STRUKTURALIZACJA

ŚWIATA

STRUKTURALIZACJA

ŚWIATA

SPOŁECZNEGO

SPOŁECZNEGO

 Społeczeństwo globalne

Społeczeństwo globalne

 Wielkie grupy społeczne (makrostruktury

Wielkie grupy społeczne (makrostruktury

społeczne):

społeczne):

klasy i warstwy społeczne, grupy

zawodowe,

grupy

etniczne,

wyznaniowe,

terytorialne, organizacje społeczne;

 Struktury pośrednie

Struktury pośrednie

(mezzostruktury

(mezzostruktury

społeczne

społeczne

):

):

zbiorowości terytorialne, lokalne

społeczności, zrzeszenia, stowarzyszenia

 Małe grupy społeczne

Małe grupy społeczne

(więź społeczna)

rodzina; kręgi sąsiedzkie, przyjacielskie;



Indywidualne

jednostki

(„aktorzy

Indywidualne

jednostki

(„aktorzy

społeczni”),

społeczni”),

pełniący

określone

role,

zajmujący różne pozycje

Zbiory

Zbiory

społeczne

społeczne

ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną,

która

może

być

wyróżniona

przez

zewnętrznego obserwatora, np. zbiór ludzi w

wieku 20 lat

Zbiory

Zbiory

społeczne

społeczne

tworzone w

tworzone w

sensie

sensie

statystyczny

statystyczny

m

m

mogą mieć istotne znaczenie dla przebiegu
życia społecznego, inaczej - kategorie

społeczne

(kat.

społeczno-zawodowe)

wyróżniane ze względu na kryterium wieku,

płci, dochodów, wykształcenia itp.

Zbiorowości

Zbiorowości

można o nich mówić dopiero wówczas,

gdy w ramach określonych zbiorów

społecznych wytworzyła się i występuje -

choćby krótkotrwała lub formalna - więź
społeczna

Pary

–

Pary

–

(dwójki)

(dwójki)

skupiają dwie osoby połączone więzią
np. miłości, pokrewieństwa, przyjaźni,
pomocy,

stosunków

pracy

czy

wychowawczych

Kręgi

Kręgi

społeczne

społeczne

złożone są z niewielkiej liczby osób,
których członkostwo w kręgu jest
płynne, niedookreślone i nie jest celem
samym w sobie, lecz powstaje na

marginesie innych celów. Można
wyróżnić (ze względu na natężenie
więzi) kręgi stycznościowe, kręgi
koleżeńskie, kręgi przyjacielskie

Grupy
społeczn
e

- skupiają co najmniej trzy osoby,

skupiają co najmniej trzy osoby,

-

powiązane systemem stosunków

powiązane systemem stosunków

-

uregulowanych przez instytucje

uregulowanych przez instytucje

formalne lub nieformalne,

formalne lub nieformalne,

-

posiadających pewne wspólnie

posiadających pewne wspólnie

podzielane wartości i

podzielane wartości i

-

- oddzielonych od innych zbiorowości

oddzielonych od innych zbiorowości

wyraźną zasadą odrębności,

wyraźną zasadą odrębności,

-

prowadzącą do wytworzenia się wśród

prowadzącą do wytworzenia się wśród

członków

członków

-

poczucia przynależności do grupy

poczucia przynależności do grupy

(poczucia wspólnoty)

(poczucia wspólnoty)

Podstawowe cechy wyróżniające grupę społeczną od innych

zbiorowości:

1.

1. względna

względna

trwałość

trwałość

grupa społ. jest względnie trwała - w

odróżnieniu np. od publiczności czy tłumu

2.

2.

zorganizowanie i

zorganizowanie i

ustrukturalizowa

ustrukturalizowa

-nie

-nie

w grupie społ. mamy zwykle do czynienia z
jakimś poziomem organizacji wewnętrznej i

strukturą, w której poszczególne role są

wyraźnie

zdefiniowane,

np.

przywódcy,

pomocnika, zwykłego członka itp.

3.

3. zachodzenie

zachodzenie

względnie

względnie

trwałych

trwałych

stosunków

stosunków

społecznych i

społecznych i

interakcji

interakcji

cechą wyróżniającą grupę społ. jest względna

stałość, powtarzalność, stabilność interakcji
i stosunków pomiędzy członkami

4.

4. grupa społ.

grupa społ.

składa się ze

składa się ze

względnie

względnie

wybranej i

wybranej i

ograniczonej

ograniczonej

liczby członków

liczby członków

fakt członkostwa i subiektywne poczucie

przynależności do grupy społ. jest jednym z

jej podstawowych cech konstytutywnych - nie

może ono dotyczyć zbyt dużej liczby

członków

Dodatkowe cechy wyróżniające:

• wspólne wartości grupy : określone idee i
ideały grupy, symbole,

• przedmioty materialne : majątek,
nieruchomości,

• ośrodek skupienia : terytorium, gmach,
lokal.

Każda grupa musi posiadać odpowiednią
organizację. Jej członkowie są powiązani
systemem stosunków uregulowanych przez
odpowiednie instytucje.

Organizacja grupy utożsamiana jest z jej
strukturą wewnętrzną zbudowaną z pozycji
zajmowanych przez członków i związanych z
nimi ról społecznych, stosunki władzy
(władza wyznaczona osobowo i działowo.
Na organizację składają się instytucje,
stanowisko kierownika (przywódcy), wzory
działania i formy kontroli.
Struktura grupy to sposób podporządkowa-
nia sobie członków instytucji i podgrup.

Klasyfikacja grup społ.

1. ze względu na typ więzi społecznych (subiektywne
odczuwane poczucie wspólnoty i łączności pomiędzy
jednostkami, oparte na akceptacji przynależności do
grupy, przestrzeganiu wartości, norm i wzorów zachowań
grupowych), wyróżnia się:

a) grupy pierwotne

grupy pierwotne

, w których istnieje więź oparta na

osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych.
Podstawową grupą jest grupa rodzinna. Są one
"pierwotne", ponieważ ich powstawanie wiąże się z
wcześniejszym cyklem życia ludzkiego, tzn. występują
najczęściej w fazie

socjalizacji

i kształtowania

osobowości, np. rodzina, sąsiedztwo, grupy rówieśnicze.

b) grupy wtórne

grupy wtórne

, oparte na więziach formalnych,

rzeczowych. Komunikacja pomiędzy członkami odbywa
się przez pośredników lub grupę pośredniczącą.
Cechują się kontaktami rzeczowymi, wąskimi celami,
bezosobowymi relacjami, racjonalnością.

Ze względu na wielkość grupy

wielkość grupy

dzieli się na:

a) grupy małe, posiadające prostą strukturę, czyli

złożone wyłącznie z członków i nie posiadające żadnych
podgrup (np. rodzina, grupa rówieśników)
b) grupy duże, posiadające strukturę zbudowaną z wielu
podgrup (np. klasa, grupa społeczno-zawodowa)

Ze względu na stopień formalizacji

stopień formalizacji

można wskazać:

a) grupy formalne (organizacje), funkcjonujące na

podstawie wewnętrznych, sformalizowanych i oficjalnych
instytucji władzy, kontroli i podziale ról,
b) nieformalne, złożone zwykle z małej liczby osób,
połączonych wspólnotą interesów, pozostającą w
bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których
obowiązują niesformalizowane – niekiedy bardzo luźne i
ulotne – zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i
kontroli.

Istnieją poza lub wewnątrz grup formalnych a ich cele

mogą być zgodne lub sprzeczne z działaniami tych że
grup.

Grupy społeczne dzielą się według óżnych kryteriów,
np.

trwałości,

wielkości,

celu,

struktury

organizacyjnej.

Inne rodzaje grup społ.:

• grupy własne i obce (in group - out group). W
grupie własnej członkowie darzą się wzajemną
sympatią; w grupie obcej występuje lekceważenie i
pogarda wobec innych. Łączy się to z jednej strony z
wyobrażeniem o grupie społecznej (np.
"stereotypy"), z drugiej zaś z przeciwstawieniem
"my" - "oni" (np. przy rozbudzonym etnocentryzmie
oraz dyskryminacji).

• celowe (np. sportowe, kluby, koła zainteresowań)

• wspólnotowe (ze względu na współne zadania,
wspólnotę poglądów czy wartości).

Są także grupy odniesienia stanowiące dla jednostki
model zachowań społecznie akceptowanych,
dostarczający kryteriów oceny własnego działania oraz
działań innych ludzi.

a) grupa odniesienia audytoryjnego („publiczność”),
której oczyma jednostka postrzega samą siebie
(mechanizm jaźni odzwierciedlonej). Ta grupa
oddziałuje dzięki potrzebie konformizmu lub chęci
wyróżnienia się z otaczającego grupy.
b) grupa odniesienia normatywnego do której
jednostka należy lub do której członkostwa aspiruje.
Jednostka identyfikuje się z nią z obawy przed
wykluczeniem
albo nie przyjęciem do niej, postępuje zgodnie z
uznawanymi w niej normami i wartościami.
c) grupa odniesienia porównawczego stanowi dla
jednostki tło porównawcze przy niej normami i
wartościami własnych i innych ludzi.
Oddziałuje przez poczucie upośledzenia lub wyższości,

które jest rezultatem takiego porównania.

Kontrola społeczna to zespół urządzeń i
środków

działania,

zmierzających

do

zapewnienia zwartości grupy społecznej i
podporządkowania jej członków normom
grupowym. Społeczna kontrola funkcjonuje
głównie w oparciu o sankcje społeczne.

Sankcje społeczne, negatywne (kary) i
pozytywne (nagrody) środki społecznej
kontroli, jakie grupa społeczna stosuje
wobec swoich członków celem eliminacji
zachowań niepożądanych i utrwalenia
zachowań

aprobowanych.

Sankcje

społeczne mogą mieć charakter formalny
(np. sankcje oparte na systemie prawnym i
administracyjnym) lub nieformalny (np.
sankcje obyczajowe).

Normy obyczajowe to ustalone i obowiązujące w danym
środowisku społecznym reguły postępowania.

Normy obyczajowe są formą kontroli społecznej,
których nieprzestrzeganie zagrożone jest różnymi
sankcjami ze strony grupy. Mogą dotyczyć zarówno
spraw drugorzędnych (np. sposobu ubierania się), jak i
wynikających z przyjętych zasad współżycia
społecznego (np. napiętnowane jest kłamstwo,
pomówienie, oczernianie).
Reakcje na nieprzestrzeganie norm obyczajowych mogą
być różne. Naruszenie norm obyczajowych nie jest
karane przez prawo, lecz przez opinię i przez sankcję
moralną. Normy obyczajowe są więc regulatorem
zachowań społecznych ważnych dla przebiegu życia w
grupie. Ich nierespektowanie zagraża spójności
wewnętrznej grupy.

Nacisk grupy (grupowy) - wywieranie wpływu przez
grupę na swoich członków celem ujednolicenia
zachowań i postaw a także dla podejmowania
wspólnych działań. Niepodporządkowanie się naciskowi
grupy grozi użyciem sankcji społecznych.

Grupy rówieśnicze
Grupy rówieśnicze, pojawiają się w procesie rozwoju
dziecka i wywierają istotny wpływ na jego rozwój i
wychowanie. Dzieci w wieku przedszkolnym - od 3
roku życia łączą się w małe grupy dla wspólnej
zabawy a od 4-5 roku zdolne są już do współżycia i
współdziałania. W wieku 7-8 lat dzieci są zdolne
uczestniczyć w innej grupie niż rodzina, tworzą w
tym

okresie

zespoły,

które

mają

charakter

krótkotrwały.
Grupy rówieśnicze, zwykle jednopłciowe, zaczynają
tworzyć dzieci w wieku ok. 10 lat. Stopień
identyfikacji z innymi członkami grupy jest w nich
stosunkowo wysoki - w związku z czym ich
oddziaływanie na członków jest duże i grupa
rówieśnicza pełni ważną funkcję w procesie
socjalizacji, a także zaspokaja potrzeby społeczne
swoich członków.
Organizacja

małych

grup

rówieśniczych

jest

przeważnie

dość

słaba,

oparta

na

zasadzie

równorzędności ich członków. Grupy rówieśnicze
tracą na znaczeniu w wieku 13-14 lat.

Dezorganizacja grupy to zespół procesów,
składających się z wielości postaw i zachowań
anormalnych,

których

występowanie

i

intensywność zagraża kontynuacji procesów
życiowych grupy.

Przyczyny: dezorganizacja grupy w postaci
zaniku (osłabienia) świadomości wspólnych
celów, osłabienie kontroli społecznej, chwiejność
kryteriów i ocen moralnych oraz dopuszczenie
wzorów zachowań, które w grupie podlegały
represji