Pobierz cały dokument

Rozmiar 289,5 KB

Psychologiczne problemy katastrof

PSYCHOLOGICZNE

PROBLEMY KATASTROF,

SYTUACJI TRUDNYCH

I STRESU BOJOWEGO

mgr Agata Orzechowska

Klinika Psychiatrii Dorosłych

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

SYLABUS

Pojęcie i koncepcje stresu.

Stres a choroba.

Pojęcie kryzysu i aspekty psychologiczne
reakcji kryzysowych.

Problemy psychologiczne i
psychopatologiczne ofiar nagłych zdarzeń i
katastrof.

Główne stresory występujące w misjach
wojskowych i podstawowe sposoby
przeciwdziałania im.

Dynamika rozwoju sytuacji psychologicznej w
czasie przygotowań, pobytu i po powrocie z
misji wojskowej.

*STRES*



POJĘCIE NAUKOWE (zjawisko
biologiczne, psychologiczne, społeczne)



POJĘCIE POTOCZNE (opisujące nasze
doświadczenia i przeżycia)



stres jest „konstruktem” odnoszącym
się do syntezy kilku elementów
wchodzących ze sobą w interakcję

INTERAKCYJNY MODEL

STRESU

STRESOR

OCENA

POZNAWCZA

ZASOBY

ODPORNOŚCI

NA STRES

REAKCJA

KRÓTKOTRWAŁA

EUSTRES

DYSTRES

EFEKTY

NEUTRALNE

WTÓRNA

PIERWOTN

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE

STRESU



STRES JAKO BODZIEC, sytuacja lub

wydarzenie zewnętrzne o określonych

właściwościach.

Jest to taka zmiana w otoczeniu, która u

przeciętnego człowieka wywołuje wysoki

stopień napięcia emocjonalnego i

przeszkadza w normalnym toku

reagowania.

Przedstawiciele: Janis, Holmes i Rahe,

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE

STRESU



STRES JAKO REAKCJA wewnętrzna człowieka

w postaci objawów fizjologicznych

i emocjonalnych (Selye, Cannon)



Hans Selye – stres to niespecyficzna

reakcja organizmu, powstająca w

odpowiedzi na działanie bodźców

szkodliwych (stresorów), zwana Ogólnym

Zespołem Adaptacyjnym (GAS).
Zespół ten przebiega w trzech kolejnych

stadiach:

stadium reakcji alarmowej

stadium odporności

stadium wyczerpania

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE

STRESU



STRES JAKO RELACJA między czynnikami
zewnętrznymi a właściwościami człowieka.
Brak równowagi pomiędzy wymaganiami a
możliwościami ich spełnienia przez
jednostkę. Sytuacja przestaje być normalna i
staje się trudna, gdy dochodzi do naruszenia
równowagi między możliwościami jednostki a
zadaniami, czynnościami i warunkami ich
wykonywania
Przedstawiciele: Tomaszewski, Reykowski,
Strelau

Teoria zachowania zasobów



Stevan Hobfoll przyjął zasadę, że ogólnym

celem ludzkiej aktywności jest

uzyskiwanie, utrzymywanie i ochrona

cenionych obiektów, określanych jako

ZASOBY.



4 rodzaje zasobów:

przedmioty (mieszkanie, samochód)

warunki (praca, małżeństwo)

zasoby osobiste (umiejętności

interpersonalne)

zasoby energetyczne (pieniądze, wiedza)

Teoria zachowania zasobów



STRES PSYCHOLOGICZNY

to reakcja wobec otoczenia, w którym

istnieje zagrożenie utratą zasobów,
utrata zasobów, brak wzrostu zasobów
następujący po ich zainwestowaniu.

Najbardziej dotkliwym źródłem stresu jest

utrata zasobów.

ZASOBY RADZENIA SOBIE

ZE STRESEM

......

pewne czynniki, które ułatwiają człowiekowi

radzenie sobie ze stresem; są to czynniki

biologiczne, psychologiczne, społeczne

traktowane jako mediatory w przebiegu

doświadczania stresu i radzenia sobie z nim.

.......to wszystko, co jednostka włącza w proces

radzenia sobie ze stresem.

......to złożony układ osobowościowych,

nastawieniowych i poznawczych czynników,

które stanowią część psychologiczną kontekstu

radzenia sobie.

ZASOBY RADZENIA SOBIE

ZE STRESEM



ZEWNĘTRZNE:



dziedzictwo kulturowe



religia



tradycja



środowisko fizyczne



środowisko biologiczne



najbliższe otoczenie społeczne –
wsparcie społeczne



dostępność określonych dóbr o
charakterze użytkowym

ZASOBY RADZENIA SOBIE

ZE STRESEM



WEWNĘTRZNE



właściwości funkcjonowania
biologicznego organizmu – odporność
immunologiczna



właściwości i funkcjonowanie
psychologiczne



właściwości biologiczne i psychologiczne
w zadaniach i warunkach społecznych-
wygląd zewnętrzny i temperament

ZASOBY JAKO WZGLĘDNIE

TRWAŁE CECHY CZŁOWIEKA



zdolność dostrzegania i korzystania ze wsparcia
społecznego



poczucie kontroli osobistej nad zdarzeniami



poczucie skuteczności



umiarkowana i lekko zawyżona samoocena



umiarkowany i lekko zawyżony poziom optymizmu



poczucie koherencji



zdolność odnalezienia sensu w kryzysie



posiadanie zainteresowań



zaangażowanie w działanie



umiejętność swobodnego wyrażania uczuć



poczucie humoru i asertywność

STRES A CHOROBA



STRES NA STAN ZDROWIA
ODDZIAŁYWUJE POPRZEZ:

drogą bezpośrednią poprzez osie stresu
(psychofizyczna natura stresu: oś
neuronalna, endokrynologiczna, oś
autonomicznego układu nerwowego),

drogą pośrednią poprzez określone
zachowania ryzykowne, np.: palenie,
picie alkoholu, złe odżywianie

STRES A CHOROBA



CHOROBY, W KTÓRYCH DOPATRUJE SIĘ
UDZIAŁU STRESU:

Układ pokarmowy: choroba wrzodowa
żołądka i dwunastnicy, zespół jelita
drażliwego, choroba refluksowa, dyspepsja.

Układ krążenia: nadciśnienie tętnicze,
choroba niedokrwienna serca (Wzór
Zachowania A), migreny.

Układ oddechowy: alergia, astma
oskrzelowa, hiperwenylacja.

STRES A CHOROBA

Choroby skóry: wypryski, egzemy,
trądzik, łuszczyca, pokrzywka.

Układ immunologiczny: stres
powoduje zmniejszenie aktywności tego
układu i tym samym obniżenie
odporności, choroby nowotworowe.

Procesy poznawcze: zaburzenia
funkcjonowania uwagi, pamięci,
spostrzegania i myślenia.

STRES A CHOROBA

Oprócz stresu na pojawienie się

choroby wpływ mają: czynniki
genetyczne, psychologiczne,
środowiskowe
i słabość danego narządu.

Pojawienie się „prekursorów” choroby

może w konsekwencji skończyć się
chorobą, ale nie musi!

RODZAJE STRESORÓW

LAZARUS I COHEN (1977)
wyróżnili 3 kategorie stresorów:

Kataklizmy – wypadki zdarzające się kilku

osobom lub całym społecznościom

jednocześnie, wymagające ogromnych

wysiłków dla poradzenia sobie ze stresem

(klęski żywiołowe, wojny, powodzie).

Stresory osobiste – zdarzenia dotyczące

poszczególnych osób, niekoniecznie

nieprzewidywalne, wywierające silny wpływ

i wymagające ogromnych wysiłków dla

poradzenia sobie ze stresem (niezdanie

egzaminu, utrata pracy, rozwód).

RODZAJE STRESORÓW

3. Stresory drugoplanowe – to codzienne

kłopoty życiowe, z którymi boryka się
każdy człowiek. Pozornie błahe
problemy, ze względu na swoją
uporczywość są irytujące
i stresujące (hałas w miejscu pracy,
słabe oświetlenie, wysokie wymagania
przełożonego).



KRYZYS I REAKCJA KRYZYSOWA to stan, w którym
człowiek znajduje się w sytuacji znacznego obciążenia
psychicznego, na skutek nagłych wydarzeń i grozi to
załamaniem się mechanizmów regulacji (względnej
równowagi) między obciążeniem a indywidualną
wytrzymałością.



KRYTYCZNE WYDARZENIE – wzajemne
oddziaływanie na siebie elementów otoczenia i
podmiotu powodujące taki stan niezrównoważenia,
który wymaga dokonania zmian. Ten stan zakłócenia
równowagi jest stanem kryzysu – momentem
zwrotnym, w którym istnieje zasadnicza dysproporcja
pomiędzy możliwościami, potrzebami i zachowaniem
podmiotu, a wymaganiami obiektywnymi.

KRYZYS jako stan psychiki cechuje

się skrajnym pobudzeniem,

napięciem

i różnymi negatywnymi emocjami,

wśród których dominuje strach,

czasem przerażenie i bezradność,

ze względu na brak kompetencji i

obawę o utratę integralności

własnej tożsamości.

SKUTKI REAKCJI

KRYZYSOWEJ



Wydarzenie krytyczne niesie ze sobą podwyższone
ryzyko patologii – osłabienie zdrowia związane
z obniżeniem wydajności, osłabieniem zasobów
adaptacyjnych i dekompensacją osobowości. Ryzyko
negatywnych konsekwencji jest tym większe:

a) im bardziej uszkadzające jest doświadczane

wydarzenie

b) im więcej sfer życia ono dotyczy
c) w jakim stopniu ogranicza działanie podmiotu
d) jak bardzo ograniczone są zasoby poradzenia sobie

z kryzysem.

PRZEJAWY KRYZYSU



UCZUCIA I REAKCJE EMOCJONALNE



PROCESY POZNAWCZE



OBJAWY FIZJOLOGICZNE



ZACHOWANIE WYNIKAJACE Z
NAPIĘCIA

POCZĄTEK BADAŃ

Psychologowie i psychiatrzy od dawna

stwierdzali, że w wyniku doznanego

urazu u ofiar katastrof występują

symptomy lęku, natrętnych wspomnień

i innych objawów zaburzeń

psychicznych. Jednak dopiero po

I i II wojnie światowej zwrócono uwagę

na to, że zaburzenia powstające w

wyniku skrajnych stresorów

charakteryzują się pewna specyfiką.

STRES BOJOWY

Służba wojskowa jest szczególnego rodzaju

sprawdzianem psychofizycznej sprawności

i wydolności osób powołanych do jej pełnienia.

Sprostanie zadaniom tej służby wymaga od

żołnierzy odpowiednio wysokich zdolności

przystosowawczych zależnych od odpowiednio

ukształtowanej osobowości i właściwej

motywacji. Niezależnie od systemu poboru,

selekcji i doboru do służby, środowisko

wojskowe nie jest wolne od różnorodnych

problemów związanych z zachorowalnością

żołnierzy.

ZDROWIE PSYCHICZNE

ŻOŁNIERZY - historia



Antoni Schneeberger – szwajcarski

lekarz

i przyrodnik wydał pierwszą pracę

dotyczącą problematyki psychologiczno

– psychiatrycznej w wojsku:

„Księga o zachowaniu dobrego zdrowia

żołnierzy” (1564) - zawierająca porady

dla dowódców dotyczące

przeciwdziałaniu skutkom wojennego

stresu i nadużywaniu alkoholu.

ZDROWIE PSYCHICZNE

ŻOŁNIERZY - historia



Józef Babiński – neurolog: „Histeria – pitiatyzm
i zaburzenia nerwowe pochodzenia odruchowego
w neurologii wojennej” (koniec XIX wieku)



Po 1918 roku problematyką zdrowia psychicznego
w wojsku zajmowali się: Malinowski, J. Nelken,
T. Korniłowicz



W latach 60-tych MON utworzyło wojskową służbę
psychiatryczną, w której pionierem był płk. prof. dr
hab. med. Zdzisław Rydzyński – Naczelny Psychiatra
Wojska Polskiego w latach 1964 - 1991

„ Zdrowy psychicznie jest nie ten kto tylko

nie wykazuje objawów choroby

psychicznej, lecz potrafi w zgodzie ze

sobą i środowiskiem społecznym, w

którym żyje, urzeczywistniać swoje

potencjalne możliwości w poczuciu

satysfakcji własnej i akceptacji ze strony

otoczenia społecznego”.

(Rydzyński)

STRESORY MISJI WOJSKOWYCH

KLIMAT I WARUNKI TERENOWE (

wysokie

temperatury, bardzo niska/wysoka wilgotność

powietrza, duże nasłonecznienie, niedobór/brak
wody pitnej, burze piaskowe itp.

)

ROZŁĄKA (

tęsknota za rodziną, trudności

w utrzymywaniu łączności, ograniczony dostęp
do informacji z kraju itp

WZGLĘDNA IZOLACJA (

przebywanie

w zamkniętym środowisku, ścisłe ograniczenia

w nawiązywaniu znajomości z tubylcami,

nieznajomość lokalnych zwyczajów i tradycji,

monotonia itd.)

STRESORY c.d.

4. ZAGROŻENIA MILITARNE W REJONIE MISJI (

stałe

niebezpieczeństwo ostrzelania, zagrożenie aktami
terrorystycznymi, pozostałości ostatniego konfliktu,
nieprzewidywalność ataków, trudności w rozpoznawaniu
zagrożeń, konflikty z ludnością cywilną itp.)

5. UDZIAŁ W AKCJACH I WYDARZENIACH O

CHARAKTERZE TRAUMATYCZNYM

(

długotrwałe

napięcie psychiczne, akcje z użyciem broni,
rozminowywanie i niszczenie materiałów
wybuchowych, akcje ratownicze, działanie w
terenie nieznanym i nieprzyjaznym,
długotrwały wysiłek fizyczny itp

)

STRESORY c.d.

6. OBCIĄŻENIA SŁUZBOWE, DYSCYPLINA

I WARUNKI BYTOWE (

stała gotowość do

działania, posiadanie broni i amunicji w ciągłej
gotowości do użycia, konieczność opanowania
procedur i bezwzględne podporządkowanie
przepisom, ograniczenie swobody osobistej,
zróżnicowany poziom warunków bytowych

)

7. ZAGROŻENIA ZDROWOTNE (

infekcje

charakterystyczne dla lokalnych warunków,
zagrożenia ze strony jadowitych zwierząt,
surowe warunki bytowe i sanitarno –
higieniczne

)

DOŚWIADCZANE PRZEZ ŻOŁNIERZA

OBCIĄŻENIA PSYCHICZNE I FIZYCZNE

NIE OGRANICZAJĄ SIE DO ZAGROŻEŃ

W SAMEJ MISJI.

Z PSYCHOLOGICZNEGO PUNKTU

WIDZENIA PROCES TEN ROZPOCZYNA

SIE PRZED WYJAZDEM I ZALEŻNY JEST

M.IN. OD KONSTRUKCJI PSYCHICZNEJ

ŻOŁNIERZA I UWARUNKOWAŃ

PSYCHOSPOŁECZNYCH.

ETAPY EMOCJONALNEGO

PRZYSTOSOWANIA DO MISJI WOJSKOWEJ

Przed misją

UŚWIADOMIENIE SOBIE ROZŁĄKI (1-6 tyg.

przed wyjazdem)

ZROZUMIENIE NIEUCHRONNOŚCI ROZŁĄKI –

WYJAZD (ostatni tydzień przed wyjazdem)

II. Podczas misji:

WAHANIA STANU EMOCJONALNEGO

(pierwsze 6 tyg. misji)

USTABILIZOWANIE SIĘ STANU

EMOCJONALNEGO (różny czas trwania)

OCZEKIWANIE NA POWRÓT ( ostatnie 6 tyg.

misji)

ETAPY c.d.

III. Po powrocie z misji:

ODTWORZENIE WCZEŚNIEJSZYCH
KONTAKTÓW (pierwsze 6 tyg. po
powrocie)

PEŁNA READAPTACJA I STABILIZACJA (6-
12 tyg. po powrocie)

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34

Pobierz cały dokument

Rozmiar 289,5 KB