wywodzi się z badania gier hazardowych i
taka jest też jej terminologia, jednak zastosowanie
znajduje głównie w ekonomii, biologii (szczególnie w
socjobiologii), socjologii oraz informatyce (sztuczna
inteligencja).
Badania w zakresie teorii gier i jej zastosowań
wielokrotnie zostały uznane przez komitet nagrody
Nobla.
Herbert Simon otrzymał tę nagrodę w 1978 roku za
wkład w rozwój ewolucyjnej teorii gier, w
szczególności za koncepcję ograniczonej
racjonalności.
•
John Forbes Nash Jr (ur.1928) amerkański matematyki
ekonomista . Prowadził badania nad teorią gier. Był
współlaureatemnagrody A. Nobla z ekonomii w1994 roku
.
•
W latach 50 pracował w Massachusetts Instistute of
technology, w Cambrige później jako profesor
unniersytetu w Princeton.
•
Wynalazł on niemal równocześnie z Pietem Heinem grę
planszową Hex.
•
Nash cierpiał na schiofrenię paranoidalną, która
wcześnie wyłączyła go z życia naukowego.
•
Historia jego życia została zekranizowana w 2001 roku
w filmie Piękny umysł (A Beautiful Mind).
Dylemat
więźnia
Pojawia gdy obydwie strony mogą uzyskać wyższą wypłatę za
kooperację, ale każda ze stron ma powód by oszukiwać