Teorie wzrostu dochodu narodowego

Teoria podażowa

Teoria popytowa

Teoria podażowa



Reprezentowana przez klasyków i neoklasyków



Kraje są bogate, mają wysokie PKB, ponieważ

dysponują dużymi zasobami czynników

produkcji



Te zaosby wyznaczają produkt potencjalny

gospodarki, efektywność ich wykorzystania

pozwala osiągać wielkość produkcji faktycznej

(rzeczywistej) zbliżonej do potencjalnej



Wobec tego to łączna podaż wyznacza poziom

PKB

Jak wyjaśnić



dlaczego kraje dysponujące dużymi

zasobami ziemi, pracy i kapitału mają

niski poziom PKB



Decyduje o tym efektywność

wykorzystania zasobów

Teoria popytowa



Poziom PKB zależy od łącznego popytu



Nowe spojrzenie na czynniki wzrostu

dochodu narodowego



Teoria popytowa to teoria Keynesa



Dochód narodowy to suma wydatków, im

więc wyższy jest łączny popytu, tym

wyższy dochód narodowy

Obie teorie



są prawdziwe, prawidłowo opisują zmiany

PKB, z tym że dotyczą analizy czynników

wzrostu dochodu narodowedgo w różnych

okresach



Teoria podażowa wyjaśnia wzrost w okresie

długim



Teoria popytowa to analiza krótkiego okresu

Teoria popytowa



To teoria mnożnika, najprostsza teoria

wyznaczania dochodu nardowego



Model mnożnika to teoria

makroekonomiczna wyjaśniająca

krótkookresowe wyznaczanie produktu



Określenie mnożnik bierze się stąd, że

zmiany, inwestycji, handlu zagranicznego,

polityki podatkowej i polityki wydatków

prowadzą do zwielokrotnionej zmiany PKB.

Równowaga inwestycji i oszczędności



Pomijając znowu sektor państwowy i

zagranicę możemy zapisać

I = PKB w ujęciu od strony produktu minus C
S = PKB w ujęciu od strony dochodów minus C



Na obu łukach modelu ruchu okrężnego

mamy tę samą kwotę PKB, wobec tego, że



PKB =C+I i PKB =C+S, mamy

I=S

Zawsze I=S



W gospodarce zawsze zachodzi ta

równość



Na I składają się inwestycje krajowe (w

budynki fabryczne, sprzęt, zapasy oraz

inwestycje zagraniczne albo eksport netto



Źródłem oszczędności są oszczędności

prywatne (gospodarstw domowych i

przedsiębiorstw)

Uwzględniając państwo i handel

zagraniczny



Zapiszemy

I+(-)X = PS + (-) GS
PS – oszczędności prywatne
GS – nadwyżka budżetowa

Funkcje CC i SS



Ściśle się ze sobą wiążą

c

C

C

4455

B

B

B

C

C

C

Q

S

+

Q

-

45°

PKB

PKB

S

S

Funckcje SS i II



Pozioma linia II pokazuje stałe inwestycje,

niezależne od PKB (inwestycje

egzogeniczne, autonomiczne)

0

+

-

S, I

B

S

S

I

I

E

M

Q

PKB odpowiadajacy stanowi równowagi



Funkcje oszczędności i inwestycji

przecinają sie w punkcie E, punkt ten

odpowiada wielkości PKB równej M,

wyraża poziom produktu w stanie

równowagi



Przecięcie krzywych oszczędności i

inwestycji wyznacza poziom PKB

odpowiadający stanowi równowagi, do

którego będzie dążyć produkt narodowy

Znaczenie równowagi



Punkt E nazywamy punktem równowagi,

wyznaczone przez niego poziomy

oszczędności inwestycji i produktu są

jedynymi, które zapewniają zrównanie

oszczędności gospodarstw domowych z

pożądanymi inwestycjami przedsiębiorstw



Kiedy takiej równości nie ma, nastepuja

korekty w górę lub w dół po stronie prduktu



Przy poziomie prodkcji M przedsiebiorstwa

będą chciały zainwestować łączną kwotę

równoą odległości ME i gospodarstwa

domowe również pragną przy tym poziomie

dochodu zaoszczędzić łączną kwotę równą

ME.

Korekty produktu prowadzące do równości

I=S



W stanie równowagi punkt E, kiedy plany

wszystkich zostaną zrealizowane wszyscy

zadowolą się postępowaniem dokładnie

takim jak dotychczas (nie będzie spiętrzenia

zpasów ani też wysokiego tempa sprzedaży

wymuszjącego zwiekszenie prdukcji)



Rzeczywiste oszczędności nie muszą się

jednak równać osczędnościom planowanym

(rzeczywiste inwestycje nie muszą sie

równać inwestycjom pl anowanym) – ludzie

mogą się mylić



Nam chodzi o równośc inwestycje i

oszczędności

Korekty produktu do I=S



Gdy PKB jest wyższy niz wyznaczony przez punkt E,

położony na parwo od M, krzywa SS przebiega

powyżej krzywej II



Gospodarstwa domowe oszczędzą więcej niż

wyniosą zaplanowane inwestycje przedsiębiorstw



Stan ten nie jest stanem równowagi:

przedsiębiorstwa odnotowują malejącą sprzedaż,

rosnące zapasy – zredukują więc produkcję i

zatrudnienie



To spowoduje zmniejszenie PKB, czyli przesuwanie

się w lewo w kierunku punktu M



Gospodarka powraca do stanu równowagi, a po

osiągnięciu punktu E tendencja do zmian wygaśnie

Korekty produktu do I=S



Jeżeli zaś punktem wyjścia jest PKB niższy

niż wyznaczony przez punkt E, krzywa SS

leży poniżej krzywej II, oszczędności są

zbyt małe aby zrealizować zaplanowane

inwestycje



Firmy obserwują wzrost sprzedaży, muszą

zwiększyć produkcje i zatrudnienie



Powoduje to wzrost produkcji i wzrost

PKB, przesuwa się on na prawo w

kierunku M

Jedyna możliwa równowaga



PKB przypada w punkcie E, gdzie następuje

zrównanie planowanych oszczędności z

planowanymi inwestycjami



Przy każdej innej wielkości produkcji

pożądane oszczędności gospodarstw

domowych nie są zbieżne z pożądaną

wielkością inwestycji przedsiębiorstw



Różnica taka skłoni przedsiębiorstwa do

zmiany wielkości produkcji i zatrudnienia w

taki sposób, aby cały układ powrócił do

stanu równowagi PKB.

Druga metoda wyznaczania stanu

równowagi PKB



Podejście od strony konsumpcji i

inwestycji (C+I)

0

45°

C

C

C+I

C+I

E

M

B

I

I

Produkt krajowy brutto

C

a

łk

o

w

it

e

w

yd

a

tk

i

D

F

Przecięcie krzywej C+I



Z linią biegnącą pod kątem 45° wskazuje

poziom PKB odpowiadający równowadze



Sumując II oraz CC otrzymujemy krzywą

łącznych wydatków



W punkcie E otrzymujemy taką samą

równowagę jak przy analizie inwestycji i

oszczędności



Inwestycje dodane do CC są takie same

jak II porównane z oszczędnościami i

punkt E wyznacza taka sama wielkość M.

Gospodarka znajduje się



W stanie równowagi wtedy, kiedy

pożądane (zamierzone) wydatki na

konsumpcję i inwestycje dokładnie

równają się wielkości łącznego produktu.



Planowane wydatki muszą być równe

planowanemu produktowi.

Mechanizm dostosowawczy



Działa następująco gdyby np. poziom produkt

znajdował się w punkcie D, linia wydatków

C+I przebiegałaby powyżej linii nachylonej

pod katem 45°, planowane wydatki są większe

od planowanego produktu, konsumenci i firmy

chcą kupować więcej niż wyprodukują

przedsiębiorstwa



sklepy zaczynają świecić pustkami, handlowcy

zwiększają zamówienia u producentów, ci

odwołują pracowników z urlopów, zwiększają

dodatkowo zatrudnienie i produkcję



W ten sposób rozpiętość między produktem i

planowanymi wydatkami prowadzi do zmiany

wielkości produktu.

Mechanizm dostosowawczy



W przypadku gdy np. poziom produktu

znajdował się w punkcie F, linia wydatków

C+I przebiegałaby poniżej linii nachylonej

pod katem 45°, planowane wydatki są

mniejsze od planowanego produktu,

konsumenci i firmy nie kupują całej

produkcji firm



Sklepy zarzucone są zapasami, handlowcy

zmieszają zamówienia u producentów, ci

wysyłają pracowników na urlopy, zmniejszają

zatrudnienie i produkcję



W ten sposób rozpiętość między produktem i

planowanymi wydatkami prowadzi do zmiany

wielkości produktu.

Wielkości planowane i faktyczne



Wielkości faktyczne (rzeczywiste, mierzone po

fakcie) mierzą statystycy zajmujący się

rachunkowością społeczną



Wielkości planowane (pożądane) wynikają z

funkcji konsumpcji lub funkcji popytu

inwestycyjnego



Oszczędności i inwestycje mierzone przez

statystyków zawsze będą równe



Rzeczywiste inwestycje mogą odbiegać od

planowanych, faktyczna sprzedaż nie równa

się wtedy sprzedaży planowanej (nastąpi

tendencja do zmian wielkości produktu)



Tylko w przypadku równości planowanych

wydatków C+I i planowanej produkcji, nie

będzie zmian wielkości produkcji, dochodów

lub wydatków.

Model mnożnika



Pokazuje w jaki sposób zmiana

egzogenicznych wydatków

inwestycyjnych wpływa na PKB



Pokazuje, ze wzrost inwestycji będzie

zwiększał PKB, o kwotę większą niż on

sam.



Mnożnik jest liczbą, przez którą należy

pomnożyć daną zmianę inwestycji , aby

wyznaczyć wielkość wynikającej stąd

zmiany całkowitego produktu.

Dlaczego mnożnik jest większy od 1?



Gdyby np. wykorzystać wolne zasoby i

wybudować magazyn za 10.000 PLN, to ta

kwota będzie dodatkowym dochodem ludzi

zatrudnionych przy budowie i dostawców

materiałów do budowy magazynu.



Jeśli wszyscy mają krańcową skłonność do

konsumpcji równą MPC 2/3, to wydadzą

6.667,67 PLN na zakup dóbr konsumpcyjnych



Dla producentów tych kwota ta to dodatkowy

dochód, i jeżeli oni maja również MPC = 2/3, to

wydadzą 6.667,67 PLN x 2/3 = 4.444,44



Proces ten będzie w ten sposób kontynuowany.

Pierwotny wydatek



Wynoszący 10.000 PLN na inwestycje

zapoczątkował niekończący się łańcuch

wtórnych wydatków konsumpcyjnych



Ich ciąg jest ciągiem malejącym,

nieskończonym, jego poszczególne wyrazy

sumują się do wielkości skończonej



Mamy wzór na nieskończony postęp

geometryczny;



1+ r + r

2

+ r

3

+ ...+ r

n

+... =

1 - r

1

Jeśli wartość bezwzględna r jest mniejsza od jedności

Wielkość mnożnika zależy od MPC

10.000,00 1 x 10.000
6.667,67 2/3 x 10.000
4.444,44 (2/3)

2

x 10.000

2.862,86 (2/3)

3

x 10.000

. .
. .
. .

30.000

1

1- 2/3

x 10.000 = 3 x

10.000

Mnożnik jest odwrotnością MPS



Jest równy 1/(1-MPC)



W naszym przykładzie, MPC=2/3,

mnożnik wynosi 1/(1-2/3) = 3



Całkowity łączny przyrost wydatków to

inwestycja pierwotna 10.000 plus

dodatkowe wydatki konsumpcyjne razem

30.000 PLN



Gdyby MPC =1/2, to mnożnik wyniósłby 2.

Prosta formuła mnożnika

zmiana produktu = 1/MPS x zmiana

inwestycji=

= 1/1-MPC x zmiana inwestycji



Im większe wtórne wydatki na dodatkową

konsumpcję tym wyższy mnożnik



Prosta formuła mnożnika odnosi się tylko

do dodatkowej konsumpcji i oszczędności,

nie uwzględnia zmian łącznych wydatków

i tzw. wycieku oszczędności

Graficzna analiza mnożnika

Każda złotówka inwestycji oznacza 3

złotówki produktu

o

sz

cz

ę

d

n

o

śc

i,

in

w

e

st

yc

je

w

m

ld

.

P

L

N

Produkt krajowy brutto w mld. PLN

-100

100

200

300

400

S

S

I

I

I`

I`

E

E`

Graficzne przedstawienie mnożnika



Nowe inwestycje II przesuwają się do

położenia I`I`, E` wyznacza nowy produkt

w warunkach równowagi



Odległość na osi poziomej wyznaczona

przez E i E` jest trzykrotnie większa niż

odległość między I i I`



Przyrost inwestycji o jednostkę daje

trzykrotnie większy przyrost produktu



Wzrost (produktu) dochodu umożliwia

wzrost oszczędności.

Model mnożnika



Pokazuje jak w krótkim okresie, łączny

popyt, kształtujący się pod wpływem

wydatków konsumpcyjnych i

inwestycyjnych, wyznacza PKB



Może być stosowany tylko wtedy, gdy

istnieją niewykorzystane zasoby

(bezrobocie)



Wzrost łącznego popytu powoduje wzrost

poziomu produktu pod warunkiem

istnienia niewykorzystanych zasobów

Ograniczenia modelu mnożnika



Nie obejmuje wielu czynników

makroekonomicznych przede wszystkim wpływu

pieniądza na stopy procentowe, przez co i na

inwestycje



Nie uwzględnia podażowej strony gospodarki

(wzajemne oddziaływanie wydatków oraz łącznej

podaży i cen)



Nie wyjaśnia zmian PKB w długim okresie, wtedy

produkt potencjalny ogranicza wielkość produkcji

krajowej



Analiza mnożnikowa nie może być stosowana

jeżeli gospodarka wytwarza tyle, ile wynosi jej

produkt potencjalny (w pełni wykorzystane

zasoby)

Co gdy gospodarka wytwarza tyle ile wynosi jej

produkt potencjalny?



W warunkach pełnego zatrudnienia

wzrost łącznego popytu prowadzi nie

do wzrostu produkcji, ale do wzrostu

cen



Kiedy znika bezrobocie pojawia się

inflacja

Mnożnik a krzywe AS-AD



Model mnożnika jest sposobem

analizowania mechanizmu wyznaczania

równowagi metodą krzywych AS-AD

C+I

Realny PKB

Realny PKB

potencjalny PKB

Q

Q

P

E

E

AD

AS

C

C

C+I

P

Podejście AS-AD



Na lewo od produktu potencjalnego, kiedy

istnieją niewykorzystane zasoby ,

głównym czynnikiem wyznaczającym

produkt jest łączny popyt



Gdy rosną inwestycje, wraz z nimi rośnie

AD, w konsekwencji wielkość produktu

zapewniająca równowagę

Wykres mnożnikowy



Opisuje tę samą gospodarkę, równowaga

występuje przy tym samym poziomie

produktu co równowaga na przecięciu

krzywych AS-AD



Oba podejścia pokazują równowagę przy

realnym PKB na poziomie Q



Oba podejścia wskazują inne cechy

procesu wyznaczania produktu.

Model mnożnika



Nadaje się do opisu depresji czy recesji w

gospodarce



Nie da się go jednak zastosować do

okresów pełnego zatrudnienia , gdy

realny PKB przewyższa produkt

potencjalny



Wszyscy znaleźli już zatrudnienie i dalsze

zwiększanie produkcji jest niemożliwe.

Mnożnik a polityka fiskalna



Polityka fiskalna to polityka podatkowa i

polityka wydatków, przez nią państwo

decyduje jak rozdzielić produkt między

konsumpcję prywatna i zbiorową, jak

rozłożyć koszty konsumpcji zbiorowej



W nowoczesnej makroekonomii wskazuje

się także wpływ polityki fiskalnej rządu na

krótkookresowe zmiany produkcji,

zatrudnienia, cen



Można wykorzystać model mnożnika do

przedstawienia wpływu tych działań rządu

na wielkość produktu.

Wpływ polityki fiskalnej na

produkt



Włączymy do analizy G (wydatki

rządowe), funkcja wydatków będzie teraz

miała postać C+I+G



Źródłem wydatków rządowych są podatki



Załóżmy najpierw stałe wpływy

podatkowe (niezależne od zmian dochodu

czy innych zmiennych ekonomicznych

(podatki zryczałtowane)



Pomijamy handel zagraniczny, transfery i

amortyzację



PKB różnić się będzie od DI o stałą kwotę

podatków

Podatki obniżają dochód

rozporządzalny

Funkcja konsumpcji CC przesuwa się w

prawo w dół

0

C

Produkt krajowy brutto

45°

C

C

C

`

C

`

T

T x MPC

V

U

W

Jeżeli nie ma podatków



PKB =DI, pierwotna funkcja konsumpcji to

linia CC



Jeżeli wprowadzimy podatek w wysokości

T, to linia CC, przesuwa się w prawo o T

do położenia C

`

C

`



Przesunięcie w dół następuje o T x MPC

Polityka fiskalna wywiera

mnożnikowy wpływ na produkt



Zwiększenie podatków oznacza

zmniejszenie naszych dochodów

rozporządzalnych, musimy wtedy

ograniczyć konsumpcję



Jeżeli przy tym inwestycje i wydatki

państwowe pozostają na tym samym

poziomie, obniża się PKB i produkcja

Dodajemy wydatki G

bo mają one takie same oddziaływanie

gospodarcze (makroekonomiczne jak np.

wydatki na prywatne budownictwo czy

prywatne wydatki na konsumpcję)



Czy wydatek państwa na zakup

samochodu dla instytucji państwowej ma

inny wpływ na gospodarkę (miejsca

pracy, produkcję) niż prywatny wydatek

na zakup samochodu używanego



Punkt E wyznacza poziom produktu w

stanie równowagi w modelu mnożnika

rozszerzonym o zakupy państwowe.

Wydatki państwa w modelu mnożnika



Do wydatków na konsumpcję i inwestycje

dodajemy wydatki państwa na zakup dóbr

i usług (C+I +G)

0

45°

C

C

C+I

C+I

E

I

Produkt krajowy brutto

C

a

łk

o

w

it

e

w

yd

a

tk

i

C

G

C+I+G

M

Mnożnik wydatków publicznych



To przyrost PKB wynikający ze

zwiększenia wydatków państwa na dobra

i usługi o jedną jednostkę pieniężną



Wpływ ten jest taki sam jak wpływ

dodatkowej jednostki pieniężnej na

inwestycje –

1/ ( 1-MPC)

Mnożnik wydatków publicznych

Wpływ zwiększenia wydatków G na produkt

0

45°

E

Produkt krajowy brutto

C

a

łk

o

w

it

e

w

yd

a

tk

i

C+I+G

C+I+G`

E`

Mnożnik podatkowy i mnożnik

wydatków



Mnożnik podatkowy jest mniejszy niż

mnożnik wydatków

Mnożnik podatkowy = MPC x mnożnik

wydatków



Dzieje się tak dlatego, że każda złotówka

G, bezpośrednio zwiększa PKB, obniżenie

podatków o 1 złotówkę , tylko w części

zwiększy C (zgodnie z MPC), reszta

zostanie zaoszczędzona

Działanie mnożnika

Jest dwukierunkowe, kiedy zmniejszamy

wydatki publiczne, przy niezmienionym

poziomie podatków i innych czynników,

PKB obniżyliby się o sumę równą zmianie

G razy mnożnik.

Paradoks oszczędności

(zapobiegliwości)



Mnożnik = 1/MPS



Im większa krańcowa skłonność do

oszczędzania, tym mniejszy przyrost

produktu wynikający z przyrostu inwestycji



Z punktu widzenia jednostki oszczędzanie

jest cnotą



Z makroekonomicznego punktu widzenia,

wzrost oszczędności oznacza, mniejsze

wydatki, zmniejszenie łącznego popytu i

zmniejszenie produktu ( w efekcie i

oszczędności)



taką sytuacje Keynes nazywa właśnie

paradoksem oszczędności

Do wydatków G nie włącza się



Transferów (podatków ujemnych)



Jeżeli łączne wpływy podatkowe np. 200

mld pln, a wypłaty z tytułu transferów 80

mld pln, to podatki netto wynoszą 120 mld

pln



Wyjaśnijmy co spowoduje wzrost wypłat z

tytułu transferów do 100 mld pln :



Co się stanie z podatkami netto?



Co się stanie z DI?



Co się stanie z krzywą C+I+G



Co się stanie z PKB w stanie równowagi?

0

45°

C

C+I

E

I

Produkt krajowy brutto

C

a

łk

o

w

it

e

w

yd

a

tk

i

C

G

C+I+G

M

E`

Podaj wartość mnożnika dla

następujących wielkości:



MPC= 0,9; 0,8; 0,5

m= 1/(1-MPC)



MPS= 0,12; 0,8



m=1/MPS

Paradoks zapobiegliwości



Zachowuje ważność w gospodarce z

niepełnym zatrudnieniem



W gospodarce klasycznej z pełnym

zatrudnieniem wyższe oszczędności

spowodują wzrost inwestycji bez spadku

produktu

Keynes a Kalecki

ΔY= m Δ I

Formłua Kaleckiego



ΔY/Y= I/Y x 1/m – a + u



ΔY/Y tempo wzrostu dochodu narodowego



I – inwestycje brutto



m = I/ ΔY współczynnik

kapitałochłonności marginalnej

inwestycji, informuje o rozmiarach

dodatkowych nakładów inwestycyjnych

potrzebnych do wzrostu dochodu o

jednostkę

Keynes a Kalecki



ΔY= m Δ I

ΔY/Y= I/Y x

m = I/ ΔY

ΔY/Y= I/Y x 1/m – a + u

ΔY / I