Obrażenia kostno –

stawowe.

Unieruchamianie

złamań, zwichnięć,

skręceń – część I.

Po odbytych zajęciach
(cele):

1. Wymieni najczęstsze obrażeni

kostno – stawowe

2. Zna konsekwencje tych obrażeń i

dąży do zapobiegania im

3. Wymieni metody unieruchamiania w

zależności od uszkodzonej okolicy
ciała

Po odbytych zajęciach
(cele):

4.

Scharakteryzuje ogólne wytyczne do
postępowania z poszkodowanym w
przypadku obrażeń kostno – stawowych

5.

Zaopatruje poszkodowanego przejawiając
odpowiedzialność za jego zdrowie i życie

6.

Wykona unieruchomienie dowolnej części
ciała z zastosowaniem dostępnego
sprzętu i metod (grabie, deska
ortopedyczna, kołnierz, KED, szyny)

Definicje:

• Skręcenie: jest to zamknięte uszkodzenie stawu

spowodowane zbytnim jego naciągnięciem,

polegające na krótkotrwałym przemieszczeniu

powierzchni stawowych kości. Do skręcenia

najczęściej dochodzi na skutek gwałtownych,

nieprawidłowych ruchów w stawach.

• Zwichnięcie: jest to uszkodzenie stawu, w którym

powierzchnie stawowe trwale utraciły ze sobą

styczność. Rozdzielone elementy kostne w stawie

nie mogą powrócić samoistnie do prawidłowej

sytuacji anatomicznej.

• Złamanie: częściowe lub całkowite przerwanie

ciągłości kości

Podział skręceń ze względu na
rozległość uszkodzenia więzadeł:

• Skręcenie lekkie (I

o

) – niewielka tkliwość,

nieduży obrzęk, krwiak, upośledzenie
ruchomości bez ruchomości patologicznej

• Skręcenie średnie (II

o

) – powyższe objawy

bardziej nasilone z niewielką ruchomością
patologiczną

• Skręcenie ciężkie (III

o

) – znacznego stopnia

bolesność, znaczna niestabilność stawu,
nasilony obrzęk, rozległe krwiaki podskórne,
i bardzo duży krwiak śródstawowy

Objawy kliniczne
skręcenia:

• nagły, ostry, przeszywający ból, dość szybko

jednak ustępujący

• po kilkunastu minutach zaczyna narastać

obrzęk

• uczucie „ciężkości”, zaburzenia czucia
• zwiększanie obrzęku
• krwiaki podskórne i śródstawowe
• poszerzenie obrysów stawu
• pojawienie się w zależności od stopnia

ruchomości patologicznej

Postępowanie:

• zastosowanie okładów (altacet,

lioton, hot cold pack)

• Uniesienie kończyny
• unieruchomienie kończyny
• Analgezja (paracetamol, ketonal,

morfina)

• Nie wolno poruszać stawu

i próbować go nastawiać!

Rodzaje zwichnięć:

• Ze względu na stan powłok:

– zamknięte – bez przerwania ciągłości powłok
– otwarte – z przerwaniem ciągłości powłok

• Ze względu na stosunek powierzchni

stawowych do siebie:

– całkowite – występuje zupełny brak łączności

powierzchni stawowych

– częściowe– pośredni brak łączności powierzchni

stawowych – nadwichnięcie

– Brzeżne – łączności powierzchni stawowych

dotyczy jedynie ich brzegów

Objawy zwichnięcia:

• Ograniczenie funkcji lub jej zniesienie
• Ból samoistny, palpacyjny i uciskowy oraz przy

próbie ruchu

• Zniekształcenie obrysów okolicy zwichnięcia
• Obrzęk
• Krwiaki podskórne, sródstawowe, śródmięśniowe
• Zaburzenia czucia i/ lub ruchu lub ich zniesienie
• Zaburzenia siły mięśni
• Zaburzenia ukrwienia i unerwienia

w odcinkach dalszych kończyny

Postępowanie:

• zastosowanie okładów (altacet, lioton, hot

cold pack)

• Pozostaw staw w przymusowej pozycji, jaką

sobie ustalił sam poszkodowany

• W przypadku rany, krwawienia, krwotoku

odpowiednie zabezpieczenie

• unieruchomienie kończyny
• Analgezja (paracetamol, ketonal, morfina)
• Nie wolno poruszać stawu

i próbować go nastawiać!

Podział złamań:

• Ze względu na stan powłok:

– zamknięte – bez przerwania ciągłości powłok
– otwarte – z przerwaniem ciągłości powłok

• Ze względu na stosunek odłamów złamania

do siebie:

– bez przemieszczenia
– z przemieszczeniem bez skrócenia
– z przemieszczeniem i skróceniem

(zmiażdżeniem, odłamem pośrednim)

– wgłobienie

Podział złamań:

• Ze względu na przebieg linii złamania:

– niepełne (pęknięcie)
– poprzeczne
– podłużne
– skośne
– skośno – spiralne
– śrubowe
– wgłobienie
– zmiażdżenie
– kompresja

Podział złamań:

• Ze względu ilość odłamów:

– dwuodłamowe – złamania proste
– wieloodłamowe

• Ze względu rodzaj mechanizmu urazu:

– zgięciowe
– z przeprostu
– niepowikłane, bez uszkodzenia innych

narządów

– powikłane, z uszkodzeniem innych narządów

Objawy złamania:

• patologiczna ruchomość kości
•  trzeszczenie odłamów przy ucisku
•  nieprawidłowe ułożenie
•  w złamaniu otwartym widoczne odłamy

kostne

• ból
• obrzęk
• krwiak
• zaburzenia czucia i/ lub ruchu lub ich

zniesienie

Klasyfikacja złamań
otwartych (według
Gustillo)

• Typ I złamanie otwarte, w którym

rana ma mniej niż 1 cm

• Typ II złamanie otwarte, w którym

rana ma więcej niż 1 cm ale nie
jest związana z rozległym
uszkodzeniem tkanek miękkich,
utratą tkanek czy raną płatową

• Typ III A złamanie otwarte z dobrym

pokryciem rany kości tkanki miękkiej
mimo rozległego ich uszkodzenia, lub
każde złamanie wynikające z urazu o
dużej energii albo roztrzaskanie kości
niezależnie od wielkości rany

• Typ III B złamanie otwarte z rozległa

utratą tkanek miękkich ze zdarciem
okostnej i uwidocznieniem kości

• Typ III C złamanie otwarte z

uszkodzeniem naczyń wymagających
naprawy

Postępowanie:

• zastosowanie okładów (altacet, lioton, hot

cold pack)

• Pozostaw kończynę w przymusowej pozycji,

jaką sobie ustalił sam poszkodowany

• W przypadku rany, krwawienia, krwotoku

odpowiednie zabezpieczenie

• Unieruchomienie kończyny
• Analgezja (paracetamol, ketonal, morfina)
• Nie wolno poruszać kończyny

i próbować go nastawiać!

Złamanie proste kości

łokciowej

Złamanie proste kości udowej

Złamanie skośne kości

ramienia

Złamanie skośne kości

udowej

Złamanie włosowate kości

śródręcza

Złamanie z

rozerwaniem kości

przedramienia

Złamanie spiralne

/zwichnięcie

przedramienia

Złamanie otwarte typ

IIIc z

rozkawałkowaniem

kończyny dolnej

Inne ułożenie

Obraz RTG

Otwarte złamanie

kostki typ II

Złamanie otwarte

przedramienia typ III b

Otwarte złamanie czaszki

typ IIIb

Zasady unieruchamiania:

1. Uwidocznić uszkodzoną kończynę. Odzież

należy przeciąć i zdjąć, a nie zsuwać. Wyjątek
stanowi izolowane uszkodzenie, które nie
utrudnia utrzymania unieruchomienia
podczas rozbierania chorego.

2. Przed podjęciem jakiegokolwiek działania

sprawdzić dystalnie tętno i czucie. W miarę
możliwości należy sprawdzić zachowanie
ruchów obwodowej części kończyny. Miejsce
badania tętna można zaznaczyć długopisem.

Zasady unieruchamiania:

3. Jeśli kończyna jest ustawiona kątowo i nie wyczuwa

się tętna na obwodzie należy zastosować delikatny
wyciąg, próbując ją wyprostować. Siła ciągnąca nie
powinna przekraczać 5 kg. Jeśli napotyka się opór,
unieruchomić kończynę w pozycji kątowej (w jakiej
się ją zastało). Podczas próby nastawienia kończyny
do pozycji osiowej należy postępować bardzo
delikatnie. Bardzo łatwo można doprowadzić do
przerwania ściany naczynia czy zaburzeń ukrwienia
większego nerwu. Jeśli centrum urazowe znajduje
się w niewielkiej odległości od miejsca wypadku,
kończynę należy unieruchomić w pozycji, w jakiej się
ją zastało.

Zasady unieruchamiania:

4. Na otwarte rany przed unieruchomieniem założyć

jałowy opatrunek. Szynę unieruchamiającą zakłada się
po stronie przeciwnej do rany, aby uniknąć ryzyka
martwicy skóry spowodowanej uciskiem.

5. Unieruchomienie zakładamy zgodnie z zasadami Pott’a:

– w przypadku złamania kości długiej, należy

zastosować unieruchomienie obejmujące złamaną
kość oraz dwa sąsiadujące stawy (nie dotyczy kości
udowej, ze względu na przebieg tętnicy udowej -
należy unieruchomić całą kończynę)

– w przypadku urazu w obrębie stawu unieruchomienie

musi obejmować staw i dwie sąsiednie kości, które go
tworzą

Zasady unieruchamiania:

6. Należy obficie wyłożyć szynę watą. Jest to szczególnie ważne,

jeśli współistnieją obrażenia skóry lub stwierdza się ucisk
złamanych fragmentów kostnych od wewnątrz na
nieuszkodzoną skórę.

7. Nie należy próbować umieścić z powrotem pod skórą

wystających fragmentów kostnych. Jeśli fragment kostny
schowa się pod skórę podczas stosowania wyciągu, nie należy
zwiększać siły wyciągu. Oczywiście nie wolno również starać
się wyciągać go z powrotem na zewnątrz, należy jednak
powiadomić lekarza w szpitalu, że kości znajdowały się na
zewnątrz. Fragmenty kostne przed założeniem
pneumaatycznej szyny unieruchamiającej należy dokładnie
obłożyć opatrunkiem. Późniejsze gojenie złamania przebiega
lepiej, jeśli zachowa się wilgotność wystających fragmentów
kostnych podczas długiego transportu.

Zasady unieruchamiania:

8. W przypadku zagrożenia życia

złamanie należy stabilizować
podczas transportu. U chorego w
stanie stabilnym wszystkie złamania
trzeba unieruchomić przed
przeniesieniem do karetki.

9. W przypadku wątpliwości należy

unieruchomić kończynę.

Rodzaje unieruchomień:

• Sztywna szyna - szyny wykonane są

z różnych materiałów, takich jak
twardy plastik (Samsplint) , metal
(szyna Kramera), drewno. Do szyn
twardych zalicza się także szynę
próżniową, usztywniającą się w
wyniku wypompowania z niej
powietrza.

Rodzaje unieruchomień

• Unieruchomienia miękkie - szyny powietrzne

(podudzie, przedramie). Nie wolno ich zakładać na
złamania, w których kończyna ustawiona jest pod
kątem, ponieważ wywierają siłę prostującą kończynę.
Uniemożliwia badanie tętna na kończynie, często
przywierają do skóry i powodują ból podczas
zdejmowania. Poduszki z powodzeniem można
stosować do unieruchamiania złamań kostek i stopy.
Temblaka używa się również do unieruchamiania
kończyny w przypadku złamań obojczyka, barku,
ramienia, łokcia i czasami przedramienia. Ścianę
klatki piersiowej traktuje się jak twarde podłoże i
względem niej unieruchamia się kończynę

.

Rodzaje unieruchomień

• Szyna wyciągowa - jest to urządzenie do

unieruchamiania złamań kości udowej.
Utrzymuje złamaną kość nieruchomo poprzez
przyłożenie siły ciągnącej do kostek uszkodzonej
kończyny, opierając się o kość kulszową i
pachwinę. Taka stała siła ciągnąca zapobiega
skurczowi bardzo silnych mięśni uda

• Rodzaje:

– Szyna Thomasa
– Szyna Hare’ a
– Szyna Sagera

Zakładanie szyny Hare’a:

1. Ułożyć chorego na noszach.
2. Podtrzymać uszkodzona kończynę rękami utrzymując

delikatny wyciąg osiowy za uszkodzoną kończynę. W
tym czasie druga osoba przecina ubranie zdejmuje but i
skarpetę w celu zbadania tętna i czucia na stopie.

3. Ustawić odpowiednią długość szyny, używając zdrowej

kończyny jako wzorca.

4. Ułożyć szynę pod uszkodzoną kończyną. Kołnierz szyny

układa się na dole, a krótszą część szyny po
wewnętrznej stronie kończyny. Następnie podsuwa się
delikatnie kołnierz pod biodro i opiera o guz kulszowy.

5. Założyć dwie taśmy mocujące powyżej i dwie poniżej

kolana.

Zakładanie szyny Hare’a:

6. Założyć podpórkę piętową.
7. Założyć górny pasek.
8. Założyć wyłożoną watą część kostkową.
9. Cały czas utrzymywać delikatny ręczny wyciąg.
10.Przymocować część kostkową szyny do kołowrotka

wyciągowego za pomocą haka

11.Obracając koło zapadkowe, zastosować odpowiedniej siły

wyciąg kończyny.

12.Zwolnić wyciąg ręczny i ponownie zbadać tętno i czucie na

kończynie.

13.Zapiąć na rzepy pasy mocujące.
14.W celu zwolnienia wyciągu należy pociągnąć na zewnątrz

dźwignię zapadni, a następnie powoli przekręcić.

Zakładanie szyny Sagera:

1. Ułożyć chorego na noszach.
2. Podtrzymać uszkodzona kończynę rękami utrzymując

delikatny wyciąg osiowy za uszkodzoną kończynę. W tym
czasie druga osoba przecina ubranie zdejmuje but i
skarpetę w celu zbadania tętna i czucia na stopie.

3. Ustawić odpowiednią długość szyny, używając zdrowej

kończyny jako wzorca.

4. Położyć szynę po wewnętrzne stronie uszkodzonej

kończyny, delikatnie układając poprzeczkę z poduszką w
pachwinie. Można również ułożyć szynę po zewnętrznej
stronie kończyny, zakładając taśmę w celu podparcia
wyciągu za ramię kości łonowej. Należy zwracać baczną
uwagę na narządy płciowe chorego, aby nie uszkodzić ich
poprzeczką lub taśmą

Zakładanie szyny Sagera:

5. Zamocować część kostkową, cały czas

utrzymując delikatny ręczny wyciąg za stopę.

6. Rozciągnąć szynę, aż do uzyskania

odpowiedniego wyciągu. Założyć górny pasek.

7. Zwolnić wyciąg ręczny i ponownie zbadać tętno

i czucie na kończynie.

8. Zapiąć na rzepy pasy mocujące.
9. Założyć elastyczne taśmy poniżej i powyżej

kolana.

Zespół ciasnoty przedziałów
powięziowych:

• Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych jest

stanem klinicznym, w którym dochodzi do
upośledzenia krążenia oraz zaburzenia funkcji
tkanek w zamkniętej przestrzeni powięziowej,
wskutek zwiększenia ciśnienia w jej obrębie.

• Przedział składa się z mięśni i struktur nerwowo-

naczyniowych, otoczonych zbitą włóknistą tkanką
łączną (powięzią).

• Zwiększenie ciśnienia w granicach tej zamkniętej,

sztywnej przestrzeni upośledza przepływ krwi i
czynność nerwów; gdy ciśnienie się nie obniża,
dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia.

Zespół ciasnoty przedziałów
powięziowych:

• Do zespołu ciasnoty może dojść wskutek zbyt ciasno

założonego opatrunku lub zwężającego przestrzeń zeszycia
ubytków powięziowych, jak też w wyniku zwiększenia
objętości przedziału z powodu krwawienia, przerostu mięśni,
zwiększonej przepuszczalności naczyń włosowatych (uraz) i
zwiększonego ciśnienia włośniczkowego.

• Przyczyny:

– powikłania złamań otwartych i zamkniętych (zwłaszcza

trzonu kości piszczelowej oraz nadkłykciowe złamania
kości ramiennej u dzieci),

– uszkodzenie tętnic,

– ukąszenia,

– oparzenia,

– rany postrzałowe

– śródkostne podanie płynów u dzieci

Zespół ciasnoty przedziałów
powięziowych:

• W przypadku całkowi tego niedokrwienia trwającego do 4

godzin, zmiany w mięśniu szkieletowym są odwracalne;
niedokrwienie trwające 8 godzin powoduje powstanie trwałych
zmian.

• Objawy - reguła pięciu „P„

– Pain – ból
– Paresthesia – zaburzenia czucia
– Pallor – bladość
– Paralysis – paraliż
– Pulselessness – brak tętna

• W ostrych przypadkach leczeniem z wyboru jest przecięcie

powięzi zajętego przedziału.

• Miejscami, w których najczęściej rozwija się zespół przedziału,

są: goleń, przedramię, stopa i ręka.

Literatura:

• J. E. Campbell – Basic Trauma Life Support dla

paramedyków i ratowników medycznych. MP. Kraków
2006

• E. E. Kessler – Opatrunki. U&P. Wrocław 1999
• J. Jakubaszko – ABC postępowania w urazach. Górnicki

Wyd. Med. Wrocław 2003

• J. Jakubaszko – Ratownik medyczny. Górnicki Wyd. Med.

Wrocław 2003

• F. V. Aluisio – Ortopedia. U&P. Wrocław 2000
• J. Fibak – Chirurgia repetytorium. Wyd. Lek. PZWL.

Warszawa 2008

• J. Kiwerski – Rehabilitacja medyczna. Wyd. Lek. PZWL.

Warszawa 2006