• CZUCIE I RUCH

• Prawidłowa funkcja ośrodkowego układu nerwowego wiąże sie z 3 procesami:

• Odbieraniem bodźców

• Reakcja adekwatną na odbierany bodziec

• Zapamiętywanie.

• Impuls nerwowy jest przewodzony od receptora do niższych pięter ukł nerwowego i nast przez coraz to wyższe piętra, aż do najwyższego, któreym jest kora mózgowa.

Następnie z kory mózgu do efektorów przez coraz to niższe piętra obwodowe włókna nerwowe biegnące w nerwach czaszkowych i rdzeniowych.

• EEG - elektroencefalogram - są to zarejestrowane zmiany potencjału elektrycznego mózgu, czyli jest to suma potencjałów wytwarzanych przez pobudzone ciała neuronów i ich wypustki

• Odruch, czyli refłeks - jest to odpowiedź efektora (narządu) wywołana przaez bodziec, który zadziałał na receptor.

• Łuk odruchowy - to jest droga jaką przebywa impuls do receptora do efektora

• Odruchy bezwarunkowe - czyli wrodzone - bodziec działa na określony receptor i wyzwala odpowiedź określonego efektora.Dają zawsze te samą odpowiedź na ten sam bodziec.

• Odruchy warunkowe - czyli nabyte - są uwarunkowane działaniem zespołu bodźców. Charakteryzują się duzą zmiennością odpowiedzi na bodźce.

• Czucie - jest to wrażenie zmysłowe proste polegające na subiektywnej ocenie bodźców pobudzających odpowienie receptory z równoczesnym przewodzeniem impulsacji czuciowej przez swoiste i nieswoiste drogi czuciowe.

W warunkach fizjologii wrażenia zmysłowe powstaja tylko wówczas, gdy impulsacja wysyłana przez receptory jest jednoczasowo przewodzona przez neurony dróg swoistych i nieswoistych.

W czasie snu jak i narkozy impulsy przewodzane sa tylko przez drogi swoiste, w tym czasie przewodzenie przez drogi nieswoiste jest zahamowane i wrażenia zmysłowe nie sa odbierane.

Uszkodzenie dróg swoistych przy prawidłowych nieswoistych prowadzi do odbierania wrażen, lecz nie są one rozpoznawane.

• Podział czucia:

• Teleceptywne

• Eksteroceptywne

• Proprioceptywne

• Ineroceptywne

• Teleceptywne - jest to czucie odbierane przez narządy zmysłów:

-N. powonienia

-N. wzroku

-N. słuchu

-N. smaku

• Zmysł wzroku

W odbieraniu fal świetlnych i ich przekształcaniu na wrażenia zmysłowe biorą udział:

-oko

-drogi i ośrodki łączące je z polem wzrokowycm kory mózgu

• Oko zawiera:

-ukł opytczny,

-receptory właściwe - pręciki i czopki.Czopki umożliwiają widzenie kolorów przy dobrym oświetleniu. Pręciki umożliwiają czarno-białe widzenie przy słabym oświetleniu.

-drogi dla impulsów nerwowych w siatkówce

• Gałka oczna składa się z 3 warstw:

-Zew - rogówka i twardówka

-Srodk - naczyniówka, ciałko rzęskowe i tęczówka

-Wew - siatkówka

• Ukł optyczny oka składa się ze struktur i płynów przejrzystych załamujących promienie świetlne. Ukł ten stanowi:

-rogówka,

-ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią gałki ocznej,

-soczewka,

-ciałko szkliste

Dzięki sile załamywania soczewki ukl jest zdolny do skupienia w ognisku na siatkówce zarówno promieni równoległych od odległych przedmiotów jak i rozbieznych od bliższych przedmiotów. Odbywa się to dzieki akomodacji (patrzenie na przedmioty w różnej odległości od oka)

Promienie równoległe padając na rogówkę załamuja i skupiaja sie w ognisku lezącym na siatkówce.

Oś ukl opytcznego nie pokrywa sie z osią patrzenia (biagnie bardziej przyśrodkowo w stosunku do osi optycznej)

W soczewce obie osie krzyzuja sie i oś patrzenia pada na dołek środkowy plamki żółtej siatkówki(najwieksze skupisko komorek receptorowych w ksztalcie czopków).

Oko miarowe- skupia na siatkówce promienie świetlne biegnące równolegle.

Oko niemiarowe- skupia promienie świetlne za lub przed siatkówką.

• Wady refrakcji wzroku:

• Oko niemiarowe krótkowzroczne - ukl optyczny skupia promienie przed siatkowka i obraz na siatkowce jest nieostry.

• Oko niemiarowe nadwzroczne - obraz na siatkowce jest nieostry, promienie rownolegle rzecinaja sie za siatkowka.

• Astygmatyzm - nierownosc soczewki(jedna wklesła, jedna wypukła)

• Siatkówka - posiada skupione kom nerwowe. Fotoreceptorami sa preciki i czopki - pod wpływem fali świetlnej zachodzi w nich przemiana chemiczna i powstający impuls jest przewodzony przez pozostałe warstwy siatkówki do n wzrokowego i kory mozgu, gdzie w polach wzrokowych przebiegaja procesy nerwowe spowodowane odbiorem kontur przedmiorów.

• Narząd słuchu

Narząd Cortiego w uchu wew to główny receptor odbierający fale akustyczne i powodujący przetworzenie ich na impulsy nerwowe.

• Droga słuchowa:

• fala akustyczna jest przewodzona przez powietrze znajdujące się w przewodzie słuchowym zew.

• Błona bebenkowa - drgania jej pod wpływem fal akustycznych przenoszone są w uchu śrd

• przez okienko przedsionka dociera do kosteczek słuchowych

• przewód slimakowy wypełniony jest śródchłonką.

• Narząd spiralny slimaka z kom zmysłowymi, oplecionymi włóknami nerwowymi biegnącymi od n slimakowego (VIII) do mostu i jadra ślimakowatego brzusznego i grzbietowego biegnąc do III i IV n czuciowego i do pola słuchowego w płacie skroniowym.

• Natężenie fal akustycznych - mierzymy w decybelach.

Ludzie młodzi odbierają dźwięki o czestotliwości od 20 - 20 000Hz. W miare starzenia sie nieslyszalne sa dźwieki o dluzszej czestotliwosci.

• Czucie eksteroceptywne

Jest to czucie odbierane z powierzchni skóry. Zaliczamy tu czucie:dotyku,ucisku,ciepła,zimna,bólu.

Jedynie czucie bólu jest odbierane przez nagie zakończenia nerwowe, pozostałe rodzaje czucia maja wyspecjalizowane narządy odbiorcze.

• Receptor dotyku to ciałka Meissnera

• Receptor uciaku to ciałka Paciniego

• Receptor zimna to ciałka Krausego

• Recptor ciepła to ciałka Ruffiniego.

Czucie bólu powierzchniowego wywołują bodźce uszkadzające skórę, co jest odebrane przez nagie zakończenia. W uszkodzonech tkankach dochodzi do aktywacji enzymów proteolitycznych tzw tkankowych kalikrein. Enzymy te działają na białak tkankowe zwana kininogenami odszczepiajac od nich aktywne polipeptydy zwane kininami, ktore depolaryzuja nagie zakonczenie nerwowe, wyzwalajac we włóknach aferentnych salwy impulsów bólowych. Kininy tez rozszerzaja naczynia krwionośne.

• Czucie proprioceptywne

Przewodzi informacje do CUN o stanie ukl kostno-stawowo-mięśniowego i ruchu ciała.

W ukl szkieletowym i miesniowym znajduja sie receptory pobudzane praca statyczna i dynamiczna mm szkieletowych. Receptory tam znajdyjace sie odbieraja napiecie, rozciagniecie mm i sciegien i ucisk na pow stawowe. Ruch ciala w linii prostej jak i obrotowy jest odbierany przez receptory błędnika stanowoacego narząd równowagi.

• Czucie interoceptywne

Jest to czucie tzrewne odbierane przez receptory znajdyjace sie w narzadach wew paobudzanych przez bodźce:

• mechaniczne (preso-,baroreceptory w ściane tętnic, mechanoreceptory tk płuc)

• chemiczne - O2 chemoreceptory kłębuszka szyjnego i kłębka aorty.

• Czucie bólu trzewnego

Podrażnienie interoreceptorów jakiegos narzadu wskutek procesu chorobowego powoduje przewodzenie ziwekszonej liczby impulsów w jednostce czasu przez trzewny łuk odruchowy.

Dzięki unerwieniu odcinkowemu: skóry, mm i narządów wew impulsacja z interoreceptorów przełancza sie na drogi przewodzące czucie ze skóry i mm unerwionych przez ten sam odcinek rdzenia kręgowego. Wywołuje to przeczulice skóry i promieniowanie bólu do odległych okolic od chorego narzadu i powstaje tzw promieniowanie trzewno - skórne.(przeczulica)

• Odruchy trzewno - mięśniowe tj wzmozone nap mm szkieletowych unerwianych przez ten sam odc rdzenia co chory narząd.

• Drogę nieswoistą dla receptorów czucia stanowi wstepujący ukl siatkowaty

• Warunkiem odebranie i rozpoznania działającego bodźca na receptor jest jednoczesne pobudzenie:

• swoistych neuronów w polu czuciowym kory mózgu

• całej kory mózgu

• ośrodków podkorowych

• Ośrodki kontrolujace ruchy dowolne i postawe ciała znajduja sie w:

• korze mózgu

• jądrach podkorowych i kresomózgowia

• móżdżku

W koordynacji czynności tych ośrodków z czynnościa rdzenia kręgowego pośredniczy twór siatkowaty.

W zakręcie zaśrodkowym znajdują sie pola czuciowe odbierające pobudzenia ekstero-, proprio- i interoreceptorów.

Impulsy dochodzace do zakretu zasrodkowego droga aferentną przekazywane sa do zakretu przedśrodkowego, czyli pierwszorzędowej korowej reprezentacji ruchu.

W korze mózgowej znajdują sie osrodki skupiajace neurony dla poszczegolnych mm szkieletowych po str przeciwnej ciala.W korze mózgowej ponizej pierwszorzedowej reprezentacji ruchu znajduja sie również pierwszorzędowe pola tłumiące po stronie przeciwnej ciała.

• Drogi impulsów dla ruchu

• korowo-mostowa

• korowo-opuszkowa

• korowo-rdzeniowa boczna

• korowo-rdzeniowa przednia

• Układ pozapiramidowy stanowią:

• Jądro ogoniaste

• Jądro soczewkowate

• Jądro brzuszne przednio-boczne wzgórza

• Jądro niskowzgórzowe

• Istota czarna

• Jądro czerwienne

Zasadniczą funkcją ukl pozapiramidowego jest współdziałanie w wyzwalaniu ruchów dowolnych i regulowanie napięcia mm szkieletowych.

• Czynność móżdżku

• Odbiór inf z receptorów całego ciała

• sekundowe jej gromadzenie

• kontrola ukl ruchowego

• dystrybutor siły skurczowej mm poprzecznie prążkowanych(umozliwiajac poruszanie sie,utrzymanie postawy wyprostowanej i wykonywanie ruchow płynnych)

• Ukł siatkowaty pnia mózgowia

• jest to pojęcie czynnosciowe

• jego czynnosc warunkuje wzbudzanie, uwage oraz kontrole czynnosci somatycznych i autonomicznych

• dzieli sie na:

• zstępujący (cz hamujaca i pobudzająca) kontroluje czynnosci odruchowa rdzenia, osrodki komntrolujace krazenie i oddychanie oraz nap mm szkieletowych.

• Wstępujący (cz hamujaca i pobudzajaca) kontroluje czynnosc nauronow jąder ruchowych mostu, jader ruchowych mm galek ocznych oraz przewodzi imp aferentne od roznych receptorów.

• Naurony uwalniające transmitery:

• Cholinergiczne

• Noradrenergiczne

• Dopaminergiczne

• GABAergiczne i glicynoergiczne

• Neuropeptydy modulatory

• Enkefaliny

• VIP-wazoaktywny peptyd jelitowy

• Neurotensyna

• Nauropeptyd Y

• Motylina

• TRH-tyreoliberyna

• Cholecystokinina-8

• Czuwanie i sen

U człowieka dorosłego wyst cyklicznie dwa stany fizjologiczne tj czuwanie i sen.

2/3 doby przypada na czuwanie, 1/3 doby przypada na sen

• Czuwanie jest to stan aktywności ukl somatycznego

• Sen jest to stan spoczynku ukl somatycznego

Wraz ze wzrostem i dojrzewaniem mózgowia czas snu skraca sie a czuwania wydłuża sie.

W procesie snu i czuwania uczestniczą substancje chemiczne tj:

• Czynniki snu:

melatonina

kwas gamma-aminomasłowy

interleukina 1

• Czynniki czuwania

• Ośrodki kierujące zachowaniem

• Ośrodki motywacyjne

-pokarmowy(głodu i sytości)

-pragnienia

-agresji i ucieczki

-rozrodczy i macierzyństwa

• Układ limbiczny czyli rąbkowy

Kontroluje ośrodki podwzgórza zwiazane zarówno z aktywnoscia somatyczna, autonomiczna i wewnątrzwydzielniczą. Struktury tego ukladu łączą sie z korą mózgu, jadrami cial suteczkowatych i przedniego wzgórza i w zwiazku z tym, ukl ten uczestniczy w procesach uczenia sie i zapamietywania.

• Uczenie sie i zapamietywanie

• Zapamietywanie jest to proces przechowywania śladów po odbieranych boźcach

• Uczenie sie jest to zdolność do zapamietywania zmian zachowania dzieki zdobytemu doświadczeniu, co wiedzie do utrzymania lepszej homeostazy org.

• Pamięć świeża-czyli krótkotrwała- jest to przechowywanie śladów po odebraniu bodźców na krótki czas (kilka do kilkadziesiat min)

• Pamiec trwala-czyli długotrwała- wymaga konsolidacji pamieci, ktora musi trwac dostatecznie długo, aby powstawały trwałe zmiany w połaczeniach pomiedzu neuronami i moglo dojsc do ekspresji okerslonych genow w j.komórkowych.

• Odruchy warunkowe, są to odruchy nabyte, powstajace wówczas gdy bodziec obojetny wyprzedza działanie bodźca bezwarunkowego. W życiu człowieka stale sie tworzą nowe odr warunkowe, w uprzedniu utworzone mogą zanikać. Hamowanie zew odruchow warunkowych wyst, gdy nowy bodziec działając po raz pierwszy jednoczesnie z bodźcem warunkowym osłabia odruch warunkowy.

• Odruch bezwarunkowy - reakcja wrodzona (odruch), automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorów zakończeń nerwowych nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia, to znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzają mięśnie) przed powiadomieniem mózgu.

Wytważanie łuku odruchowego odruchu warunkowego zależy od:

• przewodzenia impulsów przez wstepujacy ukl siatkowaty

• pobudliwosci osrodkow motywacyjnych miedzymozgowia i ukl rabkowego

• kory mozgu.

• Podział ukl nerwowego wg Pawłowa

• Melancholik (słaby proces nerwowy)

• Cholerych (silny, niezrównoważony)

• Sangwinik (silny, zrównowazony, ruchliwy)

• Flefmatyk (silny, zrównoważony, powolny)

Wyższa czynnosc nerwowa wiąże sie z polami kojarzeniowymi kory mozgu tj:

• czołowa (zapamietywanie, myślenie abstrakcyjne, planowanie, hamowanie poędów i emocji,ośrodek ruchów pisarskich ręki, ośrodek ruchowy mowy )

• skroniowa (magazyn trwale zapamietywanych wrazen zmysłowych,ośrodek słuchowy mowy)

• potyliczno-skroniowo ciemieniowa (nadrzędny osr mowy w dominujacej połkuli)

• Ośrodki mowy

• ruchowy mowy Broca(Ośrodek Broki - ośrodek mowy odpowiedzialny za łączenie głosek w wyrazy i zdania oraz do formułowania płynnych wypowiedzi.)

• ruchów pisarskich ręki

• słuchowy mowy

• wzrokowy mowy

Wszyskie są kontrolowane przez nadrzedny ośrodek mowy.

• Kontrola homeostazy

Osrodki nerwowe wyst na różnych pietrach osrodkowego ukl nerwowego odbieraja inf od receptorow całego ciała, przetwarzaja je i programuja odpowiedz adekwatna do zapotrzebowania. Czynnosci te sa wykonywane przez osrodki znajdujace sie w podwzgórzu. Odpowiedz do tkanek jest przekazaywana za pośrednictwem ukl autonomicznego i dokrewnego.

Ważną role w tej kontroli odgrywaja rowniez przekaźniki chemiczne. Są to subst wydzielane przez kom wielu tk i przesylane na drodze humoralnej, kraza w plynach ustrojowych, a nast wiaza sie ze specyficznymi receptorami w innych odleglych kom wiodac do przyspieszenia lub zwolnienia metabolizmu.

• Ukl nerwowy autonomiczny utworzony jest przez kom nerwowe, ktore za posrednictwem swoich wypustek przewodza impulsy nerwowe do narzadów wew. Dzieli sie na:

• cz współczulną-sympatyczna

• cz przywspolczulna-parasympatyczna

• cz wspolczulna ukl autonomicznego

• pierwsze neurony wspolczulne znajduja sie w istocie szarej w rogach bocznych rdzenia kregowego od Th2 - L3

• ich wypustki,czyli wlokna przedzwojowe

- wychodza z rdzenia w korzeniach brzusznych

- wchodzą do zwojów pnia wspołczulnego za posrednictwem gałęzi brzusznych i koncza sie synapsami na drugich neuronach współczulnych.

• wypustki tych neuronów tworza wlokna zazwojowe i przez gałęzie szare powracaja do nerwów rdzeniowych, z ktorymi biegna do mm i skóry.

• unerwiaja one mm gładkie naczyn krwionosnych, gruczoly i kom mm gladkich skóry.

• Na zakonczeniach włókien przedzojowych wydziela sie Acetylocholina

• na zakonczeniach włókien zazwojowych wydziela sie Noradrenalina.

• W blonie kom narzadow wew znajduja sie receptory adrenergiczne alfa i beta.

-receptory alfa sa najbardziej wrazliwe na czasteczki noradrenaliny

-beta reaguja pod wpływem izopropylonoradrenaliny.

• cz przywspółczulna ukl autonomicznego

• pierwsze neurony przywspółczulne są w jądrach n czaszkowych III, VII, IX, X; cz krzyzowej rogów bocznych rdzenia od S2 - S4

• ok 90% włókien przywspółczulnych biegnie w n X, który przewodzi inpulsy do wiekszości narządów wew.

• Na zakończeniach neuronów przywspółczulnych przed- i zazwojowych wydziela sie transmitter Acetylocholina, która wiąże sie z receptorem nikotynowym i muskarynowym.

---