Ekonomiczne i prawne

Ekonomiczne i prawne

pojęcie budżetu

pojęcie budżetu

państwa

państwa

Definicja budżetu.

Definicja budżetu.



Budżet państwa jest podstawowym planem

Budżet państwa jest podstawowym planem

finansowym ogółu dochodów i wydatków

finansowym ogółu dochodów i wydatków

publicznych, ujętych w sposób szczegółowy, jawny

publicznych, ujętych w sposób szczegółowy, jawny

i przejrzysty w ustawie budżetowej, opracowywanej

i przejrzysty w ustawie budżetowej, opracowywanej

i uchwalanej oraz kontrolowanej według odrębnej

i uchwalanej oraz kontrolowanej według odrębnej

procedury. Po stronie dochodów jego postanowienia

procedury. Po stronie dochodów jego postanowienia

stanowią prognozy ich wielkości, natomiast po

stanowią prognozy ich wielkości, natomiast po

stronie wydatków stanowią nieprzekraczalny limit.

stronie wydatków stanowią nieprzekraczalny limit.

Przesłanki powstania i

Przesłanki powstania i

ewolucji instytucji budżetu:

ewolucji instytucji budżetu:

1.

1.

rozdzielenie skarbu panującego na

rozdzielenie skarbu panującego na

skarb publiczny i prywatny oraz

skarb publiczny i prywatny oraz

2.

2.

powstanie parlamentu.

powstanie parlamentu.

Konsekwencje ewolucji

Konsekwencje ewolucji

instytucji budżetu:

instytucji budżetu:

1.

1.

kontrola wykorzystania dochodów publicznych zaczęła przekształcać

kontrola wykorzystania dochodów publicznych zaczęła przekształcać

się w projektowanie przyszłych dochodów i wydatków publicznych,

się w projektowanie przyszłych dochodów i wydatków publicznych,

autoryzowane przez parlament i przezeń kontrolowane.

autoryzowane przez parlament i przezeń kontrolowane.

2.

2.

tak ustalane zestawienia dochodów i wydatków nazwano „budżetem”,

tak ustalane zestawienia dochodów i wydatków nazwano „budżetem”,

3.

3.

pod względem prawnym ustawę zawierającą budżet państwa

pod względem prawnym ustawę zawierającą budżet państwa

nazwano ustawą budżetową (w niektórych krajach także ustawą

nazwano ustawą budżetową (w niektórych krajach także ustawą

skarbową lub ustawą finansową),

skarbową lub ustawą finansową),

4.

4.

proces tworzenia, wykonywania i kontroli budżetu państwa został

proces tworzenia, wykonywania i kontroli budżetu państwa został

unormowany przepisami prawnymi rangi konstytucyjnej oraz

unormowany przepisami prawnymi rangi konstytucyjnej oraz

ustawowej (tzw. prawo budżetowe),

ustawowej (tzw. prawo budżetowe),

5.

5.

przepisy te powstały pod wpływem postulatów doktrynalnych

przepisy te powstały pod wpływem postulatów doktrynalnych

wysuwanych pod adresem budżetu, zwanych zasadami budżetowymi.

wysuwanych pod adresem budżetu, zwanych zasadami budżetowymi.

Funkcje budżetu.

Funkcje budżetu.



Budżet państwa pełni funkcje

Budżet państwa pełni funkcje



ekonomiczne i

ekonomiczne i



ustrojowe.

ustrojowe.

Charakter prawny

Charakter prawny

budżetu.

budżetu.

Spory historyczno-

Spory historyczno-

polityczne.

polityczne.



W drugiej połowie XVIII w., najpierw w

W drugiej połowie XVIII w., najpierw w

Prusach, a potem także we Francji i w

Prusach, a potem także we Francji i w

Stanach Zjednoczonych Ameryki, powstał

Stanach Zjednoczonych Ameryki, powstał

spór o charakter prawny budżetu. Zaczęto

spór o charakter prawny budżetu. Zaczęto

też dowodzić naukowo (głównie G. Jellinek),

też dowodzić naukowo (głównie G. Jellinek),

że uchwalana przez parlament ustawa

że uchwalana przez parlament ustawa

budżetowa jest ustawą jedynie w znaczeniu

budżetowa jest ustawą jedynie w znaczeniu

formalnym, nie wywołuje natomiast skutków

formalnym, nie wywołuje natomiast skutków

materialnoprawnych.

materialnoprawnych.

Spory historyczno-

Spory historyczno-

polityczne. cd

polityczne. cd



Przeciwstawił się temu Bela Feldes, węgierski profesor

Przeciwstawił się temu Bela Feldes, węgierski profesor

Uniwersytetu w Wiedniu, występując przeciwko podziałowi

Uniwersytetu w Wiedniu, występując przeciwko podziałowi

ustaw na formalne i materialne. Spór o budżet miał charakter

ustaw na formalne i materialne. Spór o budżet miał charakter

polityczny. Bismarck oraz prezydenci Francji i Stanów

polityczny. Bismarck oraz prezydenci Francji i Stanów

Zjednoczonych chcieli osłabić znaczenie uchwalania budżetu

Zjednoczonych chcieli osłabić znaczenie uchwalania budżetu

państwa przez parlament. Dlatego też wszystkie późniejsze i

państwa przez parlament. Dlatego też wszystkie późniejsze i

współczesne konstytucje, z Konstytucją RP włącznie,

współczesne konstytucje, z Konstytucją RP włącznie,

podkreślają, że budżet państwa uchwala się w formie ustawy

podkreślają, że budżet państwa uchwala się w formie ustawy

budżetowej. Aktowi temu nadaje się szczególny reżim prawny.

budżetowej. Aktowi temu nadaje się szczególny reżim prawny.

Wyraża się on m.in. w odmienności tworzenia (opracowywania

Wyraża się on m.in. w odmienności tworzenia (opracowywania

i uchwalania) oraz wykonywania i kontroli tego aktu, a także

i uchwalania) oraz wykonywania i kontroli tego aktu, a także

jego obowiązywania (czasu, dyrektywności).

jego obowiązywania (czasu, dyrektywności).

Charakter prawny norm

Charakter prawny norm

planowych.

planowych.

Należy odróżnić

Należy odróżnić



prognozy i

prognozy i



programy od

programy od



planów,

planów,



gospodarczych (rzeczowych) i

gospodarczych (rzeczowych) i



finansowych.

finansowych.

Budżet państwa jest przede wszystkim planem finansowym, i czasami

rzeczowym (np. ustalenia liczby etatów w administracji).

Dyrektywność norm

Dyrektywność norm

budżetu państwa

budżetu państwa



Poprzez oznaczenie dochodów i

Poprzez oznaczenie dochodów i

przychodów w budżecie państwa określa

przychodów w budżecie państwa określa

się jedynie prognozowane ich wielkości.

się jedynie prognozowane ich wielkości.



Natomiast poprzez oznaczenie wydatków i

Natomiast poprzez oznaczenie wydatków i

rozchodów ustala się ich nieprzekraczalny

rozchodów ustala się ich nieprzekraczalny

limit.

limit.

Charakter prawny wydatków

Charakter prawny wydatków

budżetowych.

budżetowych.



Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych

Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych

źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy

źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy

roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani

roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani

roszczeń tych osób wobec państwa (art. 27 ust. 1 uofp). Nie

roszczeń tych osób wobec państwa (art. 27 ust. 1 uofp). Nie

dotyczy to jedynie wydatków budżetu państwa na subwencje dla

dotyczy to jedynie wydatków budżetu państwa na subwencje dla

jednostek samorządu terytorialnego oraz wydatków budżetów

jednostek samorządu terytorialnego oraz wydatków budżetów

jednostek samorządu terytorialnego na subwencje.

jednostek samorządu terytorialnego na subwencje.

Dyrektywność strony wydatkowej budżetu obejmuje również

Dyrektywność strony wydatkowej budżetu obejmuje również

wielkości dotyczące deficytu budżetowego. Nie mają natomiast

wielkości dotyczące deficytu budżetowego. Nie mają natomiast

dyrektywnego charakteru wielkości dotyczące nadwyżki budżetu

dyrektywnego charakteru wielkości dotyczące nadwyżki budżetu

państwa, ponieważ są to wielkości po stronie dochodów.

państwa, ponieważ są to wielkości po stronie dochodów.

Elastyczność budżetu.

Elastyczność budżetu.



Elastyczność budżetu jako planu finansowego

Elastyczność budżetu jako planu finansowego

zapewnia się poprzez możliwość dokonywania zmian

zapewnia się poprzez możliwość dokonywania zmian

budżetu w toku jego wykonywania. Zmiany te mogą

budżetu w toku jego wykonywania. Zmiany te mogą

polegać na zwiększeniu lub zmniejszeniu uchwalonych

polegać na zwiększeniu lub zmniejszeniu uchwalonych

rozmiarów budżetu, bądź też tylko na przesunięciach

rozmiarów budżetu, bądź też tylko na przesunięciach

środków budżetowych w ramach uchwalonego

środków budżetowych w ramach uchwalonego

budżetu (pomiędzy podziałkami klasyfikacji

budżetu (pomiędzy podziałkami klasyfikacji

budżetowej). Może to nastąpić tylko w przypadkach

budżetowej). Może to nastąpić tylko w przypadkach

przewidzianych w ustawie (art. 96 i 97 oraz art. 128).

przewidzianych w ustawie (art. 96 i 97 oraz art. 128).

Elastyczność budżetu zapewnia również instytucja

Elastyczność budżetu zapewnia również instytucja

rezerw budżetowych (ogólnych i celowych).

rezerw budżetowych (ogólnych i celowych).

Odpowiedzialność za

Odpowiedzialność za

wykonanie budżetu.

wykonanie budżetu.



Planowy charakter budżetu państwa ma także

Planowy charakter budżetu państwa ma także

znaczenie ustrojowe. Wykonywanie budżetu podlega

znaczenie ustrojowe. Wykonywanie budżetu podlega

kontroli ze strony wyznaczonych w tym celu organów

kontroli ze strony wyznaczonych w tym celu organów

(NIK - w odniesieniu do budżetu państwa i

(NIK - w odniesieniu do budżetu państwa i

regionalnych izb obrachunkowych - w odniesieniu do

regionalnych izb obrachunkowych - w odniesieniu do

budżetów jednostek samorządu terytorialnego).

budżetów jednostek samorządu terytorialnego).

Ocena wykonania bu dżetu państwa stanowi

Ocena wykonania bu dżetu państwa stanowi

podstawę do podejmowania uchwał w sprawie

podstawę do podejmowania uchwał w sprawie

absolutorium dla Rady Ministrów i dla zarządów

absolutorium dla Rady Ministrów i dla zarządów

jednostek samorządu terytorialnego.

jednostek samorządu terytorialnego.