ĆWICZENIE 6
Analiza fizyczno - geograficzna Tatr Środkowych
1. Rzeźba Tatr polskich na tle budowy geologicznej
W strukturze Tatr występują elewacje i depresje trzona krystalicznego. Elewacjom odpowiadają kulminacje szczytów, natomiast w depresjach powstały największe doliny
Cechy rzeźby są także rezultatem różnic w odporności skał budujących Tatry. Tak powstały obniżenia subsekwentne i przełęcze w utworach werfeńskich na kontakcie trzonu krystalicznego i serii osadowej. W ten sposób powstały także linie przełęczy w reglach zakopiańskich w utworach kajprowych i liasowych.
W wapieniach ulegających procesom krasowym powstają podziemnie
i powierzchniowe formy krasu. Wśród nich wyróżniamy jaskinie, korytarze podziemne, kotły krasowe i leje. Ponadto zbocza dolin są strome i skaliste, gdyż brakuje zmywania powierzchniowego.
W wyniku wietrzenia dolomitów powstają dziwne formy zwane „chłopkami”, „mnichami” i „kominami”.
Odporne skały krystaliczne, budujące najwyższe partie Tatr zostały przemodelowane w okresie zlodowacenia. W wyniku wietrzenia mrozowego powstały ostre turnie i granie oraz misy, progi i zbocza skalne.
2. Wody powierzchniowe i podziemne
W Tatrach znajduje się około 120 jeziorek, z czego 43 leżą w granicach Polski. Do największych tatrzańskich jezior należą Wielki Staw i Morskie Oko. W obu powierzchnia lustra wody wynosi 34 ha, przy czym Wielki Staw jest jednocześnie najgłębszym jeziorem w Tatrach. Jego głębokość dochodzi do 79,3 m. W górach tych występują następujące typy jezior:
cyrkowe np. Furkoty Staw
morenowe np. Toporowy Staw
egzaracyjno - morenowe np. Morskie Oko
Cały obszar polskich Tatr leży w dorzeczu Dunajca. W Polsce do najdłuższych potoków należą:
Sucha Woda (13 km)
Siwa Woda (11,7 km)
Potok Kościeliski (10,5 km)
Bystra (7 km)
Rybi Potok (5 km)
Roztoka (4 km)
Wody podziemne możemy podzielić na:
Wody krasowe - występują w wapieniach i dolomitach triasowych, tworząc zbiorniki w rejonie Kominiarskiego Wierchu i Czerwonych Wierchów,
w masywie Giewontu i Myślenickich Turni oraz Krokwi i Nosala. Wody te wypływają w postaci źródeł (wywierzysk) zazwyczaj w dnach dolin. Są to wody posiadające niskie temperatury. Obszary położone powyżej źródeł są bezwodne.
Wody krystaliczne - występują w szczelinach skał krystalicznych
w południowej części Tatr. Wody te są nieliczne, o czym świadczy mała wydajność źródeł. Charakteryzują się one dużą rozpiętością temperatur od 2ºC do 8,5ºC oraz dobowymi wahaniami temperatur.
Wody morenowe - występują w obszarach kotłów polodowcowych dolin: Wyżniej Chochołowskiej, Jarząbczej, Starobociańskiej, Tomanowej, Pyszniańskiej. Wody morenowe wykazują duże roczne wahania poziomu, czasami zanikają zupełnie. Temperatura tych wód jest niska: od 2ºC do 8ºC
Cieplice wydostają się na powierzchnię w miejscach dyslokacji tektonicznych. Za taką cieplicę można uznać źródło w Jaszczurówce pod Zakopanem o temperaturze 18ºC.
3. Piętrowość klimatyczno - roślinna
a) wg. Jerzego Kondrackiego
Piętro |
Wysokości [m n.p.m.] |
subniwalne (turniowe) |
powyżej 2250 |
alpejskie (halne) |
1800 - 2250 |
subalpejskie (kosówki) |
1550 - 1800 |
górnoreglowe (świerkowe) |
1250 - 1550 |
dolnoreglowe (jodłowo - bukowe) |
900 - 1250 |
b) z Encyklopedii Tatr
Piętro |
Wysokości [m n.p.m.] |
subniwalne (turniowe) |
powyżej 2300 |
alpejskie (halne) |
1800 - 2300 |
subalpejskie (kosówki) |
1550 - 1800 |
górnoreglowe (świerkowe) |
1250 - 1550 |
dolnoreglowe (jodłowo - bukowe) |
700 - 1250 |
pogórza |
300 - 700 |
Literatura:
1967, Kondracki Jerzy, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa
3