Zdrowie psychiczne

WYKŁAD VI

Psychogenne zaburzenia funkcji

biologicznych.

Zespoły zaburzeń występujących pod

postacią somatyczną.

Plan wykładu

1.

Zaburzenia odżywiania:

▫ jadłowstręt psychiczny
▫ bulimia psychiczna

2.

Zaburzenia somatomorficzne

3.

Zaburzenia identyfikacji płciowej
i preferencji seksualnych

4.

Czynniki psychologiczne szkodliwe dla
zdrowia – wpływ osobowości na
powstanie choroby somatycznej

JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY

JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY

i BULIMIA PSYCHICZNA

i BULIMIA PSYCHICZNA

24 % polskich kobiet podaje jedzenie

24 % polskich kobiet podaje jedzenie

jako sposób na stres

jako sposób na stres

(reprezentatywna próba kobiet, Pentor, 2003)



pojęcie „anoreksja” = brak łaknienia
stąd: anorexia

nervosa

nervosa

po polsku: jadłowstręt psychiczny
„klasyczna” choroba psychosomatyczna



bulimia nervosa

wilczy głód, żarłoczność psychiczna

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

ANOREKSJI

ANOREKSJI

WEDŁUG DSM-IV

WEDŁUG DSM-IV



spadek wagi ciała poniżej 85% normy
(u osób w wieku, w którym jeszcze się rośnie: o
15% mniejszy przyrost wagi w stosunku do
osiąganego wzrostu)



intensywny lęk przed przybraniem na wadze



zaburzenia w sposobie doświadczania wagi
i kształtu ciała



u kobiet po menarche, brak co najmniej trzech
kolejnych miesiączek



typ ograniczający



typ objadająco-przeczyszczający

regularne epizody niekontrolowalnego objadania się i zachowań

„wydalających”



powtarzające się epizody gwałtownego objadania się



jedzenie w krótkim czasie takiej ilości jedzenia, która dla

większości osób jest zdecydowanie za duża, by można było ją zjeść

w takim czasie i okolicznościach



poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu



stosowanie nawracających zachowań kompensacyjnych

służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała



występowanie powyższych objawów przeciętnie

2 razy

2 razy

na tydzień przez 3 miesiące

na tydzień przez 3 miesiące



samoocena wyznaczona głównie przez kształt i wagę

ciała



typ przeczyszczający:

regularne prowokowanie wymiotów

lub używanie środków przeczyszczających albo

odwadniających



typ nieprzeczyszczający

:

zachowania kompensacyjne w

postaci poszczenia lub uprawiania intensywnych ćwiczeń

fizycznych

POWIKŁANIA MEDYCZNE

POWIKŁANIA MEDYCZNE



anoreksji

anoreksji



zaburzenia sercowo-
naczyniowe



zaburzenia
funkcjonowania układu
pokarmowego



brak miesiączek



osteoporoza



hipotermia

(wzmożona

wrażliwość na chłód)



zaburzenia pracy nerek



zmiany dermatologiczne

(sucha, łuszcząca się skóra)



zaburzenia
neuropsychiatryczne



bulimii



spowodowane wymiotami



zapalne obrzęki ślinianek
przyusznych



ropne lub inne choroby dziąseł



erozja szkliwa zębów z
przebarwieniami i próchnicą



obrażenia grzbietowych części
dłoni



spowodowane nadużywaniem
środków przeczyszczających i
odwadniających



skutki ogólne



arytmia serca



postępujące uszkodzenie nerek



odwrócenie perystaltyki



napady drgawkowe



anoreksji

anoreksji



ch. systemowe
(u. trawienia, nowotwory)



nadczynność tarczycy



cukrzyca



schorzenia organiczne
podwzgórza i przysadki
(zespół Glinskiego i
Simmondsa)



zaburzenia psychiczne



bulimia



depresja endogenna



schizofrenia



uzależnienia (amfetamina)



bulimii

bulimii



choroby zakaźne



choroby u. nerwowego



choroby metaboliczne



inne uwarunkowania

psychiczne



somatyzacja



zaburzenia lękowe



zespoły natręctw



depresja endogenna



osobowość typu bordeline

UWAGA! Nie rozpoznaje się

UWAGA! Nie rozpoznaje się

bulimii, gdy spełnione są

bulimii, gdy spełnione są

kryteria diagnostyczne

kryteria diagnostyczne

anoreksji.

anoreksji.

JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY

JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY

i BULIMIA PSYCHICZNA

i BULIMIA PSYCHICZNA



epidemiologia



90-95% kobiety



anoreksja: < 1 % (0,3%, Hoek, van Hoeken,

2003), okres dojrzewania



bulimia: 2% (1%, Hoek, van Hoeken, 2003)



formy subkliniczne, przede wszystkim w okresie

adolescencji



istnienie grup ryzyka

przechodzenie anoreksji w bulimię (bulimareksja)



śmiertelność nawet do 18%

18%

w wypadku

długotrwałej anoreksji,

zdecydowanie

niższa w wypadku bulimii



zaburzenia układu sercowo-naczyniowego



samobójstwa

PODSTAWOWE CZYNNIKI
RYZYKA

•

płeć

10



:1



•

rasa/pochodzenie etniczne

▫ trudności w generalizacji
▫ najrzadsze występowanie wśród Azjatów

•

wiek

•

przynależność do grup

CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z
RODZINĄ

•

otyłość rodziców

•

objawy psychopatologiczne u rodziców

▫ zaburzenia jedzenia

▫ zaburzenia afektywne

▫ zaburzenia lękowe

•

w wypadku bulimii

▫ uzależnienia

▫ fobia społeczna

•

w wypadku anoreksji

▫ zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

INDYWIDUALNE CZYNNIKI

INDYWIDUALNE CZYNNIKI

RYZYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA

RYZYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA



Czynniki poznawcze



obsesyjne myśli

Sunday i in., 1995, natrętne myśli u osób z ZO:



u 74% > 3 godzin dziennie



u 42% > 8 godzin dziennie



37% osób w ogóle nie miało w ciągu dnia godziny wolnej
od takich myśli



50% osób usiłowało się ich bezskutecznie pozbyć



ale 20% osób, głównie z rozpoznaniem anoreksji, czerpało
satysfakcję z ich doznawania



błędy poznawcze:

zaburzenia obrazu ciała, zaburzenia w

percepcji sygnałów płynących z ciała

INDYWIDUALNE CZYNNIKI RYZYKA

INDYWIDUALNE CZYNNIKI RYZYKA

ZABURZEŃ ODŻYWIANIA

ZABURZEŃ ODŻYWIANIA



Perfekcjonizm



przekonanie o konieczności dążenia do doskonałości za
wszelką cenę



drobne niedostatki są postrzegane jako poważne wady



normalne ciało jest postrzegane jako niedoskonałe



czynnik tradycyjnie istotny w etiologii anoreksji:

nasilony perfekcjonizm zostaje nawet po wyleczeniu -
przyczyna negatywnego afektu?



Brak satysfakcji z ciała



koncentracja negatywnych emocji na własnym ciele



różnica między ciałem pożądanym a posiadanym



czynnik konieczny, lecz niewystarczający



ciało jako obszar zyskiwania kontroli i tożsamości



inwestowanie w perfekcyjne ciało jako „projekt

egzystencjalny”

PERSPEKTYWA SYSTEMOWA

PERSPEKTYWA SYSTEMOWA

ANOREKSJA

ANOREKSJA



S. Minuchin: koncepcja rodziny psychosomatyczej

1.

Istnieje pewien sposób organizacji rodziny, który ma ścisły

związek z pojawieniem się i podtrzymywaniem objawu.

2. Objaw pełni istotną rolę w utrzymywaniu homeostazy rodzinnej.

Charakterystyczne cechy relacji rodzinnych:



uwikłanie



zmieszanie (enmeshment)



nadopiekunczość



sztywność



nieumiejętność rozwiązywania konfliktów (subsystem małżeński:
prowokowanie konfliktów + blokowanie ich komunikowania)



włączanie dziecka w konflikt rodziców (koalicje)

PROBLEM „PRZYCZYNA-SKUTEK”

PROBLEM „PRZYCZYNA-SKUTEK”

SPLĄTANIE

SPLĄTANIE

SZTYWNOŚĆ

SZTYWNOŚĆ

SKUTECZNOŚĆ ODDZIAŁYWAŃ
PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH

(wg. Fairburn, Harrison, 2003)



BULIMIA



skuteczność podejścia
poznawczo-behawioralnego
nastawionego na modyfikację
określonych zachowań



20 sesji w ciągu 5 miesięcy



1/3 do 1/2

pacjentów uzyskuje

trwałą poprawę



leki antydepresyjne: efekt

słabszy



grupy wsparcia: pomocne
jedynie dla

niektórych osób



nie zidentyfikowano czynników
warunkujących efektywność
psychoterapii u danego
pacjenta



ANOREKSJA



w uzasadnionych
wypadkach konieczność
hospitalizacji

(przymusowe leczenie -
kwestie etyczne)



u młodszych pacjentów
(adolescenci) terapia
rodzinna



u starszych terapia
poznawczo-behawioralna

(niższa skuteczność niż
przy bulimii)



nie stwierdzono wpływu
farmakoterapii na wzrost
wagi

Zaburzenia występujące
pod postacią somatyczną

– klasyfikacja

co najmniej 2letni okres utrzymywania

co najmniej 2letni okres utrzymywania

się wielorakich dolegliwości BEZ

się wielorakich dolegliwości BEZ

adekwatnych przyczyn somatycznych

adekwatnych przyczyn somatycznych

odmowa uznania faktu nieobecności

odmowa uznania faktu nieobecności

schorzeń somatycznych mimo zgodnego

schorzeń somatycznych mimo zgodnego

stanowiska wielu specjalistów

stanowiska wielu specjalistów

upośledzenie funkcjonowania

upośledzenie funkcjonowania

społecznego

społecznego

Zaburzenia występujące
pod postacią somatyczną

– klasyfikacja

ICD-10

ICD-10

DSM-IV

DSM-IV

F45

F45

zaburzenia

somatyzacyjne

niezróżnicowane

zaburzenia występujące
pod postacią
somatyczną

zaburzenia

hipochondryczne (także
postać dysmorficzna)

dysfunkcje

autonomiczne pod
postacią somatyczną

uporczywe bóle

psychogenne

zaburzenia

somatyzacyjne

niezróżnicowane

zaburzenia pod postacią
somatyczną

zaburzenia konwersyjne
hipochondria

zespół bólowy: ostry i

przewlekły

dysmorficzne zaburzenia

ciała

zaburzenia pozorowane i

symulacje

Kategoria

KONWERSJA

KONWERSJA

SYMULACJA

SYMULACJA

REAKCJA

REAKCJA

POZOROWANA

POZOROWANA

(in. zespół

(in. zespół

Münchausena)

Münchausena)

CEL

CEL

Nieświadoma

ucieczka od trudnej

sytuacji i lęku

Świadome

manifestowanie

objawów w celu

uniknięcia

odpowiedzialności

lub uzyskania

profitów

Świadome

produkowanie objawów

u siebie lub innych

osób w celu uzyskania

opieki, uwagi i troski

DOPASOWANI

DOPASOWANI

E FUNKCJI DO

E FUNKCJI DO

CHOROBY

CHOROBY

Słabo dopasowane,

bywają niezgodne z

wiedzą

Dopasowane w

szczegółach,

zwłaszcza u ludzi

bardziej

wykształconych

Dopasowane w

szczegółach, osoba

posiada wiedzę z

zakresu medycyny

KONTROLA

KONTROLA

OBJAWÓW

OBJAWÓW

Brak możliwości

kontrolowania

Pełna możliwość

kontrolowania

Kontrola zachowania

głównie na etapie

wywoływania objawów

STOSUNEK

STOSUNEK

DO OBJAWÓW

DO OBJAWÓW

Pacjent chętnie

opowiada w

szczegółach, nie

ustosunkowuje się do

nieścisłości

Pacjent opowiada

tyle, ile to konieczne,

przerysowuje

cierpienie, jest

czujny i nieufny

Chętnie opowiada o

szczegółach

zachorowania,

sprawdza, czy osiąga to

zamierzony cel

REAKCJA NA

REAKCJA NA

ZASTOSOWAN

ZASTOSOWAN

IE HIPNOZY

IE HIPNOZY

Poddaje się chętnie,

można wpływać na

objawy

Nie wyraża zgody

Odmawia innego

leczenia niż

farmakoterapia i

operacje chirurgiczne

różnicowanie

Zaburzenia identyfikacji
płciowej



Niezgodność płci

biologicznej

(budowa wewnętrzna i wygląd

zewnętrzny osoby) z płcią

psychiczną

(poczucie

przynależności do płci)



Zaburzenia identyfikacji

płciowej w

dzieciństwie



wystąpienie symptomów przed

pokwitaniem



nieliczne

dzieci z zaburzeniami

identyfikacji płciowej stają się

transseksualistami

Boys don’t cry, USA, 1999, reż. K. Peirce

transseksualizm

DYSFUNKCJE
SEKSUALNE

Zaburzenia związane z

fazami

reakcji

seksualnych prowadzącymi do zakłócenia

fizjologicznego współżycia seksualnego

,

począwszy od motywacji seksualnej, a
skończywszy na satysfakcjonującym obu
partnerów akcie seksualnym



powstanie i istnienie potrzeby seksualnej,

która może przybierać postać zbyt silnego
pragnienia lub jego braku



stopień nasilenia reakcji seksualnej



możliwość doświadczenia orgazmu

Pocałunek
P. Picasso

TYPY DYSFUNKCJI
SEKSUALNYCH

FAZA REAKCJI

SEKSUALNEJ

MOŻLIWA DYSFUNKCJA FAZY

1. GOTOWOŚĆ

SEKSUALNA

1. Zahamowanie gotowości seksualnej

 brak wzwodu,

 brak lubrikacji i niechęć do

współżycia

2. Awersja seksualna, wstręt do pożycia

(depresja, choroby somatyczne, niechęć do

partnera)

2. PODNIECENIE

SEKSULANE

1.

brak wzwodu lub ustąpienie wzwodu,

 brak

lubrikacji lub bolesność współżycia

2.

Brak psychologicznej reakcji przyjemności

3. ORGAZM

zahamowanie etapu ejakulacji, niewczesny

wytrysk, przedwczesny wytrysk,

 anorgazmia

4. ODPRĘŻENIE –

USTĘPOWANIE

PODNIECENIA

Stany lękowe, obniżenie nastroju, bolesność

okolicy krocza

EPIDEMIOLOGIA ZABURZEŃ
SEKSUALNYCH W POLSCE

ROZPOZNANIE

K

M

Brak lub utrata potrzeb seksualnych
Awersja seksualna
Brak reakcji genitalnej
Zaburzenia orgazmu
Wytrysk przedwczesny
Pochwica
Dyspareunia

25

2

12
10

-

2

13

8
0
8
4

39

-

2

(Lew-Starowicz, 2002)

Zaburzenia preferencji
seksualnej



preferencje atypowe, perwersje (Freud),
parafilie (gr. para – poza, filia – umiłowanie)



kryteria rozpoznania (ICD-10)



osoba musi doświadczać powtarzającego się
przynajmniej przez

okres 6 miesięcy

, nasilonego

popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących
niezwykłych przedmiotów i działań



osoba odczuwa z tego powodu wyraźne

cierpienie



nie powstrzymuje jej ono od

powtarzania

tego

typu aktywności

TYPY PARAFILII



EKSHIBICJONIZM

EKSHIBICJONIZM

nawracające, trwające min. 6

nawracające, trwające min. 6

miesięcy fantazje lub praktyki

miesięcy fantazje lub praktyki

seksualne związane z obnażaniem

seksualne związane z obnażaniem

narządów płciowych

narządów płciowych



FETYSZYZM

FETYSZYZM

występowanie przez min. 6 miesięcy

występowanie przez min. 6 miesięcy

fantazje, pragnienia seksualne

fantazje, pragnienia seksualne

związane z używaniem, dotykaniem

związane z używaniem, dotykaniem

albo używaniem do masturbacji

albo używaniem do masturbacji

różnych przedmiotów, albo

różnych przedmiotów, albo

wzbudzenie seksualne na ich widok

wzbudzenie seksualne na ich widok



OCIERACTWO

OCIERACTWO

(froteryzm)

(froteryzm)

trwające co najmniej 6 miesięcy

trwające co najmniej 6 miesięcy

fantazje lub zachowania seksualne

fantazje lub zachowania seksualne

związane z anonimowym

związane z anonimowym

dotykaniem lub ocieraniem się o

dotykaniem lub ocieraniem się o

kobietę w miejscach publicznych

kobietę w miejscach publicznych



PEDOFILIA

PEDOFILIA

(pederastia)

(pederastia)

preferencja seksualna osoby

preferencja seksualna osoby

dorosłej w stosunku do dzieci w

dorosłej w stosunku do dzieci w

wieku przed lub w okresie

wieku przed lub w okresie

pokwitania

pokwitania

 SADOMASOCHIZM

preferowanie aktywności
seksualnej, w której dochodzi
do zniewolenia, upokorzenia,
zadawania bólu

 TRANSWESTYTYZM

noszenie ubiorów płci
przeciwnej w celu uzyskania
podniecenia seksualnego

 OGLĄDACTWO (skoptofilia)

nawracająca lub trwała
tendencja do podglądania
osób w czasie ich
seksualnych kontaktów lub
zachowań intymnych (np.
rozbierania się)

 ZOOFILIA

różnorodna aktywność
seksualna ze zwierzętami

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
ZABURZEŃ SEKSUALNYCH
W ZABURZENIACH PSYCHICZNYCH

ZABURZENIA

ZABURZENIA

PSYCHICZNE

PSYCHICZNE

ZANIK

ZANIK

ZAINTER

ZAINTER

ESOWANI

ESOWANI

A

A

SEKSEM

SEKSEM

ZAB.

ZAB.

ORGAZM

ORGAZM

U

U

NADMIERNY

NADMIERNY

POPĘD

POPĘD

SEKSUALNY

SEKSUALNY

K

K

M

M

Zespoły depresyjne
Zespoły lękowe
Zespoły maniakalne
Zespoły nerwicowe
Psychozy schizofreniczne
Uzależnienie od alkoholu
Uzależnienie od

narkotyków
Jadłowstręt psychiczny

53-90

14
15

15-20
20-49

30
75
69

70
19

2

35
11
85
78
68

47
48

5

31

9

55
85
31

-
-

31

5
4

5-10

2-5

-

Czynniki psychologiczne szkodliwe dla

Czynniki psychologiczne szkodliwe dla

zdrowia

zdrowia

- WPŁYW OSOBOWOŚCI NA POWSTANIE

- WPŁYW OSOBOWOŚCI NA POWSTANIE

CHOROBY SOMATYCZNEJ

CHOROBY SOMATYCZNEJ



zależności typu:

określona osobowość

określona osobowość





określona choroba

określona choroba

somatyczna

somatyczna



zależności typu interakcyjnego:

osobowość x sytuacja

osobowość x sytuacja





zachowania zdrowotne

zachowania zdrowotne





choroba somatyczna

choroba somatyczna

OKREŚLONA OSOBOWOŚĆ

OKREŚLONA OSOBOWOŚĆ





OKREŚLONA CHOROBA

OKREŚLONA CHOROBA



Wzór Zachowania A

Wzór Zachowania A

,

Rosenman, Friedman



predyspozycja do chorób układu krążenia

predyspozycja do chorób układu krążenia

zachowanie osoby, która pragnie osiągnąć jak najwięcej

celów w jak najkrótszym czasie, pokonując, jeżeli to
konieczne, wszelkie przeszkody



sposób regulacji stosunków z otoczeniem (Wrześniewski,
1993)



potrzeba rywalizacji i osiągnięć



agresywność w dążeniu do celu



tendencja do dominacji



pośpiech, niecierpliwość, wysoka dynamika zachowania

Wzór

Wzór

Zachowania A

Zachowania A

Wzór

Wzór

Zachowania B

Zachowania B

Przykładowe pozycje z Kwestionariusza Samopoznania

BWZ K. Wrześniewskiego

Wiele sytuacji życiowych

prowokuje mnie do konkurowania

z innymi w zdobywaniu różnych

rzeczy.

1 2 3 4 5

Rzadko spotykam takie sytuacje.

J estem bardzo niecierpliwy, kiedy

mam na coś czekać.

1 2 3 4 5

Potrafię czekać bardzo długo bez

zniecierpliwienia.

Większość czynności wykonuję z

napięciem.

1 2 3 4 5

Najczęściej działam na luzie.

Kiedy coś jest nie po mojej myśli,

mam ochotę walnąć w stół albo

coś potłuc.

1 2 3 4 5

Nigdy nie mam takiej ochoty.

Zawsze, kiedy mam jakiś cel,

staram się ze wszystkich sił, aby

go osiągnąć, i zwykle osiągam

go.

1 2 3 4 5

Często kiedy spotykam się z

przeszkodą w osiągnięciu celu,

łatwo potrafię sobie wytłumaczyć,

że jest

on dla mnie mało realny i

zadowalam się czymś innym.

WZ A



model prospektywny



3 524

3 524 zdrowych mężczyzn w

wieku 39-59 lat

 strukturalizowany wywiad
 8,5 roku później:

88%

88% grupy

wyjściowej

typ A: 2x

2x

większe ryzyko

choroby wieńcowej

 grupa 39-49 lat: 6x

6x

 po 1 roku: choroba

wieńcowa u 71%

71%

typów

A

A

 ŻADEN

ŻADEN

„

czysty” typ B

B

nie

miał zawału

Projekt Zachodniej Grupy Badawczej

Projekt Zachodniej Grupy Badawczej

Rosenman i in, 1975

ZGONY

WZ A



niespójności w wynikach badań



różnice w metodologii badań (np.

koncentracja na grupach ryzyka)



większa patogenność jednych składowych

WZ A w porównaniu do innych -

WROGOŚĆ

WROGOŚĆ

(cyniczne widzenie świata,

antagonistyczny styl interpersonalny -

„toksyczny rdzeń” WZ A)



WZ A jako czynnik ryzyka dla wystąpienia

choroby, ale zasób w wypadku radzenia

sobie z chorobą



WZ A jako czynnik ryzyka dla chorób w

ogóle (program MONICA)

OKREŚLONA OSOBOWOŚĆ

OKREŚLONA OSOBOWOŚĆ





OKREŚLONA CHOROBA

OKREŚLONA CHOROBA



Wzór Zachowania C

Wzór Zachowania C

, L. Temoshok



predyspozycja do chorób nowotworowych

predyspozycja do chorób nowotworowych

1978-1988, Uniwersytet Kalifornia, San Francisco:
pacjenci chorzy na nowotwór skóry: mili,

nieasertywni, konformistyczni, nie wyrażający
negatywnych emocji

1.

pasywność

2. trudności w ekspresji emocji (zwłaszcza

gniewu)

3. postawa bezradności-beznadziejności w

reakcji na stres (ang. helpless-hopeless

attitude)

WZ C



wg. Eysencka (1988):

1. Skłonność do reagowania na stres poczuciem

bezradności i beznadziejności.

2. Skłonność do wypierania reakcji

emocjonalnych wywoływanych przez stresujące
wydarzenia.



niewiele badań - brak dowodów

np. Price i in (2001): model semiprospektywny



2224 australijskie kobiety poddawane

rutynowej mammografii



pomiar cech osobowości przed

przed

diagnozą



BRAK

istotnych różnic między grupą kobiet

chorych a pozostałymi

OKREŚLONA OSOBOWOŚĆ

OKREŚLONA OSOBOWOŚĆ





OKREŚLONA CHOROBA

OKREŚLONA CHOROBA



Wzór Zachowania D

Wzór Zachowania D

,

Denollet

„osobowość zestresowana”



predyspozycja do chorób układu krążenia



negatywny afekt (ang. negative affectivity) - tendencja do

reagowania lękiem, depresją i gniewem



tłumienie ekspresji emocji



Denollet i in., wszystkie badania w modelu

prospektywnym



2000

2000: 319 pacjentów z chorobami UK w ciągu 5 lat

WZ D przewiduje jakość życia i ilość epizodów

chorobowych



1998

1998: 87 pacjentów po zawale serca przez 6-10 lat

WZ D przewiduje ilość epizodów chorobowych



1996

1996: 268 pacjentów z chorobami UK w ciągu 6-10 lat WZ D

przewiduje śmiertelność

WZ C?

WZ C?

DOWODY ZNACZENIA CZYNNIKÓW
PSYCHOLOGICZNYCH DLA ZDROWIA

-

ZACHOWANIA ZDROWOTNE

ALAMEDA STUDY:



Regularne spożywanie śniadań



Powstrzymanie się od jedzenia
między posiłkami



7-8 godzin snu



Utrzymywanie prawidłowej
wagi



Powstrzymywanie się od
palenia papierosów



Umiarkowane spożywanie
alkoholu



Systematyczna aktywność
fizyczna

POLE ZDROWIA

WG RAPORTU LALONDA

WYNIKI: NIŻSZA ŚMIERTELNOŚĆ

(45-letni mężczyźni przestrzegający 6-7 wymienionych form zachowania

mają szansę na życie dłuższe o 11 lat w porównaniu z rówieśnikami

przestrzegającymi co najwyżej 3 form (odpowiednio

78

i

67

lat)

ŚRODOWISKO

ZACHOWANIA

ZDROWOTNE

MECHANIZMY

PSYCHOFIZJOLOGICZNE

CHOROBA

CHOROBA

źródło: Adler, Mathews, 1994, s. 231

przykłady:



interakcja dyspozycja x sytuacja



aktywne poszukiwanie i kształtowanie sytuacji w zgodzie ze swoją

osobowością



styl życia = 50% czynników warunkujących zdrowie (Lalonde)

INDYWIDUALNE

DYSPOZYCJE

DOWODY ZNACZENIA CZYNNIKÓW
PSYCHOLOGICZNYCH DLA ZDROWIA

–

PODEJŚCIE POLIETIOLOGICZNE

OSOBOWOŚĆ SPRZYJAJĄCA ZDROWIU

OSOBOWOŚĆ SPRZYJAJĄCA ZDROWIU



S. Kobasa, osobowość

osobowość

odporna

odporna

(ang. hard

personality)

wyzwanie

kontrola

zaangażowanie



A. Antonovsky, poczucie

poczucie

koherencji

koherencji

poczucie zrozumiałości

poczucie zaradności

poczucie sensowności



M. Seligman, optymizm

optymizm

atrybucje przyczyn sukcesów i

porażek – styl poznawczy

trwałość

zasięg

lokalizacja przyczyn

nadzieja: trwałość i zasięg



C. S. Carver, M. F. Scheier,

optymizm

optymizm

zgeneralizowane oczekiwania

pozytywnych wydarzeń

także

skłonność do przeżywania pozytywnych

lub negatywnych uczuć



A. Bandura, poczucie

poczucie

własnej skuteczności

własnej skuteczności

przekonanie o własnych możliwościach

zaradczych

zgeneralizowane

specyficzne



J. Rotter, wewnętrzne

wewnętrzne

lokalizacja poczucia kontroli

lokalizacja poczucia kontroli

postrzeganie otrzymywanych

wzmocnień jako konsekwencji

własnego działania



wysoka samoocena

wysoka samoocena

pozytywna ewaluacja własnej osoby

problem trafności: Jak dużo iluzji to już za

dużo?

OSOBOWOŚĆ SPRZYJAJĄCA ZDROWIU

OSOBOWOŚĆ SPRZYJAJĄCA ZDROWIU



podsumowanie



konstrukty o charakterze poznawczym



różne poziomy opisu osobowości



problem trafności dyskryminacyjnej



nowe kierunki badań:



duchowość a zdrowie



psychologia pozytywna