POLSKA MYŚL

EKONOMICZNA W

LATACH

1918 - 1939 I 1945 -

1989

1. Myśl ekonomiczna II
Rzeczypospolitej (główne ośrodki
naukowo-badawcze)
2. Ekonomia okresu PRL
3. Polska ekonomia czasu
transformacji systemowej

Myśl społeczno-ekonomiczna w

Polsce w latach 1918 - 1939

• Lata 1918 - 1939 to stosunkowo krótki epizod Polskiej

niepodległości, który charakteryzował się radykalnymi
zmianami polityczno-społeczno-ekonomicznymi.

• Warunki rozwoju polskiej nauki w II RP były znacząco

inne od tych z lat przed I wojną światową

• Realia tamtych lat (kształtowanie się nowego organizmu

państwowego i gospodarczego) w sposób zasadniczy
wpływały na rozwój nauki w tym ekonomii

• Mimo dogodnych warunków polska myśl ekonomiczna

dwudziestolecia

międzywojennego,

przy

całym

dynamizmie rozwoju, nie stworzyła zjawisk odrębnych.
Podstawowymi nurtami nadal były: liberalizm, który
przedłużał dawny klasycyzm, neoklasycyzm, katolicyzm
społeczny oraz historycyzm

Główne ośrodki myśli

ekonomicznej II RP

• Uniwersytet Poznański
• Poznańska Katolicka Szkoła Społeczna
• Katolicki Uniwersytet Lubelski
• Uniwersytet Warszawski
• Uniwersytet Lwowski
• Uniwersytet Krakowski
• Wolna Wszechnica Polska
• Instytut Gospodarstwa Społecznego
• Instytut Badań Koniunktury i Cen
• Główny Urząd Statystyczny

Neoklasycyzm w Polsce

• Wywodzący

się

z

neoklasycyzmu

liberalizm

podtrzymywany był przez Adama Krzyżanowskiego,
który uznawany był za twórcę „szkoły krakowskiej”

• „Szkoła

krakowska”

nawiązywała

do

tradycyjnej

angielskiej ekonomii klasycznej XIX w., modernizując ją
w

duchu

dwudziestowiecznego

neoklasycyzmu

Marshallowskiego. Charakteryzował ją optymizm, który
stał się podstawą wiary w wyrównywanie dochodów i
majątków w wyniku istnienia współzawodnictwa

• Pokrewieństwo „szkoły krakowskiej” ze szkołą z

Cambridge nie wpływało na jej zainteresowania innymi
obszarami badawczymi m.in. zajmowała się ona teorią
pieniądza stojąc na stanowisku klasycznej teorii
ilościowej pieniądza

Neoklasycyzm w Polsce

• Liberalizm konsekwentnie głosili inni reprezentanci

„szkoły krakowskiej” - Adam Zdzisław Hajdel (1893 -
1941) i Ferdynand Zweiger (ur. 1896)

• Za najwybitniejszego ucznia Krzyżanowskiego uznaje się

Edwarda Taylora (1884 - 1965), który przeniósł się na
Uniwersytet Poznański, stąd często można spotkać
okreslenie „szkoła krakowsko-poznańska”. Taylor nigdy
nie odszedł od szkoły Marhalla jednak w pewnym
stopniu

zbliżył

się

do

koncepcji

katolicyzmu

społecznego

• Nieco innym kierunkiem była tzw. matematyczna szkoła

ekonomiczna. Jego przedstawicielem byli: Jan Stanisław
Lewiński (1885 - 1930) - profesor SGH i Władysław
Zawadzki (1885 - 1939) też profesor SGH w Warszawie

Neoklasycyzm w Polsce

• Jednym z najsilniejszych ośrodków naukowych w

Polsce w latach trzydziestych był Instytut Badania
Koniunktury Gospodarczej i Cen. Jego twórcą i
dyrektorem był Edward Lipiński, który był wielkim
zwolennikiem idei socjaldemokratycznej.

• Ponad to pracownikami Instytutu byli Michał

Kalecki (1899 - 1970) - późniejszy zagorzały
zwolennik keynesizmu oraz Ludwik Landau (1901
- 1944) i Marek Breit (1907 - 1941)

• Głównym oponentem „szkoły krakowskiej” stał się

jeszcze w latach dwudziestych Leopold Caro -
czołowy reprezentant katplicyzmu społecznegp

Katolicyzm społeczny i

historycyzm w Polsce

• Przedstawiciele katolickiej myśli społecznej byli

podstawowymi przeciwnikami liberalizmu „szkoły
krakowskiej”. Jego czołowym przedstawicielem był
Leopold Caro (1864 - 1939) - profesor Politechniki
Lwowskiej, którego poglądy zblizone były do
prawicowych poglądów niemieckiego normatywisty
Gustawa Cohna

• Bardziej umiarkowaną pozycję zajmował ks. Jan

Piwowarczyk (1889 - 1959), który postulował
etatyzm w walce z liberalizmem Krzyżanowskiego

• Problematyka własności w większości przedstawicieli

katolickiej myśli społecznej ewaluowała w kierunku
antyetatystycznym

Katolicyzm społeczny i

historycyzm w Polsce

• Centrum katolicyzmu społecznego stał się Katolicki

Uniwersytet Lubelski

• Z grona KUL wymienić należy uczonych duchownych ks.

Antoniego Szymańskiego (1881 - 1942), ks. Jacka
Woronieckiego (1878 - 1949), ks. Aleksandra Woycickiego
(działał jeszcze przed I wojną światową) oraz uczonych
świeckich Ludwika Górskiego (1899 - 1945), Czesław
Strzeżewski (1903 - 1999) i Ignacy Czuma (1891 - 1963)

• Oceniając

polski

katolicyzm

społeczny

okresu

międzywojennego należy stwierdzić, że kształtował się on
w ośrodkach lubelskim, krakowskim, poznańskim i
włocławskim (Stefan Wyszyński), choć ks. Antoni
Roszkowski ciągle próbował łączyć idee katolicyzmu z
liberalizmem

Katolicyzm społeczny i

historycyzm w Polsce

• Historycyzm należy traktować jako oderwany od

katolicyzmu i od niego różny choć z nim związany.
Najczęściej jednak można dostrzec polski historycyzm
w jego socjologicznym wariancie neohistorycyzmu,
razem z katolickim normatywizmem

• Za najbardziej konsekwentnego wyznawcę socjalizmu

historycznego należy uznać Stanisława Grabskiego
(1871 - 1949) - profesora Uniwersytetu Lwoeskiego a po
wojnie Warszawskiego

• Dość kontrowersyjne jest zaliczanie do historyzmu

Władysława Grabskiego (1874 - 1938), którego
przedmiotem

dociekań

naukowych

była

niemal

wyłącznie agrarystyka. Był założycielem Instytutu
Socjologii Wsi.

Katolicyzm społeczny i

historycyzm w Polsce

• Wpływy historycyzmu można odnaleźć również na

Uniwersytecie Warszawskim. Przedstawiciele tego
kierunku to: Roman Rybarski, Adam Zdzisław
Heydel, Ferdynand Zweig, Henryk Radziszewski,
Tadeusz Brzeski i Zofia Daszyńska-Golińska

• W dwudziestoleciu międzywojennym szczególną

rolę odgrywało „lewe” skrzydło ekonomii, które
była powiązana z myślą marksistowską. Ważne
miejsce zajmował tu Instytut Gospodarstwa
Społecznego i koncepcje Komunistycznej Partii
Polskiej, w której dużą rolę odgrywali Adolf Warski,
Wera Kostrzewa, Franciszek Fiedler i Jerzy Ryng