Leki Przeczyszczające 

Wiadomości ogólne:

Środki przeczyszczające są to środki powodujące wzmożenie 
czynności motorycznej jelit i wydalenie treści pokarmowej z jelit. 
Istotą ich działania jest wzmożenie śródściennych odruchów 
motorycznych i ułatwienie (nasilenie) przesuwania się treści. Mogą 
one działać na drodze fizycznej lub chemicznej.

Mechanizm

 

fizyczny

 : 

 1.  Zwiększenie przenikania wody ze ścian jelit do ich światła ( prąd 
płynu hamuje również wchłanianie wody z treści jelitowej ), co 
powoduje:
-  zwiększenie objętości i rozwodnienie treści jelitowej  
-  rozciągnięcie ścian jelit i wyzwolenie odruchów perystaltycznych
-  wypróżnienie
 2.  Zwiększenie objętości treści jelitowej przez pęczniejące w świetle 
jelit roślinne śluzy podawane w postaci proszków lub galaretek: 
-  pobudzenie perystaltyki 
-  wypróżnienie
 3. Rozwodnienie i rozluźnienie mas kałowych przez związki o 
wartościach emulgujących i zmniejszające napięcie powierzchniowe: 
-  przyspieszone i ułatwione wypróżnienie                                              
                                                                                                               
           
 4.  Zahamowanie mechaniczne wchłaniania i zagęszczania treści 
pokarmowej:
-  zwiększenie poślizgu mas kałowych powoduje pobudzenie 
perystaltyki i wypróżnienie

      Mechanizm chemiczny:

Podrażnienie błony śluzowej jelita powoduje zwiększenie 
wydzielania soków trawiennych i śluzu ( rozwodnienie treści 
pokarmowej ) pobudzenie perystaltyki , a w następstwie 
wypróżnienie. Do tych środków zaliczamy środki drażniące 
miejscowo błonę jelita cienkiego    (olej rycynowy) lub grubego - 
glikozydy oksyantrachinonowe pochodne fenylofleiny , izatyny i 
bis-(oksyfenylo)-metanu. Wypróżnienie można spowodować przez 
podanie doodbytnicze w czopkach drażniącej śluzówkę odbytnicy 
gliceryny (czopki glicerynowe)

      Działanie niepożądane:

-  Upośledzenie wchłaniania pokarmów , co prowadzi do 
niedożywienia, wychudzenia hipowitaminoz - tak działają środki 
wpływające na jelito cienkie 
-  Odruchowe przekrwienie narządów miednicy mniejszej, zwiększenie 
skurczów macicy i krwawień miesiączkowych - glikozydy 
oksyantrachinonowe
-  Zapalenie (podrażnienie) błony śluzowej jelit - częściowo glikozydy 
oksyantrachinonowe
-  Niektóre środki przeczyszczające mogą wywierać po wchłanianiu 
ogólne działanie toksyczne

Podział:

I.  Środki przeczyszczające działające na drodze fizycznej :

1) Osmotyczne środki przeczyszczające:
   a) Krystaloidy nieorganiczne (solne środki przeczyszczające) : 
siarczan magnezowy, siarczan sodowy, kwaśny fosforan sodowy. 
   b) Krystaloidy organiczne: wyciąg z owoców, miód
2) Środki pęczniejące - agar, metyloceluloza
3) Środki rozluźniające - dokuzynian sodu
4) Środki poślizgowe - parafina ciepła

II.  Środki przeczyszczające działające na drodze mechanicznej:

1) Środki drażniące jelito cienkie: olej rycynowy
2) Środki drażniące jelito grube: glikozydy oksyantrachinonowe, 
pochodne fenyloftaleiny, izatyny, bis-(oksyfenylo)-metanu

Osmotyczne środki przeczyszczające 
Solne środki przeczyszczające

      Działanie:

Roztwory hipertoniczne soli mineralnych nie ulegających wchłanianiu 
z jelit powodują zgodnie z prawem osmozy, przenikanie wody z 
naczyń jelitowych do światła jelit tak długo aż wydzielona woda 
rozcieńczy treść jelitową do roztworu izotonicznego z krwią. 
Gromadzenie się płynnych mas w jelitach rozciąga ścianę jelit i 
powoduje odruchowe wzmożenie ruchów perystaltycznych jelit i 
opróżnienie ich zawartości. Do wystąpienia działania 
przeczyszczającego jest potrzebna określona objętość płynu w 
jelitach, co łatwo osiąga się podając, sól z odpowiednią ilością wody. 
Podanie soli w zbyt małej ilości wody wywołuje wypróżnienie dużo 
później, dopiero po " odciągnięciu"  przez tę sól odpowiedniej ilości 
płynu z tkanek i krwi do światła jelit. Tak stężone roztwory wywołują 
niekiedy znaczne odwodnienie organizmu i mogą ponadto wywołać 
(przy nadmiernym wchłonięciu się) zatrucie. Roztwory hipotoniczne 
nie wywierają działania przeczyszczającego. 

Zastosowanie

Sole mineralne działają na drodze osmotycznej i są bardzo dobrymi i 
szeroko stosowanymi środkami. Wywołują one szybkie wypróżnienie 
zwykle po 1-2 godzinach nie wywierając wyraźniejszego działania 
drażniącego na błonę śluzową tak, że mogą być podawane w 
nieżytach błony śluzowej i w zaparciach przewlekłych. Ze względów 
na swoje właściwości osmotyczne są stosowane również jako leki 
odchudzające ponieważ utrudniają wchłanianie pokarmów. Działają 
one poza tym żółciotwórczo i żółciopędnie powodując odruchowy 
skurcz pęcherzyka żółciowego i jego opróżnienie.

Opracowała: Milena Stasiak