Filozofia Arabska

1

Filozofowie Arabscy

Filozofia Arabska

2

Z Grecji do Syrii

Gdy w Grecji zabrakło warunków

dla konserwacji i rozwoju nauk,

nauka grecka znalazła przytułek w

Persji; na dwór perski schronili się

m. in. akademicy platońscy po

zamknięciu Akademii w Atenach.

W Persji jednak filozofia nie

znalazła sprzyjającej atmosfery;

lepsze widoki otworzyły siew Syrii

Filozofia Arabska

3

Kultura umysłowa Arabów

• Nauki pozytywne (początki

trygonometrii, logarytmu, algebry,
badania chemiczne, geograficzne,
zoologiczne, botaniczne, medyczne)

• Teorie religijno-filozoficzne; dyskusje

teologiczne dot. Boga, relacji Bóg-
człowiek, czy czyny dobre i złe
pochodzą z przeznaczenia itd..

Filozofia Arabska

4

Trzy prądy w filozofii

arabskiej

1. Nurt arystotelesowski-neoplatoński.

Refleksja filozoficzna połączona z

teologią, mistrzem w filozofii był

Arystoteles; ogólny duch neoplatoński

2. Teologia ortodoksyjna, z własną

koncepcją świata, która odpowiadała

Koranowi

3. Prąd mistyczny (religijny)

antyfilozoficzny – doprowadził filozofię

do zagłady

Filozofia Arabska

5

Przedstawiciele

• Al-Farabi
• Awicenna
• Awerroes

Filozofia Arabska

6

Al-Farabi

W X w głównym arystotelikiem był

Alfarabi: ten zaczął interpretować

system Arystotelesa emanacyjnie. Jego

koncepcja świata była emanacyjna, ale

nie mistyczna: wszelki byt wyłania

się z Boga, ale nie może połączyć

się z Bogiem. W doktrynie Arystotelesa

położył nacisk na to, co dla religijnie

usposobionego filozofa było istotnie

najważniejsze: na Boga i na rozum

„czynny".

Filozofia Arabska

7

W związku z tym przyjmuje

Arystotelesowski dowód

istnienia Boga

świat jest przypadkowy,

więc poza sobą musi

mieć przyczynę, a tą

przyczyną jest Bóg

Filozofia Arabska

8

Awicenna

Ibn Sina, 980- 1037

• encyklopedycznie wszechstronny,

sławny filozof i nie mniej sławny
lekarz, był plemienia irańskiego

• Komentator Arystotelesa systemie

Arystotelesa przesunął akcent ze
świata na Boga, co jest typowe dla
Arabów

• Zainteresowania: metafizyka, teoria

poznania, logika i metodologia

Filozofia Arabska

9

Metafizyka

• Świat to dzieło myśli Bożej, nie woli –

wola to własność czysto ludzka

• Świat stworzony jest z materii (ale

nie ex nihilo)

• Świat jest wieczny, jest stworzony ale

odwiecznie →

Filozofia Arabska

10

Mianowicie świat, według niego, nie został

stworzony od razu i nie cały bezpośrednio

przez Boga. Bóg jest jednością, a z jedności

tylko jedność powstać może; wszelka więc

mnogość w stworzeniu może jedynie być

wynikiem dalszych aktów tworzenia.

Najpierw powstał tylko jeden najwyższy

intelekt, potem dopiero inteligencje niższe

(które zamieszkują i poruszają sfery

niebieskie), potem najniższe (intelekt czynny

w człowieku) i, wreszcie, formy rzeczy

materialnych

Filozofia Arabska

11

Teoria poznania

Odpowiednik metafizyki

Arystotelesa

Filozofia Arabska

12

Rozum czynny i bierny

przenikanie się metafizyki z

mistyką

• Rozum jest nieśmiertelny;
• tylko rozum bierny zaliczał do

indywidualnych władz człowieka,

czynny zaś traktował jako

nadindywidualną zasadę;

• rozum czynny nie jest składnikiem

duszy, lecz istnieje poza duszami,

jest jeden i ten sam dla

wszystkich ludzi

Filozofia Arabska

13

Ciąg dalszy

• Rozum bierny jest wieczny, co zapewnia

nieśmiertelność duszom

• do poznania prawdy sam rozum bierny nie

jest zdolny: udziela mu jej to nadludzkie

źródło, jakim jest rozum czynny

• Zmysły i wyobrażenia służą tylko do

przygotowania poznania rozumowego.

Jednakże wyjątkowo uzyskać można je i

bez tego przygotowania; wówczas

poznanie jest mistyczne.

Filozofia Arabska

14

Logika i metodologia

kwestia uniwersaliów

1. ante res jako wzory

wszechrzeczy w umyśle Bożym,

2. in rebus jako istota rzeczy
3. post res jako wytwory

abstrakcji

Filozofia Arabska

15

Post res

1. tylko w ostatnim znaczeniu

przedmioty pojęć są ogólne, ogólność
jest więc tylko wytworem umysłu

2. Jeśli zaś jest wytworem umysłu, to

rzeczy same w sobie nie są ogólne;
ale również nie są jednostkowe; a
skoro nie są ani ogólne, ani
jednostkowe, to cechuje je inna,
trzecia natura

Filozofia Arabska

16

Awerroes

1126-1198

-teolog, prawnik, lekarz, matema

tyk, był ostatnim wielkim filozofem

Arabów

- autor słynnych komentarzy do

Arystotelesa, czterech aż

traktatów o jedności rozumu, o

zgodności religii i filozofii, polemiki

ze zwalczającym filozofię

Algazelem

Filozofia Arabska

17

Uważał Arystotelesa za największego z ludzi,

którym Opatrzność obdarzyła ludzkość:

ponad Arystotelesa umysł ludzki wznieść się

nie może. Toteż zadanie swe widział w

komentowaniu jego pism. Komentarzami

tymi zyskał

też największą sławę. Późniejsze

średniowiecze nazywało go „Komentatorem",

tak samo jak Arystotelesa nazywało

„Filozofem" bez dalszych określeń.

Filozofia Arabska

18

Poglądy

• Gradualistyczna koncepcja świata –

hierarchia bytów między człowiekiem a Bogiem

• Koncepcja rozumu: jest jeden i bezosobowy

(por. Awicenna o rozumie czynnym), ale jego

nieśmiertelność nie jest nieśmiertelnością dusz

jednostkowych (jak u Awicenny)

• Filozofia i religia – są zgodne, religia głosi to

samo co filozofia, tylko obrazowo. F i R to tyko

inne postacie tej samej prawdy, choć pogląd

ten błędnie określono jako naukę o podwójnej

prawdzie

Filozofia Arabska

19

Mottekalemini

Ci ortodoksi arabscy, choć nie

chcieli nic innego, jak trzymać się

wiernie Pisma, niemniej wytworzyli

oryginalny pogląd na świat. Świat

przedstawiali sobie jako rozbity

na atomy niczym ze sobą nie

związane, utrzymywane w

łączności tylko przez Boga.

Filozofia Arabska

20

Poglądy szczegółowe

• Atomizm: Rzeczy nie składają się z formy i

materii, lecz składają się z materialnych
atomów

• Wszystkie atomy są z natury swej jednorodne i

jeśli różnią się między sobą, to tylko
własnościami przypadkowymi (akcydensami).

• Rzeczy są pozbawione zdolności działania.

Byłaby to bowiem ich włas ność stała, a takiej
nie posiadają; przyczyną wszystkiego może
być jedynie Bóg

Filozofia Arabska

21

C.d.

• Tak samo człowiek: sam z siebie nie jest zdolny nic

czynić, za niego czyni Bóg, on jest tylko biernym

narzędziem

• Między rzeczami nie ma stałych związków; Bóg

sprawia ich wzajemne oddziaływanie na siebie

• Z każdą rzeczą Bóg może czynić co chce

• Wolność Boga nie jest też ograniczona przepisami

mądrości i sprawiedliwości: Bóg nie dlatego tak

czyni, że tak jest mądrze i dobrze, lecz to jest

mądre i dobre, co Bóg czyni

• Ponieważ tylko Bóg działa, a stworzenie nie, więc

wola ludzka nie ma możności przeciwstawiania się

boskiej, wyroki zaś Boga nie mogą natrafiać na

opór; fatalizm