WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI LOGICZNEJ

INTERPRETACJI LOGICZNEJ

„

„

Trójkąt musi mieć trzy boki.”

Trójkąt musi mieć trzy boki.”

„

„

musi być

musi być

A

A

”

”

znaczy:

znaczy:

„

„

wśród zdań uznanych za prawdziwe są zdania,

wśród zdań uznanych za prawdziwe są zdania,

z których wynika, że

z których wynika, że

A

A

”

”

albo

albo

„

„

założenie, że nie jest

założenie, że nie jest

A

A

, prowadzi do

, prowadzi do

sprzeczności ze zdaniami uznanymi

sprzeczności ze zdaniami uznanymi

uprzednio za prawdziwe”

uprzednio za prawdziwe”

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI DYNAMICZNEJ

INTERPRETACJI DYNAMICZNEJ

„

„

Szklanka upuszczona na betonową podłogę

Szklanka upuszczona na betonową podłogę

musi się rozbić.”

musi się rozbić.”

„

„

musi być

musi być

A

A

”

”

znaczy:

znaczy:

„

„

w istniejącym zespole okoliczności są

w istniejącym zespole okoliczności są

czynniki, które nieuchronnie powodują, że

czynniki, które nieuchronnie powodują, że

realizuje się fakt

realizuje się fakt

A

A

”

”

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJ

INTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJ

„

„

Sędziowie muszą być uczciwi.”

Sędziowie muszą być uczciwi.”

używamy zwrotu

używamy zwrotu

„

„

musi być

musi być

A

A

”

”

dla wyrażenia oceny, że

dla wyrażenia oceny, że

aprobujemy stan

aprobujemy stan

A

A

, a dezaprobujemy stan nie-

, a dezaprobujemy stan nie-

A

A

,

,

inaczej:

inaczej:

że byłoby źle z jakiegoś względu, gdyby było

że byłoby źle z jakiegoś względu, gdyby było

inaczej niż

inaczej niż

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI TETYCZNEJ

INTERPRETACJI TETYCZNEJ

„

„

Studenci I roku muszą przystąpić do

Studenci I roku muszą przystąpić do

egzaminu z Logiki dla prawników 14 lutego

egzaminu z Logiki dla prawników 14 lutego

o godz. 8 lub 10.”

o godz. 8 lub 10.”

„

„

musi być

musi być

A

A

”

”

znaczy tyle, co:

znaczy tyle, co:

„

„

zrealizowanie stanu rzeczy

zrealizowanie stanu rzeczy

A

A

jest komuś

jest komuś

nakazane przez jakąś normę”

nakazane przez jakąś normę”

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJ

INTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJ

„

„

Polityk musi być nieuczciwy.”

Polityk musi być nieuczciwy.”

zwrot

zwrot

„

„

musi być

musi być

A

A

”

”

służy do

służy do

wyrażenia tego, że jesteśmy silnie

wyrażenia tego, że jesteśmy silnie

przeświadczeni o tym, że

przeświadczeni o tym, że

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI LOGICZNEJ

INTERPRETACJI LOGICZNEJ

„

„

Trójkąt może mieć wszystkie kąty ostre.”

Trójkąt może mieć wszystkie kąty ostre.”

„

„

może być

może być

A

A

”

”

znaczy tyle, co:

znaczy tyle, co:

„

„

wśród zdań uznanych za prawdziwe nie ma

wśród zdań uznanych za prawdziwe nie ma

zdania, z którego wynikałoby, iż nieprawda, że

zdania, z którego wynikałoby, iż nieprawda, że

jest

jest

A

A

”

”

inaczej

inaczej

„

„

założenie, iż

założenie, iż

A

A

, nie prowadzi do sprzeczności ze

, nie prowadzi do sprzeczności ze

zdaniami uznanymi uprzednio za prawdziwe”

zdaniami uznanymi uprzednio za prawdziwe”

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI DYNAMICZNEJ

INTERPRETACJI DYNAMICZNEJ

„

„

Zimą we Wrocławiu może padać śnieg.”

Zimą we Wrocławiu może padać śnieg.”

zwrot

zwrot

„

„

może być

może być

A

A

”

”

wyraża myśl, że

wyraża myśl, że

w istniejącym zespole okoliczności brak

w istniejącym zespole okoliczności brak

czynnika, który byłby przyczyną powstania

czynnika, który byłby przyczyną powstania

stanu nie-

stanu nie-

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJ

INTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJ

„

„

W czasie sesji student może odbywać spacery

W czasie sesji student może odbywać spacery

po parku.”

po parku.”

używamy zwrotu

używamy zwrotu

„

„

może być

może być

A

A

”

”

dla wyrażenia oceny, że

dla wyrażenia oceny, że

nie będzie źle, jeśli będzie

nie będzie źle, jeśli będzie

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI TETYCZNEJ

INTERPRETACJI TETYCZNEJ

„

„

Student może powtarzać niezaliczony rok

Student może powtarzać niezaliczony rok

jeden raz.”

jeden raz.”

„

„

Dziekan może zarządzić egzamin komisyjny.”

Dziekan może zarządzić egzamin komisyjny.”

„

„

może być

może być

A

A

”

”

znaczy tyle, co:

znaczy tyle, co:

I. „nie jest zakazane”

I. „nie jest zakazane”

II. „kompetencja, upoważnienie do”

II. „kompetencja, upoważnienie do”

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJ

INTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJ

„

„

Może Zosia nie ma zielonych, a niebieskie

Może Zosia nie ma zielonych, a niebieskie

oczy.”

oczy.”

zwrot

zwrot

„

„

może być

może być

A

A

”

”

służy do

służy do

wyrażenia naszej niepewności, naszych

wyrażenia naszej niepewności, naszych

wątpliwości, czy rzeczywiście jest

wątpliwości, czy rzeczywiście jest

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

MODALNOŚĆ ZDAŃ –

MODALNOŚĆ ZDAŃ –

SPOSÓB W JAKI ZDANIA TE

SPOSÓB W JAKI ZDANIA TE

STWIERDZAJĄ PEWNE FAKTY.

STWIERDZAJĄ PEWNE FAKTY.

- ZDANIA ASERTORYCZNE (Jest

- ZDANIA ASERTORYCZNE (Jest

A)

A)

- ZDANA APODYKTYCNE (Musi być

- ZDANA APODYKTYCNE (Musi być

A

A

)

)

- ZDANIA PROBLEMATYCZNE (Może być

- ZDANIA PROBLEMATYCZNE (Może być

A

A

)

)

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

CZTERY TYPY WYPOWIEDZI

CZTERY TYPY WYPOWIEDZI

MODALNYCH:

MODALNYCH:

Musi być tak, że A

Musi być tak, że A

Musi być tak, że

Musi być tak, że

~

~

A

A

Może być tak, że A

Może być tak, że A

Może być

Może być

tak, że

tak, że

~

~

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Musi być tak, że A - - - - - - - - - Musi

Musi być tak, że A - - - - - - - - - Musi

być tak, że

być tak, że

~

~

A

A

↓

↓

↓

↓

Może być tak, że A - . - . - . - . - Może

Może być tak, że A - . - . - . - . - Może

być

być

tak, że

tak, że

~

~

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Musi być tak, że A

Musi być tak, że A

Musi być tak,

Musi być tak,

że

że

~

~

A

A

Może być tak, że A i Może być

Może być tak, że A i Może być

tak, że

tak, że

~

~

A

A

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

MODALNOŚĆ NORMATYWNĄ CZYNÓW

MODALNOŚĆ NORMATYWNĄ CZYNÓW

charakteryzują

charakteryzują

zdania orzekające o kwalifikacji danego czynu

zdania orzekające o kwalifikacji danego czynu

danej osoby ze względu na jakąś normę.

danej osoby ze względu na jakąś normę.

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Ze względu na pewną normę rozważany

Ze względu na pewną normę rozważany

czyn danej osoby może być:

czyn danej osoby może być:

nakazany,

nakazany,

zakazany,

zakazany,

dozwolony,

dozwolony,

fakultatywny,

fakultatywny,

indyferentny,

indyferentny,

przedmiotem obowiązku.

przedmiotem obowiązku.

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

dany czyn

dany czyn

c

c

jest osobie

jest osobie

x

x

ze względu

ze względu

na normę

na normę

n

n

nakazany (N)

nakazany (N)

N

N

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

wszelki czyn

wszelki czyn

c

c

osoby

osoby

x

x

, który byłby

, który byłby

czynem w taki czy inny sposób

czynem w taki czy inny sposób

niezgodnym, z tym co nakazuje

niezgodnym, z tym co nakazuje

norma

norma

n

n

, jest czynem tej osobie

, jest czynem tej osobie

zakazanym (Z)

zakazanym (Z)

Z

Z

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

czyn

czyn

c

c

, który nie jest osobie

, który nie jest osobie

x

x

przez

przez

normę

normę

n

n

zakazany, jest czynem

zakazany, jest czynem

dozwolonym (D)

dozwolonym (D)

D

D

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

czyn

czyn

c

c

, który nie jest osobie

, który nie jest osobie

x

x

przez

przez

normę

normę

n

n

nakazany, jest czynem

nakazany, jest czynem

fakultatywnym (F)

fakultatywnym (F)

F

F

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Jeżeli ze względu na normę

Jeżeli ze względu na normę

n

n

czyn

czyn

c

c

osoby

osoby

x

x

jest czynem i dozwolonym,

jest czynem i dozwolonym,

i fakultatywnym, to nazywamy go

i fakultatywnym, to nazywamy go

czynem indyferentnym (I)

czynem indyferentnym (I)

I

I

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Jeżeli czyn

Jeżeli czyn

c

c

osoby

osoby

x

x

nie jest

nie jest

indyferentny, to znaczy, jest czy to

indyferentny, to znaczy, jest czy to

nakazany, czy zakazany przez normę

nakazany, czy zakazany przez normę

n

n

, to taki czyn jest przedmiotem

, to taki czyn jest przedmiotem

obowiązku (O)

obowiązku (O)

O

O

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

N

N

ncx

ncx

/

/

Z

Z

ncx

ncx

N

N

ncx

ncx

/

/

I

I

ncx

ncx

Z

Z

ncx

ncx

/

/

I

I

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

D

D

ncx

ncx

v

v

F

F

ncx

ncx

D

D

ncx

ncx

v

v

O

O

ncx

ncx

F

F

ncx

ncx

v

v

O

O

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

N

N

ncx

ncx

≡

≡

~

~

F

F

ncx

ncx

F

F

ncx

ncx

≡

≡

~

~

N

N

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Z

Z

ncx

ncx

≡

≡

~

~

D

D

ncx

ncx

D

D

ncx

ncx

≡

≡

~

~

Z

Z

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

O

O

ncx

ncx

≡

≡

~

~

I

I

ncx

ncx

I

I

ncx

ncx

≡

≡

~

~

O

O

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

I

I

ncx

ncx

→

→

D

D

ncx

ncx

I

I

ncx

ncx

→

→

F

F

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

N

N

ncx

ncx

→

→

D

D

ncx

ncx

N

N

ncx

ncx

→

→

O

O

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Z

Z

ncx

ncx

→

→

F

F

ncx

ncx

Z

Z

ncx

ncx

→

→

O

O

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Prawdziwe jest zdanie:

Prawdziwe jest zdanie:

Zaliczenie ćwiczeń we

Zaliczenie ćwiczeń we

wcześniejszym terminie (czyn

wcześniejszym terminie (czyn

c

c

)

)

jest studentowi (osobie

jest studentowi (osobie

x

x

) ze

) ze

względu na § 21 ust. 4 regulaminu

względu na § 21 ust. 4 regulaminu

(normę

(normę

n

n

) dozwolone (D).

) dozwolone (D).

D

D

ncx

ncx

WYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNE

Prawdziwe jest zdanie:

Prawdziwe jest zdanie:

Wpisywanie ocen do protokołów

Wpisywanie ocen do protokołów

(czyn

(czyn

c

c

) jest egzaminatorowi (osobie

) jest egzaminatorowi (osobie

x

x

) ze względu na § 27 ust. 4

) ze względu na § 27 ust. 4

regulaminu (normę

regulaminu (normę

n

n

) nakazane

) nakazane

(N).

(N).

N

N

ncx

ncx