Zaburzenia obsesyjno-

kompulsyjne

Zespół natręctw według ICD chrakateryzuje

się nawracającymi, uporczywymi myślami

natretnymi [ obsesjami ] lub przymusowymi

czynnościami stereotypowymi [ kompulsjami ].

W klasyfikacji ICD-10 został ujety w grupie

zaburzeń nerwicowych razem z innymi

zaburzeniami lekowymi, co odzwierciedla

wieloletnią tradycje ujmowania tego zespołu

jako nerwicy natręctw oraz poszukiwania

osobowościowych uwarunkowań tego zespołu.

Rozpoznanie zespołu natręctw opiera się na

w/w kryteriach oraz na kryterium czasowym

trwania objawów - musi on wynosić co najmniej

2 tygodnie.

Klinika zespołu natręctw

Myśli natrętne

• obawy przed brudem,

zanieczyszczeniem i
zakażeniem

• obawy przed zachowaniem

agresywnym i wyrządzeniem
krzywdy osobom bliskim

• obawy wynikające z

nadmiernej koncentracji na
możliwości zmian stanu
somatycznego

• treści religijne
• treści seksualne

Czynności przymusowe

• wielokrotne, przymusowe

sprawdzanie

• konieczność mycia, prania

lub czyszczenia

• przymus liczenia
• potrzeba wielokrotnego

przepraszania, spowiadania
się

• potrzeba zachowania

określonej symetrii i
precyzji

• zbieractwo

Chłopiec, który nigdy nie był

wystarczająco czysty

• Pacjent ma 18 lat, z powodu choroby przestał chodzić do szkoły. Kiedy skończył 15 lat,

rodzice zauważyli, że coraz staranniej i coraz dłużej myje ręce. Jakiś czas później
zaczął brać prysznic spędzając pod nim całe godziny. Zagadnięty na ten temat,
powiedział, że „czuje się pobrudzony „ kobiecymi czasopismami, które roznosił. W
pewnym momencie zaczął też unikać wszelkich kontaktów z młodzieżą ze szkół
„gorszych” od liceum. Obawiał się, że kontakty takie sprawia, iż upodobni się do nich i
będzie pospolity, służalczy, impulsywny, agresywny i głupi. Ponieważ lękał się, że
korzystając z komunikacji miejskiej może zostać skażony przez gorszą młodzież upierał
się, żeby matka odwoziła go do szkoły samochodem. W krótkim czasie doszedł do
przekonania,, że także ściany, meble i inne przedmioty w domu rodzinnym są skażone
z powodu wizyt osób mniej wykształconych. Czysty był tylko jego własny pokój, bo nie
wpuszczał tam nikogo. Objawy narastały, skażeniu ulegały całe ulice, budynki, sklepu.
Często nadrabiał drogi, by ominąć takie miejsca. W końcu doszło do tego, że niemal
cały czas spędzał zamknięty w swoim pokoju, przy zaciągniętych żaluzjach, godzinami
siedząc na krześle. Odmawiał wkładania na siebie wypranych i wyprasowanych rzeczy,
jeśli prania i prasowania nie robiła własnoręcznie jego matka. Przestał czytać gazety i
czasopisma, nie dotykał szkolnych książek. W szkole nie potrafił się skupić, nie
odrabiał zadań domowych. Najgorszy był wieczorny rytuał mycia. Spędzał pod
prysznicem całe godziny, zużywał kilka butelek żelu pod prysznic. Paznokcie czyścił tak
długo, dopóki nie pokazała się krew. Skórę miał popękaną i podrażnioną. Jeśli rodzice
starali się wygonić go z łazienki, stawał się agresywny. Odpierał ich desperackie próby
przemówienia mu do rozsądku i wytłumaczenia, że jego strach przed skażeniem i
niekończące się ablucje są pozbawione jakiegokolwiek realnego uzasadnienia. Mówił
im wówczas: „wiem, ze to nonsens, ale muszę to robić, nic na to nie poradzę”. Często
czuł się nieszczęśliwy, zrozpaczony sytuacją, płakał z tego powodu rzewnymi łzami.

Epidemiologia zaburzeń

obsesyjno-kompulsyjnych.

Częstość występowania

• Dzieci i młodzież
0.35-4.6%
• Początek 7-8 lat

• Dorośli

[ chorobowość w
ciągu życia ]

1.9-3.2
• Średni wiek

zachorowania

21.9-35.5

Etiopatogeneza zaburzeń

obsesyjno-kompulsyjnych

• Czynniki genetyczne: wyniki badań

niejednoznaczne

• Czynniki biologiczne: rola zaburzeń w jądrach

podstawy szczególnie jądra ogoniastego i połączeń
z korą czołow

Nadwrażliwość OUN na endogenną serotonine

Infekcje paciorkowcem B-hemolizującym z grupy
A

• Czynniki psychospołeczne: częstsze

występowanie osób z rodzin o wysokim statusie
społeczno-ekonomicznym

Spektrum zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

1. Zaburzenia pod postacią somatyczną
- hipochondria
- dysmorfofobie
2. Zaburzenia dysocjacyjne
- depersonalizacja
3. Zaburzenia odżywiania się
- jadłowstret psychiczny
- kompulsywne objadanie się
4. Zaburzenia schizoobsesyjne
5. Tiki
6. Zespół Gilles de la Tourett’ea

Spektrum zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

7. Zaburzenia neurologiczne
- pląsawica Huntingtona
- padaczka
- pląsawica Sydenhama
8. Zaburzenia kontroli impulsów
- kleptomania
- samouszkodzenia
- trichotyllomania
- hazard
9. Impulsywne zaburzenia osobowości
- osobowość borderline

Leczenie zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

W zespole natręctw

u młodzieży i w
niezbyt nasilonych
zespołach u
dorosłych leczeniem
z wyboru jest
psychoterapia

Psychoterapia +

leczenie
farmakologiczne

Leczenie zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

• Za najlepszą metodę leczenia uważane

jest połączenie ekspozycji [ postawienie
chorego w realnej lękorodnej sytuacji,
wyzwolenie rytuału ] z powstrzymaniem
reakcji [ udaremnienie czynności,
rytuałów wykonywanych w celu
zmniejszenia napięcia i dyskomfortu ]

• Ekspozycja jest zwykle prowadzona w

formie stopniowo zwiększanego narażenia
na bodźce lękorodne w trakcie kolejnych
sesji [ rzadziej przez „zanurzenie’]

Leczenie zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

• Powstrzymywanie reakcji jest treningiem

blokowania unikania lub zachowań
rytualnych.

• W toku terapii ogranicza się czas

rytuału, a wydłuża czas pomiędzy
ekspozycją a kompulsją

• Habituacja powstaje dzięki wielokrotnej

ekspozycji - prowadzi to do zmniejszenia
lęku związanego z lękorodną sytuacją,
pozwala łatwiej zmniejszyć unikanie
bodźców wyzwalających objawy

Leczenie zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

• Terapia krótkoterminowa jest zazwyczaj

prowadzona w sesjach cotygodniowych
przez 2-3 miesiące

• Gdy pacjent wymaga intensywnej

psychoterapii, wówczas trwa ona 3
tygodnie, a sesje 2-3 godzinne mają
miejsce kilka razy w tygodniu

• Pracy z psychoterapeuta muszą

towarzyszyć codzienne ćwiczenia
wykonywane przez pacjenta w domu

Leczenie farmakologiczne

zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

• SSRI - leki z wyboru, klomipramina
• Pozytywna reakcja na leczenie farmakologiczne 40-

60% pacjentów

• Brak reakcji na jeden lek z grupy SSRI nie wyklucza

skuteczności innego

• Leczenie farmakologiczne powinno być długie -

minimum 12 tygodni, leczenie podtrzymująace do 2 lat

• Duży odsetek pacjentów odstawia leki z powodu

objawów ubocznych, zwłaszcza dotyczy to
klomipraminy

• Ryzyko nawrotu po przedwczesnym odstawieniu leku

jest bardzo duże

Szczególne sytuacje

terapeutyczne

1. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne + tiki
SSRI + pimozyd lub haloperidol

2. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne + zaburzenia

schizotypowe

SSRI + neuroleptyk

3. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne+patologia

EEG

SSRI + pochodne kwasu walproinowego