Niedostosowanie

społeczne i pojęcia

pokrewne

Aleksandra Szadkowska

Wioletta Zelek

Pedagogika w zakresie profilaktyki i animacji społeczno- kulturalnej

Rok akademicki 2010/2011, semestr IV, grupa II

Prowadzący: dr Marek Kulesza

Plan prezentacji:

Pojęcie niedostosowania
społecznego



Pierwotne brzmienie pojęcia

„niedostosowanie społeczne”

było określane jako złe

przystosowanie i wyłoniło się na zasadzie przeciw wagi znaczeniowej w stosunku do

funkcjonującego w naukowym obiegu terminu „przystosowanie”. Jednocześnie wskazywano,

że należy odróżnić sytuacje biologiczne od sytuacji środowiskowych a zjawisko

niedostosowania społecznego zaczęto rozpatrywać na bazie ogólniejszego problemu

obejmującego relacje człowieka z jego otoczeniem a nie tylko w aspekcie reakcji

fizjologicznych.

Termin

„niedostosowanie społeczne”,

opracowany przez

Światowy Związek Instytucji Opieki

nad Dziećmi i Młodzieżą

do polskiej literatury wprowadziła Maria Grzegorzewska, zastępując

nim stosowane uprzednio w pedagogice specjalnej terminy:



„dziecko moralnie zaniedbane”



„dziecko moralnie upośledzone”

(Andrzej Szymański „Niedostosowanie społeczne u dzieci i młodzieży- wybrane problemy.” str. 11-12)

Pojęcie niedostosowania
społecznego – wybrane
definicje



Niedostosowanie społeczne

– zaburzenia zachowania uniemożliwiające lub utrudniające

jednostce prawidłowe funkcjonowanie w obrębie określonej grupy społecznej, społeczności

lokalnej, określonego środowiska, polegające na trudnościach adaptacyjnych,

integracyjnych, częstym wywoływaniu sytuacji konfliktowych, braku akceptacji

powszechnie obowiązujących i aprobowanych zasad, norm, wartości, przekonań, sposobów

postępowania, agresji wobec wszystkich, którzy mają odmienne opinie bądź poglądy.

Niedostosowaniu społecznemu sprzyjają między innymi:



egoizm



egocentryzm



niezaspokojone potrzeby jednostki (deprywacja potrzeb)



brak umiejętności komunikowania się



niezdyscyplinowanie



patologie

(„Pedagogika i psychologia. Zagadnienia. Pojęcia. Terminy.” Katarzyna Janus wyd. Buchmann Warszawa 2006)

Pojęcie niedostosowania
społecznego – wybrane
definicje



Odmiana rozwoju społecznego dziecka pociągająca za sobą złe skutki

dla samego dziecka i jego otoczenia społecznego (Z. Ostrihańska).



Stan, w którym pojawiają się trudności w adaptacji jednostki do

otoczenia społecznego (W. Okoń).



Nieodpowiedniośc między systemem norm i wartości uznawanych

przez jednostkę a normami akceptowanymi w grupie, do której

jednostka przynależy (A. Lewicki, L. Paryzka, B. Waligóra).



Dewiacja osobowościowa spowodowana czynnikami biopsychicznymi

lub środowiskowymi, o destruktywnym wpływie na kontakty społeczne,

aktywność i harmonię życia wewnętrznego jednostki (A. Makowski).

Pojęcie niedostosowania
społecznego i zagrożenia
niedostosowaniem społecznym



W ujęciu nawiązującym do

administracyjnego, zdroworozsądkowego

nurtu ujmowania niedostosowania

społecznego pojmowana jest definicja zaproponowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i

Administracji (MSWiA), uznająca za

niedostosowanie społeczne

:

Brak umiejętności pełnienia właściwych dla wieku ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami i ogólnie

przyjętymi normami, utracenie satysfakcjonujących kontaktów interpersonalnych, nie przyswojenie

przez jednostkę społecznie akceptowanych sposobów realizacji własnych potrzeb

(Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu Wśród Dzieci i Młodzieży. MSWiA 2003, str. 13)

Do tej samej kategorii należy definicja stosowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, w której

wyróżniono zarówno

niedostosowanych społecznie

jak i

zagrożonych niedostosowaniem.

Osoby niedostosowane społecznie (dzieci i młodzież niedostosowane społecznie)

– to takie osoby,

u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują

utrwalone (powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu

Osoby zagrożone niedostosowaniem (dzieci i młodzież zagrożone niedostosowaniem)

– to takie

osoby, które wychowują się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na które

negatywny wpływ wywierają takie środowiska wychowawcze, jak: rodzina (własna), grupa rówieśnicza i

inne, a także u których rejestrowane przejawy zaburzeń występują sporadycznie

Pojęcie
nieprzystosowania
społecznego – L. Pytka



O nieprzystosowaniu społecznym świadczy niezgodność zachowań jednostki z powszechnie

obowiązującym systemem norm i wartości w danym społeczeństwie,

skutkiem czego w skali makro

jest

zaburzenie ładu i porządku społecznego, a w

skali mikro

ograniczenie swobody i autonomii jednostki.

Ponadto są to wszelkie negatywne i nieadekwatne reakcje jednostki na wymogi i nakazy zawarte w

przypisanych i konstruktywnych rolach społecznych, a instrumentem pozwalającym to sprawdzić jest

Skala Nieprzystosowania Społecznego.

Jego zdaniem

nieprzystosowanie społeczne

jest wadliwym przystosowaniem jednostki do społeczeństwa

i kultury, które powinno przebiegach dzięki dwóm uzupełniającym się mechanizmom: akomodacji i

asymilacji, zapewniającym jednostce stan równowagi dynamicznej i (stan homeostazy).

Tak więc wadliwości przystosowania wynika z zaburzonej akomodacji (dostosowania się do wymogów i

warunków otoczenia) lub z zaburzonego procesu asymilacji obejmującego dostosowanie otoczenia do

własnych, indywidualnych wymogów jednostki.

(Encyklopedia pedagogiczna, 1997 s. 453)

Rozróżnienie pojęć
niedostosowania i
nieprzystosowania
społecznego -M.
Przetacznikowa i M.
Susłowska



Według tych autorek,

niedostosowanie społeczne

to zaburzenie w zachowaniu –

występujące w stopniu silnym i głębokim, które utrudnia lub uniemożliwia osobnikowi

normalne współżycie z innymi ludźmi. Analizując tę definicję należy zwrócić uwagę, że

jako nieliczne, badaczki te dokonały rozróżnienia określania „niedostosowanie” i

„nieprzystosowanie”.



Ich zdaniem o rodzaju zaburzenia decyduje stopień nasilenia tego zjawiska. Lżejszą

formą zaburzeń w zachowaniu o cechach nietrwałych i nieobejmujących całej

struktury osobowości określają one pojęciem

„nieprzystosowania społecznego”

, przy

którym kontakty jednostki ze środowiskiem nie są całkowicie zakłócone.



„Niedostosowanie społeczne”

stanowi natomiast bardziej nasiloną, dalszą fazę tych

zaburzeń, która charakteryzuje się silniejszym zakłóceniem relacji interpersonalnych ze

środowiskiem. Przejawia się to w nieprzestrzeganiu norm moralnych i społecznych

obowiązujących w środowisku i ma charakter trwałej postawy.

Rozróżnienie pojęc
niedostosowania i
nieprzystosowania
społecznego – A. Stankowski



Zdaniem A. Stankowskiego każde dziecko z zaburzeniami emocjonalnymi
ma zaburzone zachowanie – każdy niedostosowany społecznie ma
zaburzone zachowanie, ale nie każdy przejawiający zaburzenia w
zachowaniu jest niedostosowanym społecznie – każdy przestępca jest
niedostosowany społecznie, ale nie każdy niedostosowany społecznie
jest przestępcą. Tym samym przedstawiona konstrukcja zależności
wskazuje, że zakres pojęcia „niedostosowanie społeczne” jest węższe o
pojęcia „zaburzenie zachowania”.



A. Stankowski podkreśla przy tym, że

niedostosowanie społeczne to taki

poziom zaburzeń w zachowaniu, na jakim jednostka traci pozytywny
kontakt ze społeczeństwem

. Wskazuje jednocześnie, że do

najważniejszych cech rozróżniających te poziomy można zaliczyc istotne
obniżenie uczuciowości wyższej, trwałe tendencje do negatywnego
ustosunkowania się i wchodzenia w kolizję z prawem, występowanie
syndromów agresji, wrogości itp.

Synonimy
niedostosowania
społecznego



Analiza literatury z zakresu nauk społeczno –pedagogicznych w powszechnej opinii

wykazuje brak jednolitości terminologii używanej do nazywania zachowań

jednostek lub form życia zbiorowości ludzkich, które są nieadekwatne do

ustanowionych wymogów i nakazów funkcjonujących w konkretnych systemach

społecznych. Ta nieadekwatność zachowań podejmowanych przed daną jednostkę,

polegająca na łamaniu przez nią norm lub ignorancji oczekiwań społecznych bywa

określana jako jej „niedostosowanie społeczne” („nieprzystosowanie społeczne”)

inaczej:



„wykolejenie społeczne”



„zachowanie dewiacyjne”



„zaburzenie w zachowaniu”



„demoralizacja”



„zachowanie patologiczne”



zachowanie przestępcze

Trzy grupy definicji pojęcia
niedostosowania społecznego- Z.
Sękowska.



Chociaż próby ścisłego definiowania przystosowania społecznego są trudne

i nierozstrzygalne, to zdaniem Sękowskiej można wyróżnić co najmniej trzy

grupy definicji tego pojęcia:

Wiążąca się z

dopasowaniem,

adaptacją organizmu

Wiążąca

przystosowanie z

dążeniem do

zaspokojenia potrzeb

Wiążąca się z

podejmowaniem przez

człowieka aktywności

Przystosowanie oznacza
regulowanie
wzajemnych stosunków
organizmu z otoczeniem
przez zmiany w
organizmie stosowane
do zmiany stanu
otoczenia.

Przystosowanie polega
na osiągnięciu
możliwości pełnego
zaspokojenia potrzeb w
danym środowisku.

Przystosowanie polega
na podejmowaniu
aktywności na rzecz
normatywnego udziału w
zbiorowościach
społecznych.

Pojęcie osoby społecznie
nieprzystosowanej



Wielość definicji niedostosowania społecznego, różniących się swoim zakresem,

konsekwencjami i etiologią sprawiły, że nazwy

„niedostosowanie społeczne”

zaczęto zbyt

powszechnie używać zanim ustalono jej ostateczną treść. Sytuacja ta doprowadziła między

innymi konieczności poszukiwania wśród praktyków i teoretyków porozumienia co do

faktycznego zakresu funkcjonującego terminu.

Na konferencji UNESCO poświęconej wychowaniu oraz zdrowiu dzieci w Europie ustalono

definicję osoby społecznie nieprzystosowanej (niedostosowanej) – dziecka społecznie

nieprzystosowanego (niedostosowanego).

Dziecko społecznie niedostosowane-

tj. dziecko niezdolne do swobodnego uczestnictwa

w życiu swej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do

przyjęcia.

Podobne zdanie w tym względzie zajęło angielskie Ministerstwo Oświaty, które głosem

przedstawicieli specjalnej komisji określiło, że:

Dziecko niedostosowane-

tj. dziecko rozwijające się w taki sposób, że odbija się to źle

na nim samym, albo na jego kolegach, a które bez specjalnej pomocy z zewnątrz nie

może poprawić swych stosunków z rodzicami, nauczycielami i innymi dorosłymi.

Pojęcie osoby społecznie
nieprzystosowanej



Z punktu widzenia przestrzegania norm społecznych bądź praw

ustanowionych przez przepisy lub umowy społeczne uznaje się

za nieprzystosowane społecznie te dzieci, „których

zachowanie nacechowane jest zespołem objawów świadczących

o nieprzestrzeganiu przez nie podstawowych zasad, norm

społecznych, przy czym zachowanie takie

nie ma charakteru

sporadycznego, ale jest trwałym, powtarzającym się

wielokrotnie”.

(S. Batawia)

Pojęcie osoby społecznie
nieprzystosowanej



Osoba z zespołem skumulowanych objawów, które wchodzą w otwarty konflikt z

normami: obyczajowymi, moralnymi, społecznymi, a także osoby uczestniczące

w grupach podkulturowych i identyfikujących się z ich standardami. (B. Hołyst)



Osoby niedostosowane społecznie (wykolejone społecznie) charakteryzują mniej

lub bardziej trwałe reakcje dewiantywne wyróżniane nie ze względu na

jakikolwiek system społeczny, ale ze względu na konstelacje systemów

społecznych i rolę w nich jednostki ludzkiej, która w połączeniu z inną jednostką

tworzy zbiorowośc współczesnego świata. Skrajne nasilenie tego rodzaju reakcji

stanowi wyraz antagonistycznego ustosunkowania się do państwa i norm, które

określają jego funkcjonowanie (Cz. Czapów, S. Jedlewski).

Pojęcie osoby społecznie
nieprzystosowanej



Istotą zjawiska niedostosowania społecznego jest nie tylko

nieprzystosowanie do warunków (tj. nieumiejętność akomodacji),

ludzi (niezdolność asymilacji) i norm (braki w zakresie ich akceptacji),

ale także do obranych celów i wartości (tj. nieumiejętność

identyfikacji z nimi). Jednostki te znamionuje stan zagrożenia, z

którego usiłuje się uwolnic stosując środki naiwne, często nie

odpowiadające ich faktycznemu rozwojowi. Reakcje osób tych na

powikłania życiowe wykazują postawę infantylną, kompensującą

przeważnie niedobory przeżyc uczuciowych we wczesnym

dzieciństwie. Najczęściej dołącza się to tego niepokój i dręczące

przekonanie, że z sytuacji- w jakiej się znaleźli- nie ma wyjścia, które

dałoby się pogodzic z normalnymi sposobami postępowania.

(N. Han-Ilgiewicz).

Symptomy



Symptomy niedostosowania społecznego

–

to zachowania niepokojące, sprzeczne z ogólnie

przyjętymi normami i zasadami postępowania.

Są zewnętrznymi objawami tego, co dzieje się w

psychice dziecka. Symptomy przyjmują różną

formę – od łagodnej do coraz ostrzejszej.

Informują także o jakości i poziomie

niedostosowania społecznego co oznacza , że

niedostosowanie społeczne jest procesem

niedostosowanie społeczne jest procesem

dynamicznym więc może ulec zmianie,

dynamicznym więc może ulec zmianie,

osiągnąć głębszy i cięższy stopień lub

osiągnąć głębszy i cięższy stopień lub

cofnąć się!

cofnąć się!

Symptomy – typologia
D.H. Stotta



Zdanie sobie sprawy z dynamiczności niedostosowania daje nam

możliwośc świadomego obserwowania już najwcześniejszych

symptomów i odpowiedniego reagowania na nie! Do symptomów

niedostosowania wg. tej typologii należą:



Zachowania wrogie



Zachowania zahamowane



Zachowania aspołeczne



Zachowania niekonsekwentne

Symptomy – zachowania
wrogie



Charakteryzują się przede wszystkim agresją



Początkowo skierowane na osoby z najbliższego

otoczenia, później bywa przenoszona na szersze

środowisko społeczne



Etiologia wrogości wiąże się z niekorzystnym

oddziaływaniem środowiska, głównie w okresie

wczesnego dzieciństwa, w szczególności frustracją

potrzeb bezpieczeństwa, miłości i afiliacji

Symptomy – zachowania
zahamowane



Cechuje je przeżywanie depresji, biernośc społeczna, obawa

przed nowymi sytuacjami, napięcia w sytuacji ekspozycji

społecznej



Charakterystyczne dla dzieci z nadmierną kontrolą wewnętrzną

i brakiem poczucia własnej wartości



Aspołecznośc stanowi końcowy etap rozwoju wrogości i

wsytępuje w szczególnie niekorzystnych warunkach

środowiskowych



Jednostki społeczne odznaczają się dużym okrucieństwem i

brakiem przestrzegania elementarnych norm

Symptomy – zachowania
niekonsekwentne



Przejawiają się w braku umiejętności
koncentracji uwagi, pobudliwości i
niekonsekwencji działań



Dzieci z takimi symptomami reagują w
sposób gwałtowny, a ich reakcje często
nie są adekwatne, przypadkowe i
nieprzemyślane, co wiąże się z
naruszaniem norm społecznych

Pojęcie patologii



Patologia

– anormalność, pojęcie stosowane w naukach

psychologicznych, pedagogicznych, socjologicznych w celu określenia

zachowań marginalnych odbiegających od powszechnie przyjętych

norm, zasad, obyczajów, wartości moralnych cenionych i

aprobowanych w danej społeczności, środowisku, grupie.



Etymologicznie

patologię

możemy zdefiniowac jako naukę o cierpieniu

(gr. Pathos – choroba, cierpienie, logos – nauka)

Do zachowań patologicznych zalicza się między innymi: dewiacje,

alkoholizm, prostytucję, wykorzystywanie seksualne, aspołeczne

zachowanie, narkomanię, różne oblicza przemocy i inne.

(„Pedagogika i psychologia. Zagadnienia. Pojęcia. Terminy.” Katarzyna Janus wyd. Buchmann Warszawa 2006)

Pojęcie dewiacji



Dewiacja

– zachowania odbiegające od obowiązujących w

danym społeczeństwie norm, zasad, tradycji i obyczajów.

Dotyczy zwłaszcza różnego rodzaju zboczeń o charakterze

seksualnym: fetyszyzmu, zoofilii, pedofilii, transwestytyzmu,

sadyzmu, ekshibicjonizmu i innych.

(„Pedagogika i psychologia. Zagadnienia. Pojęcia. Terminy.” Katarzyna Janus wyd. Buchmann

Warszawa 2006)

Pojęcie demoralizacji



Demoralizacja

– oznacza proces

odchodzenia od obowiązujących
wartości moralnych, uzewnętrzniający
się w przestępczości, korupcji oraz
wykolejeniu jednostek, jak również
obejmuje stan moralnego upadku i
zepsucia, a w każdym razie
rozluźnienie dyscypliny i karności

(„Słownik języka polskiego” 1978, T.I s. 379)

Pojęcie normy



Norma

– miernik, wzór, przepis, nakaz, do których odnosi

się działanie człowieka i jego wytwory. Norma ma charakter

powinnościowy w sensie ograniczonym lub bezwzględnym i

może być wartościowana w różnych aspektach. Najogólniej

dzielimy normy na:



Techniczne



Społeczne

(„Słownik psychologiczny” pod red. W. Szewczuka wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa

1985 s. 179)

Pojęcie normy



Norma grupowa

– wszelkie zasady, reguły, prawa i

obowiązki nakładane na każdego członka danej grupy

mogące dotyczyć sposobu zachowania się,

postępowania, wyglądu zewnętrznego, cenionych

wartości, celów i zadań będące punktem odniesienia

dla samej jednostki oraz podstawą do oceniania i

opiniowania postaw innych osób

(A.Szymański „Niedostosowanie społeczne u dzieci i młodzieży- wybrane problemy.” str. 11-12)

Pojęcie normy



Norma moralna

-

Pojęcie profilaktyki

Profilaktyka

– zapobieganie niepożądanym procesom i zjawiskom

określanym jako przejawy patologii życia społecznego (S.Górski)

Termin ten wiąże się z dwoma pojęciami: diagnozą i kompensacją.

O. Lipkowski wyróżnia trzy różne formy działań w przypadku

profilaktyki

niedostosowania społecznego:



Powodujące ochronę społeczeństwa przed aspołecznym zachowaniem

jednostek



Ochronę dziecka przed niekorzystnymi warunkami jego rozwoju



Ochronę dziecka zagrożonego wykolejeniem społecznym przed

pogorszeniem sytuacji

Pojęcie profilaktyki

Profilaktyka winna iśc w kierunku:



Zainteresowania systemem wartości



Rozwijania zainteresowań postawami ideowymi



Rozwoju działalności w dziedzinie higieny psychicznej



Kształtowaniu postaw prospołecznych



Współpracy środowisk: rodzinnego, szkolnego i zawodowego



Ukazywaniu celów życiowych



Budzeniu wzajemnego zaufania



Kształtowaniu umiejętności interpersonalnych – zwłaszcza do samooceny

PROFILAKTYKA



Wszystkie działania profilaktyczne muszą uwzględniać wiek i

kondycję psychiczną odbiorców.



Profilaktyka

- powinna uwzględniać redukcję czynników ryzyka

(np. picie alkoholu, wczesnej inicjacji seksualnej, korzystania z

używek) i wzmacnianie czynników chroniących (np. budowania

silnych więzów rodzinnych w oparciu o zaufanie, współpracę

rodziców i szkoły.

W profilaktyce należy stosować zasadę holizmu!

HOLIZM



Holizm

– w profilaktyce oznacza całościowe ujmowanie zjawiska

patologicznego. Respektowanie tutaj zasady holizmu wymaga

przyjęcia ogólnego twierdzenie o naturze ludzkiego zachowania. Z

niego można wyprowadzać twierdzenia pochodne, objaśniające

zjawiska szczegółowe.



Skuteczne oddziaływanie pedagogiczne jest możliwe jedynie

wówczas, gdy istnieje wspólna płaszczyzna porozumienia pomiędzy

wychowawcą a wychowankiem.



Terapeuta, wychowawca, nauczyciel, jeśli cieszy się autorytetem, ma

szansę powodzenie w swej pracy pedagogicznej. Stąd istnieje

konieczności wzmacniania autorytetów wychowawczych. Dokonać

tego można przez skoordynowanie działań w zakresie profilaktyki.

Pojęcie profilaktyki



Struktura społeczna jest złożona i z tej racji

zróżnicowany bywa poziom dysfunkcji jednostek.

Stopień ryzyka powstania nieprawidłowych postaw u

młodzieży, uzależniony jest od wielu czynników:

środowiska rodzinnego, szkoły i indywidualnych

predyspozycji (brak silnego charakteru, zanik

poczucia więzi rodzinnych, wpływ rówieśników

reprezentujących grupy nieformalne)

Kryteria doboru oddziaływań
profilaktycznych – stopnie zagrożenia wg.
Szymańskiej

Stopnie zagrożenia

w strukturze społecznej

Grupa

niskiego ryzyka

Grupa

podwyższonego

ryzyka

Grupa

wysokiego ryzyka

Kryteria doboru oddziaływań
profilaktycznych – stopnie zagrożenia wg.
J. Szymańskiej



Grupa niskiego ryzyka

– są to osoby przed inicjacją, czyli przed

podjęciem zachowań ryzykowanych, jest to najbardziej liczebna

reprezentacja młodzieży



Grupa podwyższonego ryzyka

– są to osoby, u których nastąpiła

inicjacja, czyli podjęcie zachowania ryzykowanego



Grupa wysokiego ryzyka

– u reprezentantów tej grupy zachowania

ryzykowane utrwaliły dość głęboko postawę destruktywną, są to

alkoholicy, narkomani, prostytutki, przestępcy.

Najliczniejszą reprezentację stanowi młodzież, którą można

zakwalifikować do grupy niskiego ryzyka.

Kryteria doboru oddziaływań
profilaktycznych – poziomy
profilaktyki



W zależności od stopnia zagrożenia prowadzi
się profilaktykę na odpowiednich poziomach.



W praktyce wyróżnia się trzy poziomy:

Poziomy profilaktyki

pierwszorzędowa

drugorzędowa

trzeciorzędowa

Profilaktyka
pierwszorzędowa



Promuje zdrowy styl życia i ma na celu

opóźnienie wieku inicjacji dla zachowań

ryzykownych



Skierowana jest do grupy niskiego ryzyka



Terenem działań profilaktycznych jest szkoła



Programy realizują nauczyciele przy wsparciu

psychologów

Profilaktyka
drugorzędowa



Ma na celu ograniczenie trwania

dysfunkcji



Stwarza szansę wycofania się z

zachowań ryzykownych



Programy realizowane są przez

psychologów

Profilaktyka
trzeciorzędowa



Adresowana do grupy wysokiego ryzyka



Ma na celu zahamowanie dalszej degradacji wychowanka

oraz umożliwienie mu powrotu do społeczeństwa



Realizatorami programów są lekarze specjaliści,

psychoterapeuci



Terenem działań bywają zakłady karne czy też placówki

resocjalizacyjne

Strategie profilaktyczne



Strategie profilaktyczne stosowane są na
wszystkich poziomach i dzielimy je na:

zmniejszania

szkód

interwencyjne

alternatyw

edukacyjne

informacyjne

Strategie

profilaktyczne

Strategie profilaktyczne –
strategie informacyjne



mają na celu dostarczenie odpowiednich

informacji na temat skutków zachowań

ryzykownych.



są podyktowane przekonaniem o zbyt małej

wiedzy młodzieży na temat skutków

podejmowania przez nią zachowań ryzykownych

w postaci palenia papierosów, spożywania

alkoholu czy używania narkotyków

Strategie profilaktyczne –
strategie edukacyjne



mają za zadanie rozwijać umiejętności zarówno

psychologiczne jak i społeczne (brak takowych

predyspozycji uniemożliwia ludziom wchodzenie

w bezpośrednie interakcje społeczne)



w ramach tych strategii podejmuje się

ćwiczenia, by wzmocnić postawę asertywności

Strategie profilaktyczne –
strategie alternatyw



celem jest stworzenie odpowiednich

warunków młodzieży, by podnieść jej

samoocenę i osiągnięcie satysfakcji

życiowej



działania alternatywne mają stworzyć

przeciwwagę dla picia, używania

narkotyków czy agresji

Strategie profilaktyczne –
strategie interwencyjne



są to działania głębsze i bardziej

zindywidualizowane



celem jest pomoc ludziom mającym

problemy z własną identyfikacją oraz

wspieranie młodzieży w sytuacjach

kryzysowych

Strategie profilaktyczne –
strategie zmniejszania
szkód



adresatami działań są grupy najwyższego ryzyka,

wobec których zawiodła profilaktyka, interwencja

czy resocjalizacja (z reguły ludzie reprezentujący

margines społeczny : prostytutki, narkomani czy

recydywiści)



podnosi się konieczność izolacji ich od

społeczeństwa, a także niesienie im niezbędnej

pomocy medycznej, przywracającej chociaż w

niewielkim stopniu im motywację do życia

TYPY DEFINICJI

TYPY DEFINICJI

Operacyjne

Operacyjne

Teoretyczne

Teoretyczne

Symptomatologiczne

Symptomatologiczne

Utylitarne

Utylitarne

Akcentuje się rolę narzędzi

Akcentuje się rolę narzędzi

zorientowanych na identyfikację

zorientowanych na identyfikację

specyficznych kategorii

specyficznych kategorii

diagnostycznych,

diagnostycznych,

konstytutywnych

konstytutywnych

dla zjawiska

dla zjawiska

Akcentuje się powiązanie

Akcentuje się powiązanie

obserwowanych

obserwowanych

symptomów zjawiska

symptomów zjawiska

z ogólnymi kategoriami

z ogólnymi kategoriami

wynikającymi z teorii

wynikającymi z teorii

przystosowania

przystosowania

Zjawisko określa się

Zjawisko określa się

poprzez ustalenie i rejestrację

poprzez ustalenie i rejestrację

specyficznych objawów

specyficznych objawów

świadczących o

świadczących o

jego występowaniu

jego występowaniu

(trwałość i liczba objawów

(trwałość i liczba objawów

, ich nasilenie)

, ich nasilenie)

Zaburzenia powodujące

Zaburzenia powodujące

trudności wychowawcze,

trudności wychowawcze,

mające charakter konfliktu

mające charakter konfliktu

pomiędzy jednostką i jej

pomiędzy jednostką i jej

środowiskiem

środowiskiem

(bezradność środowiska, brak

(bezradność środowiska, brak

zaspokojenia potrzeb

zaspokojenia potrzeb

jednostki)

jednostki)

ZABURZENIA W

ZABURZENIA W

FUNKCJONOWANIU

FUNKCJONOWANIU

JEDNOSTKI

JEDNOSTKI

Dziecko trudne

Dziecko trudne

Dziecko moralnie

Dziecko moralnie

zaniedbane lub

zaniedbane lub

zagrożone

zagrożone

Dziecko zaburzone

Dziecko zaburzone

emocjonalnie lub

emocjonalnie lub

z zaburzeniami

z zaburzeniami

zachowania

zachowania

Dziecko wykolejone

Dziecko wykolejone

lub przestępcze

lub przestępcze

Wina za problemy dziecka

Wina za problemy dziecka

jest lokowana w nim samym

jest lokowana w nim samym

(to ono sprawia kłopoty

(to ono sprawia kłopoty

otoczeniu)

otoczeniu)

Wina za problemy dziecka

Wina za problemy dziecka

jest lokowana w

jest lokowana w

czynnikach zewnętrznych

czynnikach zewnętrznych

Dziecko mające kłopoty z

Dziecko mające kłopoty z

własnymi reakcjami na

własnymi reakcjami na

bodźce z otoczenia,

bodźce z otoczenia,

których nie potrafi

których nie potrafi

kontrolować

kontrolować

Dziecko stanowi zagrożenia

Dziecko stanowi zagrożenia

dla otoczenia, w zakresie

dla otoczenia, w zakresie

określonym normami

określonym normami

społecznymi i prawem

społecznymi i prawem

ZABURZENIE A

ZABURZENIE A

NIEDOSTOSOWANIE

NIEDOSTOSOWANIE

ZABURZENIE

ZABURZENIE

(zmiany zachodzące

(zmiany zachodzące

pod wpływem

pod wpływem

środowiska)

środowiska)

NIEDOSTOSOWANIE

NIEDOSTOSOWANIE

(skutki tych zmian – bardziej

(skutki tych zmian – bardziej

intensywne manifestacje – III faza)

intensywne manifestacje – III faza)

Łagodniejsze

manifestacje

(I – II faza)

Przyczyna

niedostosowania

Skutki

psychologiczne

Skutki społeczne

Kategoria cech

Kategoria cech

Cechy i zachowania

Cechy i zachowania

TYPOLOGIE

TYPOLOGIE

NIEDOSTOSOWANIA

NIEDOSTOSOWANIA

SPOŁECZNEGO

SPOŁECZNEGO

Negatywne reakcje na niewłaściwe

oddziaływania otoczenia związane z

niezaspokojeniem potrzeb rozwojowych

jednostki (zachowania reaktywne)

Osobowość dojrzała -

Osobowość dojrzała -

przystosowanie

przystosowanie

Osobowość niedojrzała

Osobowość niedojrzała

- nieprzystosowanie

- nieprzystosowanie

Kryteria psychologiczne

Kryteria psychologiczne



złożone formy wyrażania

emocji



proste formy wyrażania

emocji

Empiryczne wyznaczniki

Empiryczne wyznaczniki



wysokie wartościowanie

dobrych stosunków z
innymi ludźmi



ambiwalencja w

wartościowaniu dobrych
stosunków z innymi

ludźmi

Osobowość dojrzała -

Osobowość dojrzała -

przystosowanie

przystosowanie

Osobowość niedojrzała

Osobowość niedojrzała

- nieprzystosowanie

- nieprzystosowanie

Empiryczne wyznaczniki

Empiryczne wyznaczniki



pozytywny stosunek do

rówieśników z grup
społecznie pozytywnych,

z którymi podziela się
uznawane wspólnie

normy i wartości



Negatywny stosunek do

rówieśników z grup
pozytywnych społecznie,

ze względu na różnice w
uznawanych normach i

wartościach

KRYTERIA DOJRZAŁEJ

KRYTERIA DOJRZAŁEJ

OSOBOWOŚCI

OSOBOWOŚCI

TEORIE

TEORIE

NIEDOSTOSOWANIA

NIEDOSTOSOWANIA

SPOŁECZNEGO

SPOŁECZNEGO

SYSTEMATYKA

SYSTEMATYKA

A. Siemaszko

A. Siemaszko