ĆWICZENIE 8
uproszczona Analiza fizyczno - geograficzna
Niziny mazowieckiej
1. Związki rzeźby i współzależność sieci rzecznej z budową geologiczną
Nizinę Mazowiecką stanowią rozległe równiny, które powstały w warunkach peryglacjalnych na podłożu powierzchni zasypania z czasów przedostatniego zlodowacenia. Cała rzeźba ma charakter poligenetyczny. Na formy glacjalne zlodowacenia środkowopolskiego nałożyły się formy fluwialne z czasów interglacjału emskiego. Poza tym duże znaczenie na tym obszarze miały następujące procesy: denudacji peryglacjalnej, akumulacji eolicznej, oraz erozji i akumulacji w holocenie. Formy plejstoceńskie w ogólnych zarysach dostosowane są do wielkiej niecki tektonicznej tzw. niecki mazowieckiej, która założona jest w utworach kredowych
i wypełniona trzeciorzędem: piaskami oligoceńskimi, mioceńską formacją węgla brunatnego oraz iłami dolnoplioceńskimi.
Wody z obszaru Niziny Mazowieckiej spływają promienisto ku środkowi. Ma to ścisły związek z budowa geologiczną tego obszaru. W podłożu niziny bowiem znajduje się niecka utworzona z utworów kredowych i trzeciorzędowych. Główną osią tego płaskiego terenu jest Wisła, do której wpadają takie większe rzeki jak Narew z Bugiem ze wschodu, Wkra od północy, Pilica od południa czy Bzura z zachodu. Dział wodny pomiędzy Wisłą a Bzurą przebiega tuz na zachód od Warszawy, gdyż od ujścia Jeziornej aż do ujścia Bzury Wisła nie przyjmuje z lewej strony żadnych dopływów. Małe rzeki na północny zachód od stolicy czyli Rządza, Czarna i Długa zawierają mało wody, gdyż dużo jej wsiąka w piasek. Rzeczki te płyną w kierunku Bugu, więc dział wodny między Bugiem a Wisłą przechodzi przez Pragę. Ułatwiło to przeprowadzenie kanału, łączącego Warszawę z Bugiem.
2. Analiza rycin
Nizinę Mazowiecką od północnego zachodu ograniczają moreny czołowe ostatniego zlodowacenia. Na północy i zachodzie występują także moreny denne zlodowacenia bałtyckiego. Bardziej na południe wysoczyzny morenowe zlodowacenia środkowopolskiego przeplatają się z morenami czołowymi tego zlodowacenia. Moreny te występują na prawie całym obszarze Niziny Mazowieckiej. W południowej części obszaru zarówno na zachodnim jak i wschodnim brzegu Wisły wysoczyzny opadają łagodnie ku terasom akumulacyjnym i dolinie rzeki. Na północy i zachodzie występują równiny sandrowe ostatniego zlodowacenia (Równina Kurpiowska
i zachodnia część Wysoczyzny Ciechanowskiej). Na drugim szkicu dokładnie widać, że wody polodowcowe spływały w kierunku południowo - wschodnim do Narwi.
W dnie doliny Wisły najgłębiej zalegającymi osadami są osady starszego plejstocenu, lecz najliczniejsze są pstre iły plioceńskie. Dopiero około 30 metrów wyżej od spągu tych ostatnich utworów zalegają piaski rzeczne interstadiału
Bugo - Narwi i wielkiego interglacjału. Ich miąższość dochodzi do około 60 m
w zachodniej części doliny Wisły. Wyżej zalegają osady rzeczne fazy leszczyńskiej oraz końcowej fazy interglacjału. Te ostatnie sięgają powierzchni. Płytko bo tylko do około 20 m pod powierzchnią zalegają osady rzeczne fazy pomorskiej i poznańskiej,
a jeszcze płyciej osady holoceńskie. Poza tym w zachodniej części doliny występują wydmy.
Literatura:
1967, Kondracki Jerzy, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa