Teoria wymiany

Teoria wymiany

•

Powstała jako reakcja na
funkcjonalizm, który koncentrował
się na wpływie jakiegoś zjawiska
na system.

•

Nie jest to jednolita teoria, ale
raczej

zespół teorii, opisujących

świat społeczny jako układ wymian
dóbr

(

materialnych i

niematerialnych)

pomiędzy

jednostkami i grupami
społecznymi



Teoretycy wymiany społecznej

postrzegają każdą interakcję w

charakterze transakcji – "coś za

coś". Jest to jakby "teoria interesu

własnego jednostki".



Jeżeli człowiek podejmuje

jakiekolwiek działanie, to robi to z

perspektywą korzyści dla siebie.



Często jest to pożytek

niematerialny, w postaci np.

szacunku od innych,

posłuszeństwa, satysfakcji itd.

Teoria wymiany w ekonomii

klasycznej

Klasycy ekonomii

traktują ludzi jak

jednostki racjonalne

poszukujące maksymalizacji

swych użyteczności

materialnych lub pożytku z

transakcji czy wymiany

innymi ludźmi na

wolnokonkurencyjnym rynku

Behawioryzm

psychologiczny a teoria

wymiany



Założenia:



W określonej sytuacji organizmy
będą przejawiać zachowania
przynoszące najwięcej nagród i
najmniej kar.



Organizmy będą powtarzać te
zachowania

Homans

Podstawowe twierdzenia:



o sukcesie:

im częściej działanie jednostki

jest nagradzane, tym bardziej prawdopodobne

jest podjęcie przez nią tego działania.



o bodźcu:

jeżeli w przeszłości wystąpienie

określonego bodźca lub zespołu bodźców było

okolicznością, w której działanie jednostki

zostało nagrodzone, to im bardziej

prawdopodobne jest, że jednostka podejmie to

lub podobne działanie.



o wartości:

im bardziej działanie jest dla

jednostki wartościowe, tym jest

prawdopodobne, że będzie ona przejawiała to

działanie.



o deprywacji-nasyceniu:

im częściej w

niedawnej przeszłości jednostka otrzymała określoną

nagrodę, tym mniej wartościowa staje się dla niej

każda następna jednostka tej nagrody.



frustracji-agresji:

jeżeli działanie jednostki

nie doprowadza do otrzymania nagrody lub jednostka

otrzymała karę, której się nie spodziewała, zareaguje

gniewem, a w gniewie rezultaty zachowania

agresywnego będą miały wartości wynagradzające.

Peter Blau



PETER BLAU (socjolog amerykański) – główne

tezy:



Władza rodzi się zawsze z

nierównorzędnych,

niezrównoważonych, pozbawionych

wzajemności, asymetrycznych relacji

międzyludzkich



Wszelkie interakcje między ludźmi

sprowadzają się do wymiany jakichś dóbr czy

wartości



Do takich transakcji wymiennych partnerzy

wchodzą od razu z nierównymi zasobami



Ci, którzy startują z gorszych pozycji, mogą

nie być w stanie

odpłacić za potrzebne im od

innych dobra – ale zawsze dysponują

pewną ,,walutą’’ uniwersalnie cenioną

podległością, podporządkowaniem się,

poddaniem się partnerowi



Według P. Blaua poddajemy się woli

partnera, czyli dajemy mu nad sobą

władzę, gdy:



nie możemy zapłacić lub zrewanżować

się za otrzymane od partnera dobra lub

usługi



nie potrafimy znaleźć alternatywnego

źródła tych potrzebnych nam dóbr czy

usług (czyli inaczej, kiedy partner ma na

nie monopol)



nie możemy się obejść bez tych dóbr czy

usług



nie mamy możliwości wymuszenia tych

dóbr czy usług siłą, zdobycia ich

przemocą

Sieciowe ujęcie wymiany
Emerson



Richard M. Emerson był pierwszym

badaczem, który w swej koncepcji

połączył teorię wymiany wraz z

analizą sieciową.



Teoria sieci wymian R.

Emmersona



A) Założenia teoretyczne



- stosowanie władzy, uzależnienie,

dążenie do równowagi – jako

podstawowe cechy wymiany



- przewaga we władzy jako

niezrównoważony stosunek wymiany



B) Formy wymiany (sieci wymian)



- monopol jednostronny (jeden aktor jest źródłem

nagród dla kilku innych)



- podział pracy (specjalizacja w obrębie stosunków

wymiany)



- krąg społeczny (stosunki wymiany w obrębie

kategorii i pomiędzy kategoriami aktorów)



- sieci uwarstwione (kręgi wymiany aktorów o różnych

zasobach)



C) Krytyka koncepcji. -



założenia o celowo-instrumentalnej racjonalności

aktorów,



czy też optymizmu, jeśli chodzi o możliwości

szukania alternatyw w stosunkach wymiany.

Teorie racjonalnego
wyboru



TRZON Teorii racjonalnego Wyboru:



1. Badany, rozpatrywany jest zbiór aktorów – graczy w

systemie,



2. każdy z aktorów ma sobie dostępne alternatywy

wyboru,



3. jest określony zbiór outcomes, wyników/rezultatów

dostępnych w systemie, przypisanych do alternatyw,



4. określa się preferencje aktora do zbioru alternatyw,



5. określa się oczekiwania aktorów do parametrów

systemu (pozytywne/negatywne),

W zależności od dziedziny (psychologia/socjologia,

etc.) te modele mogą być mniej lub bardziej

sformalizowane (wręcz do matematycznych wzorów).

Teoria solidarności
grupowej -Hechter

Ludzie zorientowani na cel

Ludzie mają uporządkowane
preferencje

W wyborze kierują się
racjonalnymi kalkulacjami

Emergentne zjawiska społeczne –
są wynikiem racjonalnych
wyborów

Teoria solidarności
grupowej-Coleman

Aktorzy mają zasoby ale są
zainteresowani zasobami innych

Organizacja społeczna opiera się
na transakcjach pomiędzy tymi
którzy mają zasoby a tymi którzy
ich poszukują

Transakcja (Jednostka ,pośrednik
,rynek)

Modele ekonomiczne i teorie gier w teorii

wymiany



Teoria gier to dział matematyki zajmujący się
badaniem optymalnego zachowania w przypadku
konfliktu interesów.



Teoria gier wywodzi się z badania gier hazardowych i
taka jest też jej terminologia, jednak zastosowanie
znajduje głównie w ekonomii, biologii (szczególnie w
socjobiologii), socjologii oraz informatyce (sztuczna
inteligencja).



Badania w zakresie teorii gier i jej zastosowań
wielokrotnie zostały uznane przez komitet nagrody
Nobla.



Herbert Simon otrzymał tę nagrodę w 1978 roku za
wkład w rozwój ewolucyjnej teorii gier, w
szczególności za koncepcję ograniczonej
racjonalności.

•

John Forbes Nash Jr (ur.1928) amerkański matematyki

ekonomista . Prowadził badania nad teorią gier. Był

współlaureatemnagrody A. Nobla z ekonomii w1994 roku

•

W latach 50 pracował w Massachusetts Instistute of

technology, w Cambrige później jako profesor

unniersytetu w Princeton.

•

Wynalazł on niemal równocześnie z Pietem Heinem grę

planszową Hex.

•

Nash cierpiał na schiofrenię paranoidalną, która

wcześnie wyłączyła go z życia naukowego.

•

Historia jego życia została zekranizowana w 2001 roku

w filmie Piękny umysł (A Beautiful Mind).

Document Outline