Cele i treść kształcenia

Mirosława Żurawska

1

Copyright by Mirosława

Żurawska

1.definicja

• „Cele kształcenia to

świadomie założone stany lub
zdarzenia (efekty), które
chcemy osiągnąć w procesie
dydaktyczno
-wychowawczym”.

K.Denek, (1985), Dydaktyka

Szkoły Wyższej, 1985 nr 2.

2

Copyright by Mirosława

Żurawska

2. Źródła celów:

• Określone filozofie i związane

z nimi ideologie,

• Tradycje społeczne,

• Aktualne potrzeby

gospodarcze,

• Indywidualność wychowanka:
1. jego losy,
2.walory,
3.mankamenty

,

3

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Osobowość wychowawcy:
1.jego poglądy,
2.kultura,
3.wartości.

• Różne nauki np.: biologia,

medycyna, historia,

psychologia, pedagogika.

4

Copyright by Mirosława

Żurawska

3. Cele kształcenia ogólnie:

• Są to zmiany, które chcemy

uzyskać w naszych uczniach.

• Zamierzone właściwości uczniów:
- rodzaj opanowanych wiadomości
i umiejętności,
- uformowane działania i postawy.

5

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Przygotowanie uczniów do

aktywnego udziału w życiu

kulturalnym,

• Zapewnienie im

wszechstronnego rozwoju:

1. umysłowego,
2.społeczno-moralnego,
3.estetycznego
4. fizycznego.

6

Copyright by Mirosława

Żurawska

4. Cele kształcenia ogólne

• Zaznajamianie uczniów

z podstawami wiedzy o:

1. przyrodzie,
2. społeczeństwie,
3. technice, technologii
4. kulturze,

7

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Rozwijanie zdolności

i zainteresowań poznawczych

uczniów,

8

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Kształtowanie u uczniów

akceptowanego społecznie
systemu wartości i
związanych
z nim postaw,

9

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Wdrożenie uczniów do

systematycznego
samokształcenia,

10

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Zapoznanie uczniów:
1. z podstawami produkcji

przemysłowej,

2.rolnictwa i hodowli oraz usług.
Wyrobienie umiejętności

posługiwania się:

1. najprostszymi narzędziami

pracy

2. komputerem.

11

Copyright by Mirosława

Żurawska

Cechy ogólnie

sformułowanego celu:

1. Bogaty znaczeniowo,
2. Wieloznaczny, nieokreślony,
3. Idealizujące założenia,
4. Niejasny adresat,
5. Deklaratywność.

12

Copyright by Mirosława

Żurawska

Przykłady słów

wieloznacz

nych:

• Wiedzieć,
• Rozumieć,
• Określać,
• Doceniać,
• Pojmować,
• Zapoznać się,

13

Copyright by Mirosława

Żurawska

5. Operacjonalizacja

(konkretyzacja) celów

Cel operacyjny - precyzyjny

sposób wyrażania ogólnego
celu kształcenia = opis
zachowania, jakie ma
przejawiać uczący się po
ukończeniu nauki.

14

Copyright by Mirosława

Żurawska

Składowe celu operacyjnego

:

1. Zachowanie końcowe,
2. Warunki przejawiania

zachowania określonego w
teście,

3. Standardy osiągania

zachowania końcowego.

.

15

Copyright by Mirosława

Żurawska

Przykłady czasowników

operacyjnych:

• Różnicować,
• Wybierać,
• Zbierać,
• Rozpoznawać,
• Rozwiązywać,
• Stosować,
• Uszeregować,…

16

Copyright by Mirosława

Żurawska

Zalety stosowania celów

operacyjnych:

1. jednoznaczne,
2. wskazują sposób

zademonstrowania

osiągnięcia celu,

3. odnoszą się wprost do

ucznia,

4. mobilizują ucznia i

nauczyciela

,

17

Copyright by Mirosława

Żurawska

Wady stosowania celów

operacyjnych:

1.względne ubóstwo

znaczenia,

2.rozłączenie poznania i

motywacji,

3.poszatkowanie materiału

nauczania,

4.pracochłonność

18

Copyright by Mirosława

Żurawska

Przykład: Prawo Archimedesa

• Cel ogólny: zapoznanie

uczniów
z prawem Archimedesa.

19

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Cele operacyjne – uczeń:
1. Poda definicję siły wyporu,
2. Napisze wzór na siłę wyporu,
3. Opisze doświadczenie z

wiaderkiem Archimedesa,

4. Rozwiąże 3 zadania,

5.

Poda 2 przykłady wykorzystania prawa.

20

Copyright by Mirosława

Żurawska

6. Taksonomia celów

kształcenia

• Taksonomia celów =

hierarchiczna klasyfikacja celów,

• Różne taksonomie celów

dziedziny poznawczej:

1. Taksonomia B.S. Blooma

(1956r.): wiedza, zrozumienie,

zastosowanie, analiza, synteza,

ocena,

2. Taksonomia ABC B. Niemierko

(1975r

.)

21

Copyright by Mirosława

Żurawska

Taksonomia ABC

Poziom

Kategoria

I.
Wiadomośc
i

A. Zapamiętanie

wiadomości,

B. Zrozumienie

wiadomości.

II.
Umiejętnoś
ci

C. Stosowanie
wiadomości w
sytuacjach typowych,
D. Stosowanie
wiadomości w sytua
– cjach
problemowych.

22

Copyright by Mirosława

Żurawska

Wiadomości:

• A. Zapamiętanie – gotowość

do przypomnienia sobie

pewnych:

 terminów,
faktów,
praw i teorii.

23

Copyright by Mirosława

Żurawska

• B. Zrozumienie –

przedstawienie wiadomości w
innej formie, niż zostały
zapamiętane,

np. w postaci uporządkowania,

streszczenia wiadomości

24

Copyright by Mirosława

Żurawska

Umiejętności

• C. Stosowanie wiadomości w

sytuacjach typowych –

praktyczne posługiwanie się

wiadomościami

wg podanych uprzednio wzorów.

25

Copyright by Mirosława

Żurawska

D.

Stosowanie wiadomości

w sytuacjach problemowych:

1. formułowanie problemów,
2. dokonywanie analizy i syntezy

nowych zjawisk,

3. tworzenie planu działania,
4. ocena.

26

Copyright by Mirosława

Żurawska

Literatura:

• Cz. Kupisiewicz –Podstawy

dydaktyki, str.40- 52,

• F. Bereźnicki – Dydaktyka

kształcenia ogólnego, str. 67 –
116,

27

Copyright by Mirosława

Żurawska

Treść kształcenia

28

Copyright by Mirosława

Żurawska

1. Definicja

• Treść kształcenia =

wiadomości

i umiejętności, które ma

opanować uczeń w procesie

nauczania – uczenia się.

• Poprzez treści realizuje się

cele.

29

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Treści kształcenia obejmują

„całokształt podstawowych

wiadomości i umiejętności

z dziedziny nauki, techniki,

kultury, sztuki oraz praktyki,

przewidziany do opanowania

przez uczniów podczas ich pobytu

w szkole”.

(Cz. Kupisiewicz – Podstawy

dydaktyki)

30

Copyright by Mirosława

Żurawska

2. Modele treści

• Jednowymiarowy model

treści – wiadomości,

• Dwuwymiarowy model treści

– wiadomości i cel,

• Trójwymiarowy model treści –

wiadomości, cel, wymagania
programowe.

31

Copyright by Mirosława

Żurawska

3. Ogólne kryteria doboru

treści

Kryteria narzucają konieczność

uwzględniania wymagań

związanych:

• z rozwijającym się człowiekiem

poddanym edukacji (percepcja

wiedzy),

• ze zmieniającym się

społeczeństwem (stan obecny

i perspektywy rozwoju),

• z rozwojem kultury a przede

wszystkim nauki.

32

Copyright by Mirosława

Żurawska

4. Pedagogiczne kryteria

doboru treści:

1. Materializm dydaktyczny,
2. Formalizm dydaktyczny,
3. Utylitaryzm dydaktyczny,
4. Koncepcja problemowo –

kompleksowa,

5. Strukturalizm,
6. Egzemplaryzm,
7. Materializm funkcjonalny,
Literatura: Cz. Kupisiewicz –Podstawy

dydaktyki str.170 – 174.

33

Copyright by Mirosława

Żurawska

5. Program nauczania

• Program ustala jakie

wiadomości, umiejętności i
nawyki o trwałych walorach
poznawczych
i wychowawczych oraz w
jakiej kolejności uczniowie
mają sobie przyswoić.

34

Copyright by Mirosława

Żurawska

6. Model budowy programu

1. Przedwojenne gimnazjum

– podział programu na

zagadnienia obowiązkowe

i uzupełniające.

2. Model jądra (podstawowe

prawa, teorie) i otoczki

(treści drugorzędne)

.

35

Copyright by Mirosława

Żurawska

3. Model zaproponowany przez

B.Niemierko – blok treści

podstawowej, rozszerzającej

i dopełniającej.

4. Model dwuczęściowy: część

stała (wolno zmieniająca się) i

część zmienna (ulega

modyfikacji).

5. Podstawa programowa

36

Copyright by Mirosława

Żurawska

7. Skład programu:

1. Uwagi wstępne, wytyczają ogólne

i szczegółowe cele nauczania

przedmiotu,

2. Materiał nauczania, eksponujący

podstawowe funkcje, pojęcia,

prawa, teorie, metody, techniki

pracy, reguły postępowania

z zakresu dyscypliny naukowej

odpowiadającej danemu

przedmiotowi,

37

Copyright by Mirosława

Żurawska

3. Uwagi o realizacji programu

oraz wskazówki na temat
metod, form organizacyjnych i
środków umożliwiających
skuteczną realizację objętego
programem materiału.

38

Copyright by Mirosława

Żurawska

8. Układ programu

Liniowy – treści nauczania są

ułożone wg zasady

przechodzenia od prostego do

skomplikowanego. Wynika on z

logicznej kolejności.

. wiadomości

39

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Koncentryczny – te same treści

powtarza się co pewien czas,
rozszerzając ich zakres,
wzbogacając o nowe składniki.

40

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Spiralny – do tych samych

wiadomości uczeń powraca
kilkakrotnie na coraz wyższym
poziomie.

41

Copyright by Mirosława

Żurawska

9. Plan nauczania

Obejmuje:
• pełny spis realizowanych

w szkole przedmiotów,

• ich rozkład na poszczególne lata

nauki,

• liczbę godzin nauczania dla każdego

przedmiotu:

1.w pełnym cyklu pracy szkoły,
2.w poszczególnych latach i klasach.
.

42

Copyright by Mirosława

Żurawska

• Plan nauczania stanowi

podstawę do
opracowywanych programów
nauczania poszczególnych
przedmiotów.

43

Copyright by Mirosława

Żurawska