Kompetencja k. określa czy dany
interlokutor komunikuje się skutecznie i
stosownie do kontekstu.
Kompetencja to nie tylko zdolność
komunikowania się w 3 standardach:
klarowności, stosowności i skuteczności;
liczy się również znajomość kontekstu
oraz norm (etyka komunikacji).
3 SKŁADNIKI K.K.
Wiedza: deklaratywna a proceduralna
Motywacja: pozytywna a negatywna
Umiejętności: powtarzalne zachowania
zorientowane na cel
Kompetencja k. - to wykorzystywanie
werbalnego i/lub niewerbalnego zachowania do
osiągnięcia preferowanych celów w sposób,
który jest stosowny do
kontekstu:
TYPY KONTEKSTU: kultura, czas, związek –
władza, afiliacja, sytuacja - miejsce, funkcja –
pogrzeb a toast w pubie;
POZIOMY K.: interpersonalny, grupowy,
publiczny
Jest to umiejętność używania języka
odpowiednio do odbiorcy oraz do
okoliczności towarzyszących procesowi
komunikacji. Kompetencja ta oznacza więc
umiejętność stosowania reguł
gramatycznych, konstruowania wypowiedzi
poprawnych i adekwatnych do danej sytuacji.
Precyzja i ogólnikowość
Większość ludzi uważa, że
celem komunikowania się jest jasne przekazanie innym naszych
myśli. Żeby to osiągnąć potrzebujemy umiejętności językowych,
żeby nasze koncepcje były zrozumiałe dla drugiej osoby. Czasem
jednak wcale nie chcemy być tak doskonale klarowni.
1. Dwuznaczność:
Pielęgniarka: „już niedługo nie będzie potrzebował
szlafroka, książek ani przyborów do mycia”. Pacjent myślał, że pielęgniarka
przepowiada mu śmierć, natomiast ona miała na myśli wypis ze szpitala.
2. Abstrakcja:
Wysoki poziom abstrakcji pomaga w dokonywaniu
uogólnień dotyczących podobieństw między ludźmi, przedmiotami,
koncepcjami lub zdarzeniami. Drabina abstrakcji.
Problemy z abstrakcją …
Stereotypizacja – Osoba przeżyła jedno złe
doświadczenie i na jego podstawie obwinia całą
grupę ludzi
Abstrakcyjny język może wprawić innych w
zakłopotanie – zawęża naszą możliwość wyboru.
Przykładem jest wizyta u fryzjera i próba
wyjaśnienia jakiej fryzury oczekujemy. Mówiąc „
nie za krótko”.
Abstrakcyjny język może doprowadzić do
poważniejszych problemów –oskarżenia o gwałt lub
mobbing,
.
3. Eufemizmy: gr. „używać słów w dobrej wierze”. Co
lepsze:
Jeszcze nie jestem gotowy na trwały związek” czy „Nie podobasz mi
się i dlatego nie chcę z Tobą być”.
4. Język relacyjny: znaczenie odczytujemy z
porównań i odniesień; Określenia względne jak
szybki, wolny, mądry, głupi można sprecyzować
tylko przez porównanie. Używaj liczb! Precyzuj!
5. Ocena stała :
słowo „jest” zawierają ocenę stałą, czyli zazwyczaj
błędne założenie, że ludzie (i rzeczy) są całkowicie spójni i niezmienni.
TOŻSAMOŚĆ: spójna, stała, ciągła
Według Jarymowicz (2000) na fundamentalny dla jednostki system informacji o
sobie składa się: poczucie ciągłości (pomimo zmian w czasie), poczucie
spójności (pomimo zmienności funkcjonowania z sytuacji na sytuację) oraz
poczucie unikalności (mimo podobieństw do innych ludzi).
UWAGA NA KWANTYFIKATORY!!!
ZWROTY JĘZYKOWE
To - Mówiący używający formy „to” unikają brania
odpowiedzialności za przekazywaną informację, przypisując ja
jakiemuś nieokreślonemu „temu”. Powoduje to nieścisłości oraz
jest nieświadomym sposobem unikania zajęcia stanowiska.
Tak, ale - pełni funkcję unieważniającą wcześniej wyrażoną myśl
Ja, ty, my Tyle trudu sobie zadałam, przygotowując ten obiad, a
teraz jest już zupełnie zimny. To jasne, że jestem wściekła”.
Forma „ja”- branie odpowiedzialności za własne słowa i poglądy;
Forma „ty” –wyraża sąd na temat drugiej osoby, która w
momencie pozytywnych osądów nie prowadzi do konfliktów,
jednak gdy przychodzi do osądów negatywnych może rodzić
problemy;
Forma „my”: sugeruje, że zarówno przedmiot rozmowy jak i
odpowiedzialność dotyczy w tym samym stopniu mówiącego i
odbierającego wiadomość.
Czynniki warunkujące zdolność
każdej jednostki do komunikowania
Czynnik semantyczno – syntaktyczny
Czynnik pragmatyczny
Czynnik sprawności
Czynnik zaangażowania
Czynnik semantyczno-
syntaktyczny
Repertuar kodów, subkodów i języków
(werbalnych i niewerbalnych), a także
konwencji i schematów narracyjnych, jakimi
jednostka może się posługiwać przy
konstruowaniu i odczytywaniu przekazów;
Syntaksa rządzi strukturą a semantyka
znaczeniem
Syntaksa – organizacja symboli
Semantyka – używaniem symboli
Czynnik pragmatyczny
Znajomość norm społecznych i wzorów
zachowania regulujących przebieg interakcji
komunikacyjnych w zależności od ich
charakteru, celu, liczby uczestników i ich ról
(statusów), a także sytuacji komunikacyjnej;
Czynnik Sprawności
Stopień biegłości w posługiwaniu się
poszczególnymi środkami komunikowania
„trening kodu” i dokonywaniu ich zmiany w
trakcie interakcji oraz umiejętności
wytwarzania przekazów różnego rodzaju.
Czynnik zaangażowania
Jest to ogół predyspozycji, skłonności i
nawyków warunkujących tryb uczestnictwa
(czynne, bierne) oraz poziom uczestnictwa
jednostki w różnych typach i formach
komunikowania.
KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA
Kompetencja komunikacyjna przejawia się
w postaci indywidualnego sposobu
budowania i rozumienia przekazów.
Możemy powiedzieć, że jak każdy człowiek
jest niepowtarzalną indywidualnością, tak i
jego zdolność do komunikowania stanowi
niepowtarzalną jakość.
W kompetencji komunikacyjnej oprócz
elementów indywidualnych i
niepowtarzalnych, możemy odnaleźć inne
elementy wspólne dla szerszych zbiorowości.
Są to:
A) zachowania ekspresywne i symboliczne o
wyraźnej determinacji biologicznej
(wrodzone)
B) znaki i zachowania wykształcone w
procesie socjalizacji
WYKSZTAŁCENIE
- jest cechą nabywaną u człowieka
- kształtuje jego poczucie tożsamości
- określa zakres jego kompetencji
komunikacyjnej
- jest to proces niekończącej się socjalizacji –
najpierw pierwotnej a następnie wtórnej -
związanej z ciągłymi adaptacjami do
zmieniających się warunków życia i ról
społecznych.
GŁÓWNY WYZNACZNIK POZIOMU
WYKSZTAŁCENIA
- edukacja formalna (świadectwa, tytuły
naukowe, dyplomy ukończenia szkół)
Kształtuje podstawowy składnik kompetencji
tzn. zasób znaków (werbalnych,
niewerbalnych), i odpowiadających im pojęć,
za pomocą których jednostka myśli i
jednocześnie opowiada o świecie.
OGRANICZONA KOMEPETNCJA
KOMUNIKACYJNA
- Osoby gorzej wykształcone dysponują
bardzo ograniczonym słownictwem.
- Postrzegają świat jako zbiór zjawisk
materialnych, mających konkretna postać
fizyczną.
- Fikcja jest dla nich projekcją jakiejś
hipotetycznej rzeczywistości.
- Osoby takie chcąc wyrazić swoje myśli
muszą pomagać sobie gestem, mimiką i
ruchem całego ciała.
ROZBUDOWANA KOMEPETNCJA
KOMUNIKACYJNA
- Osoby lepiej wykształcone dysponują
bogatszym zasobem pojęć.
- Mają zdolność do abstrakcyjnego myślenia –
możliwość budowania złożonych konstrukcji
zdaniowych, w pełni wyrażających myśli i
intencje.
- Ograniczają do minimum środki
niewerbalne lub wykorzystanie ich do
budowania przekazu dodatkowymi
znaczeniami np. podteksty, aluzje, ironia itp.
Cechy ograniczonej i rozbudowanej kompetencji
komunikacyjnej – teoria BERNSTEINA
Kompetencja ograniczona
Kompetencja rozbudowana
Niewielki zasób słownictwa,
dominacja pojęć konkretnych
Krótkie, proste gramatycznie,
niedokończone zdania
Częste używanie krótkich
rozkazów i pytań
Rzadkie używanie zaimków
osobowych np.to
Sztywne i ograniczone użycie
przymiotników i przysłówków
Zróżnicowany zasób słownictwa,
pojęcia abstrakcyjne
Długie, skomplikowanie
konstrukcje zdaniowe, częste
użycie strony biernej
Częste użycie przyimków
wskazujących (przy zadawaniu
pytań)
Częste użycie zaimków
nieosobowych
Dostosowany do sytuacji wybór
przymiotników i przysłówków
TYPOLOGIA KODÓW JĘZYKOWYCH
Sposób wyrażania myśli
Sposób myślenia
Konkretny
Abstrakcyjny
Ograniczony
Kod ograniczony
Kod więzi intymnych
(osoby dysponujące kodem
rozbudowanym, stosują
prostsze sposoby wyrażania
myśli)
Rozbudowany
Kod quasi-rozbudowany
(sposób myślenia pozostaje
na poziomie kodu
ograniczonego, ale sposób
wyrażania myśli korzysta z
kodu rozbudowanego)
Kod rozbudowany
Lektura:
Morreale, Spitzberg, Barge „Komunikacja
między ludźmi. Motywacja, wiedza,
umiejętności”, PWN