Charakter prawny

Unii Europejskiej

i zasady ustrojowe

Unia Europejska po wejściu w

życie Traktatu z Lizbony

• Unia Europejska zastępuje Wspólnotę

Europejską

• Unia Europejska jest organizacją

międzynarodową

• Unia Europejska jest organizacją

międzynarodową o charakterze
integracyjnym

Art. 1 TUE

Niniejszy Traktat wyznacza nowy etap

w procesie tworzenia coraz

ściślejszego związku między narodami

Europy, w którym decyzje podejmowane

są z możliwie najwyższym poszanowaniem

zasady otwartości i jak najbliżej obywateli.
Podstawę Unii stanowi niniejszy Traktat

oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii

Europejskiej (zwane dalej „Traktatami”).

Oba te Traktaty mają taką samą moc

prawną. Unia zastępuje Wspólnotę

Europejską i jest jej następcą prawnym.

Orzeczenie w sprawie Van Gend en Loos
„...Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie

międzynarodowym, na rzecz którego państwa
ograniczyły, jakkolwiek tylko w wąskich
dziedzinach, swoje prawa suwerenne, i którego
normy znajdują zastosowanie nie tylko do państw
członkowskich, ale i pochodzących z nich
jednostek ...”

Opinia 1/91
„...Traktat EWG, chociaż zawarty w formie umowy

międzynarodowej, niemniej stanowi kartę
konstytucyjną Wspólnoty opartą na zasadzie
praworządności”

Podstawowe zasady, na których

opiera się funkcjonowanie UE

• zasada poszanowania tożsamości państw

członkowskich i podstawowych funkcji
państwa

• zasada poszanowania praworządności i praw

człowieka

• zasada demokracji
• zasada kompetencji powierzonych
• zasada subsydiarności
• zasada proporcjonalności
• zasada solidarności/lojalności

zasada poszanowania tożsamości

państw członkowskich i podstawowych

funkcji państwa

Artykuł 4 ust. 2 TUE
2. Unia szanuje równość Państw Członkowskich wobec

Traktatów, jak również ich tożsamość narodową,

nierozerwalnie związaną z ich podstawowymi strukturami

politycznymi i konstytucyjnymi, w tym w odniesieniu do

samorządu regionalnego i lokalnego. Szanuje podstawowe

funkcje państwa, zwłaszcza funkcje mające na celu

zapewnienie jego integralności terytorialnej, utrzymanie

porządku publicznego oraz ochronę bezpieczeństwa

narodowego. W szczególności bezpieczeństwo narodowe

pozostaje w zakresie wyłącznej odpowiedzialności każdego

Państwa Członkowskiego.

• równość państw członkowskich wobec

Traktatów (por. zasada suwerennej równości
państw);

• poszanowanie tożsamości narodowej

państw członkowskich (struktury
konstytucyjne i polityczne państw
członkowskich);

• poszanowanie podstawowych funkcji

państwa (zob. w szczególności PWBiS oraz
WPZiB).

C‑208/09 Ilonka Sayn-Wittgenstein

przeciwko Landeshauptmann von

Wien,

92      Należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 4 ust. 2 TUE
Unia szanuje tożsamość narodową państw członkowskich,
obejmująca również ustrój republikański państwa.
93      W niniejszym przypadku należy zauważyć, że nie wydaje się
być nieproporcjonalnym, dążenie przez państwo członkowskie do
realizacji celu zachowania zasady równości, w drodze
ustanowienia zakazu nabywania, posiadania lub używania przez
jego obywateli tytułów lub określeń szlacheckich, które mogą
wywołać u innych przekonanie, że dana osoba posiada taką
godność. Zdaje się, że odmawiając uznania elementów
szlacheckich nazwiska takiego jak nazwisko skarżącej w
postępowaniu przed sądem odsyłającym władze austriackie
właściwe w zakresie stanu cywilnego nie wykroczyły poza to co
jest niezbędne dla zapewnienia realizacji podstawowego celu
konstytucyjnego do którego dążą.

zasada poszanowania

praworządności i praw

podstawowych

• Zasada rozwijania w orzecznictwie ETS

• Art. 6 dodany Traktatem z Maastricht

1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji,

poszanowania praw człowieka i podstawowych

wolności oraz państwa prawnego, które są

wspólne dla Państw Członkowskich.

2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w

europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i

podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4

listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji

konstytucyjnych wspólnych dla Państw

Członkowskich, jako zasady ogólne prawa

wspólnotowego.

zasada poszanowania praworządności i

praw podstawowych – aksjologiczna

podstawa porządku prawnego UE

art. 2 TUE

Unia opiera się na wartościach poszanowania

godności osoby ludzkiej, wolności,

demokracji, równości, państwa prawnego,

jak również poszanowania praw człowieka,

w tym praw osób należących do mniejszości.

Wartości te są wspólne Państwom

Członkowskim w społeczeństwie opartym na

pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji,

sprawiedliwości, solidarności oraz na równości

kobiet i mężczyzn.

zasada praworządności

• zasada pewności prawa;
• zasada nieretroakcji;
• zasada ochrony uprawnionego

oczekiwania.

zasada praworządności

• zasada pewności prawa;

– prawo powinno być jasne i przewidywalne;
– decyzje instytucji i organów powinny być należycie

uzasadnione;

– akt musi być należycie opublikowany/notyfikowany;
– konieczność przestrzegania zasad proceduralnych i

gwarancji praw jednostki (nullum crimen sine lege,
prawo dostępu do dokumentów, prawo udziału w
postępowaniu);

– zakaz działania prawa wstecz.

63/83 Kent Kirk
zasada bezwzględnej nieretroakcji
przepisów karnych stanowi „jedną z
zasad wspólnych wszystkim
porządkom prawnym państw
członkowskich oraz jest określona w
art. 7 EKPC; zajmuje ona miejsce
wśród ogólnych zasad prawa, których
ochronę zapewnia ETS”

Warunki dopuszczalnej

retroaktywności
98/78 Racke

•

retroaktywny charakter aktu jasno i

wyraźnie wynika z jego treści lub z celów

ogólnego systemu, którego jest częścią,

•

retroaktywność jest to uzasadniona

istnieniem ważnego interesu

wspólnotowego/Unii,

•

w należyty sposób ochronione

zostało uprawnione oczekiwanie

podmiotów, których dotyczy.

• 80/86 Public Prosecutor przeciwko

Kolpinghuis Nijmegen

– zasada pewności prawa jako

ograniczenie obowiązku zgodnej
interpretacji

Zasada ochrony uprawnionego

oczekiwania

• 120/86 Mulder
Aby powołać się na zasadę, podmiot

powinien wykazać:

• istnienie uprawnionego oczekiwania,
• poniósł stratę lub znalazł się w

niekorzystnej dla siebie sytuacji,
ponieważ na tym oczekiwaniu
polegał.

Nie stanowi naruszenia uprawnionego oczekiwania

zmiana przepisów na niekorzyść podmiotu:

• przewidywalna np. ze względu na specyfikę danego

sektora (12/77 Toepfer przeciwko Komisja),

• mieszcząca się w granicach zwykłego ryzyka

gospodarczego (C-331/88, Fedesa),

• mająca na celu ukrócenie spekulacji, poprawienie

obowiązującej regulacji (2/75 EVGF przeciwko
Mackprang)

Zasada niedyskryminacji

podobne sytuacje muszą być traktowane

podobnie, chyba że jest to nieuzasadnione
•odmienne sytuacje muszą być odmiennie traktowane,

chyba że jest to nieuzasadnione – zasada jest naruszona

poprzez różnice w traktowaniu podobnych sytuacji
•zakaz zróżnicowanego traktowania podmiotów

znajdujących się w takiej samej (czy podobnej) sytuacji,

jeśli to zróżnicowanie jest arbitralne i nieuzasadnione.
•zasada nie ma zastosowania w przypadkach, gdy różne

(dyskryminujące) traktowanie, jest uzasadnione ze

względu na obiektywne kryteria.
 

• dyskryminacja bezpośrednia - gdy

środek wyraźnie odwołuje się do
„zakazanego” kryterium zróżnicowania

• dyskryminacja pośrednia - gdy środek

zawiera kryterium z pozoru neutralne,
faktycznie jednak powoduje
dyskryminację , również jeśli taki skutek
był niezamierzony

• dyskryminacja odwrotna - gdy

państwa czł. przyznają swoim
obywatelom mniej korzystne traktowanie

Traktatowe ujęcie zasady

niedyskrymianacji

• ART. 18 TFUE/ART.12 TWE – ZAKAZ

DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA
PRZYNALEŻNOŚĆ PAŃSTWOWĄ

• art. 19 TFUE/ art.13 TWE – inne podstawy

np. orientacja seksualna, wiek,
niepełnosprawność

• art. 157 TFUE/ art. 141 TWE –

dyskryminacja ze względu na płeć

Niedyskryminacja ze względu

na obywatelstwo

Artykuł 18 TFUE

W zakresie zastosowania Traktatów i bez

uszczerbku dla postanowień szczególnych, które

one przewidują, zakazana jest wszelka

dyskryminacja ze względu na przynależność

państwową.

Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie

ze zwykłą procedurą prawodawczą, mogą przyjąć

wszelkie przepisy w celu zakazania takiej

dyskryminacji.

Przepisy szczegółowe:

np. 45 TFUE/ art. 39 TWE (pracownicy), art. 49 TFUE/ art. 43 TWE

(zakładanie przedsiębiorstw), 56 TFUE/ art. 49 TWE (usługi),

art. 63 TFUE/ art. 56 TWE (kapitał)



115 i 116/81 Adoui i Cornuaille - zakaz wjazdu osób,

chcących pojąć zatrudnienie



293/83 Gravier – zakaz odmiennego traktowania obywateli

innych pń. czł w odniesieniu do dostępu do usług

edukacyjnych



181/84 Cowan – zakaz odmiennego traktowania osób

korzystających ze swobód wspólnego rynku we wszystkich

sytuacjach życia codziennego



C-247/96 Bickel i Franz – obywatelstwo UE jako podstwa

objęcia zakazem dyskryminacji



C-184/99 Grzelczyk – status obywatela UE jako podstawowy

status obywateli państw członkowskich – zróżnicowane

traktowanie, nawet jeśli jest przewidziane w prawie Unii nie

może być stosowane arbitralnie bez uwzględnienia

indywidualnej sytuacji

Obecnie zasada nierozerwalnie związana z

obywatelstwem Unii

•

Artykuł 19

•

(dawny artykuł 13 TWE)

1. Bez uszczerbku dla innych postanowień

Traktatów i w granicach kompetencji, które

Traktaty powierzają Unii, Rada, stanowiąc

jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą

prawodawczą i po uzyskaniu zgody Parlamentu

Europejskiego, może podjąć środki niezbędne w

celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze

względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne,

religię lub światopogląd, niepełnosprawność,

wiek lub orientację seksualną.

orientacja seksualna

• C-249/96 Grant v South-West Trains Ltd – prawo do

zniżkowych biletów kolejowych dla partnera
odmiennej płci

• C-125/99 P D przeciwko Rada – prawo do dodatku

rozłąkowego przysługującego małżonkom: “co się
tyczy naruszenia zasady równego traktowania
funkcjonariuszy bez względu na ich orientację
seksualną, jest oczywiste, że to nie płeć partnera
determinuje to czy dodatek rozłąkowy jest
przyznawany, lecz prawna natura więzi między
funkcjonariuszem i jego partnerem”

• C-267/06 Tadeo Maruko

• wiek (C-144/04 Mangold)

zasada poszanowania praw

podstawowych

29/69 Stauder,
11/70 Internationale Handelsgesellschaft,
44/79 Hauer:

• “

Prawa zasadnicze stanowią cześć składową

ogólnych zasad prawa, których przestrzeganie
zapewnia Trybunał. Gwarantując te prawa, Trybunał
ma obowiązek czerpać inspiracje z tradycji
konstytucyjnej wspólnej wszystkim państwom
członkowskim, a tym samym środki, które są
niezgodne z prawami zasadniczymi uznanymi przez
konstytucje tych państw, nie mogą być
zaakceptowane we Wspólnocie”.

• Potwierdzenie orzecznictwa ETS
art. F / art. 6 TUE

Zakres kontroli poszanowania

praw podstawowych

– Trybunał w zakresie kompetencji

przyznanych mu Traktatem
kompetencji interpretuje i
kontroluje :

• akty instytucji
• akty państw członkowskich

– gdy wykonują prawo WE (sytuacja 5/88 Wachauf)
– gdy wprowadzają dozwolone derogacje od

swobód rynku (sytuacja C-260/89 ERT)

Zakres kontroli poszanowania

praw podstawowych

5/88 Wachauf
•„(...) postanowienia wspólnotowe, które po
wygaśnięciu dzierżawy skutkują pozbawieniem
dzierżawcy, bez odszkodowania owoców jego pracy i
inwestycji na dzierżawionej nieruchomości byłyby
niezgodne z wymogami ochrony praw podstawowych
we wspólnotowym porządku prawnym. Wymogi te
wiążą także państwa członkowskie, gdy
wykonują one prawo wspólnotowe, państwa
członkowskie muszą, tak daleko jak jest to
możliwe, stosować te normy w zgodzie z tymi
wymogami.”

Zakres kontroli poszanowania

praw podstawowych

C-260/89 ERT
„Jeżeli państwo członkowskie opiera się na połączonych

postanowieniach art. 56 i 66 TWE w celu

usprawiedliwienia ograniczeń swobody świadczenia

usług z przyczyn związanych z porządkiem publicznym i

zdrowiem publicznym, to uzasadnienie takie, oparte

na prawie wspólnotowym, musi być

interpretowane w świetle ogólnych zasad prawa,

a w szczególności praw podstawowych. Z tego

względu odnośne przepisy wewnętrzne mogą podlegać

wyjątkom określonym w tych przepisach wyłącznie

wtedy, gdy są zgodne z prawami podstawowymi,

których przestrzeganie jest zagwarantowane przez

Trybunał.”

zasada poszanowania praw

podstawowych

Artykuł 6

1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw

podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu

dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą

moc prawną jak Traktaty.

Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii

określonych w Traktatach.

Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z

postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej

interpretację i stosowanie oraz z należytym uwzględnieniem wyjaśnień,

o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień.

2.

Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw

człowieka i podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji nie

narusza kompetencji Unii określonych w Traktatach.

3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie

praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji

konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część

prawa Unii jako zasady ogólne prawa.

zasada demokracji

• deficyt demokratyczny WE/UE

– wzmocnienie roli PE (udział w

procedurach stanowienia prawa);

– obywatelstwo UE
– wzmacnianie roli parlamentów

narodowych

138/79 SA Roquette Frères przeciwko Radzie

(tzw. sprawa izoglukozy)

• przyznanie Parlamentowi kompetencji

konsultacyjnych „odzwierciedla na
poziomie wspólnotowym, mimo że w
ograniczonym zakresie, podstawową
zasadę demokracji, zgodnie z którą
społeczeństwo uczestniczy w
wykonywaniu władzy za
pośrednictwem zgromadzenia
reprezentantów”

zasada demokracji

Traktat z Lizbony

TYTUŁ II

POSTANOWIENIA O ZASADACH

DEMOKRATYCZNYCH

zasada demokracji

Artykuł 9

We wszystkich swoich działaniach Unia
przestrzega zasady równości swoich
obywateli, którzy są traktowani z jednakową
uwagą przez jej instytucje, organy i
jednostki organizacyjne. Obywatelem Unii
jest każda osoba mająca przynależność
Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii
ma charakter dodatkowy w stosunku do
obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go.

• zasada demokratycznej równości

obywateli UE;

• zasada demokracji

przedstawicielskiej;

• zasada demokracji uczestniczącej.

zasada równości

demokratycznej

• „obywatelstwo Unii ma charakter

dodatkowy w stosunku do obywatelstwa
krajowego i nie zastępuje go”

• UE – nie jest państwem

– orzeczenie FSK w sprawie Traktatu z Lizbony –

zasady konstytucyjne nie mogą być stosowane
wprost do UE;

– zapewnienie realizacji konstytucyjnej zasady

demokracji w ramach członkowstwa państwa w UE
należy do prawa krajowego (Polska – ustawa
kooperacyjna);

zasada demokracji

przedstawicielskiej

Artykuł 10

1. Podstawą funkcjonowania Unii jest

demokracja przedstawicielska.

2. Obywatele są bezpośrednio reprezentowani

na poziomie Unii w

Parlamencie Europejskim

.

Państwa Członkowskie są reprezentowane w

Radzie Europejskiej

przez swoich szefów

państw lub rządów, a w

Radzie

przez swoje

rządy; szefowie państw lub rządów i rządy

odpowiadają demokratycznie przed
parlamentami narodowymi albo przed swoimi
obywatelami

.

zasada demokracji

uczestniczącej

Formy kontroli demokratycznej i

demokracji uczestniczącej

– udział organizacji

przedstawicielskich w życiu UE
(konsultacje społeczne, dialog
społeczny);

– obywatelskie prawo pośredniej

inicjatywy prawodawczej;

– udział parlamentów krajowych

Zasady umożliwiające

realizację zasady

demokracji

Art. 15 TFUE

• zasada otwartości – jawność obrad

Parlamentu Europejskiego i Rady dot.
projektu aktu ustawodawczego

• prawo dostępu do dokumentów

instytucji, organów i jednostek
organizacyjnych Unii (możliwe ograniczenia
z uwagi na interes publiczny lub prywatny)

• publikacja dokumentów

Zasada kompetencji powierzonych

Artykuł 5 TFUE
1.Granice kompetencji Unii wyznacza zasada

przyznania. Wykonywanie tych kompetencji

podlega zasadom pomocniczości i

proporcjonalności.

2.Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa

wyłącznie w granicach kompetencji

przyznanych jej przez Państwa

Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia

określonych w nich celów. Wszelkie

kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach

należą do Państw Członkowskich.

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA WYŁĄCZNA UE

„jedynie Unia może stanowić prawo

oraz przyjmować akty prawnie
wiążące, natomiast Państwa
Członkowskie mogą to czynić
wyłącznie z upoważnienia Unii lub
w celu wykonania aktów Unii”

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA WYŁĄCZNA UE
• unia celna;
• ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych

do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

• polityka pieniężna w odniesieniu do Państw

Członkowskich, których walutą jest euro;

• zachowanie morskich zasobów

biologicznych w ramach wspólnej polityki

rybołówstwa;

• wspólna polityka handlowa.

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA WYŁĄCZNA UE

Unia ma także wyłączną kompetencję do
zawierania umów międzynarodowych,
jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane
w akcie prawodawczym Unii lub jest
niezbędne do umożliwienia Unii
wykonywania jej wewnętrznych
kompetencji lub w zakresie, w jakim ich
zawarcie może wpływać na wspólne
zasady lub zmieniać ich zakres.

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA DZIELONA

„Unia i Państwa Członkowskie mogą

stanowić prawo i przyjmować akty

prawnie wiążące w tej dziedzinie.

Państwa Członkowskie wykonują swoją

kompetencję w zakresie, w jakim Unia

nie wykonała swojej kompetencji.

Państwa Członkowskie ponownie

wykonują swoją kompetencję w zakresie,

w jakim Unia postanowiła zaprzestać

wykonywania swojej kompetencji.” .

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA DZIELONA

• a)

rynek wewnętrzny;

• b)

polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w

niniejszym Traktacie;

• c)

spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

• d)

rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich

zasobów biologicznych;

• e)

środowisko naturalne;

• f)

ochrona konsumentów;

• g)

transport;

• h)

sieci transeuropejskie;

• i)

energia;

• j)

przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

• k)

wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia

publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w

niniejszym Traktacie.

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA DZIELONA
Postanowienia szczególne dot.

badań, rozwoju technologicznego
i przestrzeni kosmicznej oraz
współpracy na rzecz rozwoju i
pomocy humanitarnej

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA KOORDYNACYJNA, WSPIERAJĄCA I

UZUPEŁNIAJĄCA
W niektórych dziedzinach i na warunkach przewidzianych w

Traktatach, Unia ma kompetencję w zakresie

prowadzenia działań w celu wspierania,

koordynowania lub uzupełniania działań Państw

Członkowskich, nie zastępując jednak ich kompetencji w

tych dziedzinach.
Prawnie wiążące akty Unii przyjęte na podstawie

postanowień Traktatów odnoszących się do tych dziedzin

nie mogą prowadzić do harmonizacji przepisów

ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich.

Zasada kompetencji powierzonych

KOMPETENCJA KOORDYNACYJNA,

WSPIERAJĄCA I UZUPEŁNIAJĄCA

a) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;
b)przemysł;
c) kultura;
d)turystyka;
e) edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport;
f) ochrona ludności;
g)współpraca administracyjna.

Zasady pomocniczości i

proporcjonalności

Artykuł 5

3. Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach,

które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia

podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim

zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie

mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający

przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie

centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli

ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego

działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na

poziomie Unii.

4. Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma

działania Unii nie wykraczają poza to, co jest

konieczne do osiągnięcia celów Traktatów.

Kompetencje dodatkowe

Artykuł 352 TFUE
(dawny artykuł 308 TWE)
1. Jeżeli działanie Unii okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk
określonych w Traktatach, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, a
Traktaty nie przewidziały uprawnień do działania wymaganego w tym celu, Rada,
stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu
Europejskiego, przyjmuje stosowne przepisy. Jeżeli przepisy te są przyjmowane przez
Radę zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, stanowi ona również
jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.
2. W ramach procedury kontroli stosowania zasady pomocniczości określonej w
artykule 5 ustęp 3 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja zwraca uwagę parlamentów
narodowych na wnioski, których podstawą jest niniejszy artykuł.
3. Środki, których podstawą jest niniejszy artykuł, nie mogą prowadzić do
harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich,
jeżeli Traktaty wykluczają taką harmonizację.
4. Niniejszy artykuł nie może służyć jako podstawa do osiągania celów
związanych ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, a wszelkie akty
przyjęte zgodnie z niniejszym artykułem przestrzegają granic określonych w artykule
40 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej.

Zasada lojalnej współpracy

Art. 4 TUE
3. Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Unia i Państwa

Członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie

wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających

z Traktatów.
Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne

lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania

zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji

Unii.
Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej

zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich

środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów

Unii.

Zasada lojalnej współpracy

Zakres zastosowania - wchodzące w

zakres prawa Unii relacje:

• państwo członkowskie – państwo członkowskie (m.in.

wyłączenie możliwości powoływania się na zarzut braku

wzajemności 52/75 Komisja v. Włochy)

• państwo członkowskie - Unia/instytucje Unii (w

szczególności obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności prawu

Unii – effet utile; obowiązek współpracy dla realizacji celów

traktatowych)

• instytucja Unii- instytucja Unii (C-65/93 PE przeciwko Rada;

zob. też art. 13 ust 2 TUE)

UWAGA !!! Zasada lojalnej współpracy nie może być powoływana

przez jednostki (nie jest bezpośrednio skuteczna)