Komunikacja werbalna i 

niewerbalna między 

płciami jako komunikacja 

międzykulturowa

Komunikacja 

międzypłciowa jako 

komunikacja 

międzykulturowa

• Komunikacja  międzykulturowa  definiowana  jest 

jako  akt  rozumienia  i  bycia  rozumianym  przez 

audytorium o innej kulturze

• Deborah  Tannen  uznała,  że  o  komunikacji 

międzykulturowej  możemy  mówić  także  w 

przypadku 

komunikacji 

pomiędzy 

obu 

odmiennymi płciami. Mówiąc inaczej, mężczyźni 

i kobiety rozmawiają w odmienny sposób

• Różnice  lingwistyczne  i  różnice  w  komunikacji 

niewerbalnej    między  płciami  są  przez 

niektórych 

badaczy 

postrzegane 

jako 

wystarczająco 

głębokie, 

aby 

kształtować 

dialekty płci

Język kobiet i język 

mężczyzn

Właściwości wokalne i 

konstrukcje lingwistyczne

• Właściwości 

wokalne 

to 

aspekty 

wytwarzania  dźwięku  związane  u  ludzi 
z fizjologicznym wydawaniem głosu

• Konstrukcje lingwistyczne to określenie 

odnoszące 

się 

do 

wyborów 

podejmowanych  przez  ludzi  w  trakcie 
komunikacji, takich jak używanie pytań 
dodanych,  wyrażeń  asekuracyjnych 
oraz wyrażeń zaprzeczających

Wysokość tonu głosu

• Istnieje 

ogólne 

przekonanie, 

że 

struktury 

fizjologiczne  odpowiedzialne  za  wytwarzanie  głosu 

są  takie,  iż  kobiety  wydają  dźwięki  o  tonach 

wyższych  a  mężczyźni  o  tonach  niższych.  Obecne 

badania  wskazują  jednak,  że  kobiety  i  mężczyźni 

mają  takie  same  możliwości  wydawania  wysokich 

tonów,  lecz  mężczyźni  w  wyniku  procesu 

uspołecznienia  nie  korzystają  z  wyższych  tonów  z 

obawy, by nie zabrzmiało to kobieco

• W  społeczeństwach  patriarchalnych  (np.  w 

amerykańskim) 

niższe 

głosy 

mężczyzn 

są 

postrzegane 

jako 

bardziej 

wiarygodne 

i 

przekonujące  od  głosów  kobiet.  Stąd  mężczyźni 

częściej występują w podkładach do telewizyjnych i 

radiowych reklam

Oznaki wypowiedzi o 

charakterze propozycji

• Robin  Lakoff,  znana  badaczka  języków,  w  latach  70-tych  stwierdziła,  że 

używanie  wypowiedzi  kończących  się  wznoszącą  intonacją  (zazwyczaj 

połączoną  ze  stawianiem  pytań  dodanych)  to  styl  kobiecy.  Np.  To 

naprawdę  piękny  dzień,  nie  sądzisz?  Pytań  dodanych  używa  się  przede 

wszystkim  w  celu  dojścia  do  zgody  lub  uzyskania  odpowiedzi  od 

słuchacza oraz – jak twierdzi Lakoff – „wyrażenia ubolewania, że w ogóle 

się coś stwierdziło”

• Inne  badania  nie  potwierdziły,  że  pytania  dodane  występują  częściej  w 

mowie  kobiet  niż  mężczyzn  lub  że  funkcjonują  one  jako  wskazówki 

niepewności  czy  wypowiedzi  o  charakterze  propozycji.  Pytania  dodane 

mogą  oddziaływać  jako  autentyczne  prośby  lub  środki  „uprzedzające 

sprzeciw”

• Inną  konstrukcją  lingwistyczną,  którą  interpretuje  się    na  ogół  jako 

wskazówkę  wypowiedzi  o  charakterze propozycji  i  stereotypowo  wiąże  z 

mową kobiet jest zdawanie się na takie środki, jak:

–

wypowiedzi  kwalifikujące    (no,  no  właśnie,  no  wiesz,  coś  w  rodzaju,  tego  rodzaju, 

naprawdę, być może, możliwie, może być, oczywiście)

–

wyrażenia  asekuracyjne  (myślę,  wierzę,  czuję,  zgaduję,  mam  na  myśli, 

zastanawiam się)

–

wyrażenia zaprzeczające (np. Wiem, że to głupie pytanie, ale…, Mogę się mylić, ale 

myślę, że…)

–

wzmocnienia – kobiety bardziej są skłonne do używania hiperbol (np. Lubię go  tak 

bardzo) jako sposoby wzmocnienia tego, co zostało powiedziane

–

prośby  złożone  przeciwstawione  prośbom  prostym  (porównaj:  Czy  nie  wyszedłbyś 

ze mną dziś wieczór? oraz: Chodź ze mną wieczorem)

Dobór słów

• Język kolorów  - Lakoff twierdziła, że kobiety 

są o wiele bardziej precyzyjne w nazywaniu 

kolorów  niż  mężczyźni  (oni  raczej  nie 

używają  takich  słów,  jak:  bezowy,  ecru, 

lawendowy, kolor „zamglonej śliwki”)

• Przekleństwa  i  slang  związany  z  seksem  – 

jest  częstszy  u  mężczyzn  (trudności  w 

rozmowie  o  seksie,  gdyż  wybór  słownictwa 

ogranicza się albo na używaniu terminologii 

klinicznej, albo języka „rynsztokowego” 

Kobiety i mężczyźni w 

rozmowie

• Carole Edelsky opisuje dwa różne typy dyskusji:

– typ 1 – zazwyczaj uporządkowany i charakteryzujący się tym, 

że  w  danym  czasie  mówi  jeden  rozmówca;  niektórzy 

rozmówcy  dominują  w  dyskusji,  narzucając  jej  hierarchiczny 

lub  oparty  na  statusie  porządek  określający  kolejność 

zabierania  głosu.  Rozmowa  jest  wtedy  raczej  przykładem 

rywalizacji niż współpracy;

– typ  2  –  bardziej  charakterystyczny  dla  współpracy  niż 

rywalizacji.  Współpraca  wyraża  się  poprzez  równoczesne 

mówienie  lub,  jak  nazwała  to  Edelsky,  poprzez  „wolną 

przestrzeń  dla  wszystkich”,  „wspólne  budowanie  jakiejś 

odpowiedzi na jakieś pytanie” oraz ‘”współpracę w rozwijaniu  

idei”. Tutaj rozmówcy nadają „na tej samej fali”

• Edelsky  tłumaczy,  że  oba  typy  dyskusji  mogą  istnieć  w 

ramach  tej  samej  rozmowy,  lecz  główną  cechą  je 

różnicującą jest to, że dyskusję pierwszego typu rozwija się 

w  pojedynkę,  a  drugiego  wspólnie  (nie  zauważa  jednak,  że 

dyskusje  pierwszego  typu  są  bardziej  skuteczne  w 

doprowadzeniu  do  wykonania  zadań,  a  dyskusje  drugiego 

typu  pozwalają  rozmówcom  na  bardziej  pozytywne 

odnoszenie się do siebie)

Asymetrie 

komunikacyjne

• Deborah Tannen udowadnia, że mężczyźni i kobiety rozmawiając często 

nie rozumieją się nawzajem

• Asymetria  jest  czymś,  co  pojawia  się  jako  konsekwencja  odmiennych 

celów  i  oczekiwań  wiązanych  z  rozmową  przez  mężczyzn  i  kobiety, 

zwłaszcza  gdy  rozmawia  się  o  kłopotach.  Kobiety  oczekują  „rozmowy 

porozumienia”, a mężczyźni „rozmowy informacji”

• Wiele kobiet omawiających swoje problemy oczekuje daru zrozumienia, 

a  wiele  mężczyzn  w  podobnej  sytuacji  oczekuje  daru  rady  (wielu 

mężczyzn  doświadcza  przyjemnego  poczucia  władzy,  gdy  mogą  się 

okazać dysponentami lepszej  ekspertyzy, wiele kobiet zaś czuje, że ich 

władza  rośnie,  gdy  mogą  wyświadczyć  jakąś  pomoc.  Tannen 

podsumowuje,  że  „różnica  między  […]  rozmową-informacją  a  rozmową 

porozumieniem  może  być  rozumiana  w  kategoriach  statusu  i  rodzaju 

związku”

• Bernie  Zilbergeld  twierdzi,  że  w  większości  zachodnich  kultur  chłopcy 

przyswajają  sobie  silne  komunikaty  dotyczące    wartości  rywalizacji  i  to 

właśnie  one  będą  dominowały  w  stylach  komunikacji,  jakie  podejmą  w 

przyszłości.  Jeśli  ktoś  przyzna  się  do  słabości  otrzyma  dyskredytującą 

opinię  „baby”:  Bycie  mężczyzną  jest  podobne  do  życia  w  zbroi,  w 

gotowości  do  walki,  by  potwierdzić  samego  siebie.  Zbroja  może 

zapewniać  ochronę  (choć  nie  jest  jasne  przeciwko  czemu),  lecz  jest 

także czymś strasznie ograniczającym i niezbyt zabawnym

Komunikacja niewerbalna

Przestrzeń

• Kobiety  ,  chcąc  zaznaczyć  zasięg  swej  strefy  osobistej,  najczęściej 

odgradzają  się  torebkami,  torbami,  swetrami,  mężczyźni  natomiast 

stasują  w  tym  celu  płaszcze,  telefony  komórkowe,  gazety  czy  paczki 

papierosów.  Granice  przestrzenne  kobiet  uważane  są  za  luźniejsze, 

stąd ich naruszanie zdarza się częściej

• Mężczyźni z reguły zajmują więcej przestrzeni, czy to siedząc (częściej 

wyciągają przed siebie nogi), stojąc (chętnie gestykulują, a nogi są w 

pewnej odległości od siebie), czy idąc (bardziej zamaszyste kroki)

• Strefa  buforowa  naszych  ciał  -  najmniejsza  przestrzeń  osobista 

występuje  w  interakcjach  kobieta-kobieta,  największa  w  odniesieniu 

do  dwóch  mężczyzn.  Mężczyźni  podczas  konwersacji  odmiennie 

ustawiają  swoje  ciała  –  rozmowę  wolą  odbywać  w  pozycji  „z  boku”, 

sytuując  się  obok  partnera,  co  ma  jakoby  ułatwiać  uniknięcie 

konfrontacji.  Kobiety  częściej  wybierają  pozycję  „twarzą  w  twarz”, 

która  umożliwia  pełen  kontakt  wzrokowy  i  dokładną  obserwację 

mimiki

• Segregacja przestrzeni np. w synagogach żydowskich kobiety zajmują 

inną  przestrzeń  niż  kobiety  ,  meczety  są  dla  kobiet  niedostępne; 

kuchnia jako przestrzeń dla kobiet

Dotyk, gesty, ruchy ciała

• Ludzie  o  wyższym  statusie  społecznym  inicjują  dotyk  znacznie 

częściej niż ci o niższym statusie

• Dla  kobiet  dotyk  tworzy  i  podtrzymuje  relacje  społeczne,  więzi, 

świadczy o bliskości, mężczyźnie zaś przez dotyk głównie wyznaczają 

swój status społeczny (np. uściski dłoni są bardziej popularne między 

mężczyznami niż kobietami – gesty dominacji)

• Kiwanie  głową  –  ponoć  kobiety  czynią  to  częściej  gest  ten  ma  dla 

nich  inne  znaczenie.  Oznacza  skupienie  i  przywiązywanie  wagi  do 

słów rozmówcy, czy przełamywanie barier w komunikacji. Mężczyźni 

zaś ten gest interpretują jako „przytakiwanie”

• Kobiety  częściej  niż  mężczyźni  dają  „odpowiedzi  minimalne”  typu 

„mhm”, potwierdzające, iż z uwagą słuchają rozmówcy

• Typowe  gesty  kobiet  kojarzone  są  zwykle  ze  ścisłym  przyleganiem 

łokci do talii, kładzeniem jednej lub obu rąk na biodrach, stukaniem 

palcami  po  stole  lub  biodrach,  a  także  z  gestami  otwartości  –np. 

kierowaniem  rąk  i  otwartych  ramion  w  stronę  rozmówcy.  Z 

zachowaniami  mężczyzn  kojarzona  jest  „wzniesiona  wieża”  –  gest 

który ma świadczyć o kontroli, sile i statusie osoby go używającej

• Kobiety – syndrom uśmiechniętej twarzy

• Rumienienie się „nie przystoi” chłopcom

Zapach 

• Zainteresowanie  zapachem  należy  tłumaczyć 

substancjami 

wydzielanymi 

przez 

skórę 

zwanymi  feromonami.  Np.  kobiety  w  środku 

cyklu są 100 razy bardziej czułe na zapach niż 

w pozostałym czasie; strach zmienia skład potu

• Zakrywanie  całych  ciał  w  niektórych  kulturach 

może  świadczyć  o  nieświadomych  wysiłkach 

powstrzymania  efektów  feromonalnych.  We 

współczesnych  państwach  zachodnich  kobiety 

zamiast  zakrywać  ciało  golą  włosy  pod 

pachami,  co  zapobiega  rozprzestrzenianiu  się 

potencjalnych feromonów