Elżbieta Liberka Kraków12.01.2009

V rok Hodowla Zwierząt

ŻYWIENIE PSÓW I KOTÓW OTYŁYCH

Otyłość to przypadłość, która coraz częściej dotyka zarówno koty jak i psy. Jest to choroba cywilizacyjna, związana z trybem życia i codzienną dietą zwierząt domowych. Faktem jest, że jeszcze do niedawna widok otyłego psa należał do rzadkości. Teraz spotykamy się z tym problemem coraz częściej.

Otyłość wg weterynarzy jest jednym z najczęstszych zaburzeń pokarmowych, występujących u zwierząt towarzyszących i według różnych badań dotyczy od 10 do 44% psów i kotów.

Nierzadko to właśnie otyłość jest przyczyną innych chorób, z którymi zgłaszają się właściciele do lekarza weterynarii. Są to na przykład problemy z chodzeniem, spowodowane znacznym obciążeniem stawów, zwłaszcza u dużych ras. Gdy dochodzi do ich zwyrodnienia, pies odczuwa ból podczas poruszania się, staje się więc mniej aktywny, przez co jeszcze bardziej zmniejsza się wydatkowanie energii.

Ponadto bardzo duża ilość tkanki tłuszczowej powoduje znaczne obciążenie układu krążenia, wskutek czego zmniejsza się czynnościowa rezerwa sercowo-naczyniowa. Gdy zaistnieje konieczność podania zwierzęciu narkozy, trzeba pamiętać o tym, że jest ona obarczona większym ryzykiem, niż u zwierząt z prawidłową masą ciała (zaburzona dystrybucja środków do znieczulenia, gorsze gojenie się ran, trudności z wybudzeniem, związane ze zmniejszeniem wydolności wątroby). Trzeba jednak pamiętać o tym, że nadwaga naszego zwierzaka niekoniecznie jest wynikiem złego zbilansowania diety. Może być ona skutkiem chorób, takich jak niedoczynność tarczycy, czy nadczynność kory nadnerczy. Dlatego trzeba dokładnie zbadać pacjenta, by ustalić, co jest przyczyną jego nadwagi.

Najlepszym sposobem radzenia sobie z otyłością byłoby oczywiście nie dopuszczanie do niej, jednak powszechność jej występowania jest dowodem na to, że wielu właścicieli nie umie jej w porę rozpoznać i poradzić sobie z jej konsekwencjami. U psów trudno ustalić jednoznacznie, jaka powinna być waga idealna, ponieważ w obrębie gatunku występuje znaczne zróżnicowanie w wielkości i w budowie ciała. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest ustalenie docelowej wagi ciała indywidualnie dla każdego zwierzęcia.

Można to zrobić to poprzez sprawdzenie, czy jesteśmy w stanie wyczuć żebra, głaszcząc psa, bez jednoczesnego wywierania ucisku. U zwierzęcia z prawidłową wagą żebra są wyczuwalne dopiero po delikatnym nacisku, a przy omacywaniu talii zauważamy wyraźne wcięcie.

Na zdjęciu poniżej przedstawiam psa rasy dalmatyńczyk z widoczną otyłością.

zdjęcie 1 - Otyłość u dalmatyńczyka (masa ciała aktualna 46,5 kg, masa ciała prawidłowa 30kg = 16,5 kg nadwagi)

zdjęcie 2 - otyłość u kota (kilkakrotnie przekroczona waga ciała)

Otyłość jest wywoływana przez nadmierne spożycie pokarmu w stosunku do zapotrzebowania energetycznego. W takiej sytuacji najprostszym rozwiązaniem byłoby ograniczenie ilości spożywanej energii, jednak wciąż brak optymalnej metody odchudzania. Wynika to z tego, że na wagę zwierząt wpływają zarówno czynniki środowiskowe jak i genetyczne. Są rasy, które mają skłonność do tycia - bassety, labradory, spaniele, czy beagle. Nadmierny apetyt (żarłoczność) nie zawsze jest objawem łakomstwa, lecz bywa też oznaką poważnych chorób. Na przykład u kotów ciągły i bardzo silny głód połączony ze spadkiem masy ciała i wyniszczeniem może świadczyć o występowaniu cukrzycy.

Ważne jest również przeanalizowanie, czy nadwaga nie wynika z tego, że pies czy kot dostają nadprogramowe resztki ze stołu, są często nagradzane smakowitymi kąskami, a w misce cały czas znajduje się pokarm, by zwierzę w razie "głodu" mogło się posilić. Trzeba również pamiętać, że zapotrzebowanie na ruch i tempo metabolizmu zmienia się wraz z wiekiem. Istnieje przekonanie, że zwierzęta starsze mają z natury skłonność do nadwagi. Jednak specyfika zmian metabolicznych, jakie zachodzą w organizmie starszych zwierząt, wymaga dostarczania im wysokostrawnego i dobrej jakości białka i innych składników odżywczych. Obniżenie aktywności enzymów jelitowych i zahamowanie wydzielania żółci zmniejszają znacząco zdolności trawienne starszych zwierząt i odchudzanie ich może spowodować znaczny niedobór niezbędnych mikro i makroelementów.

Zanim rozpoczniemy dietę u naszego zwierzęcia, trzeba ustalić szczegółowy plan odchudzania. Ścisła współpraca właściciela z lekarzem weterynarii jest niezbędna do bezpiecznej i skutecznej utraty wagi.
a) Pierwszym krokiem powinno być ustalenie, z jakim rodzajem otyłości mamy do czynienia. Może być to skłonność rasowa (np. jamniki, labradory), wynik niektórych chorób (np. trudności w poruszaniu się występujące u zwierząt z upośledzonym aparatem ruchu, niedoczynność tarczycy i inne), brak kontroli nad ilością spożywanego przez zwierzę pokarmu.
b) Kliniczna ocena czynników utrudniających odchudzanie i dokładne ustalenie z właścicielem metod postępowania ze zwierzęciem i jego karmieniem.
c) Wyznaczenie docelowej masy ciała, dobór odpowiedniego rodzaju diety i ustalenie jej dawkowania.
d) Regularna ocena procesu odchudzania (poprzez cotygodniowe ważenie i zapisywanie wagi).
e) Dobór odpowiedniej jakości i rodzaju diety podtrzymującej i regularna kontrola (najlepiej raz w miesiącu).

W lecznicach są dostępne karmy komercyjne, przeznaczone dla zwierząt z nadwagą. Są one dość kosztowne, jednak mają wiele zalet - można łatwo wyliczyć, ile jedzenia powinno dostawać zwierzę; są prawidłowo zbilansowane, więc nie trzeba dodatkowo troszczyć się o dodatki witamin, czy składników mineralnych. Mają mniej kalorii, a objętość karmy odchudzającej przypadająca na dzień jest podobna do tej, którą dostają zwierzęta o prawidłowej masie ciała.

Jakie są najczęstsze przyczyny tycia psów?

• Przekarmianie - nieograniczony dostęp do jedzenia prowadzi zwykle do nadwagi. Podawanie zbyt dużych ilości pokarmu kociętom i szczeniętom stymuluje tworzenie się komórek tłuszczowych, które nigdy nie zanikną.

• Złe jakościowo karmy, objadanie się - gotowy pokarm może świetnie smakować, dzięki dodatkom soli i tłuszczów, i bardzo często jest zjadany w nadmiarze.

• Nawyki związane z karmieniem - otyłość może też powodować zwyczaj podawania resztek ze stołu lub przygotowywania zwierzęciu źle zbilansowanych ?domowych? posiłków.

• Brak ćwiczeń - przybieranie na wadze wynika z nadmiaru jedzenia i braku aktywności fizycznej.

• Wiek - starsze, mniej aktywne zwierzęta są bardziej podatne na nadwagę.

• Płeć - nadwaga częściej występuje u samic.

• Rasa - psy takich ras jak m.in. labrador, cairn terier, cocker spaniel, jamnik długowłosy, owczarek szetlandzki, basset czy beagle oraz koty ras mieszanych mają większą skłonność do nadwagi i otyłości.

• Sterylizacja - zwierzęta wysterilizowane lub wykastrowane są dwukrotnie bardziej narażone na otyłość.

Zalecenia żywieniowe

• celem żywienia dietetycznego jest uzyskanie prawidłowej masy ciała

• w tym celu należy stosować dietę niskokaloryczną, niskotłuszczową o zwiększonej ilości włóknika, dostarczającej pełnowartościowe białko

• twój lekarz weterynarii powinien zalecić twojemu pupilowi jedną z przykładowych diet:

Trovet WRD - dla psów

ANF Low Activity Senior - dla psów

ANF TamiAmi Senior - dla kotów

• są to karmy najwyższej jakości, opracowane przez specjalistów w celu zapewnienia optymalnej masy ciała twojemu pupilowi

• zawierają one zwiększoną ilość karnityny, która zapewnia wydajniejsze spalanie tłuszczów

• zwiększona ilość włóknika zapewnia prawidłową perystaltykę jelit

• najwyższej jakości białko pochodzi z trzech źródeł : kurczak, ryba, jaja

• odpowiednia proporcja kwasów tłuszczowych Omega 6: Omega 3 wpływa korzystnie na organizm otyłych zwierząt

• diety zawierają wszystkie niezbędne witaminy i składniki mineralne

Przykładowe karmy dla psów z otyłością:

1.Eukanuba

2.Chicopee

3.Royal Canin

4.Trovet

Przykładowy skład karmy firmy Trovet dla psów otyłych:

Dieta WRD pozwala na stopniowe obniżenie masy ciała psa.
Wysoki poziom białka, umiarkowane stężenie włókna, podwyższony poziom witamin /gł. wit. A/ oraz mikroelementów umożliwiają skuteczne i bezpieczne kontrolowanie masy ciała psa oraz utrzymywanie jej na optymalnym poziomie.

Skład:
Mielona kukurydza, mięso z kurcząt /> 30%/, mięso z kurcząt wstępnie trawione enzymami, jęczmień, tłuszcz zwierzęcy, pulpa buraczana, siarczan miedzi, siarczan żelaza, tlenek manganu, tlenek cynku, witaminy, suszone drożdże piwne.

Analiza:

Wilgotność	9.00%	Miedź	5.00 mg/kg	Witamina B12	0.10 mg/kg
Białko	32.00%	Selen	0.10 mg/kg	Kwas foliowy	3.00 mg/kg
Tłuszcz	5.00 %	Mangan	45.00 mg/kg	Niacyna	100.00 mg/kg
Kw.tłuszcz. Omega 6 : 3	6.74 : 1	Cynk	134.00 mg/kg	Kwas pantotenowy	40.00 mg/kg
Węglowodany	30.00%	Jod	2.00 mg/kg	Biotyna	0.60 mg/kg
Popiół	8.00 %
Błonnik	10.00%	Witaminy
		Cholina	1 200 mg/kg	Aminokwasy
Minerały		Witamina A	20 000 IU/kg	Cystyna	0.40%
Wapń	1.20 %	Witamina D	2 000 IU/kg	Tryptofan	0.40%
Fosfor	1.00 %	Witamina E	200.00 mg/kg	Izoleucyna	1.00%
Magnez	0.10 %			Tauryna	0.05%
Sód	0.30 %	Tiamina (B1)	20.00 mg/kg	Lizyna	1.60%
Potas	0.60 %	Ryboflawina (B2)	15.00 mg/kg	Metionina	0.60%
Chlor	0.65 %	Pirydoksyna (B6)	15.00 mg/kg	Treonina	1.20%

Przykładowe karmy dla kotów z otyłością:

1.Eukanuba

2.Hill's

3.Royal Canin

4.Trovet

1.Przykładowy skład karmy firmy Trovet dla kotów otyłych:

Dieta WRD pozwala na stopniowe obniżenie masy ciała kota.
Wysoki poziom białka, umiarkowane stężenie włókna, podwyższony poziom witamin /gł. wit. A i B / oraz mikroelementów umożliwiają skuteczne i bezpieczne kontrolowanie masy ciała kota oraz utrzymywanie jej na optymalnym poziomie.

Skład:
Mielona kukurydza, mięso z kurcząt /> 30%/, mięso z ryb, tłuszcz zwierzęcy, pulpa buraczana, siarczan miedzi, siarczan żelaza, tlenek manganu, tlenek cynku, witaminy, suszone drożdże piwne.

Analiza:

Wilgotność	9.00%	Miedź	5.00 mg/kg	Witamina B12	0.10 mg/kg
Białko	37.00%	Selen	0.10 mg/kg	Kwas foliowy	3.00 mg/kg
Tłuszcz	8.40%	Mangan	28.00 mg/kg	Niacyna	100.00 mg/kg
Błonnik	6.50%	Cynk	120.00 mg/kg	Kwas pantotenowy	40.00 mg/kg
Węglowodany	32.00%	Jod	2.00 mg/kg	Biotyna	0.60 mg/kg
Popiół	6.50%
		Witaminy
		Cholina	1 200 mg/kg	Aminokwasy
Minerały		Witamina A	20 000 IU/kg	Cystyna	0.19%
Wapń	0.90 %	Witamina D	3 200 IU/kg	Tryptofan	0.19%
Fosfor	0.80 %	Witamina E	110.00 mg/kg	Izoleucyna	0.06%
Magnez	0.10 %			Tauryna	0.05%
Sód	0.40 %	Tiamina (B1)	20.00 mg/kg	Lizyna	1.10%
Potas	0.60 %	Ryboflawina (B2)	15.00 mg/kg	Metionina	0.40%
Chlor	1.20 %	Pirydoksyna (B6)	15.00 mg/kg	Treonina	0.77%

Wskazania dla właścicieli

• stosowanie nawet najlepszej diety nie zapewni pożądanego efektu w walce z nadwagą, jeżeli nie zmienisz złych nawyków żywieniowych twojego pupila

• przede wszystkim musisz zmienić sposób karmienia twojego zwierzęcia. Przestrzegaj poniższych zaleceń:

• karm zwierzę kilka razy dziennie, dzieląc całkowitą dawkę dzienną na kilka porcji

• nie dokarmiaj psa między posiłkami

• jedzenie podawaj psu tylko w jego misce

• przestrzegaj pór karmienia

• program odchudzania powinien również uwzględniać ćwiczenia fizyczne /spacer, wspólne zabawy/

Podczas odchudzania naszych pupili trzeba pamiętać o kilku ważnych sprawach. Jeżeli kot, który jest od niedawna na ścisłej diecie odchudzającej, wykazuje od kilku dni całkowity brak apetytu, należy niezwłocznie zachęcić go do zjedzenia czegokolwiek, ponieważ grozi mu rozwinięcie się poważnej choroby, jaką jest stłuszczenie wątroby. Zmiany w tym narządzie rozwijają się bardzo szybko i niestety są nieodwracalne. Dlatego bardzo ważna jest zasada - "gdy kot nie chce jeść dobrej karmy, lepiej by jadł złą, niż żeby głodował”.
Koty cierpiące na cukrzycę należy odchudzić, jednak zalecana jest przy tym duża ostrożność, aby proces zmniejszania masy ciała był stopniowy, nie większy niż 2% na tydzień. Można to osiągnąć, zmniejszając ilość karmy do poziomu odpowiadającego 60-70% zapotrzebowania kalorycznego kota o przeciętnej masie ciała.
Dobrze jest również podzielić całodniową porcję karmy na 2-3 części i podawać o regularnych godzinach. Jeżeli zwierzę nie zje w ciągu 5 min., należy zabrać mu miskę, nawet gdy zostało w niej jedzenie. Takie postępowanie powoduje, że organizm dostaje niewielkie porcje pożywienia, a jednocześnie przed porą posiłku wydzielane są soki trawienne i żółć, przez co trawienie jest łatwiejsze.

Do pełnego sukcesu w odchudzaniu potrzebna jest cierpliwość i konsekwencja postępowania ze zwierzęciem - również w czasie utrzymywania uzyskanej wagi. Ale warto się "pomęczyć", ponieważ pozwolimy mu tym samym zachować zdrowie i radość życia na długi czas.

Literatura:

• http://therios.strefa.pl/porady/otylosc.html - Materiał lek. wet. Maja Ingarden

• `'Pies z nadwagą'' Eilert-Overbeck Brigitte

• `'Kot z nadwagą'' Eilert-Overbeck Brigitte

• http://pl.euroanimal. - Artykuł opracowany przez Dr Weterynarii Stanisława Redela

• http://www.pupilek.net.pl -Artykuł lek. wet. Małgorzata Taube

• `'Zwierzaki mają głos''   Ellen Philips

• http://www.superkarmy.pl/

• http://www.cztery-lapy.pl/ lek. wet. Tomasz Ciszewski

• `'Przedłuż życie swemu psu'' Krzysztof Anusz

---