Zdrowie psychiczne

WYKŁAD IX

Zaburzenia afektywne

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ROZWÓJ KONCEPCJI

Melancholia – Hipokrates, Aretajos z
Kapadocji
1621 - R. Burton „Analiza melancholii”
1854 – J.P. Falret „folie circulaire”
E. Kraepelin – przyczyny endogenne
1957-1965 K. Leonhard - różnice
osobowościowe pomiędzy chorymi z
dwubiegunowym i jednobiegunowym
przebiegiem choroby
1966 J. Angst i C. Perris – odrębności
w przebiegu obu typów zaburzeń
afektywnych, różnice genetyczne

ZABURZENIA AFEKTYWNE

KLASYFIKACJA ICD-10



EPIZOD MANIAKALNY (F30)



ZABURZENIA AFEKTYWNE
DWUBIEGUNOWE (CHAD) (F31)



EPIZOD DEPRESYJNY (F32)



ZABURZENIA DEPRESYJNE
NAWRACAJĄCE (CHAJ) (F33)



ZABURZENIA AFEKTYWNE
UTRWALONE W POSTACI
ZABURZEŃ CYKLOTYMICZNYCH
I DYSTYMICZNYCH (F34)

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ETIOLOGIA I PATOGENEZA



Przesłanki genetyczne



Układy neuroprzekaźnikowe OUN



Zaburzenia hormonalne



Koncepcje psychologiczne



Podejście psychodynamiczne



Poznawcza triada depresyjna (Beck)



Wyuczona bezradność (Seligman)



Stresujące wydarzenia życiowe

ZABURZENIA AFEKTYWNE

ZABURZENIA HORMONALNE

Funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza w
stresie

A. Odpowiedni poziom

kortyzolu

- hamowanie uwalniania
ACTH i CRH – zanik reakcji
na stres

B. Podwyższony poziom

kortyzolu w depresji

–

nieprawidłowa reakcja na
stres

(Cierpiałkowska, 2007, s.

254)

ZABURZENIA AFEKTYWNE

KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE

Model poznawczy depresji A. BECK, 1987

CZYNNIKI BIOLOGICZNE

ZDARZENIA STRESOWE W

DZIECIŃSTWIE

KLUCZOWE PRZEKONANIA

PRZEKONANIA

POŚREDNICZĄCE

AUTOMATYCZNE MYŚLI
Poznawcze objawy depresji

REAKCJE EMOCJONALNE

Afektywne objawy depresji

REAKCJE BEHAWIORALNE

Wzorce depresyjnych zachowań

ZDARZENI

A

WYZWALAJ

ĄCE

PRZYCZYNY

DYSTALNE

AKTYWNE

lub

LATENTNE

PRZYCZYNY

PROKSYMALN

E

(Cierpiałkowska, 2007, s.

259)

ZABURZENIA AFEKTYWNE

KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE

Model poznawczy depresji



Model poznawczy depresji - A. Beck (1963, 1964)



Mechanizmy zniekształcania poznawczego:

Arbitralne wnioskowanie
Wybiórcze abstrahowanie
Wyolbrzymianie – umniejszanie
Personalizacja
Myślenie dychotomiczne



Negatywna triada depresyjna (przyczyny proksymalne)

Negatywna ocena samego siebie
Negatywna ocena własnych możliwości w przyszłości
Negatywna ocena świata



Style osobowości podatne na depresję:

Osobowość socjotropiczna
Osobowość autonomiczna

ZABURZENIA AFEKTYWNE

PODEJŚCIE INTEGRACYJNE:

Podatność-stres

Kategoria

Przykłady

Kontekst wystąpienia

zdarzenia stresowego

Czynniki społeczne, np. wsparcie, kompetencje społeczne

Czynniki podmiotowe:

zdolności intelektualne

zdolności interpersonalne

poziom zróżnicowania strategii radzenia sobie ze

stresem

Rodzaj stresu

traumatycznego

i miejsca w cyklu życia

Dzieciństwo:

utrata rodzica

styl rodzicielski

inne ? (np. picie alkoholu przez rodziców, choroba

psychiczna, przemoc fizyczna i psychiczna, rozwód,

molestowanie seksualne)

Dorosłość: problemy małżeńskie(sprzężenie zwrotne)

Płeć

Kobiety, przyczyny większej podatności: większa

reaktywność, doświadczanie większej liczby zdarzeń

stresowych w dzieciństwie, obciążenie rolami zawodowymi i

rodzicielskimi (w tym samotne macierzyństwo), ruminacje

Mężczyźni, większa podatność na stres w okresie późnej

dorosłości (ustanie aktywności zawodowej, przewlekła

choroba lub śmierć partnerki) – depresja w połączeniu z

objawami somatycznymi

KRYTERIA OBJAWOWE EPIZODU
DEPRESYJNEGO wg ICD-10



Czas trwania – co najmniej 2 tygodnie



Objawy psychopatologiczne

A

.

Co najmniej dwa

Co najmniej dwa

z następujących:

1. Nastrój obniżony w stopniu wyraźnie
nieprawidłowym dla danej osoby, utrzymujący się
przez większość dnia i prawie każdego dnia, w
zasadzie nie podlegający wpływowi wydarzeń
zewnętrznych
2. Utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie
aktywności, które zwykle sprawiają przyjemność
3. Zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość



Dodatkowe objawy:

B.

Co

Co

najmniej dwa

najmniej dwa

z następujących:

1. Spadek zaufania lub szacunku do siebie
2. Nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia lub

nadmiernej a nieuzasadnionej winy
3. Nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie
4. Skargi na zmniejszona zdolność myślenia lub

skupiania się, albo jej przejawy, takie jak

niezdecydowanie
5. Zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej w

postaci pobudzenia lub zahamowania
6. Zaburzenia snu wszelkiego typu
7. Zmiany łaknienia wraz z odpowiednią zmianą wagi

KRYTERIA OBJAWOWE EPIZODU
DEPRESYJNEGO wg ICD-10

KRYTERIA OBJAWOWE EPIZODU
DEPRESYJNEGO wg ICD-10

ZABURZENIA AFEKTYWNE

KRYTERIA OBJAWOWE ZESPOŁU
SOMATYCZNEGO wg ICD-10

Co najmniej CZTERY z następujących:

1. Wyraźna utrata zainteresowań lub zadowolenia w

zakresie aktywności zwykle sprawiającej przyjemność
2. Brak reakcji emocjonalnych wobec wydarzeń i

aktywności, które zwykle wyzwalają takie reakcje
3. Wcześniejsze niż zwykle (o 2 godziny lub więcej)

poranne budzenie się
4. Nastrój silnie obniżony rano
5. Obiektywne wskaźniki wyraźnego zahamowania lub

pobudzenia
6. Wyraźny spadek łaknienia
7. Spadek masy ciała (minimum 5%)
8. Wyraźny spadek libido

KRYTERIA OBJAWOWE MANII wg
ICD-10

A. Dominacja nastroju wzmożonego, ekspansywnego lub drażliwego i

wyraźnie nieprawidłowego dla danej osoby

B. Co najmniej TRZY z następujących przejawów, prowadzących do

zaburzenia funkcjonowania w codziennym życiu:
1. Wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny
2. Wzmożona rozmowność
3. Gonitwa myśli lub subiektywne odczuwanie ich

przyśpieszenia
4. Utrata normalnych zahamowań społecznych, prowadząca do

zachowań niedostosowanych do okoliczności
5. Zmniejszona potrzeba snu
6. Wzmożona samoocena lub poczucie wyższości
7. Łatwa odwracalność lub stałe zmiany aktywności lub planów
8. Zachowanie bezceremonialne lub lekkomyślne, z

niedocenianiem ryzyka

9. Wzmożona energia seksualna lub seksualny nietakt

ZABURZENIA AFEKTYWNE

PRZEBIEG

PARAMETR

CHOROBA AFEKTYWNA

JEDNOBIEGUNOWA

CHOROBA AFEKTYWNA

DWUBIEGUNOWA

1. POCZĄTEK

CHOROBY

2. PŁEĆ

3. LICZBA FAZ

4. OBRAZ

KLINICZNY FAZY

DEPRESYJNEJ

5. SKUTECZNOŚĆ
PROFILAKTYCZN

A

Późniejszy (po 40 r.ż.)

K:M=2:1

3-4 (ok. 6 m.)

Niepokój, podniecenie

ruchowe, urojenia

depresyjne, bezsenność

Leki przeciwdepresyjne

Wcześniejszy (20-50 r.ż.)

K:M=1:1

6-7 (ok. 3 m.)

Zahamowanie, niezbyt

duże nasilenie lęku,

hipersomnia

Sole litu, leki

normotymiczne,

przeciwdrgawkowe

ZABURZENIA AFEKTYWNE

EPIDEMIOLOGIA

Kategoria

diagnostyczna

Mężczyźni

Kobiety

Ogółem

Choroba afektywna

dwubiegunowa

(z. maniakalny)

27,4%

17,6%

20,2%

Choroba afektywna

dwubiegunowa

(z. hipomaniakalny)

21,5%

31,7%

29,0%

Choroba afektywna

jednobiegunowa

36,7%

39,5%

38,8%

Rybakowski, 2008



70% chorych

– pełna remisja i powrót do funkcjonowania

przedchorobowego;

5-10% chorych

– utrzymywanie się nasilenia depresji na

tym samym poziomie przez około 2 lata pomimo leczenia



Czynniki niekorzystne:



Starszy wiek



Płeć żeńska



Współistniejące zaburzenia osobowości



Uzależnienie od substancji psychoaktywnych



Przebieg jednobiegunowy



Późne rozpoczęcie leczenia



Nieodpowiednie leczenie



Liczne wydarzenia stresowe (utraty)

ZABURZENIA AFEKTYWNE

PRZEBIEG i prognoza

w 990 (659) - zamachach przyczyną była choroba
psychiczna
w 623 (519) - nieporozumienia rodzinne
w 399 (320) - przewlekła choroba
w 422 (350) - warunki ekonomiczne
w 257 (211) - zawód miłosny
w 125 (115) - nagła utrata źródeł utrzymania
w 97 (75) - śmierć bliskiej osoby
w 64 (43) - problemy szkolne
w 32 (27) - trwałe kalectwo
w 4 (4) - chory na AIDS
w 5 (2) - niepożądana ciąża

UWAGI:

1. Źródłem jednego zamachu może być więcej niż jedna

przyczyna

2. W nawiasach podano liczbę zamachów podejmowanych

przez mężczyzn

http://www.kgp.gov.pl

PROFILAKTYKA samobójstw

PROFILAKTYKA samobójstw

ustalone przyczyny



pora roku: wiosna i jesień

pora roku: wiosna i jesień



dni tygodnia: poniedziałek

dni tygodnia: poniedziałek

i wtorek

i wtorek



wiek powyżej 45 r.ż.

wiek powyżej 45 r.ż.



płeć męska

płeć męska



rozwód lub owdowienie

rozwód lub owdowienie



osamotnienie

osamotnienie



zła sytuacja materialna

zła sytuacja materialna



utrata pracy

utrata pracy



samobójstwo wśród osób

samobójstwo wśród osób

bliskich

bliskich



przewlekłe choroby

przewlekłe choroby

somatyczne

somatyczne



przewlekłe bóle

przewlekłe bóle



nieuleczalne choroby

nieuleczalne choroby



sygnały samobójstwa

sygnały samobójstwa



złowieszczy spokój

złowieszczy spokój



depresja o ciężkim

depresja o ciężkim

nasileniu, z poczuciem

nasileniu, z poczuciem

winy, niską samooceną,

winy, niską samooceną,

lękiem, bezsennością i

lękiem, bezsennością i

myślami samobójczymi

myślami samobójczymi



nadużywanie alkoholu

nadużywanie alkoholu



schizofrenia zwłaszcza z

schizofrenia zwłaszcza z

omamami słuchowymi

omamami słuchowymi

rozkazującymi

rozkazującymi



zaburzenia osobowości

zaburzenia osobowości

1.

1.

Edukacja społeczna

Edukacja społeczna

tworząca postawy akceptujące życie,

ułatwiające rozwiązywanie problemów życiowych oraz adaptację do
różnych nowych okoliczności życiowych.

2. Działania skierowane do populacji zagrożonej

zagrożonej

potencjalnie

samobójstwem

samobójstwem

(np. osoby z chorobami terminalnymi, osoby

uzależnione, przeżywające żałobę itp.) budujące postawy
antysuicydalne.

3. Wpływ instytucjonalny i pozainstytucjonalny na osoby znajdujące

się w sytuacji presuicydalnej (zintegrowane działania ośrodka
interwencji kryzysowej, ośrodka pomocy społecznej, telefonu
zaufania, służby zdrowia i innych).

4.

4.

Pomoc w sytuacji kryzysowej

Pomoc w sytuacji kryzysowej

poprzez restytuowanie możliwości i

motywacji do zachowania życia.

5.

5.

Oddziaływania postsuicydalne

Oddziaływania postsuicydalne

(psychologiczne, socjologiczne i

medyczne) powinny uwzględniać fakt, że po odratowaniu życia
osoby te nadal mają poważne kłopoty z radzeniem sobie z
problemami życiowymi, funkcjonowaniem w społeczeństwie oraz
to, że nadal są w nich bardzo silnie działające motywy suicydalne.

www.terapia.rubikon.net.pl/html/samobojstwo_int_kryzy
s.htm

PROFILAKTYKA samobójstw

założenia