Kompetencja komunikacyjna.

Katarzyna Stemplewska-Żakowicz
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Jedna z kompetencji diagnostycznych,

określonych na konferencji
Kompetencje 2002 :

6. Umiejętność ustanowienia, podtrzymania i

rozumienia współpracującej profesjonalnej

relacji, która stanowi kontekst wszelkich

czynności psychologa, w tym także

diagnozy psychologicznej



kompetencja komunikacyjna



kompetencja relacyjna



i inne...

(por. Krishnamurthy, VandeCreek, Kaslow, Tazeau i in., 2004)

Kompetencja komunikacyjna

W psycholingwistyce rozróżnia się



kompetencję językową



zdolność posługiwania się językiem



kompetencję komunikacyjną



umiejętność posługiwania się językiem
odpowiednio do sytuacji i do słuchacza
(Kurcz, 2000, str. 246)

Kompetencja komunikacyjna

wymaga posiadania



wiedzy językowej

ale przede wszystkim



adekwatnej wiedzy społeczno-kulturowej.

Kompetentny użytkownik języka:



rozumie

społeczne znaczenie

sytuacji,



rozpoznaje

intencje

partnera



adekwatnie wyraża

własne intencje

Działanie słowami



John L. Austin

(1911-1960)

filozof brytyjski



How to Do Things

with Words

(1962)



Jak działać

słowami (1993 )



Akt mowy – wypowiedź
performatywna
(wykonawcza)



Czasowniki
performatywne, np..



proszę



przyrzekam



zakazuje się



nadaję (...ci imię Jan)

Teoria aktów mowy

Akty mowy



Bezpośrednie



Podaj mi, proszę, tę
książkę



Proszę bardzo



Pośrednie (wymagają
wiedzy społeczno-
kulturowej)



Czy mógłbyś mi podać
te książkę?



Proszę bardzo

John Searle

(ur. 1932),

amerykański filozof

języka

Speech Acts: An Essay

in the Philosophy of

Language (1969)



Mógłbym...

Pośrednie akty mowy

nie zawsze są poprawnie odczytywane, co czasem

powoduje humorystyczne sytuacje.

Odzwierciedlają to różne dowcipy, np.:

Ona:

Muszę pana uprzedzić, że

za kwadrans wróci z pracy mój mąż.

On:

Ale ja przecież nic nie robię...

Ona:

No właśnie. A czas leci!

Psycholog-profesjonalista „działa
słowami” świadomie i rozważnie



adekwatnie odczytuje akty mowy
realizowane przez osobę badaną



zdaje sobie sprawę z własnych
intencji i adekwatnie je wyraża



przewiduje, jak jego wypowiedzi i
intencje mogą w danym kontekście
zostać zrozumiane

Ogólna wiedza społeczno-kulturowa
nie wystarczy



Prócz tego psycholog kompetentny
komunikacyjnie



posiada specyficzną wiedzę
psychologiczną - w tym znajomość
standardów profesjonalnej relacji i
wykonywania badań diagnostycznych



przejawia otwartość i wrażliwość wobec
potrzeb konkretnej osoby badanej i
wymagań sytuacji, w której dochodzi do
badania psychologicznego.

Profesjonalna kompetencja
komunikacyjna psychologa

....to umiejętność posługiwania się

aktami mowy



w sposób zgodny z wiedzą

psychologiczną i profesjonalnymi

standardami



w celu jak najlepszego przeprowadzenia

badania



z uwzględnieniem specyfiki sytuacji i

indywidualności konkretnej osoby

badanej

Sztuka słuchania



aktywne
słuchanie (active
listening, Rogers i
Farson, 1957)



...to podstawowy
instrument
psychologa w
profesjonalnej
rozmowie

Carl Rogers

(1902-1987),
amerykański
psycholog i
psychoterapeuta,
jeden z twórców
psychologii
humanistycznej

Aktywne słuchanie

proces

odkodowan

ia

proces

zakodowan

ia

KOMUNIKAT

On jest

bardzo

zniechęc

ony

Czujesz się

bardzo

zniechęcony

KOMUNIKAT

ZWROTNY

?

Jaki sens próbować tu

wszystko zmienić?

Kategorie wypowiedzi diagnosty

(Hill, 1986)

Potwierdzanie (approval)
Informowanie (information)
Bezpośrednie zalecenia (direct guidance)
Pytania zamknięte (closed question)
Pytania otwarte (open question)
Parafraza (paraphrase)
Interpretacja (interpretation)
Konfrontacja (confrontation)
Ujawnianie siebie (self-disclosure)

System kategorii Clary Hill



został stworzony z myślą przede wszystkim
o procesie terapeutycznym, jednak
stosowano go także w badaniach nad
zachowaniami werbalnymi psychologa w
innych sytuacjach profesjonalnych (Nagel,
Hoffman i Hill , 1995; Tryon, 2003)



sprawdził się jako trafne i rzetelne
narzędzie oceny zachowań werbalnych
psychologa (Hill, 1992)

Proporcje pytań zamkniętych i informowania
w kolejnych tercjach wywiadu wstępnego

(Tryon, 2003)

A. Pytania zamknięte

B. Informowanie

linia ciągła – wywiady „skuteczne”;
linia przerywana – wywiady „nieskuteczne”.

Proporcje stosowania poszczególnych kategorii
(Nagel, Hoffman i Hill , 1995, str. 103)

mistrzowie

psychoterapii

psycholodzy

nie-

psycholodzy

Rogers Ellis

terapeu

ci

konsultan

ci

liderz

y

prawni

cy

Potwierdzanie

.02

.01

.06

.05

.06

.03

Informowanie

.16

.42

.23

.42

.43

.63

Zalecenia

.00

.18

.05

.18

.11

.06

Pytania
zamknięte

.05

.09

.19

.09

.11

.20

Pytania otwarte

.02

.05

.13

.05

.04

.02

Parafraza

.42

.14

.20

.14

.09

.04

Interpretowani

e

.16

.04

.08

.04

.01

.00

Konfrontowani

e

.05

.01

.05

.01

.01

.00

Ujawnianie
siebie

.02

.00

.01

.02

.13

.00

Parafraza jako „znak firmowy”
psychologa-profesjonalisty.



Rodzaj praktyki psychologicznej oraz

orientacja teoretyczna mają duży wpływ na

stosowanie instrumentów komunikacyjnych.



Nie ma wzorca proporcji wypowiedzi

charakterystycznego dla wszystkich

psychologów



Niewątpliwe jest tylko jedno: tym co

wyróżnia psychologów w porównaniu z

innymi grupami, jest zwiększony odsetek

parafraz

w ich wypowiedziach.