Charakterystyka budżetu państwa
Budżet państwa to plan gromadzenia dochodów i realizacji wydatków przez państwo w związku z pełnionymi przez nie funkcjami. Opracowuje go rząd ,a następnie jest uchwalany w sejmie w formie ustawy budżetowej. Senat przysługuje prawo wniesienia poprawek, wtedy projekt ponownie trafia do sejmu, gdzie jest zatwierdzany, lub nie. Rząd na uchwalenie budżetu ma czas do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. Jeśli nie zdąży, sporządza się projekt prowizjum
budżetowego uchwalanego przez sejm. Staje się on podstawą prowadzenia gospodarki do czasu sporządzenia właściwej ustawy budżetowej.
Charakter i struktura wewnętrzna tej najważniejszej ustawy jest wyrazem kompromisu pomiędzy ścierającymi się interesami politycznymi.
Kontrolę nad budżetem państwa ma parlament. Kontrola ta doprowadziła do sformułowania kilku zasad których trzeba przestrzegać planując budżet.
-zasada rocznego okresu budżetowego - mówi , że budżet obejmuje okres jednego roku w Polsce
od 1 stycznia do 31 grudnia.
-zasada jedności i zupełności budżetu - budżet to jedyny plan finansowy, obejmujący ogół wydatków i dochodów państwa, pozwala to w pełni kontrolować finanse.
-zasada jawności - ogranicza możliwość zatajenia przed opinią publiczną informacji o celu i wielkości wydatków np. na uzbrojenie armii.
-zasada szczegółowości budżetu - wymaga określenia źródeł dochodów i celów wydatków , a także uniemożliwia zmianę określonych wcześniej źródeł dochodów i wydatków. W praktyce
często jest ona naruszana.
-zasada zrównoważenia budżetu - zakłada ona ,że pokrycie wydatków państwa z dochodów głownie podatki. Ma to minimalizować zadłużenie wobec innych państw, jednak od wielu lat rząd nie jest w pełni sfinansować swoich wydatków i w tym celu rząd emituje i sprzedaje obligacje.
Budżet państwa może być zrównoważony - gdy suma dochodów i suma wydatków są sobie równe lub niezrównoważony. W tym drugim przypadku możemy mówić o deficycie lub nadwyżce. W planie finansowym powinien być przedstawiony sposób pokrycia deficytu lub wykorzystania nadwyżki.
Częściej ma miejsce deficyt na pokrycie którego rząd ma kilka sposobów. Zaciągnięty kredyt, którego udziela Bank Centralny, emisja papierów wartościowych przez Narodowy Bank Polski,
podwyżka stopy podatkowej, a w ostateczności emisja pieniądza.
Budżet państwa ma do spełnienia trzy podstawowe funkcje:
funkcja fiskalna - polega na gromadzeniu funduszy na utrzymanie organów władzy i realizację zaplanowanych zadań.
funkcja redystrybucyjna - ma na celu podział dóbr między ludzi w taki sposób by uniknąć zbyt dużych różnic w poszczególnych grupach społecznych. A także zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego najuboższym. W tym celu ustanowiono różne stawki podatkowe nakładanych na towary
i opodatkowanie dochodów ludności. Część tych funduszy przeznacza się na renty i emerytury.
Funkcja stymulacyjna - dochody i wydatki państwa mają znaczny wpływ na gospodarkę kraju.
Za pomocą systemowi podatków i ulg możliwe jest kształtowanie poziomu wzrostu gospodarczego.
Zwiększając podatek na niektóre towary , rząd chce ograniczyć ich konsumpcję. Wprowadzając ulgi podatkowe dla kobiet chcących mieć dzieci pobudza się przyrost naturalny, co po kilkunastu latach zaowocuje zmniejszeniem kosztów utrzymania osób .niemogących pracować np. Emerytów.
Po zakończeniu roku budżetowego rząd składa sejmowi NIK- owi sprawozdanie z wykonania budżetu państwa. Stanowi to podstawę do udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.