Choroby psychiczne
Podstawowe objawy i zespoły psychopatologiczne

Tomasz Magoń

Propedeutyka medycyny
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 2006

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Objawy zaburzeń psychicznych

Choroby psychiczne

1. złudzenia
2. omamy
3. zaburzenia myślenia
4. urojenia
5. idee nadwartościowe
6. natręctwa
7. fobie
8. zaburzenia pamięci
9. zaburzenia czynności poznawczych
10. zaburzenia emocji
11. zaburzenia aktywności i działań ruchowych
12. zaburzenia świadomości

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Złudzenia

Typowym przykładem złudzeń fizjologicznych są
złudzenia geometryczne (np. złudzenie Sandera,
złudzenie Zollnera). O patologii nie świadczą
również złudzenia uwarunkowane przez nastawienie
lub stan emocjonalny.

Złudzenia

Złudzenia (illusiones) – to zniekształcone
spostrzeżenia, których chory nie koryguje mimo
dowodów błędności.

Np.
niewyraźna sylwetka może być uznana za osobę
znaną, chory nie da się przekonać, że osoba ta
przebywa w innym miejscu pozostaje więc przy
fałszywej interpretacji. Często dołączają się inne
objawy, np. urojenia – on mnie śledzi.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Omamy (hallucinationes)

Chory przeżywa spostrzeżenia przedmiotów, które nie
znajdują się
w jego otoczeniu, bądź w ogóle nie istnieją i umiejscawia je
w otaczającej rzeczywistości. Towarzyszy im poczucie
realności.

Omamy wzrokowe – dostrzega postacie, przedmioty
Omamy słuchowe – docierają do niego głosy z zewnątrz
Omamy węchowe – czuje zapachy
Omamy smakowe – czuje smaki zazwyczaj przykre lub
niezwykłe
(np. zapach nieba)
Omamy dotykowe – doznania z powierzchni skóry (mrówki,
robaki,
ogrzewanie)
Omamy czucia ustrojowego – doznania napływające z
narządów
wewnętrznych, np. ściskanie
mózgu

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Omamy (hallucinationes)

Omamy elementarne – błyski, dźwięki, migotanie
Omamy proste – dotyczą jednego analizatora
Omamy złożone – dotyczą 2 lub więcej analizatorów (chory
przeżywa
całe sceny – widzi ludzi, słyszy
ich i czuje)

Omamy imperatywne – zawierają nakazy, zakazy, polecenia.

Omamy rzekome (pseudohalucynacje) – najczęściej
wzrokowe lub słuchowe, np. chory widzi oczami wyobraźni,
lub słyszy myśli w głowie, narzucające się przekleństwa,
zarzuty kierowane do niego, Chory nie słyszy myśli uchem,
lecz wewnętrznie – „głos sumienia”.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia myślenia

Zaburzenia treści myślenia
- urojenia
- idee nadwartościowe
- natręctwa myślowe

Zaburzenia toku myślenia
- rozkojarzenie
- przyspieszenie
- spowolnienie

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Urojenia (delusiones)

Są to fałszywe sądy, które chory wypowiada z głębokim
przekonaniem o ich prawdziwości i których nie koryguje,
mimo dowodów błędności.

Podział urojeń według budowy:

- paranoiczne – usystematyzowane, tworzące pewien system
dotyczący z reguły jednej zasadniczej dla chorego sprawy,
powiązane, pozornie logiczne i wykazujące wewnętrzną
spójność

- paranoidalne – nieusystematyzowane ,dotyczą licznych
zagadnień
dość luźno ze sobą powiązanych

- niespójne – charakteryzuje brak wszelkiej spójności i
zmienność
treści, często są absurdalne

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Urojenia (delusiones)

Podział urojeń według treści (1):

-

prześladowcze

prześladowcze – przeświadczenie chorego, że jest

prześladowany

-

zazdrości

zazdrości – urojenia zdrady małżeńskiej

- hipochondryczne – przeświadczenie o chorobie

- grzeszności i winy – przypisywanie sobie różnych
przestępstw
i zbrodni

- poniżenie, upośledzenia – uważa się za człowieka
skrzywdzonego
przez los i innych ludzi

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Urojenia (delusiones)

Podział urojeń według treści (2):

- wielkościowe – wyróżnia się ponad otoczenie i ponad
przeciętność,
np. zna osoby na najwyższych stanowiskach
i wpływa
na ich decyzje, uważa się za
przewodniczącego
Trójcy Świętej

- odnoszące – chory odnosi do siebie wydarzenia toczące się
wokół,
np. wchodzi do sklepu i wszyscy milkną, uważa
się za
obiekt zainteresowania wszystkich ludzi

- oddziaływania i owładnięcia – przeświadczenie chorego, że
na jego
ciało ktoś oddziałuje, myśli są narzucane,
nasyłane
z zewnątrz

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Idee nadwartościowe

Są to przekonania, które człowiek uważa za szczególnie
ważne, słuszne, i z którymi jest silnie związany
emocjonalnie.
Nieraz charakteryzuje je dziwaczność treści.

Np. żarliwe propagowanie pewnych poglądów,
dotyczących wiary, treści filozoficznych, sekt religijnych.
Ludzie ci niekiedy pracują całe lata aby osiągnąć swój cel,
który dawno stracił swój sens.

Idee nadwartościowe świadczą o zaburzeniach
osobowości,
mogą jednak również charakteryzować ludzi o osobowości
ukształtowanej prawidłowo (zapamiętali działacze
społeczni, zapaleni kolekcjonerzy)

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Natręctwa (obsessiones)

Myśli i wyobrażenia uporczywie narzucające się, lub
czynności ruchowe wielokrotnie wykonywane, mimo
przeświadczenia o ich niedorzeczności.

Chory krytycznie ocenia natręctwa, próbuje odsunąć je
od siebie lecz usiłowania te kończą się zwykle
niepowodzeniem i nasilają przykre uczucie
wewnętrznego napięcia.

Natręctwa występują w nerwicach oraz w przebiegu
chorób uwarunkowanych zmianami organicznymi, w
stanach depresyjnych i czasem w schizofrenii.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Fobie (phobiae)

Polegają na wystąpieniu lęku w określonych sytuacjach, na
dążeniu do ich unikania oraz przeżywania lęku przed tymi
sytuacjami.
Chory jest krytyczny i uważa swój lęk za nieuzasadniony.

Fobia wysokości – akrophobia
Lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami – claustrophobia
Lęk przed podróżowaniem – dromophobia
Lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni –
agoraphobia
Lęk przed zabrudzeniem – mysophobia
Lęk przed bakteriami – bacteriophobia
Lęk przed zachorowaniem na raka – carcinophobia ….. itd.

Fobie często łączą się z natręctwami i stanowią dominujący
objaw nerwicy lękowej.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia toku myślenia

Przyspieszenie toku myślenia
charakterystyczne dla stanów maniakalnych

Zwolnienie myślenia
często występuje w depresji ,w niektórych przypadkach
padaczki

Zahamowanie myślenia
zatrzymanie wolno przesuwającego się wątku myślowego,
myśl zastyga

Zatamowanie myślenia
nagłe zahamowanie myślenia dotąd przesuwającego się
sprawnie,
typowe dla psychoz schizofrenicznych

Splątanie
zupełne porwanie wątku myślowego, powierzchowne,
przypadkowe skojarzenia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia toku myślenia (2)

Rozkojarzenie
brak logicznego związku między fragmentami wypowiedzi
lub między zdaniami.

Shizofazja – sałata słowna
Werbigeracje – powtarzanie pojedynczych zgłosek
Perseweracje – powtarzanie pojedynczych słów lub zdań

Lepkość myślenia
charakterystyczne dla otępienia padaczkowego,
przywieranie do jednego tematu, chory podaje wiele mało
istotnych szczegółów

Myślenie autystyczne
odsuwanie się od rzeczywistości, przedmiotem myśli
chorego są jego własne doznania, zanika prawidłowe
poczucie rzeczywistości i pojawia się dystans między
chorym a otoczeniem

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia toku myślenia

Myślenie magiczne
łączenie pewnych wydarzeń nieracjonalnymi związkami,
chory chce słowem, gestem, spojrzeniem lub
zachowaniem zmienić bieg zdarzeń

Ambisentencja
współwystępowanie sprzecznych sądów, chory oba zdania
uważa za prawdziwe

Depersonalizacja
poczucie zmiany swojej osobowości, chory czuje się
owładnięty obcą siłą, która pozbawiła go mysli własnych i
narzuciła obce

Derealizacja
chory odbiera rzeczywistość w sposób zmieniony, świat
staje się nierealny, zmieniony, udziwniony

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia pamięci

Nadczynność pamięci (hypermnesia)
zdolność szybkiego zapamiętywania obszernego
materiału oraz odtwarzania zapamiętanych treści w
sposób dokładny i szybki, może występować z wysoką
sprawnością intelektualną lub dotyczy osób
niedorozwiniętych, może być objawem stanu
hypomaniakalnego.

Niedoczynność pamięci (hypomnesia)
może być psychogenna (nerwice), czynnościowa
(wzruszenie, emocje, stres) oraz spowodowana zmianami
organicznymi mózgu.

Niepamięć (amnesia)
luka pamięciowa, może być wypełniana przez chorych
konfabulacjami

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia czynności poznawczych

Zaburzenia uwagi

Nadmierna przerzutność uwagi
często w stanie maniakalnym

Trudność przenoszenia uwagi z jednego przedmiotu na drugi
przyczyną często są zmiany organiczne mózgu

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia emocji

Emocje: nastroje, wzruszenia, afekty.

Zaburzenia emocji:

- lęk (przeżywany jest wobec sytuacji ocenianych jako bolesne, groźne
lub
przykre a które dopiero mają
wystąpić

- strach (w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia)

- obniżony nastrój

- podwyższony nastrój

- dysforia – nastrój gniewliwy, obniżony z tendencją do wygórowanych
reakcji,
np. wybuchów
gniewu

- apatia – przygnębienie, rezygnacja

- zobojętnienie uczuciowe i otępienie uczuciowe

- autyzm

- chwiejność emocjonalna – zmienność nastroju

- lepkość emocjonalna – nadmiernie długi czas trwania raz
wzbudzonego

nastroju

- ambiwalencja emocjonalna – występowanie sprzecznych emocji,
np. pożądania i niechęci

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia aktywności i działań ruchowych

- obniżenie aktywności (hypobulia) – w depresji i chorobach
organicznych

- podwyższenie aktywności (hyperbulia) – stany
hipomaniakalne

- spowolnienie i zahamowanie ruchowe – w zespołach
depresyjnych,
aż do katatonii

- stereotypie ruchowe – wielokrotne wykonywanie prostych i
takich
samych czynności ruchowych

- zaburzenia czynności popędowych (np. jadłowstręt
psychiczny,
tendencje samobójcze, zaburzenia popędu płciowego –
obniżenie,
wzmożenie, zaburzenie ukierunkowania, spaczony sposób
zaspokajania)

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zaburzenia świadomości

Ilościowe:

- senność patologiczna (somnolentia)

- półśpiączka – zachowana reaktywność na silne bodźce

- śpiączka – brak reaktywności

- zwężenie pola świadomości – pod wpływem czynników emocjonalnych,
np. wzruszenia, niektóre treści nie przenikają do świadomości

Jakościowe

- przymglenie – dyskretne objawy

- zespół majaczeniowy – niepokój ruchowy, złudzenia, omamy, urojenia

- zespół pomroczny – rozdwojenie osobowości,

- zespół zamroczeniowy – lęk, dysforia

- zespół splątaniowy – przebiega z najgłębszymi zaburzeniami
świadomości

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Podstawowe zespoły psychopatologiczne

Zespół depresyjny
Zespół maniakalny
Zespół hebefreniczny
Zespół katatoniczny
Osłupienie (stupor)
Halucynoza (omamica)
Zespół paranoidalny
Zespół parafreniczny
Zespół paranoiczny
Zespół Kandińskiego i Clerambaulta
Zespół psychoorganiczny

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół depresyjny

1. obniżenie nastroju
2. spowolnienie toku

myślenia

3. spowolnienie ruchowe

Występuje najczęściej w przebiegu choroby afektywnej
dwubiegunowej.
Może występować depresja z pobudzeniem ruchowym i
słownym.

Depresja zamaskowana – w niektórych przypadkach
obniżenie nastroju nie jest objawem wiodącym dominują
zaburzenia wegetatywne – bóle w okolicy serca, zaburzenia
jelitowe, zaburzenia miesiączkowania.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół maniakalny

1. podwyższenie nastroju
2. przyspieszenie toku myślenia
3. pobudzenie ruchowe

Występuje w chorobie afektywnej (faza maniakalna) oraz w
psychozach wieku późnego.

Zespół hipomaniakalny – osoba nadmiernie wesoła i aktywna,
duża przedsiębiorczość ale obniżony krytycyzm i brak poczucia
choroby.
Chorzy popełniają czyny nierozważne, ryzykowne, dużo kupują
lub sprzedają, zmieniają pracę, zawierają przygodne
znajomości.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół hebefreniczny

Osoba do tej pory zachowująca się bez zarzutu zaczyna
nagle zachowywać się dziwnie, przybiera niepoważne
pozy, śmieje się bez powodu, okazuje zachowania
krnąbrne, błazeńskie.
Jest nietaktowny, bezczelny, nachalny. Częste są
urojenia.

Zespół należy o grupy psychoz schizofrenicznych.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół katatoniczny

- hipokinetyczny – obniżony napęd, aż do całkowitego
zaniku
sztywna mimika, odpowiada napytania po dłuższym
milczeniu
lub nie odpowiada wcale, nie dba o higienę, potrzeby
fizjologiczne

- hiperkinetyczny – znacznie wzmożony napęd ruchowy,
dziwaczne
i niezrozumiałe pytania, duża agresywność, chorzy niszczą
wszystko wokół siebie, dokonują samookaleczeń

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół paranoidalny

Zespół urojeniowo – omamowy.
Urojenia najczęściej prześladowcze i omamy słuchowe.
Często występuje depresja.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół parafreniczny

Dominują:
- usystematyzowane urojenia (najczęściej o treści prześladowczej
lub wielkościowe)
- omamy (zwykle słuchowe lub czuciowe, węchowe)

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół paranoiczny

Charakteryzuje się zwartymi, usystematyzowanymi urojeniami

zazwyczaj o treści prześladowczej lub wielkościowej.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Zespół psychoorganiczny

To zespół objawów klinicznych świadczący o rozlanym
uszkodzeniu lub zaniku tkanki mózgowej spowodowanym
czynnikami toksycznymi, infekcyjnymi, naczyniowymi
lub urazowymi.

Wyróżniamy ostać otępienną i charakteropatyczną.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Choroby psychiczne

Badanie chorego

- konieczna szczególna wrażliwość i poczucie taktu
- umiejętne formułowanie pytań (pacjenci często nie mają
poczucia choroby)
- obserwujemy zachowanie pacjenta (badanie
behawioralne)
- introspekcja – odwołujemy się do przeżyć pacjenta, po
zdobyciu
jego zaufania może opowiadać o omamach, urojeniach
- przeciwstawiamy się urojeniom chorego, ale w tak
sposób by nie
cierpiała jego godność
- kontrolujemy swoje wypowiedzi (uwaga na
hipochondryków)
- nie robimy notatek (zaburza to intymną atmosferę
badania)
- nie ma ustalonego wzorca badania psychiatrycznego,
rozmowa
w trakcie której najpierw pytamy o rzeczy obojętne
- wystrzegamy się sądów wartościujących i oceniających