Wywiad

w chorobach

układu pokarmowego

Badanie układu pokarmowego

Okolice brzucha

UKŁAD POKARMOWY

– stan jamy ustnej
– trudności w przełykaniu
– niestrawność
– pieczenie w dołku podsercowym
– ból w jamie brzusznej
– zmiany masy ciała
– częstość wypróżnień
– cechy stolca

Ogólne zasady zbierania wywiadu

WYWIAD UKŁADOWY

Wywiad w chorobach układu

pokarmowego

Bóle brzucha

Wymioty

Biegunki

Zaparcia

BÓL

główne umiejscowienie

promieniowanie

charakter

nasilenie

czas trwania

częstość występowania lub okresowość

specjalne okoliczności występowania

czynniki zaostrzające

czynniki łagodzące

zjawiska towarzyszące

Analiza wybranych objawów podmiotowych

Badanie kliniczne Munro & Edwards

www.vh.org

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLÓW BRZUCHA

www.vh.org

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLÓW BRZUCHA

www.vh.org

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLÓW BRZUCHA

www.vh.org

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLÓW BRZUCHA

www.vh.org

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLÓW BRZUCHA

www.vh.org

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLÓW BRZUCHA

Wywiad w chorobach układu

pokarmowego

Bóle

brzucha

Wymioty

Biegunki

Zaparcia

WYMIOTY

Przyczyny:

• Choroby przewodu pokarmowego

– zwężenie lub zamknięcie przełyku, stany zapalne błony śluzowej,

wymioty odruchowe (towarzyszące)

• Metaboliczne

– mocznica, hiperkalcemia, ch. Addisona, ch. miąższu wątroby, kwasica

ketonowa

• Spowodowane lekami

– glikozydy nasercowe, sulfonamidy sulfosalazyna, tetracykliny, metronidazol,

chemioterapeutyki, analgetyki, narkotyki i inne

• Zatrucia

– ołowica, rozpuszczalniki

• Ciąża
• Choroby ośrodkowego układu nerwowego

– migrena, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, zaburzenia czynności błędnika,

wymioty psychogenne

WYMIOTY

Postępowanie:

• Ustalenie występowania i czasu trwania wymiotów

– wymioty poranne - np. ciąża
– wymioty psychogenne - zwykle kontrolowane
– wymioty późne - przeszkoda mechaniczna, z. po wagotomii, neuropatia

DM

– wymioty nocne - np. w ch. wrzodowej żołądka i dwunastnicy

• Określenie związku z występowaniem bólu
• Występowanie objawów ogólnych

– apetyt,
– zmiany masy ciała

• Ocena wymiocin
• Wywiad wsteczny i rodzinny

Wywiad w chorobach układu

pokarmowego

Bóle

brzucha

Wymioty

Biegunki

Zaparcia

BIEGUNKI

Przyczyny:

• Substancje osmotycznie czynne nie wchłaniane przez nabłonek

jelitowy

• Upośledzenie wchłaniania przez nabłonek jelitowy (wrodzone lub

nabyte)

• Niedobór:

– enzymów hydrolitycznych trzustki,
– kwasów żółciowych,
– soku żołądkowego,
– enzymów rąbka szczoteczkowego jelit

• Nadmierne wydzielanie jelitowe
• Zaburzenia czynności autonomicznego układu nerwowego
• Łączne j.w.

BIEGUNKI

Podział biegunek ostrych:

• Pochodzenia zakaźnego

– bakterie, wirusy, pasożyty

• Pochodzenia toksycznego

– endogenne: mocznica
– egzogenne: As, Hg, P, amanityna, toksyny bakteryjne

• Pochodzenia lekowego

– leki przeczyszczające, cytostatyki i antybiotyki

• Pochodzenia alergicznego

– spozycie pokarmów lub reakcja na poziomie układu pokarmowego

• Pochodzenia psychicznego

BIEGUNKI

Podział biegunek przewlekłych:

• Wywołane zmianami zapalnymi

– zmiany zakaźne

• rzeżączka, tbc, lablioza, glistnica, tasiemczyca....

– zmiany niezakaźne

• ch.Leśniowskiego-Crohna, colitis ulcerosa, popromienne zap. jelit, w

kolagenozach

• Anomalie anatomiczne jelit

• przetoki żołądkowo-okrężnicze, zespół krótkiego jelita

• Pochodzenia nowotworowego

• raki j.cienkiego lub grubego, rakowiak, chłoniaki, gruczolakowatość okrężnicy,

polipy

• Pochodzenia alergicznego

• ch.Schonleina-Henocha, celiakia, nadwrażliwość na składniki pokarmowe

• Pochodzenia metabolicznego

• skrobiawica, hipogammaglobulinemia, abetaproteinemia, awitaminozy (gł. B),

defekt wchłaniania chlorków w jelitach, zespoły wadliwego wchłaniania
wywołane upośledzoną czynnością wydzielniczą żołądka, trzustki, wątroby

BIEGUNKI

Podział biegunek przewlekłych:

• Zaburzenia endokrynne

• niedoczynność gruczołów przytarczycznych
• VIP-oma, gastrinoma, nowotwory wytwarzające prostaglandyny
• nadczynność tarczycy
• niewydolność nadnerczy
• enteropatia cukrzycowa

• Czynniki toksyczne

• przewlekłe zatrucie arsenem, alkoholem

• Leki

• środki przeczyszczjące

• Zaburzenia czynnościowe

• jelito drażliwe
• biegunki psychogenne

Wywiad w chorobach układu

pokarmowego

Bóle

brzucha

Wymioty

Biegunki

Zaparcia

ZAPARCIA

Przyczyny

ORGANICZNE

CZYNNOŚCIOWE

•Osłabienie mięśni tłoczni

brzusznej oraz krocza

choroby wyniszczające
oraz siedzący tryb życia

•Rozszerzenie jelita grubego

wrodzone lub nabyte

•Ch.układu nerwowego

wiąd rdzenia,
guzy ogona końskiego

•Upośledzenie drożności jelit

rak jelita grubego, nacieki neo

•Zmiany zapalne:

ch.ziarniniakowe: L-C, tbc, kiła;
colitis ulcerosa;

zap.popromienne

•Zaparcia nawykowe
•Skurcze zwieracza odbytu w dystonii

neurowegetatywnej oraz w przebiegu:

zap.żylaków odbytu,
ropni okołoodbytniczych,
zapalenia przydatków

•Zaparcia spastyczne w dystonii

neurowegetatywnej jelit oraz w przebiegu
ch.wrzodowej, kamicy żółciowej, kamicy
nerkowej, zap.przydatków

•Zaparcia atoniczne

– zab.endokrynologiczne

– zab.metaboliczne

(hiperkalcemia, hipokalemia)

– ch.neurologiczne i psychiatryczne

– działanie leków (opiaty, wapń,

papaweryna)

Badanie fizykalne

układu pokarmowego

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

OGLĄDANIE

• Objawy ogólne

• Ortostatyczne zmiany tętna i ciśnienia krwi

• Ułożenie ciała i stopień ruchliwości

• Nasilanie się bólu podczas kaszlu

• Stan odżywienia

• Objawy przebytych urazów

• Zażółcenie, zasinienie, wybroczyny

• Kształt brzucha

• Objawy marskości wątroby:

• ginekomastia

• łysienie lub nieprawidłowe rozmieszczenie owłosienia

• rumień dłoniowy

• powiększenie ślinianek przyusznych

• pajączki naczyniowe

• zanik jąder

SKÓRA

- zmiany w przewlekłych chorobach

wątroby

OGÓLNE BADANIE

CHOREGO

OSŁUCHIWANIE

• Jakość i ilość szmerów jelitowych

• Dźwięczne szmery w jamie brzusznej inne niż jelitowe

• Szmer tarcia w klatce piersiowej i jamie brzusznej

• Objaw pluskania w jamie brzusznej

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

OSŁUCHIWANIE

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

OBMACYWANIE

• Stan obwodowych węzłów chłonnych

• Symetria i napięcie tętna na tt. obwodowych

• Trzeszczenie podskórne powłok brzucha i klp

• Nadwrażliwość skóry

• Napięcie mięśni dowolne i przymusowe

• Powiększenie narządów

• Guzy powierzchowne i umiejscowione głęboko

• Przepukliny

• Tkliwość przy ucisku i jego raptownym zniesieniu

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

OBMACYWANIE

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

OBJAW BLUMBERGA

W przypadku stwierdzenia guzów:

• Wielkość, umiejscowienie, kształt

• Wygląd skóry nad guzem

• Tętnienie i szmery

• Odgłos opukowy i spoistość

• Tkliwość

• Przesuwanie się z przeponą lub innymi narządami

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

Zawsze wykonać:

• Badanie per rectum

• Próby na obecność krwi w kale

WODOBRZUSZE

gromadzenie się płynu przesiękowego lub wysiękowego
w obrębie jamy brzusznej

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

stany zapalne otrzewnej
nowotwory otrzewnej
zastój żylny w następstwie:

nadciśnienia wrotnego
niewydolności krążenia
zaciskającego zapalenia osierdzia
zmiany składu białek osocza
zmiany równowagi kwasowo-zasadowej

obecność krwi lub chłonki w jamie brzusznej

PRZYCZYNY

HEPATOMEGALIA

- powiększenie wątroby

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

Czynne i bierne przekrwienie wątroby
Ostre i przewlekłe zapalenia wątroby

(wirusowe, toksyczne, krętkowice, tbc, kiła)

Marskość wątroby
Nowotwory wątroby
Choroby krwi

(białaczki, ziarnica złośliwa, czerwienice, niedokrwistości)

Ogólnoustrojowe zaburzenia metaboliczne i hormonalne

(cukrzyca, glikogenozy, lipidozy, skrobiawica, porfiria)

Ropnie, guzy i torbiele wątroby

(bąblowiec, torbielowatość wątroby)

PRZYCZYNY

SPLENOMEGALIA

- powiększenie śledziony

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego

Ostre i przewlekłe zapalenia

(posocznice, dur brzuszny, wzw, podostre zapalenie wsierdzia,
zminica, mononukleoza zakaźna, zapalenie dróg żółciowych,
toczeń trzewny)

Choroby krwi

(białaczki, ziarnica złośliwa, czerwienice, niedokrwistości hemolityczne,
osteomieloskleroza, szpiczak mnogi, sarkoidoza, małopłytkowości)

Zaburzenia krążenia wrotnego
Przewlekła niewydolność krążenia
Choroby spichrzeniowe
Ropnie, guzy, torbiele i zawały śledziony

PRZYCZYNY

Badanie układu pokarmowego

Obmacywanie wątroby

Badanie układu pokarmowego

Obmacywanie śledziony

Badanie układu pokarmowego

Obmacywanie nerki

Badanie układu pokarmowego

Obmacywanie nerki

Badanie układu pokarmowego

OBMACYWANIE

cechy palpacyjne mieszczące się w normie

Badanie układu pokarmowego

GASTROSKOPIA

endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego,
ezofagogastroduodenoskopia

KOLONOSKOPIA

koloskopia

FIBEROSIGMOIDOSKOPIA

REKROSKOPIA i ANOSKOPIA

ENDOSKOPOWA CHOLANGIOPANKREATOGRAFIA WSTECZNA

- ECPW

CHOLANGIOSKOPIA

ULTRASONOGRAFIA ENDOSKOPOWA

ENDOSKOPIA

Przewód
pokarmowy

Badanie kontrastowe przełyku

Badanie układu pokarmowego

Badanie układu pokarmowego

PH - metria

BADANIA DODATKOWE

• Elektrolity

• Kreatynina

• Stężenie glukozy we krwi

• Morfologia

• Amylaza w surowicy

• Aktywność aminotransferaz i fosfatazy zasadowej

• Stężenie bilirubiny

• Badanie ogólne moczu

• Zdjęcie klatki piersiowej

• Badanie radiologiczne brzucha w pozycji leżącej i stojącej

• Ekg

Badanie przedmiotowe układu pokarmowego