TYPOLOGIA KRAJOBRAZÓW

(MAPA KRAJOBRAZOWA)

TYPY

KRAJOBRAZ

U

(wg

Bogdanowskiego

)

RODZAJ KRAJOBRAZU

FORMY

KULTUROW

E

ze względu na

pokrycie terenu

ze względu na

ukształtowanie

PIERWOTNY

np. puszczański,

pustynny, stepowy,

polarny, górski

(najwyższe szczyty)

np. płaski,

sfalowany,

pagórkowaty,

górzysty, dolinny

brak

NATURALNY

np. łęgów,

torfowiskowy, leśny,

łąkowy

jak wyżej

brak

KULTUROW

Y

podtypy:

-harmonijny

-

dysharmoni

jny

-

dewastacyj

ny

(zdegradowa

ny)

np. leśny (ALP),

uprawowy →

(otwarty),

rolniczo-osadniczy,

rezydencjonalno-

parkowy, miejski →

(zamknięty),

zurbanizowany,

przemysłowy,

rekreacyjny

jak wyżej

historyczny

zabytkowy

współczesny

Różnice pomiędzy krajobrazami polegają

na stopniu ingerencji człowieka w naturalną

strukturę krajobrazu

Różnice pomiędzy krajobrazami polegają

na stopniu ingerencji człowieka w naturalną

strukturę krajobrazu

Przykład mapy krajobrazu

- wieś Rogalin

P

Ł

A

S

K

I

D

O

L

IN

N

Y

ANALIZA PANORAM

KRAJOBRAZU

Cechy wszechstronnego i

pełnego odwzorowania

krajobrazu:

• Dobra ekspozycja widokowa
• Reprezentatywny dla obszaru badań typ

krajobrazu

• Występowanie szczególnie wartościowych

elementów

• Występowanie elementów degradujących

krajobraz

• Punkty ujęć panoramicznych należy

ponumerować i nanieść na mapę sytuacyjną

Etapy analizy panoramy

1. Inwentaryzacja elememntów i typów

krajobrazu

2. Budowa kompozycji
3. Waloryzacja krajobrazu
4. Wytyczne projektowe (wizualizacja)

1. Inwentaryzacja elementów

przyrodniczo-architektonicznych i

typów krajobrazu

• W części inwentaryzacyjnej należy nazwać

elementy składowe i określić typ

krajobrazu reprezentujący daną panoramę

lub jej poszczególne odcinki, np.:

– Krajobraz leśno – parkowy, o charakterze

naturalnym lub zbliżony do naturalnego

– Krajobraz rolniczy – uprawowy (bez zabudowy)

– Krajobraz rolno – osadniczy (harmonijny lub

zdegradowany)

– Krajobraz zurbanizowany

– Krajobraz zurbanizowany zdegradowany

Proponowane oznaczenia:

1. Inwentaryzacja elementów i

typów krajobrazu

DOLINA RZEKI …

PARK KRAJOBRAZOWY …

ZABUDOWA MIESZKANIOWA

JEZIORO ….

PARK PRZY PAŁACOWY

ZESPÓŁ PAŁACOWY

• Elementy kompozycyjne:

dominanta
subdominanta
akcent
treść panoramy
ramy widoku
tło
przedpole ekspozycji

[ ]

2. Budowa kompozycji

• Dominanty krajobrazowe – (pojedyncze

elementy lub ich zespoły) - silne formy

przestrzenne (naturalne i kulturowe) integrujące

kompozycję

• Tło – jednolite płaszczyzny (przeważnie ściany

lasu) podbudowujące widok i zwiększające

ekspozycję poszczególnych elementów

wnętrza, przez kontrast światła, barwy, faktury

• Ramy krajobrazowe – tworzone przeważane

przez pojedyncze drzewa lub zespoły zwartej

zieleni wysokiej, skupiające uwagę na

najbardziej atrakcyjnych fragmentach

krajobrazu,

• Przedpola ekspozycji – rozległe poziome

płaszczyzny (zbiorniki wodne, zbocza lub

płaskie dna dolin), umożliwiające ekspozycję

panoram

 linia wiodąca wzrok (droga)
 element podbudowujący widok (drzewo

na pierwszym planie)

 rytm (drzewa)

lustro (tafla wody)

Nie wszystkie elementy

kompozycyjne muszą wystąpić

jednocześnie w danej panoramie

= nie należy ich doszukiwać się na

siłę

2. Budowa kompozycji –

przykład

• Ocena elementów składowych

(forma oznaczeń do wyboru):

wartość pozytywna („+”)

wartość neutralna („0”)

wartość negatywna („-”)

sytuacja konfliktowa

(„+/-”)

3. Waloryzacja krajobrazu

3. Waloryzacja krajobrazu -

przykład

3. Waloryzacja krajobrazu -

przykład

+

+ / +

-

+

Przykłady:

X – element do usunięcia
M – element do zamaskowania (np. maskująca
funkcja zieleni)
Z – element do zachowania (np. wskazanie ochrony
konserwatorskiej lub ochrona przedpola widokowego)
W – element do wyeksponowania (np. poprzez
ujednolicenie tła)

D – element proponowany (np. wprowadzenie

dominanty)
U – ujednolicenie, uporządkowanie (np. kubatury,
skosów dachów, elewacji budynków)

4. Wytyczne zmian

4. Wytyczne zmian –

przykład

(lub w formie wizualizacji

zmian)

X/M

Z

Z

Strefowanie krajobrazu

• Mapa wartości krajobrazowych pozwala na

sporządzenie na jej podkładzie strefowania

krajobrazu

• Strefy te zamykają w określonych granicach

obszary wykazujące podobne właściwości

• Na podstawie tych właściwości można

wskazać naturalny optymalny kierunek ich

kształtowania z punku widzenia architektury

krajobrazu dla wprowadzenia ładu

przestrzennego i nadania całości estetycznej

formy

Główne strefy

– strefa przekształceń krajobrazu
– strefa ochrony krajobrazu
– strefa szczególnej ochrony widokowej
– strefa rekultywacji krajobrazu

– strefa przekształceń krajobrazu

•

Zmiana sposobu użytkowania oraz
wprowadzenie nowych elementów kubaturowych
wyłącznie na podstawie szczegółowych studiów
krajobrazowych

•

Konieczność sformułowania w planach
miejscowych wytycznych do zabudowy
określających: zwartość / rozproszenie
zabudowy, nieprzekraczalną linię zabudowy,
nieprzekraczalną wysokość zabudowy, zakaz /
możliwość wprowadzania dominant
wysokościowych, preferencje architektoniczno-
krajobrazowe (forma, kolor, materiał)

– strefa ochrony krajobrazu:

•Zakaz zmiany dotychczasowego sposobu

użytkowania, zakaz wprowadzania
nowych elementów zainwestowania
(obiektów kubaturowych); strefa ta
obejmuje krajobrazy leśno-parkowe (o
charakterze naturalnym), krajobrazy
rolniczo-uprawowe;

•na terenach rolnych wskazane jest

tworzenie zróżnicowanej struktury
krajobrazu (zadrzewienia śródpolne)

– strefa szczególnej ochrony

widokowej

•Ochrona przedpola ekspozycji

widokowej,

•Zakaz wprowadzania nowych

elementów

•Konieczność usunięcia (lub korekty)

elementów przesłaniających widok lub
degradujących widok

– strefa rekultywacji krajobrazu

•Nakaz usunięcia elementów

degradujących krajobraz

•Konieczność przeprowadzenia działań

rekultywacyjnych (korekta formy
architektonicznej, zadrzewienie,
uporządkowanie układu
przestrzennego)

ANALIZA WNĘTRZ

KRAJOBRAZOWYCH

• Człowiek, orientując się w otwartej

przestrzeni, posługuje się tymi
samymi kryteriami co we wnętrzu

• Poszukuje punktów odniesienia, takich

jak ściany i elementy wolno stojące

• Na odbiór przestrzeni, w której się

znajduje, ma wpływ płaszczyzna na
której stoi (podłoga) i rodzaj sklepienia
(sufit)

Wnętrze i jego

składowe

wg prof.

Janusza

Bogdanowskie

go

Rodzaje wnętrz

Ze względu na rodzaj ścian i stopień

zwarcia rozróżniamy:

• Wnętrza konkretne
• Wnętrza obiektywne
• Wnętrza subiektywne

Wnętrza konkretne

• Ściany są zwarte, jasno i czytelnie

zdefiniowane, a ilość otwarć nie
przekracza 30% np. stary rynek, dolina
otoczona wzgórzami, leśna droga

Wnętrza obiektywne

• Ściany wykazują znaczną porowatość ukazując dalsze

ściany na zewnątrz, ilość otwarć od 30 do 60%

Wnętrza subiektywne

• Ściany wyczuwalne tylko wrażeniowo,

granice wnętrz subiektywnych mogą być
zredukowane do elementów
symbolicznych, jak linia czy punkty; ilość
otwarć w ścianach wnętrza przekracza
60%.

• Pod względem rozplanowania

wnętrza dzielimy na:

– długie, centralne i szerokie
– zamknięte i otwarte widokowo
– osiowe i niesymetryczne
– kulisowe
– proste i złożone

• Elementy wnętrza

– sklepienie
– podłoga
– ściany
– element wolnostojący
– otwory

Wnętrze krajobrazowe i jego

części

Motywy krajobrazowe

Podłoga wnętrza

• Płaszczyzna pozioma, trawnik ale również

nawierzchnia placu lub tafla jeziora.

• Kształt, kolorystyka i „rozrzeźbienie”

podłogi liniami nawierzchni powinno
współgrać z pozostałymi elementami
kompozycji.

• Wklęśniecie płaszczyzny powoduje

wrażenie powiększenia wnętrza, a
wywyższenie wypełnia wnętrze, stając się
często miejscem lokalizacji dominanty.

ZRÓZNICOWANIE PODŁOGI WNĘTRZA

Sklepienie wnętrza

• Błękit nieba, tworzący sufit, jest

najdynamiczniej zmieniającym się
elementem wnętrza (rysunek chmur,
położenie słońca, kolor nieba,
gwiazdy),

• Zdarzają się sytuacje kiedy błękit

nieba jest przysłonięty np. wewnątrz
alei, bindaży lub pergoli.

Aleja przydrożna

Bindaż

bindaż – berso (niem.), co oznacza chłodnik, krytą

aleję ze sklepieniem z kratownicy obrosłej pnączami i

rozpiętymi na niej gałęziami lip lub grabów (XVI - XVII)

Pergola w Parku Szczytnickim,

Wrocław

Ściany wnętrza

• Ścianami wnętrza są mury ogrodzeń,

grupy drzew i krzewów lub szpalery.

• Dobór roślin tworzących ściany

decyduje
o stopniu izolowania wnętrza od
otoczenia (szczelne odgrodzenie
wnętrza zapewni dobór roślin o
zwartym pokroju)

Szpaler

szpaler - drzewa lub krzewy sadzone gęsto w szeregu,

strzyżone w geometrycznie ściany z przejściami między

nimi lub rosnące swobodnie; popularne w ogrodach

renesansowych barokowych, występują także

współcześnie.

Otwory wnętrza

• Otwarcia można porównać z drzwiami i

oknami obecnymi w architekturze.

• Nawet najpiękniejsze wnętrze nie będzie

odwiedzane, jeśli będzie niedostrzegalne

z zewnątrz i nie będzie można do niego

się dostać.

• Powiązania widokowe, jakie gwarantują

otwory w ścianach oraz lokalizacja i

czytelność wejść, są podstawą powiązań

widokowych i komunikacyjnych

projektowanej przestrzeni.

Element wolno stojący

• Wszystkie formy przestrzenne

znajdujące się we wnętrzu np. roślina,
fontanna lub rzeźba, kapliczka

• Ściany wnętrza tworzące tło, na którym

obserwowany jest element wolno
stojący, stanowią nierozerwalną całość.

• Zmiana tła pociąga za sobą zmianę

formy

Soliter – pojedyncze drzewo

Elementy architektury

sakralnej - kapliczki

Przykłady opracowania

• Wnętrza wraz ze zmianą punktu patrzenia

ulegają pozornym zmianom

• Aby przynajmniej w przybliżeniu uchwycić

pojęcie krajobrazu i zanotować go, konieczne
staje się jego statyczne odwzorowanie,
poprzez: opis, plan, widok (zdjęcie lub
szkic) lub model

• Analizowane wnętrza należy zilustrować na

mapie w celu uwidocznienia powiązań
widokowych i kompozycyjnych między nimi

c

b

a

a – sklepienie (niebo); b – ściana z otworami (zabudowa wolnostojąca);

c – podłoga (chodnik/droga) e – otwory (przestrzeń miedzy zabudową)

Ulica Kwiatowa – wnętrze

obiektywne, długie, otwarte,

niesymetryczne, złożone

e

e

e

Ulica Kwiatowa – wnętrze

obiektywne, długie, otwarte,

niesymetryczne, złożone

c

b

a

b

a – sklepienie (niebo); b – ściana z otworami (zabudowa wolnostojąca);

c – podłoga (chodnik/droga) e – otwory (przestrzeń miedzy zabudową)

e

e

e

sklepienie
(niebo)

Ulica Kwiatowa – wnętrze

obiektywne, długie, otwarte,

niesymetryczne, złożone

ściana z otworami
(zabudowa wolnostojąca)

podłoga
(chodnik/droga)

otwory
(przestrzeń
między
zabudową)

Zalecane elementy do

analizy

• Rodzaj i numer wnętrza
• Dominanty (pozytywne i negatywne)
• Punkty widokowe
• Bramy
• Ściany
• Korytarze widoczności
• Osie widokowe
• Osie kompozycyjne

Oś widokowa

Linia symboliczna

Linia materialna

Osie kompozycyjne zespołu
pałacowo-ogrodowego
Wersalu

Oś kompozycyjna

stanowi szkielet

przestrzenny

• Założenia jednoosiowe
• Założenia dwuosiowe
• Założenia wieloosiowe

(tzn. oś główna i

poboczna)

Oś kompozycyjna

Próba uporządkowania bezładnego zbioru

kresek i kół (a) przez wprowadzenie obwiedni

kół oraz dodatkowego koła (b), co dało efekt

zarysowania osi kompozycyjnej