ANATOMICZNE I 

FIZJOLOGICZNE 

PODSTAWY PROCESÓW 

ZAPAMIĘTYWANIA

Marta Koślicka i Karol 
Kaczorowski

 

 

Pamięć to powstawanie trwałych 
zmian zachowania będących 
efektem doświadczenia. 
Podstawą pamięci jest zdolność 
ośrodkowego układu nerwowego 
do tworzenia i przebudowywania 
połączeń nerwowych. Lokalizacja 
struktur kory nowej 
odpowiedzialnych za pamięć to 
płat skroniowy i czołowy.

 

 

 

RODZAJE PAMIĘCI

D E K L A R A T Y W N A   -

-   O P I S O W A

N I E D E K L A R A T Y W N A  -

-   P R O C E D U R A L N A

( S P O S O B Ó W

P O S T Ę P O W A N I A )

E M O C J I

P A M I Ę Ć

 

 

Pamięć deklaratywna (opisowa)

-        świadoma



-

łatwe zapamiętywanie



-        różny czas przechowywania informacji



-

pamięć epizodyczna (opis miejsca lub zdarzenia) – 

związana z przyśrodkową powierzchnią płata 
skroniowego i okolicami kory 

przedczołowej



-

pamięć semantyczna (dopasowanie znaczenia słów, 

praw, faktów 

etc. z wydarzeniem lub miejscem) – 

związana z przednią częścią 

płata skroniowego 

półkuli dominującej



-        struktura wiązaną z pamięcią jest hipokamp i 
przylegająca do  niego kora mózgu

 

 

Pamięć niedeklaratywna - 
proceduralna (sposobów 
postępowania)

 



-       nieuświadomiona



-       zapamiętuje automatyzmy ruchowe 
wykorzystywane w 

codziennych czynnościach



-       tworzy się powoli, wymaga powtarzania
-       utrzymuje się przez lata
-

zlokalizowana w jądrach podstawy i móżdżku 

 

 

Pamięć emocji



-         oddziaływania układu limbicznego na korę 



-         przy udziale poprzednich doświadczeń



-         główna rolę odgrywa ciało migdałowate (jądro podkorowe układu 
limbicznego)



-         ciało migdałowate zbiera i przetwarza bodźce mogące stanowić źródło 
zagrożenia



-         informacje z ciała migdałowatego do jąder bocznych wzgórza i do jąder 
podstawy 



-         jądra podstawy mają wpływ na ośrodki cholinergiczne (związane z procesami 
uwagi oraz z układami: autonomicznym i hormonalnym) – zwierzęta z 
uszkodzonym ciałem migdałowatym nie są w stanie uczyć się nowych reakcji 
uwarunkowanych strachem  



-         drażnienie ciała migdałowatego u człowieka powoduje uczucie niepokoju i 
strach 



-         istnieją szlaki nerwowe, które asocjują przeżywanie emocji z powstawaniem 
pamięci o nich i procesami zapamiętywania po silnych przeżyciach emocjonalnych 
pacjenci często odczuwają nawracające stany lękowe -  u  podstaw zespołów 
lękowych znajduje się pamięć emocji – w trakcie terapii 

zostaje jedynie „uśpiona” 

 

 

RODZAJE PAMIĘCI



Pamięć krótkotrwała 
(świeża)



- utrzymuje się od kilku sekund 
do kilku godzin



-  wymaga stałego wzmacniania



-  niepowtarzane zdarzenia 
zostają wyparte przez nowo 
napływające



-  I typ: pamięć związana z 
zapamiętywaniem 
wypowiedzianych dźwięków 
(pętla fonologiczna) – aktywność 
kory lewej półkuli



-  II typ: magazynowanie 
aktualnych wiadomości 
wzrokowych i przestrzennych 
(pętla wzrokowo – przestrzenna) 
– aktywność kory prawej półkuli



Pamięć długotrwała

 



-  informacje przechowywane 
przez długi czas



-  niemal nieograniczona



-  w korze płata skroniowego i 
czołowego

 

 

Długotrwałe wzmocnienie synaptyczne 
LPT       (long - term potentation)



-       wyjaśnia podstawy kodowania pamięci



-       zmiany w funkcjonowaniu komórek nerwowych 
jako 

 

następstwo aktywności 

bioelektrycznej



-       jeżeli potencjały czynnościowe są wywoływane 
seriami 

impulsów elektrycznych (stymulacja 

tężcowa – krótkotrwały  bodziec o wysokiej 
częstotliwości) i następnie ponownie 

pojedynczym 

impulsem elektrycznym – większa odpowiedź w 
neuronach



-        ten efekt utrzymuje się do kilku dni

 

 

Bodziec powoduje depolaryzację w komórce 
receptorowej. Depolaryzacja dociera do błony 
presynaptycznej komórki w centralnym układzie 
nerwowym. Kiedy depolaryzacja osiągnie 
wartość progową lub nadprogową powstaje 
potencjał czynnościowy. Otwierają się kanały 
wapniowe. Strumień jonów wapnia wnika do 
komórki. Wapń aktywuje system kinaz 
białkowych. Kinazy dobudowują grupę 
fosforanową do enzymów (włączają lub 
wyłączają je). Enzymy oddziałują na kolejne 
białka. W końcu uaktywnieniu ulegają czynniki 

transkrypcyjne dla białek np. CREB.

 

 

 

Pobudzenie komórki 
nerwowej

 

 

Podczas tworzenia pamięci krótkotrwałej 
pobudzenie synapsy tymczasowo uwrażliwia ją 
na następną stymulację – tym samym wzmacnia 
jej działanie. W pamięci krótkotrwałej okres 
zwiększonego pobudzenia nie trwa długo i już 
wkrótce powraca do stanu wyjściowego. W 
trakcie tworzenia pamięci długotrwałej 
wzmocnienie synaptyczne jest stałe. Utrzymanie 
uwrażliwienia jest możliwe dzięki aktywności 
genów, których ekspresja prowadzi do produkcji 
określonych białek. Prawidłowy proces 
zapamiętywania wymaga powstawania nowych 

białek w mózgu.

 

 

 

Silnie pobudzona synapsa wysyła prąd jonów 
wapnia do wnętrza komórki. Potencjały 
czynnościowe są zakodowane według 
częstotliwości. Droga od błony postsynaptycznej 
do jądra komórki nerwowej (gdzie znajdują się 
geny, których aktywacja powoduje syntezę 
potrzebnych dla pamięci długotrwałej białek) 
wiedzie przez rożne szlaki dla różnych 
częstotliwości potencjałów. I tak dla ważnego w 
procesach pamięci białka CREB częstotliwość 
0,0005Hz (kiedy potencjały czynnościowe 
występują raz na 30min) – jest to optymalna 
częstotliwość powtarzania w trakcie nauki lub 
treningu. „Białka pamięci” trwale zmieniają 
konformację synaps – wzmacniają je. 

 

 

„Białko zapominania” PP1



-       zapobiega przeładowaniu magazynów pamięci



-       fosfataza 1 



-       usuwają grupy fosforanowe 



-       zmieniają konformację synaps



-       podczas zapamiętywania aktywowane są kinazy, które 

 

bezpośrednio zmieniają budowę synapsy – tworząc 

ślady 

pamięciowe



-       fosfataza PP1 – neutralizuje kinazy (głównie CaMKII) 

– hamuje  zmiany strukturalne synapsy – wstrzymanie 

procesu 

zapamiętywania



- 

ponadto nieaktywna kinaza nie wpływa na jądro 

komórkowe, 

czyli hamuje powstawanie białek 

integrujących wiadomości 

przez centralny układ 

nerwowy 

 

 

Literatura:

1. „Komórkowe ścieżki pamięci” R. Douglas 
Fields,  „Świat nauki” nr 3 (163) Marzec 2005 
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A.  str. 
67-73, 2005

2. „Podstawy anatomiczne procesów 
zapamiętywania i emocji” Janusz Moryś, 
„Neuronalny świat umysłu” pod redakcja 
naukową Krzysztofa Jodzio, Oficyna Wydawnicza 
„Impuls”, wydanie I, str. 13-40, Kraków 2005

3. „Pamięć fotograficzna” Allen D. Bragdon, 
David Gamon, „Kiedy mózg pracuje inaczej”, 
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 
wydanie I, str. 76-89, 2004