Zdrowie psychiczne

WYKŁAD V

Zakłócenia sterującej i integrującej

funkcji osobowości

PLAN WYKŁADU

1.

Zaburzenia świadomości i orientacji

2.

Zaburzenia dysocjacyjne

3.

Zaburzenia snu

Zaburzenia świadomości i orientacji

Świadomość – doświadczenie przeżywania

otoczenia i siebie (Wciórka, 2004)

ŚWIADOMOŚĆ ROZSZERZONA

- powiązanie czynności pnia mózgu z układem limbicznym i innymi

strukturami OUN

ŚWIADOMOŚĆ RDZENNA (PRZYTOMNOŚĆ)

– czynność siatkowatego pnia mózgu

REFLEKSJA

Wychodzenie poza

bezpośrednio

rozpoznawalne

i odczuwalne,

w stronę kontekstu

przeżywania,

tworzonego przez

czas, przestrzeń

i jaźń

CZUWANIE

Poczucie subiektywnej

aktualności,

teraźniejszości,

współobecności

i przeżywania

wydarzeń

JASNOŚĆ

Wierność, wyrazistość,

zakres rozpoznawania

i odczuwania

wg Damasio

Zaburzenia świadomości i orientacji

•

Różnie nasilone cechy dezorientacji

•

Izolacja od realnej rzeczywistości wyrażona
poprzez fragmentaryczne spostrzeganie
otoczenia oraz trudności
w skupieniu uwagi

•

Utrudnienie toku myślenia poprzez
różnego stopnia jego splątanie

•

Zaburzenia procesu pamięci

Zaburzenia świadomości i orientacji

ILOŚCIOWE ZABURZENIA
PRZYTOMNOŚCI

WYŁĄCZANIE STRUMIENIA ŚWIADOMOŚCI

WYŁĄCZANIE STRUMIENIA ŚWIADOMOŚCI

(np. urazy, nowotwory, niedotlenienie mózgu)

(np. urazy, nowotwory, niedotlenienie mózgu)

1. SENNOŚĆ

– silna tendencja do zasypiania na tle ogólnie

zmniejszonej aktywności, spowolnienia, nieostrości
spostrzegania i pojmowania, przy zachowaniu kontaktu,
którego nawiązywanie wymagać może silniejszych lub
powtarzanych bodźców

2. SOPOR

(stan przedśpiączkowy) – znaczne pogłębienie

senności sprawiające, że kontakt można nawiązać
jedynie za pomocą bardzo silnych bodźców, zwykle na
krótko i w sposób
niepełny; mogą pojawić się patologiczne reakcje
ruchowe

3. ŚPIĄCZKA

(coma) – wyłączenie przytomności (stan

nieprzytomności), jej głębokość określa się za pomocą
stopnia zniesienia odruchów oraz innych reakcji
ruchowych czy autonomicznych

OCENA STANU NIEPRZYTOMNOŚCI
-

GLASGOW COMA SCALE (GSC)

Po zsumowaniu punktów można ocenić jak głęboko

Po zsumowaniu punktów można ocenić jak głęboko

poszkodowany jest nieprzytomny. Im mniejsza ilość punktów

poszkodowany jest nieprzytomny. Im mniejsza ilość punktów

tym większa głębokość nieprzytomności. Jeśli ilość punktów

tym większa głębokość nieprzytomności. Jeśli ilość punktów

wynosi

wynosi

8 lub mniej

8 lub mniej

oznacza to, że poszkodowany jest w

oznacza to, że poszkodowany jest w

śpiączce.

śpiączce.

10. Jaki był nastrój bliskiej Pani/Panu Osoby zanim zapadła w śpiączkę? Jaka była ostatnia rzecz
jaką bliska Pani/Panu Osoba zrobiła lub powiedziała przed zapadnięciem w śpiączkę? Czy miała
Ona wcześniej okresy, w których wydawała się nieobecna, depresyjna? Czy była wcześniej w
stanach śpiączki?
11. Jakie zachowania bliskiej Pani/Panu Osoby można zaobserwować w tej chwili?
- Co robią ręce bliskiej Pani/Panu Osoby? Stopy? Nogi? Palce u rąk i nóg?
- Jakiego koloru jest twarz? Czy są jakieś zmiany koloru w różnych obszarach twarzy?
- W jakiej pozycji bliska Pani/Panu Osoba siedzi lub leży?
- Jaki jest rytm oddechu bliskiej Pani/Panu Osoby?
- Czy bliska Pani/Panu Osoba wykonuje jakieś ruchy?
- Czy są jakieś skurcze w rękach lub stopach?
- Czy jest obecny objaw polegający na tym, że dłonie i palce rąk są sztywno wygięte i
skierowane w stronę serca?
- Czy jest obecny objaw polegający na tym, że jedno lub obydwa ramiona i dłonie są sztywne i
oddalone od korpusu, i skierowane do góry
- Czy są jakieś gwałtowne ruchy kończyn?
- Czy jak podnosi Pani/Pan ramiona bliskiej Osoby to są one napięte czy zwiotczałe?
- Co robią oczy bliskiej Pani/Panu Osoby?
- Czy są otwarte?
- Czy źrenice są rozszerzone?
- Czy oczy są skupione na kimś lub na czymś?
- Czy oczy śledzą Cię, kiedy się poruszasz, czy są nieruchome?
12. Czy bliska Pani/Panu Osoba daje jakąś zauważalną odpowiedź na próby skomunikowania się
z nią?
- Czy zauważył/a Pani/Pan jakieś odpowiedzi na Pani/Pana próby kontaktu?
- Czy były jakieś odpowiedzi, które zauważyły inne osoby? Co to były za osoby?
- Czy bliska Pani/Panu Osoba wydaje się robić jakieś ruchy w odpowiedzi na to co dzieje się w
pokoju?
- Czy są jakieś odpowiedzi, które są powtarzane takie jak: ruchy palców, delikatne ruchy brwi
lub lekkie skręty głowy na boki?

www.pozacentrum-pop.pl/psychoterapia/spiaczka_coma.htm

ZMIANY STRUMIENIA ŚWIADOMOŚCI

ZMIANY STRUMIENIA ŚWIADOMOŚCI

KATEGORIE

PRZYMGLENIE

ZMĄCENIE

ZWĘŻENIE

SPOSTRZE-
GANIE

Nieostrość,

niedokładność,

trudność oceny

odległości oraz

relacji

Fragmentaryczność,

zniekształcenia

konturów i kształtów –

iluzje i omamy

Ograniczenie pola

widzenia

KONTAKT

Utrudniony, czasem

brak odpowiedzi

Urywkowy,

nierzeczowy, urywa

się

Ograniczenie lub

zniesienie

ZACHOWA-NIE

Spowolnione,

opóźnione,

niedokładne

Nastawienia

urojeniowe, nieo-

czekiwane zmiany

nastroju (lęk, euforia,

dysforia)

Niezrozumiałe i

nieproporcjo-nalne

wobec sytuacji

ORIENTACJA

Zaburzenie o. co do

czasu i miejsca

Zaburzenie o. co do

czasu i miejsca

Zaburzona

całkowicie

PAMIĘĆ

Niepamięć

fragmentaryczna

Niepamięć

fragmentaryczna

Niepamięć

całkowita

Jakościowe
ZABURZENIA PRZYTOMNOŚCI

ZABURZENIA
DYSOCJACYJNE

•

Dysocjacja

Dysocjacja

– zdolność ludzkiego umysłu do

sterowania złożoną aktywnością psychiczną
oddzieloną lub niezależną od świadomości

•

Zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

(ZD)– stan, w którym

następuje rozpad poczucia własnej tożsamości
(proces rozdzielenia tego typu, w którym jakaś
część doświadczenia Ja i świata staje się formą
autonomiczną, niedostępną dla świadomości i
kontroli osobowości głównej)

•

ZD służą głównie unikaniu lęku i stresu

unikaniu lęku i stresu

oraz

radzeniu sobie z problemami, które stanowią
zagrożenie dla zwykłych zasobów radzenia sobie
danej osoby

Zaburzenia dysocjacyjne

-

klasyfikacja

ICD-10

ICD-10

DSM-IV

DSM-IV

F44

F44

amnezja dysocjacyjna
fuga dysocjacyjna

osłupienie dysocjacyjne
trans i opętanie
dysocjacyjne zaburzenia

ruchu

drgawki dysocjacyjne
dysocjacyjne

znieczulenia i utrata

czucia zmysłowego

inne zaburzenia: zespół

Gansera, osobowość
mnoga, przejściowe

zaburzenia dysocjacyjne
(konwersje)

amnezja dysocjacyjna
fuga dysocjacyjna

zaburzenia

depersonalizacyjne

dysocjacyjne

zaburzenia tożsamości

bliżej nieokreślone

zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

–

AMNEZJA DYSOCJACYJNA

Zaburzenia dysocjacyjne

–

Fuga

•

fuga = z francuskiego fugue – ucieczka,

in. funkcjonalna amnezja retrogradacyjna

•

objawy: uogólniona niepamięć połączona

z oddalaniem się od swego środowiska,

często przyjmowanie częściowo lub

całkowicie nowej świadomości

•

osoby w obliczu bardzo nieprzyjemnych

sytuacji, z których nie widzą wyjścia

•

zachowania podczas fugi są spójne i

adekwatne do wymagań sytuacji, osoba

potrafi zadbać o siebie i swoje

bezpieczeństwo

Zaburzenia dysocjacyjne – CD.

•

dysocjacyjny stupor

dysocjacyjny stupor

– zupełny brak lub zubożenie ruchów

spontanicznych (głównie tych zależnych od woli), wypowiedzi
słownych i reakcji na różne bodźce

•

stan transu i opętania

stan transu i opętania

– uwaga i świadomość są zawężone do

niektórych aspektów najbliższego środowiska, a osoba często
wykonuje powtarzające się, schematyczne ruchy ciała,
przyjmuje określone pozycje i formułuje te same wypowiedzi
(niezależne od woli, przeszkadzające, nieakceptowane),
przekonanie o opętaniu przez bóstwo, inną osobowość, ducha
itp.

•

dysocjacyjne zaburzenia ruchu

dysocjacyjne zaburzenia ruchu

– utrata możliwości

poruszania się w ogóle (paraliż) lub poruszania jakąś częścią
ciała

•

drgawki dysocjacyjne

drgawki dysocjacyjne

– ruchy przypominające napady

padaczkowe (bez przygryzania języka, utraty świadomości czy
mimowolnego oddawania moczu)

•

dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego

dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego

–

utrata lub znaczne osłabienie czucia, węchu, smaku czy wzroku

Zaburzenia dysocjacyjne

–

Osobowość mnoga

•

DSM-IV: dysocjacyjne zaburzenia osobowości

•

wzorzec, stanowiący zwykle odpowiedź na
rozpoznawalne czynniki stresowe, w którym
pacjent manifestuje przynajmniej dwa mniej lub
bardziej kompletne systemy tożsamości
(osobowość pierwotna to tzw. Osobowość
gospodarza)

▫

przejawy konfliktów wewnętrznych, impulsów i
wspomnień i uczuć

▫

rozszczepione wzorce zachowań rozwinięte w celu
transakcji ze światem zewnętrznym (fragmentaryczne
części tej samej osoby)

▫

pacjent wierzy, że jest więcej niż jedną osobą

▫

odmienne osobowości zwykle wiedzą o istnieniu
osobowości gospodarza

Zaburzenia dysocjacyjne

–

Osobowość mnoga



Badania: Reinders AA; Nijenhuis ER; Quak J; Korf
J; Haaksma J; Paans AM; Willemsen AT; den Boer
JA (2006)



11 osób badanych ze zdiagnozowanym
dysocjacyjnym zaburzeniem osobowości



wyróżnienie dwóch rodzajów tożsamości:



tożsamość neutralna TN

tożsamość neutralna TN blokuje dostęp do
wspomnień związanych z wydarzeniem
traumatycznym (umożliwia to codzienne
funkcjonowanie)



tożsamość związana z wydarzeniem

tożsamość związana z wydarzeniem

traumatycznym TWT

traumatycznym TWT ma dostęp do wspomnień

Zaburzenia dysocjacyjne

– Osobowość

mnoga

za: Reinders i in., 2006

Zmiany regionalnego
mózgowego przepływu krwi
(rCBF; ocena za pomocą PET)
w trakcie przetwarzania
traumatycznych wspomnień:

CZERWONY

CZERWONY

– dla tożsamości

neutralnej

ZIELONY

ZIELONY

– dla tożsamości

związanej z wydarzeniem
traumatycznym

WNIOSEK:

WNIOSEK:

Najprawdopodobniej różne

Najprawdopodobniej różne

stany tożsamości działają w

stany tożsamości działają w

oparciu o funkcjonalnie

oparciu o funkcjonalnie

odrębne sieci neuronalne

odrębne sieci neuronalne

Zaburzenia dysocjacyjne

–

Osobowość mnoga



aktywacja większej

większej

liczby ośrodków mózgu w przypadku

tożsamości neutralnych



mniejsza

mniejsza

aktywność mózgu dla tożsamości związanych z

wydarzeniem traumatycznym



przetwarzanie treści związanych z traumatycznymi
wydarzeniami w stanie TWT wiąże się z nasiloną
aktywnością jądra ogoniastego oraz ciała migdałowatego

jądra ogoniastego oraz ciała migdałowatego

(odpowiadają za reakcje na bodźce awersyjne)



w stanie TN zaobserwowano zmiany aktywności w

w

płatach

płatach

ciemieniowym i potylicznym

ciemieniowym i potylicznym

(może to wskazywać

na względnie niską świadomość doznań płynących z

ciała)



brak różnic

brak różnic

podczas przetwarzania informacji

neutralnych i tych związanych z traumą w stanie TN

ZABURZENIA SNU

-

BEZSENNOŚĆ

PRZYCZYNY

PRZYCZYNY

PRZYKŁADY

PRZYKŁADY

Środowiskowe

Nieprzestrzeganie zasad higieny snu, zmiana strefy

czasowej, zmiana zwyczajów snu, praca zmianowa

Fizjologiczne

Fizjologicznie zmniejszona potrzeba snu, ciąża, wiek

Wydarzenia

życiowe

Żałoba, egzamin, przeprowadzka

Zaburzenia

psychiczne

Zespoły lękowe, depresyjne, zespół maniakalny,

psychozy schizofreniczne, zespoły organiczne

Schorzenia

somatyczne

Ból, choroby sercowo-oddechowe, schorzenia stawów,

nadczynność tarczycy

Farmakologiczne

Kofeina, alkohol, środki psychoaktywne,

długookresowe zażywanie środków nasennych

Zaburzenia snu

wewnątrzpochodne

Zespoły bezdechu sennego, zespół niespokojnych nóg,

okresowe zaburzenia ruchu kończyn

ZABURZENIA SNU

- BEZSENNOŚĆ

Właściwa higiena snu polega na:

•

Wprowadzeniu regularnego rytmu snu/czuwania

•

Stałym programie codziennych zajęć

•

Uprawianiu ćwiczeń fizycznych, ale nie bezpośrednio
przed snem

•

Ewentualnym spożyciu przed snem lekkiego posiłku

•

Nie używaniu, zwłaszcza przed snem, alkoholu, tytoniu,
kofeiny

•

Zapewnieniu w pomieszczeniu przeznaczonym na sen
ciszy, co najwyżej słabego oświetlenia

•

Nie przyjmowaniu leków nasennych

ZABURZENIA SNU

- NADMIERNA SENNOŚĆ (hipersomnia)

Należy odróżnić od NARKOLEPSJI (35-45 r. ż.):
 Występowanie nagłych ataków snu
 Sen jest krótki (10-20 minut) i zaczyna się od razu od
fazy REM
 Objawy towarzyszące: katapleksja, porażenie przysenne,
omamy hipnagogiczne i hipnopompiczne, defragmentacja
snu nocnego

WYSTĘPOWANIE

WYSTĘPOWANIE

zespoły depresyjne, organiczne uszkodzenia

OUN,

choroby metaboliczne, w połączeniu z

innymi objawami w zespole Kleinego-Levina

HIPERSOMNIA NIEORGANICZNA

HIPERSOMNIA NIEORGANICZNA

okresy napięcia, przykrych przeżyć, trudnych

sytuacji (przesypianie kilku godzin do południa)

ZABURZENIA SNU

- PARASOMNIE



SENNOWŁÓCTWO I LĘKI WE ŚNIE

SENNOWŁÓCTWO I LĘKI WE ŚNIE



polegają na wybudzeniu ze snu wolnofalowego



w sennowłóctwie – celowe złożone

automatyzmy ruchowe; w lęku nocnym – silnie
przeżywany lęk, któremu towarzyszą znaczne
objawy wegetatywne



jakościowe zaburzenia świadomości, niepamięć



KOSZMARY NOCNE

KOSZMARY NOCNE