Czucie i ruch

Prawidłowa funkcja układu

ośrodkowego nerwowego
wiąże się z 3 procesami:

1. Odbieraniem bodźców
2. Reakcją adekwatną na odebrany

bodziec

3. Zapamiętywanie.

Czucie i ruch

• Impuls nerwowy jest przewodzony

od receptora do niższych pięter
układu nerwowego i następnie
przez coraz to wyższe piętra aż do
najwyższego , którym jest kora
mózgowa.

Czucie i ruch

• Następnie z kory mózgu do

efektorów przez coraz to niższe
piętra obwodowe włókna nerwowe
biegnące w nerwach czaszkowych
i rdzeniowych.

Czucie i ruch

• EEG-elektroencefalogram
Są to zarejestrowane zmiany

potencjału elektrycznego mózgu
czyli jest to suma potencjałów
wytwarzanych przez pobudzone
ciała neuronów i ich wypustki.

Czucie i ruch

• Odruch czyli reflex jest to

odpowiedź efektora wywołana
przez bodziec, który zadziałał na
receptor.

• Łuk odruchowy- tj droga jaką

przebywa impuls od receptora do
efektora.

Czucie i ruch

• Odruchy bezwarunkowe- czyli

wrodzone-bodziec działa na
określony receptor i wyzwala
odpowiedź określonego efektora.
Dają zawsze tę samą odpowiedź
na ten sam bodziec

Czucie i ruch

• Odruchy warunkowe –czyli

nabyte, są uwarunkowane
działaniem zespołu bodźców.
Charakteryzują się dużą
zmiennością odpowiedzi na
bodźce.

Czucie i ruch

• Czucie-jest to wrażenie zmysłowe

proste, polegające na
subiektywnej ocenie bodźców
pobudzających odpowiednie
receptory z równoczesnym
przewodzeniem impulsacji
czuciowej przez swoiste i
nieswoiste drogi czuciowe.

Czucie i ruch

• W warunkach fizjologii wrażenia

zmysłowe powstają tylko wówczas,
gdy impulsacja wysyłana przez
receptory jest jednoczasowo
przewodzona przez neurony dróg
swoistych i nieswoistych.

Czucie i ruch

• W czasie snu jak i narkozy impulsy

przewodzone są tylko przez drogi
swoiste, w tym czasie przewodzenie
przez drogi nieswoiste jest
zahamowane i wrażenia zmysłowe nie
są odbierane.

• Uszkodzenie dróg swoistych przy

prawidłowych nieswoistych, wrażenia
są odbierane, lecz nierozpoznawane.

Czucie i ruch

Podział czucia:
1. Teleceptywne
2. Eksteroceptywne
3. Prioprioceptywne
4. Interoceptywne.

Czucie i ruch

• Czucie teleceptywne- jest to

czucie odbierane przez narządy
zmysłów tj

• narząd powonienia
• narząd wzroku
• narząd słuchu.

Zmysł wzroku

W odbieraniu fal świetlnych i ich

przekształcaniu na wrażenia
zmysłowe biorą udział:

1. Oko
2. Drogi i ośrodki łączące je z polem

wzrokowym kory mózgu

Zmysł wzroku

Oko zawiera:
1. Układ optyczny,
2. Receptory właściwe –pręciki i

czopki

3. Drogi dla impulsów nerwowych

w siatkówce

Zmysł wzroku

Gałka oczna składa się z 3 warstw:
1. Zewnętrznej-rogówka i

twardówka

2. Środkowej-naczyniówka,ciałko

rzęskowe i tęczówka

3. Wewnętrznej-siatkówka.

Zmysł wzroku

Układ optyczny oka składa się ze

struktur i płynów przejrzystych
załamujących promienie świetlne.

Zmysł wzroku

Układ optyczny oka stanowi;
1. Rogówka,
2. Ciecz wodnista wypełniająca

komorę przednia gałki ocznej,

3. Soczewka,
4. Ciałko szkliste

Zmysł wzroku

Układ optyczny oka–dzięki sile

załamywania

soczewki jest zdolny do skupiania w

ognisku na siatkówce zarówno
promieni równoległych od odległych
przedmiotów jak i rozbieżnych od
bliższych przedmiotów. Odbywa się to
dzięki akomodacji (patrzenie na
przedmioty w różnej odległości od oka)

Zmysł wzroku

1. Promienie równoległe padając na

rogówkę, załamują i skupiają się
w ognisku leżącym na siatkówce.

Oś układu optycznego nie

pokrywa się z osią
patrzenia(biegnie bardziej
przyśrodkowo w stosunku do osi
optycznej)

Zmysł wzroku

2. W soczewce obie osie krzyżują

się i oś patrzenia pada na dołek
środkowy plamki żółtej siatkówki
(największe skupisko komórek
receptorowych w kształcie
czopków)

Zmysł wzroku

Oko miarowe-skupia na siatkówce

promienie świetlne biegnące
równolegle.

Oko niemiarowe-skupia promienie

świetlne za lub przed siatkówką.

Zmysł wzroku

Wady refrakcji oczu;
1. Oko niemiarowe krótkowzroczne-

układ optyczny skupia promienie przed

siatkówką i obraz na siatkówce

nieostry.

2. Oko niemiarowe nadwzroczne-obraz

na siatkówce nieostry, promienie

równoległe przecinają się za siatkówką.

3. Astygmatyzm-nierówność soczewki

Zmysł wzroku

Siatkówka- posiada skupione komórki

nerwowe.

Fotoreceptorami są pręciki i czopki-pod

wpływem fali świetlnej zachodzi w nich
przemiana chemiczna i powstający impuls
jest przewodzony przez pozostałe warstwy
siatkówki do n.wzrokowego i kory mózgu,
gdzie w polach wzrokowych przebiegają
procesy nerwowe spowodowane odbiorem
konturów przedmiotów.

Zmysł słuchu

Narząd Cortiego-w uchu

wewnętrznym-

to główny receptor odbierający fale

akustyczne i powodujący
przetworzenie ich na impulsy
nerwowe.

Zmysł słuchu

Droga słuchowa-
1. fala akustyczna jest przewodzona

przez powietrze znajdujące się w
przewodzie słuchowym
zewnętrznym,

2. Błona bębenkowa-drgania jej pod

wpływem fal akustycznych
przenoszone są w uchu środkowym,

Zmysł słuchu

3. Przez okienko przedsionka

dociera do kosteczek
słuchowych

4. Przewód ślimakowy wypełniony

śródchłonką

Zmysł słuchu

5. Narząd spiralny ślimaka z

komórkami zmysłowymi,
oplecionymi włóknami nerwowymi
biegnącymi nerwu ślmakowego
(cz.n.VIII) do mostu i jądra
ślimakowatego brzusznego i
grzbietowego biegnąc do III i IV
neuronu czuciowego i do pola
słuchowego w płacie skroniowym.

Zmysł słuchu

Natężenie fal akustycznych-

mierzymy w decybelach.

Ludzie młodzi odbierają dźwięki o

częstotliwości od 20-20000Hz.

W miarę starzenia się –niesłyszalne

są dźwięki o dużej częstotliwości.

Czucie i ruch

• Czucie eksteroceptywne- jest to

czucie odbierane z powierzchni skóry.

• Zaliczamy tu czucie; dotyku,

ucisku,ciepła, zimna i bólu.

• Jedynie czucie bólu jest odbierane

przez nagie zakończenia nerwowe,

pozostałe rodzaje czucia mają

wyspecjalizowane narządy odbiorcze.

Czucie i ruch

• Receptor dotyku to ciałka

Meissnera

• Receptor ucisku to ciałka

Paciniego

• Receptor zimna to kolba Krausego
• Receptor ciepła to ciałka

Ruffiniego.

Czucie eksteroceptywne

Czucie i ruch

• Czucie bólu powierzchownego-

wywołują bodźce uszkadzające
skórę, co jest odebrane przez
nagie zakończenia.

• W uszkodzonych tkankach

dochodzi do aktywacji enzymów
proteolitycznych tzw.tkankowych
kalikrein.

Czucie i ruch

• Enzymy te działają na białka tkankowe

zwane kininogenami odszczepiając
od nich aktywne polipeptydy zwane
kininami, które depolaryzują nagie
zakończenie nerwowe, wyzwalając we
włóknach aferentnych salwy impulsów
bólowych.

• Kininy też rozszerzają naczynia

krwionośne.

Czucie i ruch

• Czucie prioprioceptywne-informacje

do ośrodkowego układu nerwowego
o stanie układu kostno-stawowo-
mięśniowego i ruchu całego ciała.

• W układzie szkieletowym i

mięśniowym znajdują się receptory
pobudzane pracą statyczną i
dynamiczną mięśni szkieletowych

Czucie i ruch

• Receptory tam znajdujące się

odbierają napięcie, rozciągnięcie
mięśni i ścięgien i ucisk na
powierzchnie stawowe.

• Ruch ciała w linii prostej jak i

obrotowy jest odbierany przez
receptory błędnika stanowiącego
narząd równowagi.

Czucie i ruch

Czucie interoceptywne jest to czucie

trzewne odbierane przez receptory
znajdujące się w narządach wewnętrznych
pobudzanych przez bodźce;

• mechaniczne (preso-, baroreceptory w

ścianie tętnic, mechanoreceptory tk.płuc)

• Chemiczne- pO

chemoreceptory

kłębuszka szyjnego i kłębka aorty.

Czucie i ruch

• Czucie bólu trzewnego

Podrażnienie interoreceptorów
jakiegoś narządu wskutek procesu
chorobowego powoduje
przewodzenie zwiększonej liczby
impulsów w jednostce czasu przez
trzewny łuk odruchowy.

Czucie i ruch

• Dzięki unerwieniu odcinkowemu:

skóry, mięśni i narządów wew
impulsacja z interoreceptorów
przełącza się na drogi
przewodzące czucie ze skóry i
mięśni unerwianych przez ten sam
odcinek rdzenia kręgowego.

Czucie i ruch

• Wywołuje to przeczulicę skóry i

promieniowanie bólu do odległych

okolic od chorego narządu i powstaje

tzw.

• Promieniowanie trzewno-skórne

(przeczulica)

• Odruchy trzewno-mięśniowe-

tj.wzmożone napięcie m.szkieletowych

unerwianych przez ten sam odc.rdzenia

co chory narząd.

Czucie interoceptywne

Czucie i ruch

• Drogę nieswoistą dla receptorów

czucia stanowi wstępujący układ
siatkowaty

Czucie i ruch

Warunkiem odebrania i rozpoznania

działającego bodźca na receptor
jest jednoczesne pobudzenie:

• Swoistych neuronów w polu czuciowym

kory mózgu

• Całej kory mózgu
• Ośrodków podkorowych

Czucie i ruch

Ośrodki kontrolujące ruchy

dowolne i postawę ciała
znajdują się w:

1. Korze mózgu,
2. Jądrach podkorowych i

kresomózgowia

3. móżdżku

Czucie i ruch

• W koordynacji czynności tych

ośrodków z czynnością rdzenia
kręgowego pośredniczy twór
siatkowaty.

• W zakręcie zaśrodkowym znajdują

się pola czuciowe odbierające
pobudzenia z ekstero-, proprio- i
interoreceptorów.

Czucie i ruch

• Impulsy dochodzące do zakrętu

zaśrodkowego drogą aferentną
przekazywane są do zakrętu
przedśrodkowego-czyli
pierwszorzędowej korowej
reprezentacji ruchu

Czucie i ruch

• W korze mózgowej znajdują się

ośrodki skupiające neurony dla
poszczególnych m.szkieletowych
po stronie przeciwnej ciała.

Czucie i ruch

• W korze mózgowej poniżej

pierwszorzędowej reprezentacji
ruchu znajdują się również
pierwszorzędowe pola tłumiące
ruchy po stronie przeciwnej ciała.

Czucie i ruch

• Drogi impulsów dla ruchu:
1. korowo-mostowa
2. korowo-opuszkowa
3. korowo-rdzeniowa boczna
4. korowo-rdzeniowa przednia

Czucie i ruch

Układ pozapiramidowy stanowią:
1. Jądro ogoniaste,
2. Jądro soczewkowate,
3. J.brzuszne przednio-boczne wzgórza
4. J.niskowzgórzowe
5. Istota czarna
6. J.czerwienne.

Czucie i ruch

• Zasadniczą funkcją układu

pozapiramidowego jest
współdziałanie w wyzwalaniu
ruchów dowolnych i
regulowanie napięcia mięśni
szkieletowych.

Czucie i ruch

Czynność móżdżku;

1. Odbiór informacji z receptorów całego

ciała

2. Sekundowe jej zgromadzenie
3. Kontrola układu ruchowego
4. Dystrybutor siły skurczowej m.poprzecznie

prążkowanych-(umożliwiając poruszanie
się, utrzymanie postawy wyprostnej i
wykonywanie ruchów płynnych).

Układ siatkowaty pnia

mózgowia

• Jest to pojęcie czynnościowe.
• Jego czynność warunkuje

wzbudzanie, uwagę oraz kontrolę
czynności somatycznych i
autonomicznych.

Układ siatkowaty pnia

mózgowia

Dzieli się on na:
1. Zstępujący (cz.hamująca i

pobudzająca). Kontroluje
czynność odruchową rdzenia,
ośrodki kontrolujące krążenie i
oddychanie, oraz napięcie mięśni
szkieletowych.

Układ siatkowaty pnia

mózgowia

2. Wstępujący(cz.hamująca i

pobudzająca).

Kontroluje czynność neuronów jąder

ruchowych mostu, jąder
ruchowych mięśni gałek ocznych,
oraz przewodzi impulsy
aferentne od różnych receptorów.

Neurony uwalniające

transmitery

1. Cholinergiczne
2. Noradrenergiczne
3. Dopaminergiczne
4. GABAergiczne i glicynoergiczne.

Neuropeptydy-modulatory

1. Enkefaliny.
2. VIP-wazoaktywny peptyd jelitowy.
3. Neurotensyna
4. Neuropeptyd Y
5. Motylina
6. TRH-tyreoliberyna
7. Cholecystokinina-8

Czuwanie i sen

U człowieka dorosłego występują

cyklicznie dwa stany fizjologiczne
tj. czuwanie i sen.

2/3doby przypada na czuwanie
1/3doby przypada na sen

Czuwanie i sen

Czuwanie jest to stan aktywności

układu somatycznego

Sen jest stan spoczynku tego układu.

Wraz ze wzrostem i dojrzewaniem

mózgowia czas snu skraca się, a
czuwania wydłuża się.

Czuwanie i sen

W procesie snu i czuwania

uczestniczą substancje
chemiczne tj.;

• Czynniki snu
• Czynniki czuwania

Czynniki snu i czuwania

1. Melatonina
2. Kwas gamma-aminomasłowy
3. Interleukina 1

Ośrodki kierujące

zachowaniem

Ośrodki motywacyjne;
Pokarmowy(głodu i sytości)
Pragnienia
Agresji i i ucieczki
Rozrodczy i macierzyństwa.

Układ limbiczny czyli

rąbkowy

Kontroluje ośrodki podwzgórza związane

zarówno z aktywnością somatyczną,
autonomiczną i wewnątrzwydzielniczą.

Struktury tego układu łączą się z korą

mózgu, jądrami ciał suteczkowatych i
przedniego wzgórza i w związku z tym,
układ ten uczestniczy w procesach
uczenia się i zapamiętywania.

Uczenie się i

zapamiętywanie

Zapamiętywanie- jest to proces

przechowy- wania śladów po
odebranych bodźcach.

Uczenie się-jest to zdolność do

zapamiętywania zmian zachowania
dzięki zdobytemu doświadczeniu,
co wiedzie do utrzymania lepszej
homeostazy organizmu.

Pamięć świeża

Pamięć świeża-czyli krótkotrwała-

jest to przechowywanie śladów po
odebranym bodźcu na krótki
czas(kilka do kilkadziesiąt minut).

Pamięć świeża

Pamięć trwała

Pamięć trwała-czyli długotrwała-

wymaga konsolidacji pamięci,
która musi trwać dostatecznie
długo, aby powstały trwałe zmiany
w połączeniach pomiędzy
neuronami i mogło dojść do
ekspresji określonych genów w
jądrach komórkowych.

Pamięć trwała

Odruchy warunkowe

Są to odruchy nabyte, powstające

wówczas gdy bodziec obojętny
wyprzedza działanie bodźca
bezwarunkowego.

W życiu człowieka stale się tworzą

nowe odruchy warunkowe, a
uprzednio utworzone mogą
zniknąć.

Odruchy warunkowe

Hamowanie zewnętrzne odruchów

warunkowych,występuje gdy;

nowy bodziec działając po raz

pierwszy jednocześnie z bodźcem
warunkowym osłabia odruch
warunkowy.

Podział układu

nerwowego wg

PAWŁOWA

Melancholik(słabe procesy
nerwowe)

Choleryk(silny, niezrównoważony)

Sangwinik(silny,zrównoważony,ruc
hliwy)

Flegmatyk (silny,
zrównoważony,powolny).

Wytwarzanie łuku

odruchowego odruchu

warunkowego

Zależy od ;
• Przewodzenia impulsów przez

wstępujący układ siatkowaty,

• Pobudliwości ośrodków

motywacyjnych międzymózgowia
i układu rąbkowego,

• Kory mózgu.

Wyższa czynność

nerwowa

Wiąże się z polami kojarzeniowymi kory mózgu

tj.

•

Czołowa (zapamiętywanie, myślenie
abstrakcyjne, planowanie, hamowanie
popędów i emocji)

•

Skroniowa(magazyn trwale
zapamiętywanych wrażeń zmysłowych)

•

Potyliczno-skroniowo-ciemieniowa
(nadrzędny ośrodek mowy w dominującej
półkuli).

Ośrodki mowy

1. Ruchowy mowy Broca
2. Ruchów pisarskich ręki
3. Słuchowy mowy,
4. Wzrokowy mowy.
Wszystkie są kontrolowane przez

nadrzędny ośrodek mowy.

Ośrodki mowy

Kontrola homeostazy

Ośrodki nerwowe występujące na różnych

piętrach ośrodkowego układu nerwowego
odbierają informację od receptorów całego
ciała, przetwarzają je i programują
odpowiedź adekwatną do zapotrzebowania.

Czynności te wykonywane są przez ośrodki

znajdujące się w podwzgórzu.

Odpowiedź do tkanek jest za pośrednictwem

układu autonomicznego i dokrewnego.

Kontrola homeostazy

Ważną rolę w tej kontroli odgrywają również

przekaźniki chemiczne.

Są to substancje wydzielane przez komórki

wielu tkanek i przesyłane na drodze
humoralnej, krążą w płynach ustrojowych,
a następnie wiążą się ze specyficznymi
receptorami w innych odległych
komórkach wiodąc do przyśpieszenia lub
zwolnienia metabolizmu.