Choroby

Choroby

metaboliczne

metaboliczne

wrodzone

wrodzone

Rok akademicki 2008/2009 K.Pawelec

Rok akademicki 2008/2009 K.Pawelec

Choroby metaboliczne

Choroby metaboliczne

wrodzone

wrodzone

Wszystkie choroby genetyczne w

Wszystkie choroby genetyczne w

których uchwytne odchylenia

których uchwytne odchylenia

biochemiczne są wynikiem mutacji

biochemiczne są wynikiem mutacji

monogenowej.

monogenowej.

Mutacja prowadzi do zmian w

Mutacja prowadzi do zmian w

produkcji białka (enzymu, nośnika)

produkcji białka (enzymu, nośnika)

którego brak lub zmiana aktywności

którego brak lub zmiana aktywności

prowadzi do upośledzenia danej

prowadzi do upośledzenia danej

reakcji czy procesu metabolicznego

reakcji czy procesu metabolicznego

Objawy kliniczne występujące

Objawy kliniczne występujące

w genetycznych chorobach

w genetycznych chorobach

metabolicznych

metabolicznych

Uszkodzenie czynności wątroby: żółtaczka,

Uszkodzenie czynności wątroby: żółtaczka,

zburzenia krzepnięcia

zburzenia krzepnięcia

Hepatomegalia i hepatosplenomegalia

Hepatomegalia i hepatosplenomegalia

Wymioty

Wymioty

Zaćma, zwichnięcie soczewki

Zaćma, zwichnięcie soczewki

Zmętnienie rogówki

Zmętnienie rogówki

Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki

Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki

„

„

Wiśniowa „ plamka na dnie oka

Wiśniowa „ plamka na dnie oka

Dysmorfia twarzy

Dysmorfia twarzy

Objawy kliniczne występujące

Objawy kliniczne występujące

w genetycznych chorobach

w genetycznych chorobach

metabolicznych

metabolicznych

Anomalie układu kostnego

Anomalie układu kostnego

Zespół Fanconiego-De Toniego-Debrego

Zespół Fanconiego-De Toniego-Debrego

Kardiomiopatia

Kardiomiopatia

Kamica nerkowa

Kamica nerkowa

Niedokrwistość

Niedokrwistość

Zespół Rey’a

Zespół Rey’a

Wyprysk skórny

Wyprysk skórny

Zespoły wad wrodzonych

Zespoły wad wrodzonych

Epizody intoksykacji

Epizody intoksykacji

Objawy kliniczne występujące

Objawy kliniczne występujące

w genetycznych chorobach

w genetycznych chorobach

metabolicznych

metabolicznych

Opóźnienie rozwoju umysłowego

Opóźnienie rozwoju umysłowego

Drgawki

Drgawki

Wiotkość

Wiotkość

Makrocefalia

Makrocefalia

Postępujące zmiany demielinizacyjne

Postępujące zmiany demielinizacyjne

Postępujące uszkodzenie OUN

Postępujące uszkodzenie OUN

Neuropatia obwodowa

Neuropatia obwodowa

Objawy biochemiczne

Objawy biochemiczne

stwierdzane w genetycznych

stwierdzane w genetycznych

chorobach metabolicznych

chorobach metabolicznych

Hipoglikemia

Hipoglikemia

Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna

Hiperamonemia

Hiperamonemia

Acydemia mleczanowa

Acydemia mleczanowa

Hiperurikemia

Hiperurikemia

Objawy biochemiczne

Objawy biochemiczne

stwierdzane w genetycznych

stwierdzane w genetycznych

chorobach metabolicznych

chorobach metabolicznych

Zaburzenia krzepnięcia i

Zaburzenia krzepnięcia i

hiperbilirubinemia

hiperbilirubinemia

Wzrost kinazy kreatyniny

Wzrost kinazy kreatyniny

Substancje redukujące w moczu

Substancje redukujące w moczu

Ketonuria

Ketonuria

Neutropenia

Neutropenia

Badania wykonywane w celu

Badania wykonywane w celu

rozpoznania chorób

rozpoznania chorób

metabolicznych

metabolicznych

Pełna morfologia

Pełna morfologia

Mocznik

Mocznik

Elektrolity

Elektrolity

Luka anionowa

Luka anionowa

Gazometria krwi

Gazometria krwi

Glukoza

Glukoza

Mleczany

Mleczany

Wskaźniki biochemiczne czynności wątroby

Wskaźniki biochemiczne czynności wątroby

substancje redukujące w moczu

substancje redukujące w moczu

Ciała ketonowe w moczu

Ciała ketonowe w moczu

Mleczany w płynie m-r

Mleczany w płynie m-r

Nieprawidłowy zapach moczu i

Nieprawidłowy zapach moczu i

ciała w chorobach metabolicznych

ciała w chorobach metabolicznych

Mysi

Mysi

fenyloketonuria

fenyloketonuria

(kwas fenylooctowy)

(kwas fenylooctowy)

Syropu klonowego

Syropu klonowego

choroba syropu

choroba syropu

klonowego(MSUD)

klonowego(MSUD)

Kapusty, zjełczałego masła

Kapusty, zjełczałego masła

tyrozynemia typ I

tyrozynemia typ I

Spoconych stóp

Spoconych stóp

acydemia izowalerianowa

acydemia izowalerianowa

Kwaśny

Kwaśny

acydemia metylomalonowa

acydemia metylomalonowa

Kociego moczu

Kociego moczu

3-metylokrotonyloglicynuria

3-metylokrotonyloglicynuria

Siarkowy

Siarkowy

cystynuria

cystynuria

Rybi

Rybi

trimetyloaminuria,

trimetyloaminuria,

dimetyloglicynuria

dimetyloglicynuria

Nieprawidłowy kolor moczu

Nieprawidłowy kolor moczu

w chorobach metabolicznych

w chorobach metabolicznych

Czarnobrązowy

Czarnobrązowy

alkaptonuria

alkaptonuria

Czerwonobrązowy

Czerwonobrązowy

mioglobinuria,

mioglobinuria,

hemoglobinuria

hemoglobinuria

Czerwony

Czerwony

porfirie

porfirie

Pomarańczowy

Pomarańczowy

zespół Lescha-Nyhana

zespół Lescha-Nyhana

(moczany)

(moczany)

Diagnostyka wrodzonych

Diagnostyka wrodzonych

chorób metabolicznych

chorób metabolicznych

Nadmiar metabolitu będącego substratem

Nadmiar metabolitu będącego substratem

zablokowanej reakcji biochemicznej (fenyloalanina w

zablokowanej reakcji biochemicznej (fenyloalanina w

fenyloketonurii)

fenyloketonurii)

Patologiczne metabolity w wyniku reakcji

Patologiczne metabolity w wyniku reakcji

alternatywnych (kwas fenylopropionowy w

alternatywnych (kwas fenylopropionowy w

fenyloketonurii)

fenyloketonurii)

Brak produktu zablokowanej reakcji (tyrozyny w

Brak produktu zablokowanej reakcji (tyrozyny w

fenyloketonurii)

fenyloketonurii)

Oznaczenie aktywności enzymatycznej lub wykazanie

Oznaczenie aktywności enzymatycznej lub wykazanie

nieobecności białka

nieobecności białka

Wykazanie mutacji genowej

Wykazanie mutacji genowej

Diagnostyka wrodzonych

Diagnostyka wrodzonych

chorób metabolicznych

chorób metabolicznych

Testy przesiewowe

Testy przesiewowe

Phenistix (fenyloketonuria) substancje redukujące w

Phenistix (fenyloketonuria) substancje redukujące w

moczu

moczu

Test Meyera (cystynuria i homocystynuria)

Test Meyera (cystynuria i homocystynuria)

Chromatografie AA metodą jakościową i półilościową w

Chromatografie AA metodą jakościową i półilościową w

surowicy o moczu (aminoacydemie i aminoacydurie)

surowicy o moczu (aminoacydemie i aminoacydurie)

Chromatografia monocukrów w moczu (fruktozemia,

Chromatografia monocukrów w moczu (fruktozemia,

galaktozemia)

galaktozemia)

Oligosacharydy w moczu (choroba Pompego)

Oligosacharydy w moczu (choroba Pompego)

Mukopolisacharydy (mukopolisacharydozy)

Mukopolisacharydy (mukopolisacharydozy)

Diagnostyka wrodzonych

Diagnostyka wrodzonych

chorób metabolicznych

chorób metabolicznych

Testy wysokospecjalistyczne

Testy wysokospecjalistyczne

Ilościowe oznaczanie AA w surowicy i moczu

Ilościowe oznaczanie AA w surowicy i moczu

metodą chromatografii (fenyloketonuria) -

metodą chromatografii (fenyloketonuria) -

substancje redukujące w moczu

substancje redukujące w moczu

Badanie profilu kwasów organicznych w moczu

Badanie profilu kwasów organicznych w moczu

metodą chromatografii gazowej ( kwasice

metodą chromatografii gazowej ( kwasice

organiczne)

organiczne)

Aktywność enzymów w erytrocytach (galaktozemia)

Aktywność enzymów w erytrocytach (galaktozemia)

Aktywność enzymów w leukocytach ( choroby

Aktywność enzymów w leukocytach ( choroby

liposomalne)

liposomalne)

Diagnostyka wrodzonych

Diagnostyka wrodzonych

chorób metabolicznych

chorób metabolicznych

Testy wysokospecjalistyczne

Testy wysokospecjalistyczne

Aktywność enzymów w limfocytach ( zaburzenia

Aktywność enzymów w limfocytach ( zaburzenia





-

-

oksydacji kwasów tłuszczowych)

oksydacji kwasów tłuszczowych)

Aktywność enzymów w tkankach ( fenyloketonuria)

Aktywność enzymów w tkankach ( fenyloketonuria)

Testy obciążeniowe

Testy obciążeniowe

Badanie mutacji genowej

Badanie mutacji genowej

Badanie rodzinne w kierunku heterozygoty

Badanie rodzinne w kierunku heterozygoty

Leczenie i zapobieganie

Leczenie i zapobieganie

wrodzonym chorobom

wrodzonym chorobom

metabolicznym

metabolicznym

Eliminacja substratu z pokarmów poprzez stosowanie

Eliminacja substratu z pokarmów poprzez stosowanie

odpowiedniej diety

odpowiedniej diety

Substytucyjne podanie produktu reakcji

Substytucyjne podanie produktu reakcji

Próby uzupełnienia brakującego enzymu

Próby uzupełnienia brakującego enzymu

Przeszczep

Przeszczep

Testy skriningowe (nie mogą dawać wyników fałszywie

Testy skriningowe (nie mogą dawać wyników fałszywie

ujemnych) w Polsce fenyloketonuria i niedoczynność

ujemnych) w Polsce fenyloketonuria i niedoczynność

tarczycy w okresie noworodkowym ( 5 doba)

tarczycy w okresie noworodkowym ( 5 doba)

Poradnictwo genetyczne

Poradnictwo genetyczne

Choroby metaboliczne

Choroby metaboliczne

Zaburzenia przemiany

Zaburzenia przemiany

węglowodanów

węglowodanów

Zaburzenia metabolizmu

Zaburzenia metabolizmu

aminokwasów

aminokwasów

Acydemie organiczne

Acydemie organiczne

Hiperamonemie wrodzone

Hiperamonemie wrodzone

Zaburzenia beta-oksydacji kwasów

Zaburzenia beta-oksydacji kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

Choroby metaboliczne

Choroby metaboliczne

Hiperlipidemie

Hiperlipidemie

Choroby mitochondrialne

Choroby mitochondrialne

Choroby liposomalne

Choroby liposomalne

Choroby peroksymalne

Choroby peroksymalne

Zaburzenia przemiany

Zaburzenia przemiany

węglowodanów

węglowodanów

Galakotozemia klasyczna

Galakotozemia klasyczna

Dziedziczna nietolerancja fruktozy

Dziedziczna nietolerancja fruktozy

Glikogenozy

Glikogenozy

Galaktoza

Galaktoza

Galaktozemia klasyczna

Galaktozemia klasyczna

Mutacja genu urydylilotransferazy galaktozo-

Mutacja genu urydylilotransferazy galaktozo-

1-fosforanu ( 70% mutacja zmienia sens

1-fosforanu ( 70% mutacja zmienia sens

odczytu Q188R)

odczytu Q188R)

Po karmieniu mlekiem ( matki lub krowim)

Po karmieniu mlekiem ( matki lub krowim)

wymioty biegunka, hepatosplenomegalia,

wymioty biegunka, hepatosplenomegalia,

żółtaczka, kwasica, zaburzenia krzepnięcia,

żółtaczka, kwasica, zaburzenia krzepnięcia,

hipoglikemia, cukromocz, pogorszenie

hipoglikemia, cukromocz, pogorszenie

stanu ogólnego, uszkodzenie OUN i

stanu ogólnego, uszkodzenie OUN i

kanalika proksymalnego, zaćma.

kanalika proksymalnego, zaćma.

Galaktozemia klasyczna

Galaktozemia klasyczna

Badanie przesiewowe przy urodzeniu

Badanie przesiewowe przy urodzeniu

w suchej kropli – ilościowe oznaczenie

w suchej kropli – ilościowe oznaczenie

aktywności enzymu: urydylilotransferazy

aktywności enzymu: urydylilotransferazy

galaktozo-1-fosforanu ( w erytrocytach,

galaktozo-1-fosforanu ( w erytrocytach,

fibroblastach) gdy transfuzja krwi badanie

fibroblastach) gdy transfuzja krwi badanie

dopiero po 3 miesiącach na diecie

dopiero po 3 miesiącach na diecie

eliminacyjnej

eliminacyjnej

Podwyższony poziom galaktozy w moczu i krwi

Podwyższony poziom galaktozy w moczu i krwi

(gdy podawana laktoza), hipoglikemia, kwasica

(gdy podawana laktoza), hipoglikemia, kwasica

mleczanowa, podwyższony poziom

mleczanowa, podwyższony poziom

transaminaz, zaburzenia krzepnięcia, dodatni

transaminaz, zaburzenia krzepnięcia, dodatni

test w moczu na substancje redukujące.

test w moczu na substancje redukujące.

Galaktozemia klasyczna

Galaktozemia klasyczna

Dieta – wyłączenie laktozy na całe życie

Dieta – wyłączenie laktozy na całe życie

Preparaty mlekozastępcze : sojowe,

Preparaty mlekozastępcze : sojowe,

hydrolizaty kazeiny

hydrolizaty kazeiny

Po diecie znaczna poprawa stanu ogólnego

Po diecie znaczna poprawa stanu ogólnego

i ustąpienie objawów

i ustąpienie objawów

Mimo diety odległe następstwa: niedobory

Mimo diety odległe następstwa: niedobory

wzrostu, zaburzenia rozwoju intelektualnego

wzrostu, zaburzenia rozwoju intelektualnego

i mowy, niewydolność hormonalna jajników

i mowy, niewydolność hormonalna jajników

Fruktoza

Fruktoza

Dziedziczna nietolerancja fruktozy (HFI-

Dziedziczna nietolerancja fruktozy (HFI-

hereditary fructose intolerance) mutacja

hereditary fructose intolerance) mutacja

genu aldolazy B- fruktozo-1-fosforanu, gen

genu aldolazy B- fruktozo-1-fosforanu, gen

zlokalizowany na chromosomie 9q13-32,

zlokalizowany na chromosomie 9q13-32,

najczęstsze mutacje (A149P-67% alleli i

najczęstsze mutacje (A149P-67% alleli i

AQ174D 16% alleli)

AQ174D 16% alleli)

Objawy podobne do galaktozemii,

Objawy podobne do galaktozemii,

pojawiają się dopiero po podaniu soków,

pojawiają się dopiero po podaniu soków,

owoców, sacharozy i miodu, rzadko przed

owoców, sacharozy i miodu, rzadko przed

3 mż

3 mż

Dziedziczna nietolerancja

Dziedziczna nietolerancja

fruktozy (HFI)

fruktozy (HFI)

Wymioty, zahamowanie rozwoju

Wymioty, zahamowanie rozwoju

psychoruchowego i fizycznego,

psychoruchowego i fizycznego,

uszkodzenie nerek i wątroby

uszkodzenie nerek i wątroby

Hipoglikemia, kwasica, ostre lub przewlekłe

Hipoglikemia, kwasica, ostre lub przewlekłe

objawy intoksykacji, uszkodzenie kanalika

objawy intoksykacji, uszkodzenie kanalika

proksymalnego z objawami zespołu

proksymalnego z objawami zespołu

Fanconiego-De Toniego-Debrrego, w

Fanconiego-De Toniego-Debrrego, w

moczu substancje redukujące ( fruktoza)

moczu substancje redukujące ( fruktoza)

często rozpoznawane zakażenie z

często rozpoznawane zakażenie z

bakteriemią

bakteriemią

Dziedziczna nietolerancja

Dziedziczna nietolerancja

fruktozy (HFI)

fruktozy (HFI)

Oznaczenie aktywności enzymu w

Oznaczenie aktywności enzymu w

wątrobie lub ostrożne wykonanie testu

wątrobie lub ostrożne wykonanie testu

obciążenia fruktozą (objawowa

obciążenia fruktozą (objawowa

hipoglikemia i kwasica mleczanowa)

hipoglikemia i kwasica mleczanowa)

Dieta eliminacyjna bez fruktozy. U

Dieta eliminacyjna bez fruktozy. U

pacjentów występuje awersja do słodkich

pacjentów występuje awersja do słodkich

pokarmów, owoców , jarzyn.

pokarmów, owoców , jarzyn.

Pacjenci z HFI nie mają próchnicy zębów.

Pacjenci z HFI nie mają próchnicy zębów.

Glikogen

Glikogen

Glikogenoza typu I

Glikogenoza typu I

Glikogenozy typu III i VI (IX)

Glikogenozy typu III i VI (IX)

Inne glikogenozy

Inne glikogenozy

Glikogenoza typu I

Glikogenoza typu I

Deficyt glukozo-6-fosfatazy (GSC Ia - glicogen

Deficyt glukozo-6-fosfatazy (GSC Ia - glicogen

storage disease, von Gierke)

storage disease, von Gierke)

Glikogenoza typu Ib- brak swoistej traslokazy i

Glikogenoza typu Ib- brak swoistej traslokazy i

glukoza-6-fosforan nie przedostaje się do

glukoza-6-fosforan nie przedostaje się do

mikrosomów markerem tego typu jest

mikrosomów markerem tego typu jest

neutropenia z ropniami przewodu

neutropenia z ropniami przewodu

pokarmowego i martwiejące zapalenie jelita.

pokarmowego i martwiejące zapalenie jelita.

Patomechamizm spowodowany hipoglikemią

Patomechamizm spowodowany hipoglikemią

(niski poziom insuliny, zwiększenie poziomu

(niski poziom insuliny, zwiększenie poziomu

glukagonu, kortyzolu, insuliny, hormonu

glukagonu, kortyzolu, insuliny, hormonu

wzrostu)

wzrostu)

Glikogenoza typu I

Glikogenoza typu I

Objawy: bóle brzucha ( powiększenie wątroby i

Objawy: bóle brzucha ( powiększenie wątroby i

nerek), zahamowanie wzrostu, przyrost masy

nerek), zahamowanie wzrostu, przyrost masy

ciała, policzki „jak u lalki”, hipoglikemia po 1-2

ciała, policzki „jak u lalki”, hipoglikemia po 1-2

godz od posiłku, kwasica metaboliczna,

godz od posiłku, kwasica metaboliczna,

hiperlipoproteoinemia, hiperurikemia, ketonuria

hiperlipoproteoinemia, hiperurikemia, ketonuria

Rozpoznanie: glukagon podany dożylnie

Rozpoznanie: glukagon podany dożylnie

(0,03mg/kg) brak wzrostu glukozy -płaska

(0,03mg/kg) brak wzrostu glukozy -płaska

krzywa cukrowa, obciążenie glukozą - krzywa

krzywa cukrowa, obciążenie glukozą - krzywa

cukrzycowa, badanie aktywności glukozo-6-

cukrzycowa, badanie aktywności glukozo-6-

fosfatazy w bioptacie wątroby typ Ia,

fosfatazy w bioptacie wątroby typ Ia,

translokazy w typie Ib ( świeża tkanka)

translokazy w typie Ib ( świeża tkanka)

Glikogenoza typu I

Glikogenoza typu I

Leczenie: utrzymanie normoglikemii (60-

Leczenie: utrzymanie normoglikemii (60-

120mg%) - częste karmienie, roztwór

120mg%) - częste karmienie, roztwór

glukozy iv, starsze dzieci -dodawanie do

glukozy iv, starsze dzieci -dodawanie do

posiłków skrobi kukurydzianej

posiłków skrobi kukurydzianej

Przeszczep wątroby

Przeszczep wątroby

Rokowanie 1/3 niemowląt i małych dzieci

Rokowanie 1/3 niemowląt i małych dzieci

ginie z powodu hipoglikemii i zakażeń ( typ

ginie z powodu hipoglikemii i zakażeń ( typ

Ib)

Ib)

Zaburzenia metabolizmu

Zaburzenia metabolizmu

aminokwasów

aminokwasów

Fenyloketonuria

Fenyloketonuria

Tyrozynemia typu I

Tyrozynemia typu I

Albinizm

Albinizm

Klasyczna homocystynuria

Klasyczna homocystynuria

Choroba syropu klonowego

Choroba syropu klonowego

Fenyloalanina

Fenyloalanina

Fenyloketonuria ((PKU)brak

Fenyloketonuria ((PKU)brak

aktywności hydrolazy fenyloalaniny

aktywności hydrolazy fenyloalaniny

( brak przejścia w tyrozynę)

( brak przejścia w tyrozynę)

Pierwsze objawy w 3 mż -

Pierwsze objawy w 3 mż -

zahamowany rozwój psychoruchowy,

zahamowany rozwój psychoruchowy,

wymioty, wysypki skórne, jaśniejsza

wymioty, wysypki skórne, jaśniejsza

karnacja skóry, drgawki

karnacja skóry, drgawki

nadpobudliwość, hipotonia mięśniowa,

nadpobudliwość, hipotonia mięśniowa,

małogłowie „mysi zapach„

małogłowie „mysi zapach„

Fenyloalanina

Fenyloalanina

Podwyższony poziom fenyloalaniny w

Podwyższony poziom fenyloalaniny w

surowicy ( <20mg%) i w moczu łącznie z

surowicy ( <20mg%) i w moczu łącznie z

kwasem fenylopropionowym (z chlorkiem

kwasem fenylopropionowym (z chlorkiem

żelaza - zielony kolor moczu )

żelaza - zielony kolor moczu )

Gen zlokalizowany na chromosomie 12

Gen zlokalizowany na chromosomie 12

częstość występowania 1:7500-8000

częstość występowania 1:7500-8000

Test przesiewowy Guthriego(do 1997) - inhibicja

Test przesiewowy Guthriego(do 1997) - inhibicja

bakterii ( fenyloalanina pobudza bakterie do

bakterii ( fenyloalanina pobudza bakterie do

wzrostu) od 1997 test ilościowy kolorymetryczny

wzrostu) od 1997 test ilościowy kolorymetryczny

firmy IBL wszystkie noworodki krew na bibułę

firmy IBL wszystkie noworodki krew na bibułę

Fenyloalanina

Fenyloalanina

Potwierdzenie rozpoznania po (+) teście

Potwierdzenie rozpoznania po (+) teście

przesiewowym w specjalnych ośrodkach do 2

przesiewowym w specjalnych ośrodkach do 2

mż

mż

Leczenie : dieta eliminacyjna najpóźniej od 3mż,

Leczenie : dieta eliminacyjna najpóźniej od 3mż,

mieszanki mlekozastępcze bez zmniejszenia

mieszanki mlekozastępcze bez zmniejszenia

podaży białka(Nofelan, Nofemix, Lofenale)

podaży białka(Nofelan, Nofemix, Lofenale)

Poziom fenyloalaniny w czasie diety 3-7mg% w

Poziom fenyloalaniny w czasie diety 3-7mg% w

surowicy , dieta przez całe życie.

surowicy , dieta przez całe życie.

Gdy za mało AA: zahamowanie wzrostu,

Gdy za mało AA: zahamowanie wzrostu,

niedokrwistości biegunki, zgon.

niedokrwistości biegunki, zgon.

Fenyloalanina

Fenyloalanina

Matka z fenyloketurią w ciąży poziom AA <10mg%,

Matka z fenyloketurią w ciąży poziom AA <10mg%,

częste poronienia

częste poronienia

Fenyloketonuria matczyna : opóźnienie umysłowe,

Fenyloketonuria matczyna : opóźnienie umysłowe,

małogłowie, i/lub wrodzona wada serca

małogłowie, i/lub wrodzona wada serca

Inne postaci fenyloketonurii: złośliwa

Inne postaci fenyloketonurii: złośliwa

hiperfenyloalaninemia - deficyt tetrahyrobiopteryny

hiperfenyloalaninemia - deficyt tetrahyrobiopteryny

(BH4)- objawy nie odróżnienia od PKU ale nie

(BH4)- objawy nie odróżnienia od PKU ale nie

ustępują po klasycznej diecie ( oznaczenie

ustępują po klasycznej diecie ( oznaczenie

neopteryny i biopteryny w moczu, test obciążeniowy

neopteryny i biopteryny w moczu, test obciążeniowy

BH4, )

BH4, )

Rokowanie ostrożne mimo wczesnego rozpoznania i

Rokowanie ostrożne mimo wczesnego rozpoznania i

wprowadzenia leczenia substytucyjnego

wprowadzenia leczenia substytucyjnego

neurotrasmiteramii

neurotrasmiteramii

Fenyloalanina

Fenyloalanina

Hiperfenylolaninemia łagodna - częściowe

Hiperfenylolaninemia łagodna - częściowe

obniżenie aktywności hydroksylazay

obniżenie aktywności hydroksylazay

fenyloalaniny

fenyloalaniny

Podwyższenie poziomu fenyloalaniny <20mg%

Podwyższenie poziomu fenyloalaniny <20mg%

Zwykle nie wymaga ścisłej diety

Zwykle nie wymaga ścisłej diety

Może prowadzić do fenyloketonurii matczynej

Może prowadzić do fenyloketonurii matczynej

Hiperfenyloalaninemia przejściowa - okresowe

Hiperfenyloalaninemia przejściowa - okresowe

zwiększenie stężenia fenyloalaniny w surowicy

zwiększenie stężenia fenyloalaniny w surowicy

i moczu noworodka- opóźnienie dojrzałości

i moczu noworodka- opóźnienie dojrzałości

enzymatycznej

enzymatycznej

Tyrozyna

Tyrozyna

Tyrozynemia typu I

Tyrozynemia typu I

Albinizm

Albinizm

Tyrozynemia

Tyrozynemia

Tyrozynemia typu I

Tyrozynemia typu I

deficyt hydrolazy fumaroacetioctanu, gromadzi

deficyt hydrolazy fumaroacetioctanu, gromadzi

się bursztynyloaceton- bezpośrednio uszkadza

się bursztynyloaceton- bezpośrednio uszkadza

narządy ( wątroba, nerki)

narządy ( wątroba, nerki)

Ostra tyrozynemia pierwsze m-ce życia, szybki

Ostra tyrozynemia pierwsze m-ce życia, szybki

zgon, uszkodzenie wątroby( żółtaczka

zgon, uszkodzenie wątroby( żółtaczka

wodobrzusze, zaburzenia krzepnięcia,

wodobrzusze, zaburzenia krzepnięcia,

hipoglikemia), uszkodzenie kanalika nerkowego,

hipoglikemia), uszkodzenie kanalika nerkowego,

(białkomocz, hiperfosfaturia, glikozuria,

(białkomocz, hiperfosfaturia, glikozuria,

aminoacyduria- z. F-De T-D)

aminoacyduria- z. F-De T-D)

Tyrozynemia typu I

Tyrozynemia typu I

Postać przewlekła ciężka krzywica witamio-D zależna,

Postać przewlekła ciężka krzywica witamio-D zależna,

przewlekła neuropatia obwodowa, ( obraz podobny do

przewlekła neuropatia obwodowa, ( obraz podobny do

porfirii)

porfirii)

W 30% przypadków rozrost nowotworowy w wątrobie

W 30% przypadków rozrost nowotworowy w wątrobie

carcinoma hepatocellulare

carcinoma hepatocellulare

Rozpoznanie podwyższony poziom w surowicy i

Rozpoznanie podwyższony poziom w surowicy i

moczu tyrozyny, w moczu kwas para-

moczu tyrozyny, w moczu kwas para-

hydroksyfenylopirogronowy (PHPP i jego pochodne)

hydroksyfenylopirogronowy (PHPP i jego pochodne)

Podstawa rozpoznania wykrycie bursztynylooctanu w

Podstawa rozpoznania wykrycie bursztynylooctanu w

surowicy i moczu - GC-MS- (gas chromatography-

surowicy i moczu - GC-MS- (gas chromatography-

mass spectrometry)

mass spectrometry)

Tyrozynemia typu I

Tyrozynemia typu I

Leczenie podawanie inhibitora oksydazy PHPP -

Leczenie podawanie inhibitora oksydazy PHPP -

preparat NTBC , który zapobiega gromadzeniu się

preparat NTBC , który zapobiega gromadzeniu się

bursztynyloacetonu w wątrobie i nerkach, preparat

bursztynyloacetonu w wątrobie i nerkach, preparat

nasila hipertyrozynemię i musi być stosowany z

nasila hipertyrozynemię i musi być stosowany z

ograniczeniem spożycia tyrozyny i fenyloalaniny

ograniczeniem spożycia tyrozyny i fenyloalaniny

W czasie leczenia może dochodzić do powikłań

W czasie leczenia może dochodzić do powikłań

skórno-ocznych (odkładanie kryształków tyrozyny w

skórno-ocznych (odkładanie kryształków tyrozyny w

tkankach)

tkankach)

monitorowanie poziomu AA w surowicy ,, okresowo

monitorowanie poziomu AA w surowicy ,, okresowo

alfa-fetoproteinę w surowicy (co 3-4m-ce) USG

alfa-fetoproteinę w surowicy (co 3-4m-ce) USG

brzucha , TK, ewentualnie przeszczep wątroby

brzucha , TK, ewentualnie przeszczep wątroby

Metionina

Metionina

Klasyczna homocystynuria - brak

Klasyczna homocystynuria - brak

aktywności enzymu syntetyzującego

aktywności enzymu syntetyzującego

cystationinę z homocysteiny i seryny.

cystationinę z homocysteiny i seryny.

Upośledzenie dojrzewania kolagenu-

Upośledzenie dojrzewania kolagenu-

zburzenia układu kostnego z

zburzenia układu kostnego z

osteoporozą, zwichnięcie soczewek,

osteoporozą, zwichnięcie soczewek,

zakrzepy w naczyniach, w niektórych

zakrzepy w naczyniach, w niektórych

postaciach choroby skuteczne jest

postaciach choroby skuteczne jest

leczenie vit B6

leczenie vit B6

Klasyczna homocystynuria

Klasyczna homocystynuria

Pacjenci mają jasną karnację, delikatną skórę, są

Pacjenci mają jasną karnację, delikatną skórę, są

szczupli, spłaszczenie kręgów, koślawość kolan,

szczupli, spłaszczenie kręgów, koślawość kolan,

zniekształcenie klatki piersiowej, chód kaczkowaty,

zniekształcenie klatki piersiowej, chód kaczkowaty,

rozwój umysłowy niekiedy upośledzony

rozwój umysłowy niekiedy upośledzony

Rozpoznanie: test Meyera z cyjanonitroprusydkiem-

Rozpoznanie: test Meyera z cyjanonitroprusydkiem-

czerwone zabarwienie na obecność aminkwasów

czerwone zabarwienie na obecność aminkwasów

siarkowych, zwiększone stężenie homocysteiny i

siarkowych, zwiększone stężenie homocysteiny i

metioniny, a zmniejszone cystyny w surowicy i moczu

metioniny, a zmniejszone cystyny w surowicy i moczu

Ostateczne rozpoznanie deficyt aktywności syntetazy

Ostateczne rozpoznanie deficyt aktywności syntetazy

cystationiny w wątrobie lub fibroblastach skóry.

cystationiny w wątrobie lub fibroblastach skóry.

Należy ocenić witaminozależność podejmując próbę

Należy ocenić witaminozależność podejmując próbę

leczenia Vit B6

leczenia Vit B6

Leucyna, izoleucyna, walina

Leucyna, izoleucyna, walina

Choroba syropu klonowego

Choroba syropu klonowego

(MSUD- maple syrup urine disease)

(MSUD- maple syrup urine disease)

Zaburzenia dekarboksylacji

Zaburzenia dekarboksylacji

ketokwasów pochodzących z

ketokwasów pochodzących z

dezaminacji leucyny, izoleucyny i

dezaminacji leucyny, izoleucyny i

waliny powoduje to ciężki zespół u

waliny powoduje to ciężki zespół u

noworodka - intoksykacji - zgon lub

noworodka - intoksykacji - zgon lub

ciężkie upośledzenie rozwoju

ciężkie upośledzenie rozwoju

psychoruchowego

psychoruchowego

Choroba syropu klonowego

Choroba syropu klonowego

W klasycznej postaci MSUD noworodek zdrowy

W klasycznej postaci MSUD noworodek zdrowy

w 1 tyg ż pogorszenie stanu og (wiotkość,

w 1 tyg ż pogorszenie stanu og (wiotkość,

drżenia, senność, śpiączka), hipoglikemia,

drżenia, senność, śpiączka), hipoglikemia,

ketony w moczu, kwasica metaboliczna, zgon

ketony w moczu, kwasica metaboliczna, zgon

we wczesnym niemowlęctwie

we wczesnym niemowlęctwie

Postać przerywana MSDU w różnym wieku :

Postać przerywana MSDU w różnym wieku :

utrata przytomności, drgawki, ataksja, infekcje

utrata przytomności, drgawki, ataksja, infekcje

w stanach zwiększonego katabolizmu

w stanach zwiększonego katabolizmu

Wariant MSDU zależny od wit B1 -zmniejszona

Wariant MSDU zależny od wit B1 -zmniejszona

aktywność dekarboksylazy rozgałęzionych

aktywność dekarboksylazy rozgałęzionych

ketokwasów do wiązania konenzymu tej reakcji

ketokwasów do wiązania konenzymu tej reakcji

Choroba syropu klonowego

Choroba syropu klonowego

Rozpoznanie - podwyższony poziom

Rozpoznanie - podwyższony poziom

leucyny , waliny i izoleucyny i zwiększone

leucyny , waliny i izoleucyny i zwiększone

wydalanie AA w moczu metodą GC-MS i testy

wydalanie AA w moczu metodą GC-MS i testy

enzymatyczne w w leukocytach, mocz -

enzymatyczne w w leukocytach, mocz -

zapach karmelu

zapach karmelu

zawsze sprawdzić w MSDU czy objawy

zawsze sprawdzić w MSDU czy objawy

ustępują po vit B1

ustępują po vit B1

Dieta eliminacyjna i zbilansowana

Dieta eliminacyjna i zbilansowana

W pierwszym okresie dializy ,

W pierwszym okresie dializy ,

Gdy leczenie późno uszkodzenie OUN

Gdy leczenie późno uszkodzenie OUN

Choroby lizosomalne

Choroby lizosomalne

U podstaw tych chorób leży w odkładaniu

U podstaw tych chorób leży w odkładaniu

nadmiaru wielkocząsteczkowych związków

nadmiaru wielkocząsteczkowych związków

w lizosomach z powodu braku aktywności

w lizosomach z powodu braku aktywności

jednego z enzymów, dziedziczenie

jednego z enzymów, dziedziczenie

autosomalne recesywne

autosomalne recesywne

Postępujące uszkodzenie komórek

Postępujące uszkodzenie komórek

poprzez powiększone lizosomy,

poprzez powiększone lizosomy,

spichrzanie obejmuje : układ nerwowy,

spichrzanie obejmuje : układ nerwowy,

kostny, narządy miąższowe, rogówkę

kostny, narządy miąższowe, rogówkę

tkankę podskórną,

tkankę podskórną,

Choroby lizosomalne

Choroby lizosomalne

W zależności od rodzaju spichrzanej

W zależności od rodzaju spichrzanej

substancji wyróżnia się:

substancji wyróżnia się:

Mukopolisacharydozy,

Mukopolisacharydozy,

Sfingolipidozy,

Sfingolipidozy,

Gangliozydozy,

Gangliozydozy,

Sulfatydozy,

Sulfatydozy,

Sialidozy,

Sialidozy,

Spichrzanie glikoprotein

Spichrzanie glikoprotein

Choroby lizosomalne

Choroby lizosomalne

Lipidoza - choroba Gauchera

Lipidoza - choroba Gauchera

Deficyt beta-glukozydazy glukozyloceramidu,

Deficyt beta-glukozydazy glukozyloceramidu,

postać bez objawów neurologicznych -typ 1

postać bez objawów neurologicznych -typ 1

dorosłych przebieg przewlekły,

dorosłych przebieg przewlekły,

hepatosplenomegalia, hipersplenizm,

hepatosplenomegalia, hipersplenizm,

niedokrwistość, żółtaczka, osteoporoza)

niedokrwistość, żółtaczka, osteoporoza)

postać neuropatyczna typ 2- niemowlęcy (objawy

postać neuropatyczna typ 2- niemowlęcy (objawy

w pierwszych miesiącach życia, szybki zgon,

w pierwszych miesiącach życia, szybki zgon,

narastające uszkodzenie OUN, wyniszczenie)

narastające uszkodzenie OUN, wyniszczenie)

postać neuropatyczna typ 3-młodzieńczy powolny

postać neuropatyczna typ 3-młodzieńczy powolny

przebieg

przebieg

Choroby lizosomalne

Choroby lizosomalne

Lipidoza - choroba Gauchera

Lipidoza - choroba Gauchera

Leczenie sztucznie zmodyfikowany

Leczenie sztucznie zmodyfikowany

enzym ludzkiej beta glukozydazy

enzym ludzkiej beta glukozydazy

(ceradaza) skuteczny w postaciach bez

(ceradaza) skuteczny w postaciach bez

objawów neurologicznych , nie przenika

objawów neurologicznych , nie przenika

do płynu m-r

do płynu m-r

Pierwsza choroba lizosomalna z

Pierwsza choroba lizosomalna z

leczeniem przyczynowym.

leczeniem przyczynowym.

Hiperlipidemie

Hiperlipidemie

Zwiększone stężenie lipoprotein w

Zwiększone stężenie lipoprotein w

surowicy- przedwczesna miażdżyca

surowicy- przedwczesna miażdżyca

naczyń, zawał, zatory, udary mózgu,

naczyń, zawał, zatory, udary mózgu,

dziedzicznei monogenowe,

dziedzicznei monogenowe,

dominujące

dominujące

Przykłady

Przykłady

Rodzinna hipercholesterolemia

Rodzinna hipercholesterolemia

Deficyt lipazy lipoproteinowej

Deficyt lipazy lipoproteinowej

Rodzinna

Rodzinna

hipercholesterolemia

hipercholesterolemia

Upośledzenie wiązania receptorowego lipoprotein LDL

Upośledzenie wiązania receptorowego lipoprotein LDL

Częstość występowania heterozygot 1:500

Częstość występowania heterozygot 1:500

Objawy kliniczne w dzieciństwie tylko u homozyt (1:1mln)-

Objawy kliniczne w dzieciństwie tylko u homozyt (1:1mln)-

żółtaki skóry, ścięgien, choroba wieńcowa, nadciśnienie,

żółtaki skóry, ścięgien, choroba wieńcowa, nadciśnienie,

zgon przed 20 rż

zgon przed 20 rż

Heterozygoty nie mają objawów klinicznych w dzieciństwie

Heterozygoty nie mają objawów klinicznych w dzieciństwie

rozpoznanie na podstawie >220mg% cholesterol u dziecko i

rozpoznanie na podstawie >220mg% cholesterol u dziecko i

jednego z rodziców, u homozyt >600mg%

jednego z rodziców, u homozyt >600mg%

Ostateczne rozpoznanie -zmniejszone powinowactwo

Ostateczne rozpoznanie -zmniejszone powinowactwo

receptorów LDL w hodowli fibroblastów skóry lub badanie

receptorów LDL w hodowli fibroblastów skóry lub badanie

DNA w kierunku mutacji genu receptora

DNA w kierunku mutacji genu receptora

Deficyt lipazy lipoproteinowej

Deficyt lipazy lipoproteinowej

Rodzinna

Rodzinna

hipercholesterolemia

hipercholesterolemia

Ostateczne rozpoznanie -zmniejszone

Ostateczne rozpoznanie -zmniejszone

powinowactwo receptorów LDL w hodowli

powinowactwo receptorów LDL w hodowli

fibroblastów skóry lub badanie DNA w kierunku

fibroblastów skóry lub badanie DNA w kierunku

mutacji genu receptora,

mutacji genu receptora,

Diagnostyka prenatalna - płyn owodniowy

Diagnostyka prenatalna - płyn owodniowy

Leczenie utrzymanie wartości cholesterolu poniżej

Leczenie utrzymanie wartości cholesterolu poniżej

220mg% ( ograniczenie spożywania tłuszczów-15-

220mg% ( ograniczenie spożywania tłuszczów-15-

20g/dobę, cholestyramina 0,6g/kg/dobę), u

20g/dobę, cholestyramina 0,6g/kg/dobę), u

homozygot - inhibitory reduktazy kwasu

homozygot - inhibitory reduktazy kwasu

hydroksymetyloglutarowego (HMGA) -wastatyna,

hydroksymetyloglutarowego (HMGA) -wastatyna,

kwas nikotynowy, selektywna plazmafereza,

kwas nikotynowy, selektywna plazmafereza,

przeszczep wątroby

przeszczep wątroby

Choroby peroksymalne

Choroby peroksymalne

U podstaw tych chorób leży

U podstaw tych chorób leży

nieprawidłowa biosynteza

nieprawidłowa biosynteza

komórkowych organelii zawierajacych

komórkowych organelii zawierajacych

katalazę tzw: peroksysomów lub brak

katalazę tzw: peroksysomów lub brak

poszczególnych enzymów tych

poszczególnych enzymów tych

organelli : enzymów peroksymalnych

organelli : enzymów peroksymalnych

( uczestniczą w beta -oksydacji

( uczestniczą w beta -oksydacji

kwasów tłuszczowych o bardzo

kwasów tłuszczowych o bardzo

długich łańcuchach -VLCFA)

długich łańcuchach -VLCFA)

Zespół Zellwegera

Zespół Zellwegera

Zespół mózgowo-wątrobowo-nerkowy

Zespół mózgowo-wątrobowo-nerkowy

Ujawnia się przy urodzeniu

Ujawnia się przy urodzeniu

Wysokie czoło, duże ciemię, niedorozwój łuków

Wysokie czoło, duże ciemię, niedorozwój łuków

brwiowych, zmarszczka nakątna, hipotonia

brwiowych, zmarszczka nakątna, hipotonia

mięśni, drgawki , upośledzony rozwój

mięśni, drgawki , upośledzony rozwój

psychoruchowy, hepatomegalia zaburzenie

psychoruchowy, hepatomegalia zaburzenie

gospodarki żelazem, zwyrodnienie barwnikowe

gospodarki żelazem, zwyrodnienie barwnikowe

siatkówki- zgon w 1 rż

siatkówki- zgon w 1 rż

Zwiększone stężenie kwasów

Zwiększone stężenie kwasów

tłuszczowych o długim łańcuchu(VCFA)

tłuszczowych o długim łańcuchu(VCFA)

brak peroksysomów ( biopsja wątroby)

brak peroksysomów ( biopsja wątroby)

Choroba Lescha-Nyhana

Choroba Lescha-Nyhana

Deficyt fosforybozylotransferazy

Deficyt fosforybozylotransferazy

hipoksantynoguaninowej (HGPRT) enzymu

hipoksantynoguaninowej (HGPRT) enzymu

uczestniczącego w metaboliźmie puryn

uczestniczącego w metaboliźmie puryn

cecha recesywna sprzężona z chromosomem X

cecha recesywna sprzężona z chromosomem X

u chłopców w 3-4mż opóźnienie rozwoju psych-

u chłopców w 3-4mż opóźnienie rozwoju psych-

ruchowego, mocz pomarańczowy, kamica

ruchowego, mocz pomarańczowy, kamica

nerkowa, ubytki tkanek

nerkowa, ubytki tkanek

Podwyższony poziom kwasu moczowego ,

Podwyższony poziom kwasu moczowego ,

aktywność HGPRT w krwinkach czerwonych

aktywność HGPRT w krwinkach czerwonych

Choroba Wilsona

Choroba Wilsona

Zwyrodnienie wątrobowo- soczewkowe

Zwyrodnienie wątrobowo- soczewkowe

Dziedziczenie autosomalne recesywne

Dziedziczenie autosomalne recesywne

Upośledzone wiązanie miedzi w surowicy, obniżenie

Upośledzone wiązanie miedzi w surowicy, obniżenie

poziomu ceruloplazminy (poniżej 20mg%), odkładanie

poziomu ceruloplazminy (poniżej 20mg%), odkładanie

miedzi w tkankach i zwiększone wydalanie.

miedzi w tkankach i zwiększone wydalanie.

Postępujące uszkodzenie wątroby, drżenia, dysartia,

Postępujące uszkodzenie wątroby, drżenia, dysartia,

ruchy choreoatetotyczne (po 10 rż)

ruchy choreoatetotyczne (po 10 rż)

Pierścień Kaysera-Feischera

Pierścień Kaysera-Feischera

Penicylamina – usuwa nadmiar miedzi i zapobiega

Penicylamina – usuwa nadmiar miedzi i zapobiega

gromadzeniu,

gromadzeniu,

Sole miedzi doustne w celu zmniejszenia wchłaniania

Sole miedzi doustne w celu zmniejszenia wchłaniania

jelitowego

jelitowego

Mukowiscydoza

Mukowiscydoza

Torbielowate zwłóknienie trzustki

Torbielowate zwłóknienie trzustki

(cystis fibrosis)

(cystis fibrosis)

Dziedziczenie autosomalne recesywne

Dziedziczenie autosomalne recesywne

Gen mukowiscydozy kodujący białko

Gen mukowiscydozy kodujący białko

CFTR (budowa kanału chlorowego)-

CFTR (budowa kanału chlorowego)-

ramię długie chromosomu 7

ramię długie chromosomu 7

Patogeneza- lepkość śluzu, zaburzenie

Patogeneza- lepkość śluzu, zaburzenie

transportu chloru

transportu chloru

Mukowiscydoza

Mukowiscydoza

Zmiany niedodmowo- rozedmowe i zapalne

Zmiany niedodmowo- rozedmowe i zapalne

płuc,

płuc,

Zmiany torbielowate trzustki z upośledzeniem

Zmiany torbielowate trzustki z upośledzeniem

wydzielania enzymów trawiennych i

wydzielania enzymów trawiennych i

przewlekłymi zaburzeniami wchłaniania

przewlekłymi zaburzeniami wchłaniania

Zespół zagęszczonej żółci i zwłóknienie

Zespół zagęszczonej żółci i zwłóknienie

wątroby,

wątroby,

Zwiększona zawartość chlorków w pocie,

Zwiększona zawartość chlorków w pocie,

Postać: płuca, brzuszna i mieszana

Postać: płuca, brzuszna i mieszana

Mukowiscydoza

Mukowiscydoza

Test potowy – zwiększona zawartość

Test potowy – zwiększona zawartość

chlorków pocie,

chlorków pocie,

Identyfikacja mutacji genu CFTR- biologia

Identyfikacja mutacji genu CFTR- biologia

molekularna,

molekularna,

Korelacja genotypu z postacią kliniczną

Korelacja genotypu z postacią kliniczną

Antybiotykoterapia, fizykoterapia,

Antybiotykoterapia, fizykoterapia,

uzupełnianie enzymów trzustkowych,

uzupełnianie enzymów trzustkowych,

płyny, amilorid (transport sodu)

płyny, amilorid (transport sodu)

Lokalna terapia genowa

Lokalna terapia genowa