1. XVIII

1. opisowy

• cel: opis powierzchni Ziemi oraz zjawisk i zdarzeń występujących na powierzchni Ziemi

• żywiołowe, niesystematyczne zbieranie informacji geograficznych- wyprawy kolonialne- badanie zasobów przyrodniczych świata

• zaniedbanie rozwoju teorii naukowej- chaos informacyjny

2. teoretyczno- wyjaśniający o charakterze wyjaśniającym

• cel: teoretyczne wyjaśnienie zebranej informacji geograficznej

• rozwój teorii naukowej w geografii

systematyzujący

• cel: usystematyzowanie, uporządkowanie zebranej informacji geograficznej zgodnie z przyjętymi kryteriami klasyfikacji

• różne kryteria:

• rzeźby, wody, klimat, gleby, itd.

• regionalne- kontynenty, regiony

• odegrał bardzo ważną rolę w podziale nauk geograficznych, w tym geografii fizycznej

• w jego ramach nastąpiło wyraźne zróżnicowanie przedmiotu badań geografii

• w jego ramach znalazły początek: geomorfologia, hydrologia, geografia gleb, geografia regionalna krajów,

4. porównawczy - kierunek geografii porównawczej

• twórca- geograf niemiecki Karol Ritter

• podstawowe założenie: stosowanie metody porównawczej w badaniach geograficznych

• jest ona do dziś podstawową metodą w badaniach geograficznych

• polega na porównaniu badanych elementów, zjawisk, zdarzeń w środowisku geograficznym, określeniu różnic i podobieństw w ich wyglądzie i przebiegu oraz na tej podstawie sformułowanie prawidłowości, np. budowa geologiczna, krajobraz, klimat, rzeźba

• stosujemy w niej zarówno kryteria ilościowe, jak i jakościowe

• w ramach kierunku porównawczego powstała regionalna geografia porównawcza

• Okres międzywojenny

1. kierunek krajobrazowy

• do nauk geograficznych wprowadził go niemiecki geograf prof. Hettner; w Polsce spopularyzował go prof. Pawłowski

• podstawowe założenie: przyjęcie odpowiedniej koncepcji krajobrazu i zgodnie z przyjętą koncepcją opis powierzchni Ziemi

• termin krajobraz(ładny, leśny,...) był spopularyzowany w okresie jego tworzenia; w latach 60-tych nie używano go, gdyż uznano za zbyt opisowy; dziś renesans kierunku krajobrazowego

• zastosowanie merytoryczne i aplikacyjne stanowi płaszczyznę porozumienia z innymi, pod warunkiem, że damy mu charakter...

• stosując termin krajobraz wyraźnie zaznaczają się 2 podejścia:

• fizjonomiczne- jako podstawę interpretacji krajobrazu podaje fizjonomię, wygląd krajobrazu; stanowi wstępną ocenę krajobrazu w oparciu o cech fizjonomiczne; wstępny etap opisu

• genetyczne-interpretuje typ krajobrazu na podstawie cech genetycznych, wyjaśniających; polega na określeniu genezy badanych krajobrazów w oparciu o specjalistyczne badania terenowe; decyduje o zakwalifikowaniu badanej jednostki przestrzennej do określonego typu krajobrazu

• Części powierzchni Ziemi posiadające naturalne granice różniące się jakościowo od innych oraz posiadające wewnętrzną całość elementów, obiektów i zjawisk nazywamy krajobrazem.(prof. Kostrzewski)

• analiza definicji obejmuje:

1. analizę wyrażeń słownych:

• części powierzchni ziemi- określają jednostkę przestrzenną

• posiadające naturalne granice- każda jednostka przestrzenna określona jest granicami, które zostały wyznaczone w oparciu o przyjęte kryteria

• różniące się jakościowo- określenie nie tylko różnic fizjonomicznych, ale i genetycznych, dotyczących takich cech, jak rzeźba, klimat, wody, użytkowanie terenu, gleby

• posiadające wewnętrzną całość- przedmiot badań traktujemy jako system

• elementy- cechy środowiska geograficznego: rzeźba, litologia, klimat, wody, użytkowanie terenu, gleby, roślinność

• obiekty- urządzenia wprowadzone do środowiska przez człowieka

• zjawiska- procesy o charakterze fizycznym i społeczno- ekonomicznym, np. powódź, huragan, migracje, transport drogowy

1. określenie wiarygodności definicji- określenie wiarygodności definicji z punktu widzenia geograficznego stawia wymóg realizacji funkcji czasu, przestrzeni i człowieka(opis geograficzny musi zawierać te funkcje)

• funkcja czasu: różnicujące się- różnicowanie następuje w czasie

• funkcja przestrzeni: części powierzchni Ziemi

• funkcja człowieka: obiektów

• definicja jest wiarygodna pod względem geograficznym

• typologia kraj- oparta i przyjęta na zasadzie jednego czynnika delimitacji- podział branżowy: rzeźba, wody, itd.

• podział kompl- podstawą są dwa i więcej elementów środowiska przyrodniczego: rzeźba, geologia, wody powierzchniowe/klimat/roślinność

Progi przyrodnicze są to określone uwarunkowania środowiska geograficznego, które ograniczają lub uniemożliwiają włączenie części badanego środowiska geograficznego lub jego całości do użytkowania przez człowieka. (prof. Kostrzewski)

• analiza

1. wyrażeń słownych

• określone uwarunkowania

• środowiska geograficznego

• ograniczają lub uniemożliwiają włączenie

• część badanego środowiska geograficznego

• do użytkowania przez człowieka

1. wiarygodność definicji:

• f. czasu: ograniczają lub umożliwiają

• f. przestrzeni: część środowiska geograficznego

• f. człowieka: użytkowania przez człowieka

• geografia opiera się o koncepcje progów- rozbudowana w sposób jakościowy jest szansą do stosowania metod ilościowych w geografii fizycznej

• rzeźba powierzchni Ziemi- progi w oparciu o:

• wys. n.p.m.

• różnice wysokości względnych

• spadki terenu

• mapa energii rzeźby- różnic wysokości względnych co 1^o, co 5^o, określonym przedziałom spadku w oparciu o badania krajobrazowe można przypisać określone funkcje(ruch osadów na stoku 2, szybszy 2-4)

• np. progi- mapa- cele rolnicze

• wody:

• głębokość zalegania zwierciadła wód gruntowych(wykorzystanie w rolnictwie)

• deszcz- suma opadów w powiązaniu z czasem, rozkładem

• koncepcja progów jest niewykorzystywana, wolimy teorię od praktyki

• podsumowanie: kierunek krajobrazowy odegrał istotną rolę w geografii fizycznej także z punktu widzenia teoretycznego- rozbudował teorię różnicowania przestrzeni na jednostki geograficzne, przyczynił się do większego powiązania teorii geografii fizycznej z innymi dyscyplinami

1. kierunek integrujący ( w części geografii syntetyzujący)

• sprzyjał rozwojowi dyscyplin o charakterze syntetyzującym, np. geografii fizycznej

• podstawowym zadaniem relaizowanych badań jest stosownie podejścia syntetycznego w badaniach środowiska geograficznego, dokonujemy szczegółowych badań środowiska geograficznego

2. kierunek dezintegrujący

• podejście analityczne polega na badaniu poszczególnych elementów środowiska geograficznego, np. rzeźba, litologia, klimat...

• podejście analityczne w naukach geograficznych doprowadziło do rozwoju i wyodrębnienia dyscyplin, szczególnie geomorfologii, hydrologii, klimatologii, geografii gleb

3. przenikały się prądy syntetyzujący i analityczne, co doprowadziło do rozwoju obu rodzajów dyscyplin

*dyscypliny syntetyzujące:

• kierunek antropogeograficzny- za podstawę badania uznawano związki, relacje zachodzące pomiędzy środowiskiem a człowiekiem

• zdefiniował i rozwinął go prof. Pawłowski, ale przede wszystkim jego uczennica prof. Maria Kiełczewska- Zaleska

• w Poznaniu Stanisława Zajchowska

• kierunek ekologiczny- rozwinął się w ramach nauk geograficznych, ale został przejęty przez biologię

• „Ziemię należy traktować jako siedzibę człowieka”- wszystkie badania geograficzne i środowiskowe należy prowadzić z punktu widzenia obecności i potrzeb człowieka

• W. Pol w jednej z prac napisał: „Ziemia jest mieszkaniem człowieka”, było to pierwsze, jeszcze nienazwane odwołanie się do badań ekologicznych

• regionalny- przedmiotem jest jednostka przestrzenna- region geograficzny oraz podział świata zgodnie z przyjęta koncepcją rejonu geograficznego

6. Okres po II wojnie światowej dla geografii polskiej to przede wszystkim:

1. rozwój podejścia analitycznego

2. rozwój dyscyplin fizyczno- geograficznych i osiągnięcie przez geomorfologię poziomu światowego(1961 Polska organizowała kongres IWKWA)

3. zaniedbanie kierunku syntetyzującego

• geografia fizyczna

• geografia społeczno- ekonomiczna

• przede wszystkim regionalna

• pod tym względem rozwój polskiej geografii przypomina kraje wschodnie, gdyż zachodnie prezentowały to właśnie podejście

• Koniec XX wieku

1. rozwój kierunku syntetyzującego

• geografia fizyczna

• geografia regionalna

Geografia jest nauką o zróżnicowaniu przestrzennym

struktur fizyczno- geograficznych i społeczno- ekonomiczno- geograficznych

i ich wzajemnych powiązaniach.(prof. Leszczycki)

• analiza

1. wyrażeń słownych

• geografia- określenie przedmiotu badań

• zróżnicowanie- dotyczy różnicowania przestrzeni geograficznej, np. podział na kontynenty i oceany, na jednostki przestrzenne- góry, wyżyny, niziny czy też na regiony

• struktura- w interpretacji geografii fizycznej jest to część przestrzeni geograficznej, jednostka fizyczno- geograficzna, np. krajobraz, region, kontynent, ocean, góry, wyżyny, niziny

• fizyczno- geograficzna- jednostka fizyczno- geograficzna

• społeczno- ekonomiczno- geograficzna- jednostka wydzielana w ramach społeczno- ekonomiczno- geograficznych(???)

• powiązania- dotyczy całej metodyki badań jakościowych i ilościowych, a także związków, zależności, współoddziaływań pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska geograficznego

1. wiarygodność

• f. czasu: różnicowanie, powiązania

• f. przestrzeni: struktura

• f. człowieka: społeczno- ekonomiczna

• geografia posługuje się opisem w dalszym ciągu jednak zaliczmy ją do nauk ścisłych

• opis dominuje w geografii, dominuje także określanie prawidłowości o charakterze opisowym

• jednakże teoria jest udowodniona przeze mnie przebiegiem zjawiska

• prawidłowości(teoria) o charakterze opisowym, jakościowym, może być wprowadzona do teorii nauki tylko wtedy, jeśli poparta jest badaniami ilościowymi

• założenia metodologiczno- metodyczne współczesnej geografii

• geografia jako nauka ( w tym geografia fizyczna) w rozwoju historycznym doskonaliła metodologię i metodykę, rozwijała się wydzielając osobne dyscypliny

• do wydzielenia się dyscypliny potrzebny jest osobny przedmiot badań

• weryfikacja społeczna dokonuje strony aplikacyjnej nauki(zwraca uwagę na aplikacyjne aspekty nauki)

• do tej definicji zmuszone są odwołać swój przedmiot badań wszystkie dyscypliny

Współczesny podział nauk geograficznych i miejsce geografii fizycznej

1. Podział nauk geograficznych jest wyrazem rozwoju dyscypliny naukowej. Jest to podział otwarty.

Podział wg prof. Leszczyckiego zmieniony przez prof. Kostrzeskwiego:

1. historia geografii

2. geografia fizyczna ze specjalizacjami

• geomorfologia

• hydrologia

• meteorologia

• klimatologia

• geografia gleb

• biogeografia z fito- i zoogeografią

• geografia surowców mineralnych

• geoekologia

• geografia fizyczna ogólna

• geografia fizyczna świata

• regionalna geografia fizyczna, itd.

• wiele z nich się rozwinęło ale nie wszystkie, np. geografia gleb, biogeografia, geografia surowców mineralnych

• problem badawczy współczesnej geografii to zmiany globalne powierzchni ziemi

3. geografia społeczno - ekonomiczna ze specjalizacjami:

• geografia osadnictwa

• geografia zaludnienia

• geografia przemysłu

• geografia transportu

• geografia komunikacji

• geografia ekonomiczna świata

• regionalna geografia ekonomiczna

4. geografia regionalna ze specjalizacjami (wg krajów i kontynentów)

• regionalna geografia fizyczna

• regionalna geografia ekonomiczna

• geografia historyczna (paleogeografia)

• kartografia i topografia

• geografia matematyczna

• rozwój w latach 70-tych, ale spotkał się z krytyką, ponieważ bez sensu jest wydzielanie odrębnej dziedziny, skoro matematyka jest w całej geografii

• nowe dziedziny, które nie wyodrębniły jeszcze przedmiotu badań:

• polityczna

• religii

• lotnictwa

• turystyki etc.

• stały rozwój przedmiotu badań geografii fizycznej sprawia, iż następuje różnicowanie przedmiotu badań- powstają nowe dyscypliny naukowe

• Rozpatrując powierzchnię Ziemi pod względem analitycznym bierzemy pod uwagę pewne elementy: hydrologię, meteorologię, geomorfologię, itd.; pod względem syntetyzującym pewne całości: geografia fizyczna ogólna, geografia fizyczna świat

Geografia fizyczna jako nauka empiryczna

1. Z metodologicznego punktu widzenia, biorąc pod uwagę przedmiot badań geografii fizycznej, zaliczamy ją do nauk empirycznych.

2. Geografia fizyczna w swoim postępowaniu badawczym musi realizować podstawowe założenia metodyczne i metodologiczne nauk empirycznych.

1. wymogiem metodologicznym nauk empirycznych jest stosowanie w procesie badawczym systematycznej obserwacji i eksperymentu (badania polegają na zbieraniu materiału dokumentacyjnego do rozwiązania problemu badawczego)

• obserwacja bezpośrednia: prowadzenie badań w terenie

• obserwacja pośrednia: zbieranie danych w oparciu o materiały archiwalne, kartograficzne, literaturę

• obserwacja musi być poparta eksperymentem, z punktu widzenia metodycznego wyróżniamy: eksperyment terenowy i laboratoryjny

• eksperyment jest uszczegółowieniem, uzupełnieniem obserwacji(badania dobowe potwierdzające badania roczne, koryto eksperymentalne) oraz potwierdzeniem lub negacją pewnych zjawisk zaobserwowanych w terenie

• jest bezwzględnym wymogiem uzupełnienia obserwacji

• etapy badań w geografii fizycznej

1. sformułowanie problemu badawczego-wymogi:

• prawidłowość językowa

• poprawność merytoryczna

• przekonanie, że sformułowany problem badawczy zawiera element nowości naukowej(czy jest ciekawy, interesujący)

• sformułowanie problemu-wykładnik wiedzy i inteligencji autora

1. wybór obszaru badań:

• powinien spełniać warunek reprezentatywności w odniesieniu do omawianego problemu(możliwość uogólnienia na szerszy obszar)

1. przegląd literatury:

• rozpoznanie stanu prac badawczych w literaturze

1. wybór metod badawczych:

• stanowią o wyniku badań

• nie powinny być obarczone elementem subiektywizmu

• niestety są ograniczenia finansowe, etc., które sprawiają, że trudno wyeliminować element subiektywizmu

1. sformułowanie hipotez

• decydują o wyniku badań

• wstępna odpowiedź na postawiony proces badawczy

• ilość hipotez jest nieograniczona, lecz przeważnie jest ich tylko kilka

• wartość sformułowanych hipotez zależy od przygotowania autora

1. weryfikacja postawionych hipotez w trakcie badań terenowych i laboratoryjnych(o ile są dobrze przeprowadzone)

• potwierdzenie lub negacja hipotez w oparciu o badania terenowe

1. opracowanie zebranej dokumentacji terenowej

• dobrze opracowanie kartograficzne, matematyczno- statystyczne, graficzne, laboratoryjne, etc.

• musi być poparta opisem

1. sformułowanie prawidłowości w oparciu o przeprowadzone badania:

• są to wnioski

• stanowią odpowiedź, na postawiony problem badawczy

• są wkładem autora do teorii nauki, niezależnie od tego czy potwierdził, czy zanegował daną hipotez oraz czy odkrył coś, co już było odkryte

3. Wymogi metodologiczne geografii fizycznej jako nauki empirycznej.

• metodologia- związana z określonymi prądami

• metodyka- związana z metodologią

1. realizacja w procesie badawczym funkcji przestrzeni (ujęcie horologiczne)

• badania musimy ujmować przestrzennie- mapa

2. uwzględnienie w procesie badawczym funkcji czasu (ujęcie chronologiczne)

• przedstawienie badanych zjawisk we właściwej sekwencji czasowej

• uwzględnienie w procesie badawczym metody porównawczej

• w dalszym ciągu podstawowej metody geografii fizycznej

• rozpoznanie stanu badań w literaturze

• rozpoznanie dotychczasowej teorii naukowej dotyczącej badanego problemu

• uwzględnienie aktualnych tendencji metodologicznych i metodycznych

• uwzględnienie założeń prawa jedności przyrody

Przyroda nie jest przypadkowym nagromadzeniem elementów, obiektów i zjawisk, ale prawidłowym i jednolitym systemem,

w którym te elementy, obiekty i zjawiska

wzajemnie się warunkują i pozostają w zależności od siebie. (prof. Kostrzewski)

• z tego prawa wynika, iż przedmiot badań trzeba traktować jako system

• analiza

1. wyrażeń słownych

• przyroda- określenie przedmiotu badań, może być ożywiona i nieożywiona

• elementy-części powierzchni Ziemi, np. klimat, geologia, wody, rośliny, zwierzęta, rzeźba, etc.

• obiekty- urządzenia wprowadzone do środowiska przez człowieka

• zjawiska- procesy fizyczne i społeczno-ekonomiczne w środowisku

• system-określenie naszego przedmiotu badań, procesu badawczego

• wzajemnie się warunkują- jedno nie może istnieć bez drugiego, warunkiem powstania jednego jest drugie i na odwrót (?)

• pozostają w zależności od siebie- mają na siebie wzajemny wpływ(?)

1. wiarygodność

• f. czasu- zależności, wzajemnie się warunkują

• f. przestrzeni-system, przyroda

• f. człowieka-obiekty

• uwzględnienie w pracach badawczych zasady ewolucjonizmu

• w geografii fizycznej wychodzimy z założenia, że ziemia jest w stałym nieprzerwanym rozwoju

• zwraca uwagę nie tylko na ciągłość rozwoju, ale i funkcję czasu

• zasada aktualizmu geologicznego

• zgodnie z koncepcją brytyjskiego geologa Charles'a Lyella: „teraźniejszość jest kluczem do poznania przeszłości”

• badania aktualistyczne są podstawą retrodykcji czyli rekonstrukcji zdarzeń z przeszłości

• fundamentalna zasada w badaniach geografii fizycznej

• ponadto:

• rozwijanie problematyki kształtowania i ochrony środowiska geograficznego

• respektowanie założeń ekorozwoju

• rozwijanie badań ilościowych i wykorzystywanie wyników badań dla celów praktycznych

• jeśli opis naukowy nie spełnia tych wymagań, nie może być jako taki traktowany

Indywidualność przedmiotu badań geografii fizycznej

1. Przedmiotem badań geografii fizycznej jest powierzchnia ziemi traktowana jako system, która pod względem jakościowym różni się od przedmiotu badań innych nauk przyrodniczych.

1. to co identyfikuje geografię w stosunku do innych nauk przyrodniczych to przedmiot badań

2. przedmiot badań nie jest niezmienny, ponieważ mogą się nim zająć nowe dyscypliny, aktualny rozwój nauki sprzyja różnicowaniu przedmiotów badań, ważna jest umiejętność określenia indywidualności danej nauki

3. Powierzchnia Ziemi jako przestrzeń(przedmiot badań) geografii fizycznej(schemat):

*************************************************************************************************

-ten prosty schemat jest identyfikacją naszej tożsamości zawodowej, określa nasze kompetencje (oraz identyfikację przedmiotową i zawodową)

4. system powierzchni Ziemi nazywamy inaczej geosystemem

• w strukturach wewnętrznych geosystemu wyróżniamy odrębne sfery

• atmosfera

• biosfera z fito i zoosferą

• hydrosfera- wody powierzchniowe i podziemne

• antroposfera- związana z pobytem człowieka

• morfosfera- określa współczesną rzeźbę powierzchni ziemi

• pedosfera- pokrywa glebowa

• litosfera

• jeśli w badaniu powierzchni Ziemi stosujemy podejście ekologiczne to stosujemy określenie geoekosystem (na przedmiot badań- powierzchnię Ziemi)

• poszczególne sfery są przedmiotem badań nauk specjalistycznych w ramach geografii fizycznej:

• atmosfera- meteorologii i klimatologii

• biosfera- biogeografii

• pedosfera- geografii gleb

• hydrosfera- hydrografii, oceanologii

• indywidualność przedmiotu badań geografii fizycznej polega na badaniu związków, zależności, współoddziaływań pomiędzy poszczególnymi sferami określonych jakościowo i ilościowo

Kompetencje geografa fizycznego w odniesieniu do przedmiotu badań jaki jest powierzchnia Ziemi

(punktem odniesienia jest powierzchnia Ziemi i jej relacja w atmosferze i litosferze)

1. Kompetencje badań geografa fizycznego:

1. w atmosferze sięgają do tej wysokości, do której wpływ na procesy fizyczne w atmosferze ma powierzchnia Ziemi (podłoże atmosfery)-inaczej do tej wysokości, do której następuję tworzenie się i rozwój zjawisk pogodowych.

2. litosferze do głębokości, do której oddziaływują procesy zewnętrzne-inaczej do tej głębokości do której zachodzą procesy wietrzeniowe:

• profile glebowe- wskaźniki zachodzących zmian środowiskowych(inne w ciepłych klimatach inne w zimnych; gleby reliktowe, itp

Podział geografii fizycznej zgodnie z przedstawionym schematem (prof.Kostrzewski)

1. Wyróżniamy różne podejścia:

1. opisywanie przedmiotu badań jako całość, system (badanie zależności)

2. zajmowanie się poszczególnymi sferami w obrębie systemu

3. zajmowanie się wyodrębniającymi się przestrzennie częściami(krajobraz, regiony fizyczno geograficzne)

2. Stosując te podejścia geografię fizyczną można podzielić na:

1. podejście całościowe:

• geografię fizyczną ogólną- dyscypliny zajmują się ustaleniem prawidłowości rozwoju powierzchni ziemi w skali globalnej, np. ogólna cyrkulacja powietrza/rozmieszczenie kontynentów i oceanów i jej/ich wpływ na klimaty ziemi etc.

• geografię fizyczną świata

• geografię kontynentów i oceanów, etc...

2. podejście sferowe:

• meteorologię, klimatologię

• biogeografię z fito- i zoogeografią

• geoekologię

• hydrologię, oceanologię

• geomorfologię

• geografię gleb

• geografię surowców mineralnych

3. regionalną geografię fizyczną - pozwala wyodrębnić pewne regiony geograficzne

3. Terminy określające przedmiot badań geografii fizycznej:

1. geosystem

2. geoekosystem

3. krajobraz

4. struktura

5. powłoki krajobrazowe- jest to przestrzeń zawarta między zewnętrzną częścią stratosfery a niewielką głębokością w skorupie ziemskiej, na której zarówno w morzach jak i litosferze (warstwie skalnej) zanikają zjawiska spowodowane różnymi procesami egzogenicznymi

6. epigeosystem-

7. środowisko geograficzne- środowisko przyrodnicze(naturalne) zmienione przez człowieka; składa się z:

• elementów środowiska naturalnego- przyrody nieożywionej(klimat, skały, minerały, rzeźba powierzchni Ziemi) i ożywionej(gleby, rośliny i zwierzęta).

• elementów wprowadzonych przez człowieka, w tym elementów przyrodniczych (pola uprawne, sady, sadzone lasy, parki, nowe gatunki roślin i zwierząt, kanały, sztuczne zbiorniki wodne) oraz elementy technicznych (drogi, nasypy, tamy, lotniska, cmentarze, poligony, obszary zabudowane)

• Geografia fizyczna bada powierzchnię ziemi i jej poszczególne struktury pod względem budowy, składu materialnego, rozwoju, rozczłonkowania terytorialnego, z uwzględnieniem założeń ekorozwoju.(prof. Kostrzewski)

• analiza

1. wyrażeń słownych

• powierzchnia ziemi- przedmiot badań

• struktura- w interpretacji geografii fizycznej jest to część przestrzeni geograficznej, jednostka fizyczno- geograficzna, np. krajobraz, region, kontynent, ocean, góry, wyżyny, niziny

• budowa- układ poszczególnych sfer, biosfery, atmosfery, etc.

• Skład materialny- cechy fizyczno- chemiczne poszczególnych sfer (skład fizyczno- chemiczny atmosfery, gleb)

• rozwój- ewolucja powierzchni ziemi w czasie i przestrzeni

• rozczłonkowanie terytorialne- podział na jednostki powstałe w wyniku ewolucji powierzchni ziemi, np. kontynenty, oceany, góry, etc.

• ekorozwój- zróżnicowany rozwój geoekopolityki

1. wiarygodność

• f. czasu- rozwój

• f. przestrzeni- powierzchnia ziemi, struktury

• f. człowieka- ekorozwój

Podstawowe problemy badawcze geografii fizycznej

1. Powstanie ziemi o ile ma wpływ na dzisiejszą powierzchnię i budowę.

2. Budowa ziemi o ile ma wpływ na dzisiejszą powierzchnię.

3. Podział na kontynenty i oceany w ewolucji powierzchni Ziemi.

4. Współczesny podział na kontynenty i oceany.

5. Podstawy klasyfikacji powierzchni ziemi na jednostki przestrzenne (góry, wyżyny etc.).

6. Rozpoznanie stanu aktualnego zasobów przyrodniczych powierzchni Ziemi (powietrze, surowce etc.).

7. Kształtowanie i ochrona środowiska geograficznego powierzchni Ziemi.

8. Procesy o charakterze globalnym i ich wpływ na kształtowanie powierzchni Ziemi.

9. Zjawiska ekstremalne i ich wpływ na kształtowanie powierzchni Ziemi (tornada, powodzie).

10. Różnokierunkowa antropopresja i jej wpływ na kształtowanie powierzchni Ziemi.

Współczesne cechy rozwoju nauk geograficznych a geografia fizyczna

1. Geografia fizyczna jako nauka empiryczna musi spełniać wszystkie cechy rozwoju nauk geograficznych:

1. uwzględnienie w procesie badawczym funkcji czasu

2. uwzględnienie w procesie badawczym funkcji przestrzeni

3. stosowanie metody porównawczej

4. wypracowywanie kryteriów podziału powierzchni ziemi na jednostki przestrzenne

5. podział powierzchni ziemi na jednostki przestrzenne zgodnie z przyjętymi kryteriami klasyfikacji(góry, wyżyny, regiony fizyczno- geograficzne)

6. przedstawienie koncepcji oceny zasobów przyrodniczych powierzchni ziemi

7. rozwijanie problematyki kształtowania i ochrony środowiska geograficznego

8. rozwijanie teorii naukowej

9. rozwijanie bibliografii czyli piśmiennictwa naukowego

10. rozwijanie współpracy międzynarodowej w zakresie realizacji programów naukowych(7 program UE)

11. rozwijanie badań ilościowych (wskaźniki etc.)

12. wykorzystanie wyników badań dla celów praktycznych (aplikacja)

2. Konkluzja: geografia fizyczna ma szanse realizować wszystkie w/w cechy współczesnych nauk geograficznych.

Teoria funkcjonowania systemu i jego zastosowanie w geografii fizycznej

1. Teorię funkcjonowania systemu wprowadził na początku XIX wieku biolog niemiecki Ludwig von Bertalanffy. Natomiast do nauk geograficznych wprowadzili ją amerykańscy geomorfolodzy Chorley i Kennedy w latach 60 XX w.

1. podstawowym założeniem adaptacji teorii funkcjonowania systemu do nauk geograficznych jest przyjęcie założenia, że przedmiot badań(powierzchnia ziemi) traktowany jest jako system ze wszystkimi konsekwencjami

2. w koncepcji funkcjonowania systemu wyróżniamy:

• system otwarty- typ systemu, w którym dokonuje się stały dopływ, krążenie wewnętrzne i odpływ energii i materii dążący do równowagi dynamicznej

• system zamknięty- taki system, w którym dokonuje się stały dopływ energii i materii ,krążenie wewnętrzne, a odpływ jest wysoce utrudniony lub go brak

• energia Słońca, wynikająca z różnicy poziomów, etc.; materia-cząstki materialne

3. jest także inny podział:

• system heterogeniczny- różnorodny

• system homogeniczny- jednorodny

• przedmiot badań geografii fizycznej jest systemem otwartym o charakterze heterogenicznym

Wstęp do geografii fizycznej

5/12

---