1

STOSUNKI CYWILNO-WOJSKOWE

Ćwiczenie nr 5.

Zawód wojskowy w państwach

demokratycznych.

29.03.2011

2

Zagadnienia

• Wojsko jako grupa społeczna.
• Siły zbrojne jako grupa interesu.
• Zawód wojskowy i jego elementy;
• Źródła napięć w stosunkach cywilno-

wojskowych;

• Tradycyjne mechanizmy cywilnej kontroli.

3

Bibliografia:

Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach
międzynarodowych, Warszawa 2006.
Heywood A., Politologia, Warszawa 2009 (rozdział 18
Armia i policja).
Jarmoszko S., Oficerowie Wojska Polskiego przełomu
wieków, Torun 1997.
Jarmoszko S., Wojsko Polskie pierwszej dekady
transformacji, Toruń 2003.
Społeczne aspekty zawodu wojskowego, (wyd.
konferencyjne),
Toruń 2010.
Trejnis Z., Siły zbrojne w państwie demokratycznym i
autorytarnym, Warszawa 1997.
Żebrowski A, Kontrola cywilna nad siłami zbrojnymi
Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1998.
Zalewski J., Wojsko Polskie w przemianach ustrojowych
1989-2001, Warszawa 2002.
Wiatr J., Socjologia wojska, Warszawa 1982.

4

Etyka – to zespół zasad postępowania uznawanych przez nas w
kierowaniu naszym życiem, to nauka o moralności.
Etos- słowo greckie – oznaczające zwyczaj lub obyczaj.
Morale wojska – to termin stosowany zazwyczaj w odniesieniu do
tego wszystkiego, co skutkuje u żołnierzy zapałem do walki, pracy,
ćwiczeń, nauki. Na morale składają się bez wątpienia: wiara w
słuszność sprawy o którą się walczy, wiara w zwycięstwo, zaufanie
do dowódców.
Etyka wojskowa – jest etyką specjalną ludzi, którzy na stałe
poświęcają się przygotowaniu i prowadzeniu wojny.
Wg. J. Bocheńskiego etyka wojskowa powoduje wykształcenie u
żołnierzy pewnych specyficznych cech, które wcale nie są potrzebne
innym i które muszą występować w psychice bojowej.
Etyka wojskowa musi uzasadnić dopuszczalność wojny, określić
warunki, w których należy i wolno ją toczyć (założenia etyki
wojskowej: dopuszczalność wojny, wojna słuszna, etyczna teologia
wojny, honor i bohaterstwo).

Etyka –

to zespół zasad postępowania uznawanych przez nas w

kierowaniu naszym życiem, to nauka o moralności.

Etos- słowo greckie –

oznaczające zwyczaj lub obyczaj.

Morale wojska –

to termin stosowany zazwyczaj w odniesieniu do

tego wszystkiego, co skutkuje u żołnierzy zapałem do walki, pracy,
ćwiczeń, nauki. Na morale składają się bez wątpienia: wiara w
słuszność sprawy o którą się walczy, wiara w zwycięstwo, zaufanie
do dowódców.
Etyka wojskowa – jest etyką specjalną ludzi, którzy na stałe
poświęcają się przygotowaniu i prowadzeniu wojny.

Wg. J. Bocheńskiego

etyka wojskowa powoduje wykształcenie u

żołnierzy pewnych specyficznych cech, które wcale nie są potrzebne
innym i które muszą występować w psychice bojowej.

Etyka wojskowa musi uzasadnić dopuszczalność wojny, określić
warunki, w których należy i wolno ją toczyć (założenia etyki
wojskowej:

dopuszczalność wojny, wojna słuszna, etyczna teologia

wojny, honor i bohaterstwo)

.

SIŁY ZBROJNE

5

(USA) Etyka ustanawia moralny kontekst służby

narodowi, polegający na poczuciu sensu ochrony

narodu nawet poprzez użycie sił zbrojnych. Czerpiąc

z ideałów konstytucji cztery elementy etyki armii

zawodowej określają podstawowe wartości:

• lojalność wobec narodu, armii i oddziału;

• obowiązek;

• bezinteresowność służby;

• uczciwość.[i]

Żołnierze zawodowi są obrońcami ideałów Stanów

Zjednoczonych, walka za te ideały daje innym możność życia w

wolnym społeczeństwie. Lojalność wobec armii, to udzielanie

poparcia wojskowym i cywilnym ogniwom dowodzenia.

•

[i] Military Leadership, cyt.wyd., s. 29

(USA)

Etyka ustanawia moralny kontekst służby

narodowi, polegający na poczuciu sensu ochrony

narodu nawet poprzez użycie sił zbrojnych. Czerpiąc

z ideałów konstytucji cztery elementy etyki armii

zawodowej określają podstawowe wartości:

• lojalność wobec narodu, armii i oddziału;

• obowiązek;

• bezinteresowność służby;

• uczciwość.

[i]

Żołnierze zawodowi są obrońcami ideałów Stanów

Zjednoczonych, walka za te ideały daje innym możność życia w

wolnym społeczeństwie. Lojalność wobec armii, to udzielanie

poparcia wojskowym i cywilnym ogniwom dowodzenia.

•

[i]

Military Leadership, cyt.wyd., s. 29

6

•

Siły zbrojne jako specyficzna zbiorowość społeczna
budziły i budzą duże zainteresowanie i kontrowersje
wśród badaczy oraz społeczeństwa.

•

Opracowania o charakterze filozoficznym,
historycznym, politologicznym, socjologicznym,
psychologicznym, pedagogicznym czy
ekonomicznym dotyczą sił zbrojnych jako
specyficznej grupy osobowej.

•

Praca zawodowa stanowi nieodłączną część
ludzkiego życia i jest jedną najważniejszych dziedzin
ludzkiej aktywności –w tym ujęciu zawód żołnierza
zawodowego.

•

Siły zbrojne jako specyficzna zbiorowość społeczna
budziły i budzą duże zainteresowanie i kontrowersje
wśród badaczy oraz społeczeństwa.

•

Opracowania o charakterze filozoficznym,
historycznym, politologicznym, socjologicznym,
psychologicznym, pedagogicznym czy
ekonomicznym dotyczą sił zbrojnych jako
specyficznej grupy osobowej.

•

Praca zawodowa stanowi nieodłączną część
ludzkiego życia i jest jedną najważniejszych dziedzin
ludzkiej aktywności –w tym ujęciu zawód żołnierza
zawodowego.

SIŁY ZBROJNE jako przedmiot badań

naukowych

7

•

Wojsko stanowi jeden z wyspecjalizowanych elementów
państwa przeznaczonych do realizacji funkcji
stosowania przemocy.

•

Każde państwo posługuje się swoją regularną armią i
stara się zarezerwować monopol na posługiwanie się
przemocą dla osób sprawujących władze.

•

Żołnierz jest w sowich działaniach nie jakimś dowolnym
uczestnikiem, lecz reprezentantem wspólnot, do której
należy

(Raymond Aron, Pokój i wojna między narodami, W-wa 1995).

•

Żołnierz na polu bitwy jest jednostką polityczną, w
imieniu której zadaje śmierć bliźniemu.

•

Obywatel cywilizowanego kraju zabija z czystym
sumieniem tylko dlatego, że nosi na sobie mundur i
działa z obowiązku.

(Raymond Aron, Pokój i wojna między narodami,

W-wa 1995).

•

Wojsko stanowi jeden z wyspecjalizowanych elementów
państwa przeznaczonych do realizacji funkcji
stosowania przemocy.

•

Każde państwo posługuje się swoją regularną armią i
stara się zarezerwować monopol na posługiwanie się
przemocą dla osób sprawujących władze.

•

Żołnierz jest w sowich działaniach nie jakimś dowolnym
uczestnikiem, lecz reprezentantem wspólnot, do której
należy

(Raymond Aron, Pokój i wojna między narodami, W-wa 1995).

•

Żołnierz na polu bitwy jest jednostką polityczną, w
imieniu której zadaje śmierć bliźniemu.

•

Obywatel cywilizowanego kraju zabija z czystym
sumieniem tylko dlatego, że nosi na sobie mundur i
działa z obowiązku.

(Raymond Aron, Pokój i wojna między narodami,

W-wa 1995).

SIŁY ZBROJNE jako przedmiot badań

naukowych

8

•

Wojsko jest złożoną, wielowymiarową,
wielopłaszczyznową instytucją autonomiczną,
zhierarchizowaną i totalną.

•

Siły zbrojne są przede wszystkim zbiorowością
społeczną.

•

Służba w wojsku uwarunkowana jest wiedzą ludzi,
ich aspiracjami, potrzebami, zdolnościami,
charakterem, zawodem, płcią, poziomem integracji
osobowościowej, systemem wartości oraz
umiejętnością podejmowania decyzji, dowodzenia i
kierowania swoim zachowaniem.

•

Wojsko jest złożoną, wielowymiarową,
wielopłaszczyznową instytucją autonomiczną,
zhierarchizowaną i totalną.

•

Siły zbrojne są przede wszystkim zbiorowością
społeczną.

•

Służba w wojsku uwarunkowana jest wiedzą ludzi,
ich aspiracjami, potrzebami, zdolnościami,
charakterem, zawodem, płcią, poziomem integracji
osobowościowej, systemem wartości oraz
umiejętnością podejmowania decyzji, dowodzenia i
kierowania swoim zachowaniem.

SIŁY ZBROJNE jako przedmiot badań

naukowych

9

•

Wojsko jest zbiorowością, instytucją, grupą tworząca swoiste
środowisko społeczne, kulturotwórcze i wychowawcze, które
modyfikuje procesy reagowania ludzi na sytuacje związane
ze służbą wojskową.

•

Służba wojskowa wiąże się z różnorodnym przygotowaniem
specjalistycznym, w tym znajomością i umiejętnościami
dowodzenia i kierowania ludźmi.

•

Wojsko jako zorganizowana siła zbrojna jest elementem
aparatu władzy i systemu obronnego państwa.

•

Wojsko jest zbiorowością, instytucją, grupą tworząca swoiste
środowisko społeczne, kulturotwórcze i wychowawcze, które
modyfikuje procesy reagowania ludzi na sytuacje związane
ze służbą wojskową.

•

Służba wojskowa wiąże się z różnorodnym przygotowaniem
specjalistycznym, w tym znajomością i umiejętnościami
dowodzenia i kierowania ludźmi.

•

Wojsko jako zorganizowana siła zbrojna jest elementem
aparatu władzy i systemu obronnego państwa.

SIŁY ZBROJNE jako przedmiot badań

naukowych

10

•

Wojsko – jako grupa społeczna: wspólny cel,
określone normy, hierarchia kierownictwa,
wyodrębnienie się grup, zaspakajanie potrzeb i
aspiracji jej członków.

•

Ze względów organizacyjnych dysponują bronią oraz
sprzętem bojowym.

•

Wojsko jest wielką grupą osób powiązanych
instytucjonalnie i hierarchicznie, posiadająca
wspólne wartości i swoją specyfikę, uzbrojonych i
wyszkolonych do prowadzenia wojny, zwykle w
obronie własnego państwa.

•

Wojsko – jako grupa społeczna:

wspólny cel,

określone normy, hierarchia kierownictwa,
wyodrębnienie się grup, zaspakajanie potrzeb i
aspiracji jej członków

.

•

Ze względów organizacyjnych dysponują bronią oraz
sprzętem bojowym.

•

Wojsko jest wielką grupą osób powiązanych
instytucjonalnie i hierarchicznie, posiadająca
wspólne wartości i swoją specyfikę, uzbrojonych i
wyszkolonych do prowadzenia wojny, zwykle w
obronie własnego państwa.

Wojsko jako grupa społeczna

11

•

W wojsku istniej specyficzny system wartości
grupowych, charakterystyczny tylko dla armii i
znacznie różniący się od wartości innych grup
społecznych. W wojsku występuje przewaga więzi
formalnych nad nieformalnymi.

•

W wojsku ma się do czynienia z wyraźnie funkcjonująca
hierarchią i ścisłym uregulowaniem życia żołnierskiego.

•

Wojsko jako struktura biurokratyczna, podlegająca
specyficznej dyscyplinie, posiada własne dokumenty
precyzujące postawy społeczne i moralne wszystkich
żołnierzy.

•

W wojsku istniej specyficzny system wartości
grupowych, charakterystyczny tylko dla armii i
znacznie różniący się od wartości innych grup
społecznych. W wojsku występuje przewaga więzi
formalnych nad nieformalnymi.

•

W wojsku ma się do czynienia z wyraźnie funkcjonująca
hierarchią i ścisłym uregulowaniem życia żołnierskiego.

•

Wojsko jako struktura biurokratyczna, podlegająca
specyficznej dyscyplinie, posiada własne dokumenty
precyzujące postawy społeczne i moralne wszystkich
żołnierzy.

Wojsko jako grupa społeczna

12

• Żołnierz jest podstawową jednostką w

wojsku, formacji zbrojnej powołanej przez
organizm społeczno-polityczny dla obrony
własnego terytorium przed atakiem z
zewnątrz, utrzymania bezpieczeństwa
wewnętrznego i zabezpieczenia ludności.

• Żołnierz

jest podstawową jednostką w

wojsku, formacji zbrojnej powołanej przez
organizm społeczno-polityczny dla obrony
własnego terytorium przed atakiem z
zewnątrz, utrzymania bezpieczeństwa
wewnętrznego i zabezpieczenia ludności.

SIŁY ZBROJNE

13

• Żołnierz

to osoba pełniąca służbę w SZ danego

państwa i zobowiązana do obrony jego granic.
Żołnierzem jest również osoba wykonująca zadania
bojowe poza granicami własnego kraju, zarówno
wówczas, gdy kraj ten jest agresorem, jak i w
przypadku uczestniczenia sił zbrojnych danego kraju w
misjach lub siłach szybkiego reagowania w sytuacjach
zmuszających społeczność międzynarodową do
natychmiastowego zbrojnego współdziałania.

• Żołnierz

to osoba pełniąca służbę w SZ danego

państwa i zobowiązana do obrony jego granic.
Żołnierzem jest również osoba wykonująca zadania
bojowe poza granicami własnego kraju, zarówno
wówczas, gdy kraj ten jest agresorem, jak i w
przypadku uczestniczenia sił zbrojnych danego kraju w
misjach lub siłach szybkiego reagowania w sytuacjach
zmuszających społeczność międzynarodową do
natychmiastowego zbrojnego współdziałania.

SIŁY ZBROJNE

14

•

Kadra zawodowa Sił Zbrojnych dzieli się na

korpusy:·   

. korpus oficerów zawodowych,

·    korpus podoficerów zawodowych,

·    korpus szeregowych zawodowych.

Zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia zawodowej służby

wojskowej ustala wojskowa komisja lekarska, która wydaje w

tej sprawie orzeczenie.

Od kandydatów na żołnierza zawodowego wymagane są

następujące cechy osobowości, predysponujące do tego

zawodu:

·    odwaga,

·    uczciwość,

·    poczucie odpowiedzialności,

·    samodzielność,

·    kreatywność,

·    inicjatywa,

·    wymagalność,

·    lojalność,

·    kultura osobista,

·    opanowanie.

•

Kadra zawodowa Sił Zbrojnych dzieli się na

korpusy:·   

. korpus oficerów zawodowych,

·    korpus podoficerów zawodowych,

·    korpus szeregowych zawodowych.

Zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia zawodowej służby

wojskowej ustala wojskowa komisja lekarska, która wydaje w

tej sprawie orzeczenie.

Od kandydatów na żołnierza zawodowego wymagane są

następujące cechy osobowości, predysponujące do tego

zawodu:

·    odwaga,

·    uczciwość,

·    poczucie odpowiedzialności,

·    samodzielność,

·    kreatywność,

·    inicjatywa,

·    wymagalność,

·    lojalność,

·    kultura osobista,

·    opanowanie.

SIŁY ZBROJNE

15

Żołnierzem zawodowym może być osoba
posiadająca obywatelstwo polskie, o nieposzlakowanej
opinii, której wierność dla Rzeczypospolitej Polskiej nie
budzi wątpliwości, posiadająca odpowiednie
kwalifikacje oraz zdolność fizyczną i psychiczną do
pełnienia zawodowej służby wojskowej.

Żołnierzem zawodowym może być osoba
posiadająca obywatelstwo polskie, o nieposzlakowanej
opinii, której wierność dla Rzeczypospolitej Polskiej nie
budzi wątpliwości, posiadająca odpowiednie
kwalifikacje oraz zdolność fizyczną i psychiczną do
pełnienia zawodowej służby wojskowej.

SIŁY ZBROJNE

16

Powołanie do zawodowej służby
wojskowej

Do zawodowej służby wojskowej można powołać:

·    do służby stałej - na czas nieokreślony w korpusach
oficerów i podoficerów zawodowych,
·    do służby kontraktowej - na czas określony w kontrakcie
we wszystkich korpusach.

Powołanie do zawodowej służby
wojskowej

Do zawodowej służby wojskowej można powołać:

·    do służby stałej - na czas nieokreślony w korpusach
oficerów i podoficerów zawodowych,
·    do służby kontraktowej - na czas określony w kontrakcie
we wszystkich korpusach.

17

Żołnierzy można podzielić:

•

ze względu na stosunek do służby wojskowej:

–

żołnierzy czynnej służby wojskowej (w czasie pokoju i
podczas wojny):

–

żołnierzy rezerwy;

•

ze względu na rodzaj pełnionej służby:

–

żołnierzy zawodowej służby wojskowej,

–

żołnierzy pełniących służbę z tytułu powszechnego
obowiązku wojskowego:

•

żołnierze zasadniczej służby wojskowej,

•

żołnierze nadterminowi;

•

ze względu na stopień wojskowy:

–

szeregowych,

–

podoficerów,

–

chorążych - w Wojsku Polskim od 1 lipca 2004 chorążowie
wchodzą w skład korpusu osobowego podoficerów,

–

oficerów.

Żołnierzy można podzielić:

•

ze względu na stosunek do służby wojskowej:

–

żołnierzy czynnej służby wojskowej (w czasie pokoju i
podczas wojny):

–

żołnierzy rezerwy;

•

ze względu na rodzaj pełnionej służby:

–

żołnierzy zawodowej służby wojskowej,

–

żołnierzy pełniących służbę z tytułu powszechnego
obowiązku wojskowego:

•

żołnierze zasadniczej służby wojskowej,

•

żołnierze nadterminowi;

•

ze względu na stopień wojskowy:

–

szeregowych,

–

podoficerów,

–

chorążych - w Wojsku Polskim od 1 lipca 2004 chorążowie
wchodzą w skład korpusu osobowego podoficerów,

–

oficerów.

SIŁY ZBROJNE

18

Zalety służby wojskowej:

Prestiż - od lat wojsko cieszy się dużym zaufaniem
społecznym. Żołnierze kojarzą się z patriotyzmem,
zdecydowaniem, siłą.

Pewna praca i emerytura - żołnierze nie muszą się
martwić, że ich firma upadnie, zbankrutuje, czy też zostaną
wyrzuceni z dnia na dzień na bruk. Wojsko jest i zawsze
będzie. Każdy wojskowy ma zagwarantowana emeryturę jeśli
nie popełni żadnego przestępstwa.

Zalety służby wojskowej:

Prestiż - od lat wojsko cieszy się dużym zaufaniem
społecznym. Żołnierze kojarzą się z patriotyzmem,
zdecydowaniem, siłą.

Pewna praca i emerytura - żołnierze nie muszą się
martwić, że ich firma upadnie, zbankrutuje, czy też zostaną
wyrzuceni z dnia na dzień na bruk. Wojsko jest i zawsze
będzie. Każdy wojskowy ma zagwarantowana emeryturę jeśli
nie popełni żadnego przestępstwa.

19

Wady służby wojskowej:

•

Niedoinwestowanie - jeszcze dużo czasu upłynie zanim w

wojsku nie będzie brakować sprzętu i wyposażenia. Jeszcze dziś

zdarza się, że żołnierze wyjeżdżający na misje zagraniczne

sami sobie organizują dodatkowe wyposażenie.

•

Częste podróże - wojsko może nas wysłać do dowolnego

miejsca w Polsce i na świecie. Musimy być przygotowani do

ciągłej zmiany miejsca zamieszkania i pobytu. Ciągłe zmiany

nie służą dobrze życiu rodzinnemu.

•

Monotonność służby, rygor - niektórzy nie wytrzymują

ciągłego rygoru i powtarzających się w nieskończoność tych

samych czynności. Wojsko jest dla wytrwałych, ludzi, którzy

wiedzą czego chcą się poświęcić dla służby.

Wady służby wojskowej:

•

Niedoinwestowanie - jeszcze dużo czasu upłynie zanim w

wojsku nie będzie brakować sprzętu i wyposażenia. Jeszcze dziś

zdarza się, że żołnierze wyjeżdżający na misje zagraniczne

sami sobie organizują dodatkowe wyposażenie.

•

Częste podróże - wojsko może nas wysłać do dowolnego

miejsca w Polsce i na świecie. Musimy być przygotowani do

ciągłej zmiany miejsca zamieszkania i pobytu. Ciągłe zmiany

nie służą dobrze życiu rodzinnemu.

•

Monotonność służby, rygor - niektórzy nie wytrzymują

ciągłego rygoru i powtarzających się w nieskończoność tych

samych czynności. Wojsko jest dla wytrwałych, ludzi, którzy

wiedzą czego chcą się poświęcić dla służby.

20

(USA)

Kandydat na oficera (z reguły szkolony

w Szkole Kandydatów na oficerów lub kadet

akademii wojskowej) powinien:

•

umieć definiować podstawowe terminy i czynniki przywództwa
wojskowego;

•

umieć wyjaśnić na czym polega zawód wojskowy;

•

znać problematykę etyki walki zbrojnej;

•

znać wartości narodu, etykę armii i charakter relacji pomiędzy
oficerami;

•

umieć analizować sytuacje pod względem etycznym;

•

umieć stosować zasady przywództwa dla tworzenia klimatu
sprzyjającego etycznym zachowaniom;

•

znać czynniki procesu komunikowania i jego znaczenie dla
wykonywania zadań;

(USA)

Kandydat na oficera (z reguły szkolony

w Szkole Kandydatów na oficerów lub kadet

akademii wojskowej) powinien:

•

umieć definiować podstawowe terminy i czynniki przywództwa
wojskowego;

•

umieć wyjaśnić na czym polega zawód wojskowy;

•

znać problematykę etyki walki zbrojnej;

•

znać wartości narodu, etykę armii i charakter relacji pomiędzy
oficerami;

•

umieć analizować sytuacje pod względem etycznym;

•

umieć stosować zasady przywództwa dla tworzenia klimatu
sprzyjającego etycznym zachowaniom;

•

znać czynniki procesu komunikowania i jego znaczenie dla
wykonywania zadań;

21

(USA)

Kandydat na oficera (z reguły szkolony w

Szkole Kandydatów na oficerów lub kadet akademii

wojskowej) powinien:

•

znać problemy motywowania, rolę przykładu osobistego w tym

procesie, znaczenie spójności, rolę nagród i kar;

•

znać zasady doradztwa oraz jaki ma ono udział w rozwoju

żołnierzy;

•

wiedzieć jak rozwijać zespoły żołnierskie]

[i] przywództwo wojskowe odnosi się do takich dziedzin jak:

musztra i ceremonie, kontrolowanie, komunikowanie, operacje i

taktyka, terenoznawstwo, pierwsza pomoc, sprawność fizyczna,

uzbrojenie, broń nuklearna, biologiczna i chemiczna, szkolenie

wojskowe, łączność, doktryna Bitwy Powietrzno-Lądowej,

wsparcie, dowodzenie i nadzór, rozpoznanie, konflikty o małej

intensywności, historia wojskowa, mobilność i zdolność

przetrwania, systemy wsparcia żołnierzy.

(USA)

Kandydat na oficera (z reguły szkolony w

Szkole Kandydatów na oficerów lub kadet akademii

wojskowej) powinien:

•

znać problemy motywowania, rolę przykładu osobistego w tym

procesie, znaczenie spójności, rolę nagród i kar;

•

znać zasady doradztwa oraz jaki ma ono udział w rozwoju

żołnierzy;

•

wiedzieć jak rozwijać zespoły żołnierskie

]

[i]

przywództwo wojskowe odnosi się do takich dziedzin jak:

musztra i ceremonie, kontrolowanie, komunikowanie, operacje i

taktyka, terenoznawstwo, pierwsza pomoc, sprawność fizyczna,

uzbrojenie, broń nuklearna, biologiczna i chemiczna, szkolenie

wojskowe, łączność, doktryna Bitwy Powietrzno-Lądowej,

wsparcie, dowodzenie i nadzór, rozpoznanie, konflikty o małej

intensywności, historia wojskowa, mobilność i zdolność

przetrwania, systemy wsparcia żołnierzy

.

22

CHARAKTERYSTYKA DOBREGO ŻOŁNIERZA I

DOWÓDCY

CECHY

% odpowiedzi
twierdzących

żołnierze

podoficerowi
e

oficerowie

odwaga i

wojowniczość

59

42

30

wiedza i
działanie

28

19

13

zdolności
przywódcze

8

33

56

inne

5

6

1

23

ŻOŁNIERZ MUSI BYĆ

PRZYKŁADY

UCZCIWYM I MIEĆ SILNY CHARAKTER

1.determinacja

2.współczucie

3.samodyscyplina

4.służenie przykładem

5.inicjatywa

6.elastyczność

7.konsekwencja

ODDANYM ETYCE ARMII ZAWODOWEJ

1.lojalność wobec narodu, armii

i oddziału

2.bezinteresowna służba

3.uczciwość

4.obowiązkowość

PRZYKŁADEM WARTOŚCI JEDNOSTKI

1.odwaga

2.szczerość

3.fachowość
4.poświęcenie

ZDOLNYM DO ROZWIĄZYWANIA
ZŁOŻONYCH PROBLEMÓW ETYCZNYCH

1.interpretowanie sytuacji

2.analiza czynników i sił

3.wybór rodzaju działania

służącego narodowi

24

Szkolenie jest priorytetem, podstawą gotowości

bojowej armii.

Dobrze prowadzone szkolenie:

•

wzmacnia morale każdego żołnierza;

•

pozwala budować wzajemne zaufanie i szacunek

pomiędzy przywódcą i podwładnym;

•

koncentruje się na umiejętnościach walki;

•

jest zorientowane na umiejętności działania i realne

cele;

•

jest zgodne z doktryną armii i jej standardami;

•

pozwala uczyć się na błędach prowadząc do

doskonalenia umiejętności;

•

pozwala na rozwój podwładnych.

Szkolenie jest priorytetem, podstawą gotowości

bojowej armii.

Dobrze prowadzone szkolenie:

•

wzmacnia morale każdego żołnierza;

•

pozwala budować wzajemne zaufanie i szacunek

pomiędzy przywódcą i podwładnym;

•

koncentruje się na umiejętnościach walki;

•

jest zorientowane na umiejętności działania i realne

cele;

•

jest zgodne z doktryną armii i jej standardami;

•

pozwala uczyć się na błędach prowadząc do

doskonalenia umiejętności;

•

pozwala na rozwój podwładnych.

SIŁY ZBROJNE

25

•

Podstawą działania jest motywacja. Odpowiednia
motywacja pobudza u żołnierzy wolę robienia tego,
co jest niezbędne dla wykonania zadania.

•

Dobrze motywowani żołnierze wierzą w siebie, w
innych żołnierzy, oddział, przywódcę, wspierają
realizację zadań. Zarówno niedocenianie jak i
przecenianie motywacji jest niebezpieczne.

•

Podstawą działania jest motywacja. Odpowiednia
motywacja pobudza u żołnierzy wolę robienia tego,
co jest niezbędne dla wykonania zadania.

•

Dobrze motywowani żołnierze wierzą w siebie, w
innych żołnierzy, oddział, przywódcę, wspierają
realizację zadań. Zarówno niedocenianie jak i
przecenianie motywacji jest niebezpieczne.

SIŁY ZBROJNE

26

KODEKS HONOROWY

ŻOŁNIERZA ZAWODOWEGO WOJSKA POLSKIEGO

•

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ służą ochronie

niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz

zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.

•

Zawodowa służba wojskowa jest powołaniem i świadomym

wyborem. Stawia żołnierza w szczególnej dyspozycji wobec

Ojczyzny, obrony jej niepodległości i bezpieczeństwa z

gotowością poniesienia ofiary życia włącznie.

•

Żołnierze zawodowi pełnią służbę wojskową dla dobra

Rzeczypospolitej
Polskiej. Służba ta wymaga zdyscyplinowania, lojalności i

poświęcenia.

•

Podstawy powinności żołnierskich określa Konstytucja

Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa o służbie wojskowej

żołnierzy zawodowych.

KODEKS HONOROWY

ŻOŁNIERZA ZAWODOWEGO WOJSKA POLSKIEGO

•

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

służą ochronie

niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz

zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.

•

Zawodowa służba wojskowa jest powołaniem i świadomym

wyborem. Stawia żołnierza w szczególnej dyspozycji wobec

Ojczyzny, obrony jej niepodległości i bezpieczeństwa z

gotowością poniesienia ofiary życia włącznie.

•

Żołnierze zawodowi pełnią służbę wojskową dla dobra

Rzeczypospolitej
Polskiej. Służba ta wymaga zdyscyplinowania, lojalności i

poświęcenia.

•

Podstawy powinności żołnierskich określa Konstytucja

Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa o służbie wojskowej

żołnierzy zawodowych.

27

GODNOŚĆ I HONOR

ŻOŁNIERZA ZAWODOWEGO

1. Godność żołnierza zawodowego, to wartość wypływająca z

szacunku

dla samego siebie, poczucia dumy z przynależności do społeczności

wojskowej i podjęcia szczególnych zobowiązań wobec Ojczyzny.

2. Honor żołnierza zawodowego to postawy i działania, które

znamionują

uczciwego i prawego człowieka. Jest źródłem jego czci oraz

moralnych

wartości środowiska zawodowego.
3. Fundamentalnymi cnotami żołnierza zawodowego są:
patriotyzm, męstwo, uczciwość, odpowiedzialność, sprawiedliwość,
prawdomówność i solidarność zawodowa.
4. Żołnierz zawodowy otacza szczególną czcią godło, barwy

narodowe

i hymn państwowy. Jest wierny przysiędze wojskowej i sztandarowi.
Szanuje mundur wojskowy, który uosabia uświęcone tradycją
wartości oręża polskiego.

GODNOŚĆ I HONOR

ŻOŁNIERZA ZAWODOWEGO

1. Godność żołnierza zawodowego, to wartość wypływająca z

szacunku

dla samego siebie, poczucia dumy z przynależności do społeczności

wojskowej i podjęcia szczególnych zobowiązań wobec Ojczyzny.

2. Honor żołnierza zawodowego to postawy i działania, które

znamionują

uczciwego i prawego człowieka. Jest źródłem jego czci oraz

moralnych

wartości środowiska zawodowego.
3. Fundamentalnymi cnotami żołnierza zawodowego są:

patriotyzm, męstwo, uczciwość, odpowiedzialność, sprawiedliwość,
prawdomówność i solidarność zawodowa

.

4. Żołnierz zawodowy otacza szczególną czcią godło, barwy

narodowe

i hymn państwowy. Jest wierny przysiędze wojskowej i sztandarowi.
Szanuje mundur wojskowy, który uosabia uświęcone tradycją
wartości oręża polskiego.

28

ŻOŁNIERZ ZAWODOWY W SŁUŻBIE

1. Jest gotów do spełniania obowiązków wobec Ojczyzny nawet za cenę

własnego życia.

2. Jest świadomy, że swoim postępowaniem zawsze reprezentuje

państwo

polskie i jego siły zbrojne.
3. Kształtuje pozytywne cechy charakteru i podnosi kwalifikacje

zawodowe.

4. W stosunku do przełożonych przejawia szacunek, szczerość oraz
gotowość do realizacji zadań.
5. Zawsze poczuwa się do odpowiedzialności za podjęte decyzje
i działania. Nie obarcza winą innych.
6. Jako przełożonego w każdej sytuacji obowiązuje go kultura

dowodzenia.

7. Rozkazy i polecenia zawsze podporządkowuje dobru służby.
Rozkaz wydany z innych pobudek jest nieetyczny.
8. W relacjach z podwładnymi i współpracownikami wyraża szacunek dla
drugiego człowieka i jego godności osobistej, kieruje się poczuciem
sprawiedliwości oraz dąży do umacniania więzi koleżeńskich.

ŻOŁNIERZ ZAWODOWY W SŁUŻBIE

1. Jest gotów do spełniania obowiązków wobec Ojczyzny nawet za cenę

własnego życia.

2. Jest świadomy, że swoim postępowaniem zawsze reprezentuje

państwo

polskie i jego siły zbrojne.
3. Kształtuje pozytywne cechy charakteru i podnosi kwalifikacje

zawodowe.

4. W stosunku do przełożonych przejawia szacunek, szczerość oraz
gotowość do realizacji zadań.
5. Zawsze poczuwa się do odpowiedzialności za podjęte decyzje
i działania. Nie obarcza winą innych.
6. Jako przełożonego w każdej sytuacji obowiązuje go kultura

dowodzenia.

7. Rozkazy i polecenia zawsze podporządkowuje dobru służby.
Rozkaz wydany z innych pobudek jest nieetyczny.
8. W relacjach z podwładnymi i współpracownikami wyraża szacunek dla
drugiego człowieka i jego godności osobistej, kieruje się poczuciem
sprawiedliwości oraz dąży do umacniania więzi koleżeńskich.

29

ŻOŁNIERZ ZAWODOWY W SYTUACJACH BOJOWYCH

1. W sytuacjach bojowych postępuje zgodnie z normami
międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.
2. Na polu walki cechuje go męstwo, odwaga i roztropność.
Swoją postawą daje przykład innym żołnierzom.
3. Wykazuje szczególną troskę o współtowarzyszy broni, a w

sytuacjach

zagrożenia życia jest gotów do niesienia im pomocy.
4. W postępowaniu z jeńcami wojennymi i ludnością cywilną kieruje

się

zasadami humanitaryzmu i poszanowania wartości życia człowieka.
5. W niewoli zachowuje się godnie i dochowuje wierności przysiędze
wojskowej. Nie podejmuje i nie uczestniczy w działaniach, mogących
szkodzić Ojczyźnie i współtowarzyszom broni.

ŻOŁNIERZ ZAWODOWY W SYTUACJACH BOJOWYCH

1. W sytuacjach bojowych postępuje zgodnie z normami
międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.
2. Na polu walki cechuje go męstwo, odwaga i roztropność.
Swoją postawą daje przykład innym żołnierzom.
3. Wykazuje szczególną troskę o współtowarzyszy broni, a w

sytuacjach

zagrożenia życia jest gotów do niesienia im pomocy.
4. W postępowaniu z jeńcami wojennymi i ludnością cywilną kieruje

się

zasadami humanitaryzmu i poszanowania wartości życia człowieka.
5. W niewoli zachowuje się godnie i dochowuje wierności przysiędze
wojskowej. Nie podejmuje i nie uczestniczy w działaniach, mogących
szkodzić Ojczyźnie i współtowarzyszom broni.

30

•

Pierwszeństwo władz cywilnych w strukturze władzy było jedną z naczelnych

zasad państwa rzymskiego. Zasada zachowała do dnia dzisiejszego swoją

ważność i współcześnie stanowi kanon państwa demokratycznego.

•

Potrzeba cywilnej kontroli nad siłami zbrojnymi wynika z kilku przesłanek.

Główna tkwi w podstawowych relacjach zachodzących pomiędzy podmiotem

i przedmiotem, podmiotem działań i instrumentami tych działań. Podmiotem

w danych relacjach jest z reguły państwo prowadzące określoną politykę; siły

zbrojne są przedmiotem, instrumentem służącym realizacji polityki. Mają w

tym układzie spełniać właściwą sobie funkcję instrumentu polityki.

•

Potrzeba kontroli wynika także ze szczególnych właściwości armii i

związanych z tym czynników ryzyka. Wojsko bowiem przedstawia siłę, która

niekontrolowana może zagrozić władzy politycznej, innym elementom

struktury państwa czy wręcz społeczeństwu.

•

Pierwszeństwo władz cywilnych w strukturze władzy było jedną z naczelnych

zasad państwa rzymskiego. Zasada zachowała do dnia dzisiejszego swoją

ważność i współcześnie stanowi kanon państwa demokratycznego.

•

Potrzeba cywilnej kontroli nad siłami zbrojnymi wynika z kilku przesłanek.

Główna tkwi w podstawowych relacjach zachodzących pomiędzy podmiotem

i przedmiotem, podmiotem działań i instrumentami tych działań. Podmiotem

w danych relacjach jest z reguły państwo prowadzące określoną politykę;

siły

zbrojne są przedmiotem, instrumentem służącym realizacji polityki

. Mają w

tym układzie spełniać właściwą sobie funkcję instrumentu polityki.

•

Potrzeba kontroli wynika także ze szczególnych właściwości armii i

związanych z tym czynników ryzyka. Wojsko bowiem przedstawia siłę, która

niekontrolowana może zagrozić władzy politycznej, innym elementom

struktury państwa czy wręcz społeczeństwu.

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)

31

•

Siły zbrojne wyróżniają się jako instytucja bardzo wysoką

sprawnością, której towarzyszy bądź może towarzyszyć

ryzyko niekontrolowanego wykorzystania swoich atutów.

•

To autonomiczna grupa społeczna podatna na izolowanie

się, mająca silne poczucie własnej misji, wysoko ceniąca

swój wizerunek i prestiż. Wojskowi posiadają swoje

utrwalone tradycją zasady, normy postępowania, kodeks

honorowy. Przejawiają też większe znaczenie uczuleniu na

zagrożenia. W przypadku wojskowych można wręcz mówić

o specyficznym duchu wojska, wartości silnie tę

społeczność spajającej.

•

Wojsko postrzegane jest jako zbiurokratyzowana, ściśle

zhierarchizowana instytucja cechująca się wysoką, opartą

na szczególnych środkach i metodach dyscypliną. Ta

właściwość wydatnie zabezpiecza struktury wojskowe przed

ingerencją z zewnątrz.

•

Siły zbrojne wyróżniają się jako instytucja bardzo wysoką

sprawnością, której towarzyszy bądź może towarzyszyć

ryzyko niekontrolowanego wykorzystania swoich atutów.

•

To autonomiczna grupa społeczna podatna na izolowanie

się, mająca silne poczucie własnej misji, wysoko ceniąca

swój wizerunek i prestiż. Wojskowi posiadają swoje

utrwalone tradycją zasady, normy postępowania, kodeks

honorowy. Przejawiają też większe znaczenie uczuleniu na

zagrożenia. W przypadku wojskowych można wręcz mówić

o specyficznym duchu wojska, wartości silnie tę

społeczność spajającej.

•

Wojsko postrzegane jest jako zbiurokratyzowana, ściśle

zhierarchizowana instytucja cechująca się wysoką, opartą

na szczególnych środkach i metodach dyscypliną. Ta

właściwość wydatnie zabezpiecza struktury wojskowe przed

ingerencją z zewnątrz.

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)

32

•

Obawy przed władzą autorytarną mającą oparcie na sile

wojska, przed niekonstytucyjnym wykorzystaniem tej władzy

prze wojskowych mają swoje uzasadnienie w

doświadczeniach historycznych. Armia bowiem w określonych

warunkach przejawiała inklinacje do przyjmowania roli

arbitra, a niekiedy porządkującego państwo dyktatora. Te role

są nie do zaakceptowania w państwie demokratycznym.

•

Ustanowienie pełnej, skutecznej kontroli nad siłami zbrojnymi

przez władzę cywilną traktuje się współcześnie jako kanon,

nieodzowny warunek funkcjonowania demokratycznego

państwa.

•

W demokratycznym państwie siły zbrojne mają za zadanie

zapewnić bezpieczeństwo, a nie określać, jakie ma być

państwo, ani decydować, jakie one same mają być.

•

W warunkach akcesyjnych przystąpienia Polski do NATO na

pierwszym planie znalazły się wymagania dotyczące

stworzenia demokratycznej kontroli nad armią.

•

Obawy przed władzą autorytarną mającą oparcie na sile

wojska, przed niekonstytucyjnym wykorzystaniem tej władzy

prze wojskowych mają swoje uzasadnienie w

doświadczeniach historycznych. Armia bowiem w określonych

warunkach przejawiała inklinacje do przyjmowania roli

arbitra, a niekiedy porządkującego państwo dyktatora. Te role

są nie do zaakceptowania w państwie demokratycznym.

•

Ustanowienie pełnej, skutecznej kontroli nad siłami zbrojnymi

przez władzę cywilną traktuje się współcześnie jako kanon,

nieodzowny warunek funkcjonowania demokratycznego

państwa.

•

W demokratycznym państwie siły zbrojne mają za zadanie

zapewnić bezpieczeństwo, a nie określać, jakie ma być

państwo, ani decydować, jakie one same mają być.

•

W warunkach akcesyjnych przystąpienia Polski do NATO na

pierwszym planie znalazły się wymagania dotyczące

stworzenia demokratycznej kontroli nad armią.

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)

33

•

Współczesne metody kontroli opierają się na koncepcji
demokracji pośredniej. Istnieje nadrzędność suwerennych
organów cywilnych państwa wobec całego aparatu
kształtującego politykę bezpieczeństwa i obronności.
Kierownictwo sił zbrojnych traktuje się jako cześć tego aparatu.

•

Władze cywilne rozstrzygają o założeniach polityki
bezpieczeństwa i obronności państwa.

•

Ustalają wysokość wydatków obronnych (w tym wojskowych).

•

Ustalają liczebność sił zbrojnych, ich skład, podstawowe zasady
organizacji i funkcjonowania.

•

Obszarem działalności władzy cywilnej jest polityka wojskowa.

•

Współczesne metody kontroli opierają się na koncepcji
demokracji pośredniej. Istnieje nadrzędność suwerennych
organów cywilnych państwa wobec całego aparatu
kształtującego politykę bezpieczeństwa i obronności.
Kierownictwo sił zbrojnych traktuje się jako cześć tego aparatu.

•

Władze cywilne rozstrzygają o założeniach polityki
bezpieczeństwa i obronności państwa.

•

Ustalają wysokość wydatków obronnych (w tym wojskowych).

•

Ustalają liczebność sił zbrojnych, ich skład, podstawowe zasady
organizacji i funkcjonowania.

•

Obszarem działalności władzy cywilnej jest polityka wojskowa.

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)

34

•

Sprawowanie działań kontrolnych nad siłami zbrojnymi

realizuje się w demokracjach poprzez konkretne instytucje

przy zachowaniu klasycznego trójpodziału władzy.

•

Parlament - władza ustawodawcza (stanowi prawo dotyczące

obronności i wojskowości, bada i akceptuje bądź nie politykę

obronną, strategię, założenia doktryny, czasem posiada

uprawnienia akceptacji na kluczowe stanowiska w armii,

stanowi budżet obronny);

•

Władza wykonawcza (prezydent, rząd) – sprawuje bezpośredni

nadzór nad siłami zbrojnymi. Uprawia politykę obronną, ustala

strategię, doktrynę obronną, zarządza obronnością,

bezpośrednio nadzoruje armię, kieruje choć nie dowodzi

siłami zbrojnymi.

•

Sprawowanie działań kontrolnych nad siłami zbrojnymi

realizuje się w demokracjach poprzez konkretne instytucje

przy zachowaniu klasycznego trójpodziału władzy.

•

Parlament - władza ustawodawcza (stanowi prawo dotyczące

obronności i wojskowości, bada i akceptuje bądź nie politykę

obronną, strategię, założenia doktryny, czasem posiada

uprawnienia akceptacji na kluczowe stanowiska w armii,

stanowi budżet obronny);

•

Władza wykonawcza (prezydent, rząd) – sprawuje bezpośredni

nadzór nad siłami zbrojnymi. Uprawia politykę obronną, ustala

strategię, doktrynę obronną, zarządza obronnością,

bezpośrednio nadzoruje armię, kieruje choć nie dowodzi

siłami zbrojnymi.

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)

35

•

Władza sądownicza – prokuratura i sąd zachowuje

wyodrębnioną ale zarazem integralna część państwowych

struktur sprawiedliwości. Kompetencje dotyczą osób

wojskowych w sprawach związanych ze służbą oraz sprawach

związanych z obronnością państwa (podległość wojskowych

pod sądy cywilne)

•

Szczegółowe rozwiązania prawne w poszczególnych

państwach są dostosowywane do rozwiązań krajowych (rola

zwierzchnika sił zbrojnych, uprawnienia parlamentu,

neutralność polityczna wojska (apartyjność wojska)

ograniczenie udziału żołnierzy w życiu politycznym –

możliwość sprawowania określonych funkcji, przynależności

do organizacji i stowarzyszeń społecznych, tworzenia

własnych związków zawodowych – wariant niemiecki i

francuski, minister kieruje i nadzoruje wojsko, jasna linia

dowodzenia, zatwierdzanie budżetu i kontrola wydatków

przez parlament.

•

Władza sądownicza – prokuratura i sąd zachowuje

wyodrębnioną ale zarazem integralna część państwowych

struktur sprawiedliwości. Kompetencje dotyczą osób

wojskowych w sprawach związanych ze służbą oraz sprawach

związanych z obronnością państwa (podległość wojskowych

pod sądy cywilne)

•

Szczegółowe rozwiązania prawne w poszczególnych

państwach są dostosowywane do rozwiązań krajowych (rola

zwierzchnika sił zbrojnych, uprawnienia parlamentu,

neutralność polityczna wojska (apartyjność wojska)

ograniczenie udziału żołnierzy w życiu politycznym –

możliwość sprawowania określonych funkcji, przynależności

do organizacji i stowarzyszeń społecznych, tworzenia

własnych związków zawodowych –

wariant niemiecki i

francuski

, minister kieruje i nadzoruje wojsko, jasna linia

dowodzenia, zatwierdzanie budżetu i kontrola wydatków

przez parlament.

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)

36

•

Kontrola nad armią w państwach niedemokratycznych (wiele
reżimów powstało w wyniku przewrotów wojskowych),
upolitycznienie armii gwarancją jej podległości - Chiny,
Korea PŁn., armia jawi się w tych państwach jako gwarant
władzy;

•

Wojskowe zamachy stanu i dyktatury wojskowe (świadczą o
słabości państwa i jego struktur, niedorozwoju
gospodarczym, skłóceniu elit władzy, celem reakcyjnego
wojskowego zamachu stanu jest zwykle przezwyciężenie
kryzysu władz państwowych);

•

Sprawowanie władzy przez dyktatury wojskowe (system
polityczny, w którym armia otwarcie sprawuje władzę –
minimalizacja bądź likwidacja cywilnych organów
przedstawicielskich).

•

Kontrola nad armią w państwach niedemokratycznych (wiele
reżimów powstało w wyniku przewrotów wojskowych),
upolitycznienie armii gwarancją jej podległości - Chiny,
Korea PŁn., armia jawi się w tych państwach jako gwarant
władzy;

•

Wojskowe zamachy stanu i dyktatury wojskowe (świadczą o
słabości państwa i jego struktur, niedorozwoju
gospodarczym, skłóceniu elit władzy, celem reakcyjnego
wojskowego zamachu stanu jest zwykle przezwyciężenie
kryzysu władz państwowych);

•

Sprawowanie władzy przez dyktatury wojskowe (system
polityczny, w którym armia otwarcie sprawuje władzę –
minimalizacja bądź likwidacja cywilnych organów
przedstawicielskich).

Kontrola państwa nad armią

(cywilna kontrola)