LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE I ZAPIERAJĄCE, LEKI STOSOWANE W DYSPEPSJI, CHOROBIE REFLUKSOWEJ I ZESPOLE JELITA DRAŻLIWEGO. LEKI I ŚRODKI WRZODOTWÓRCZE.
I. LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE.
Zaparcie- opóźnione wydalanie (co kilka dni) suchego i twardego stolca.
PRZYCZYNY:
1. opóźnienie przesuwania treści pokarmowej (przy prawidłowym mechanizmie defekacji)
-czynniki dietetyczne (ubogie w substancje balastowe, co powoduje słabe rozciąganie ścian jelita)
-zmiany ścian jelita (guzy, stany zapalne)
-zaburzenia endokrynne (nadczynność tarczycy)
-zaburzenia ukł. nerwowego (stres, urazy kręgosłupa)
-niektóre leki np. psychotropowe, opioidy,
-otyłość, brak wysiłku fizycznego,
-złe warunki sanitarne,
2. zaburzenia odruchu wydalania
-schorzenia odbytu (żylaki, przetoka odbytu)
-utrata odruchu odbytniczego
-osłabienie tłoczni brzusznej
Leki przeczyszczające przyspieszają wydalanie stolca.
WSKAZANIA: -jednorazowe lub krótkotrwałe stosowanie-opróżnienie jelit przed badaniami radiologicznym lub endoskopowym, zabiegami chirurgicznymi,
-bolesne wypróżnienia (np. wskutek przetok odbytu)
-zapobiegawczo lub leczniczo w zaparciach wywołanych stosowaniem opioidów,
W przewlekłych zaparciach najpierw trzeba próbować zmienić nawyki żywieniowe, tryb życia, a dopiero później w przypadku braku poprawy sięgnąć po środki przeczyszczające
Podział leków przeczyszczających ze względu na mechanizm działania:
środki pęczniejące- pęcznienie w wyniku wchłaniania wody,
środki przeczyszczające- osmotyczna retencja wody,
środki przeczyszczające antyresorpcyjne i odwadniające- zahamowanie resorpcji Na+ i wody z jelita i/lub zwiększenie wydzielania wody do wnętrza jelita,
środki wygładzające- efekt „naoliwienia” ścian jelita,
leki wywołujące odruch opróżniania
środki pęczniejące- pęcznienie w wyniku wchłaniania wody
błonnik, lignina, gumy, pektyny, hemicelulozy, polisacharydy,
występują w siemieniu lnianym, nasionach indyjskiej babki jajowatej, otrębach pszennych, bazorynie,
chłoną wodę i zwiększają objętość mas kałowych co przyspiesza pasaż,
włókna roślinne adsorbują kw. żółciowe- obniżają cholesterol w surowicy,
metyloceluloza i karboksymetyloceluloza- chłoną dużo wody, stosowane jako syropy lub proszki,
Przy stosowaniu tych środków należy spożywać duże ilości płynów w celu niedopuszczenia do sklejania treści jelitowej co może prowadzić do niedrożności jelit.
środki przeczyszczające- osmotyczna retencja wody
zatrzymują wodę w świetle jelita proporcjonalnie do dawki,
w niewielkich dawkach działają łagodnie i powoli, w dużych gwałtowne i szybkie wydalanie grozi np. odwodnieniem,
NIE WOLNO stosować w przypadku wystąpienia przeszkody mechanicznej uniemożliwiającej opróżnienie, gdyż może dojść do nadmiernego rozciągnięcia ściany jelita, a nawet do jego pęknięcia,
MgSO4- sól gorzka, Magnesium sulfuricum
p.o., działanie po 3-8h, przy niewydolnych nerkach lub po przekroczeniu dawki- HIPERMAGNEZEMIA,
Na2SO4- sól glauberska
można stos. w niewydolności nerek, stos. w zatruciu metalami ciężkimi-powstają siarczki nie wchłaniane z przewodu pokarmowego,
Na3PO4- najmniej smaczny
Laktuloza, laktoza, laktitol- fermentują do kwasów octowego, propionowego, masłowego, mlekowego pobudzających perystaltykę, sporo działań niepożądanych: wzdęcia, skurcze jelitowe, nudności, wymioty, hamowanie łaknienia, ból w nadbrzuszu, hipernatremia po dużych dawkach z odwodnieniem i hipopkaliemią,
Polietylenoglikol- makrogol 4000 wiąże się z wodą którą jest przyjmowany i transportuje ją do jelita, makrogol ten nie jest resorbowany ani metabolizowany.
środki przeczyszczające antyresorpcyjne i odwadniające- zahamowanie resorpcji Na+ i wody z jelita i/lub zwiększenie wydzielania wody do wnętrza jelita
olej rycynowy-skuteczny i bez działań niepożądanych, rozkładany do glicerolu i kwasu rycynolowego, powstające mydła drażnią jelito cienkie, obniża wchłanianie wody i elektrolitów ze swiatła jelita,
glikozydy antrachinowe- uaktywniają się dopiero w jelicie cienkim, działąją po 8-10h, większość wydalana z kałem, niewielka część z moczem, działania niepożądane-rzadko,
syntetyczne leki przeczyszczające: bisakodyl, pikosiarczan sodu
środki wygładzające- efekt „naoliwienia” ścian jelita
dokuzan sodu-powierzchniowo czynny, rozmiękcza kał i czyni jego powierzchnię bardziej śliską, dobrze tolerowny
olej parafinowy- olej mineralny nie trawiony i nie ulega resorpcji, stosujemy krótko, bo przy dłuższym mogą wystąpić działania niepożądane tj. hipowitaminoza wit. ADEK, zaburzenia trawienia,
leki wywołujące odruch opróżniania
ALWIMOPAN- selektywny antagonista rec. opioidowego, badany pod kątem leczenia zaparć wywołanych przez opioidy,
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
-przy krótkotrwałym stosowaniu bardzo rzadko występują (jeżeli są to: odwodnienie, niedrożność jelit przy spożyciu środków pęczniejących przy małej podaży płynów)
-przy długotrwałym stosowaniu- zaburzenia równowagi elektrolitycznej (szczególnie utrata K+)- śr. pęczniejące nie dają tych objawów,
II. LEKI ZAPIERAJĄCE.
Biegunka- częste (częściej niż 3x dziennie) wypróżnienie stolca wodnistego lub papkowatego.
Patogeneza biegunek:
niedostateczne wchłanianie substancji osmotycznie czynnych z jelita(biegunka osmotyczna)
zwiększone wydzielanie elektrolitów i wody do jelita(biegunka wydzielnicza)
zwiększona przepuszczalność błony śluzowej jelita,
zaburzenia motoryki jelita
Często zdarza się, że kilka mechanizmów działa jednocześnie.
Biegunki powinny być leczone w zależności od ich przyczyny, podstawowe środki zaradcze to podawanie płynów i elektrolitów oraz opioidów.
Jako leki zapierające stosuje się substancje:
działaniu ściągającym,
środki adsorpcyjne,
sole wapnia,
związki działające na mięsnie gładkie,
Środki ściągające- mech. polega na delikatnej denaturacji śluzu i białek na powierzchni błon śluzowych, co powoduje utrudnienie i zwolnienie wymiany płynów oraz utrudnienie działąnia substancji na mięśnie głądkie i gruczoły.
garbniki roślinne- kora dębu, dębianki, działają ściągająco dopiero w jelicie po uwolnieniu garbników,
związki bizmutu- ściągająco i przeciwbakteryjnie, barwią kał na czarno,
Środki adsorpcyjne- wiążą w przewodzie pokarmowym różne substancje nasilające perystaltykę, przechodzenie płynów do światła jelita, toksyny bakteryjne i inne. Stosowane w biegunkach spowodowanych zakażeniami bakteryjnymi.
węgiel aktywny- adsorbuje toksyny, bakterie, trucizny, najczęściej stosowany w postaci zawiesiny wodnej w płukaniu żołądka.
pektyny- są w jabłkach, marchwi, bananach, zakwaszają treść jelitową- niekorzystne warunki dla drobnoustrojów chorobotwórczych,
Sole wapnia- CaCO3, Ca3PO4, mleczan wapnia- uszczelniają naczynia w stanach zapalnych i zmiejszają wysięk. Skuteczność jako preparatów zapierających jest stale podważana.
Związki działające na mięsnie gładkie
LOPERAMID- blokuje obwodowe rec.opioidowe jelita cienkiego, hamuje perystaltykę jelit, słabo przenika do OUN- 10x przekroczona dawka zapierająca nie powoduje euforii. zalecany w biegunce spowodowanej zaburzeniami motoryki oraz biegunce podróżników (bardzo skuteczny).
DIFENOKSYLAT- dość bezpieczny, w dużych dakach znosi objawy abstynencji i działa euforyzująco,
III. LEKI W DYSPEPSJI.
Dyspepsją nazywamy przewlekły lub nawracający ból i dyskomfort zlokalizowany w nadbrzuszu, który trwa co najmniej przez 4 tygodnie/3 miesiące.
Ból w nadbrzuszu, któremu często towarzyszą inne objawy, tak zwane objawy dyspeptyczne:
po posiłkowe uczucie pełności w nadbrzuszu,
odbijania,
nudności i wymioty,
uczucie wczesnej sytości,
brak łaknienia,
zgaga
zwracanie
Dolegliwości dyspeptyczne często nasilają się po jedzeniu, ale w wielu przypadkach mogą pojawiać się na czczo lub nie być związane z jedzeniem.
Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy: polegająca na wystąpieniu głębokiego ubytku błony śluzowej czyli zranienia ściany żołądka lub dwunastnicy.
Choroba refluksowa żołądkowo - przełykowa: typowo przebiegająca choroba refluksowa polegająca na nadmiernym zwracaniu zawartości żołądka do przełyku charakteryzuje się obecnością zgagi bez innych dolegliwości dyspeptycznych.
Choroba nowotworowa: nowotwory przełyku i żołądka (najczęściej rak) mogą być przyczyną objawów dyspeptycznych. Na szczęście stanowi to tylko 1 - 2% wszystkich chorych z dyspepsją.
Zapalenie żołądka-Uważa się, że tylko niektóre postaci zapalenia żołądka można uważać za przyczynę dolegliwości dyspeptycznych.
Dyspepsja polekowa-Wiele leków może wykazywać drażniące działanie na przewód pokarmowy, w tym zwłaszcza żołądek. Do leków tych nalezą przede wszystkim salicylany (np. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen itp.), doustnie przyjmowane antybiotyki oraz preparaty potasu i żelaza.
Zakażenie Helicobacter pylori
Rzadkie choroby charakteryzujące się nadmiernym wydzielaniem kwasu żołądkowego- Taką chorobą jest np. zespół Zollinger-Ellisona.
Leki stosowane w dyspepsji:
Leki alkalizujące (zobojętniające). Są to tabletki lub zawiesiny zawierające związki chemiczne o odczynie alkalicznym. Pokrywają one błonę śluzową przełyku, żołądka i dwunastnicy ochronną warstwą i zobojętniają drażniący kwas żołądkowy. Działają szybko, często już w ciągu kilku minut. Nie udowodniono jednak, aby zmieniały przebieg dolegliwości w dłuższej perspektywie. Są to leki dostępne w aptekach bez recepty, stąd też najczęściej stosowane. Mimo to mogą powodować objawy uboczne, w tym biegunkę lub zaparcia stolca, oraz zaburzenia wodno-elektrolitowe.
Leki prokinetyczne (promotoryki). Leki te przyspieszają pracę przełyku i żołądka. W Polsce dostępne są dwa leki z tej grupy - metoklopramid i cyzapryd. Zalecane są przede wszystkim u chorych z objawami dyspetycznymi typu zaburzeń motoryki, ale mogą być skuteczne również w innych przypadkach. Nie są pozbawione objawów ubocznych. Metoklopramid może powodować zaburzenia pracy mózgu przejawiające się drżeniem mięśniowym, zwłaszcza u osób w starszym wieku. Natomiast cyzapryd stosowany równocześnie z niektórymi innymi lekami może być przyczyną zaburzeń rytmu serca.
Leki obniżające wydzielanie kwasu żołądkowego. Zahamowanie wydzielania drażniącego kwasu solnego pozwala na szybkie ustąpienie dolegliwości u wielu chorych. Są polecane zwłaszcza u chorych z dyspepsją typu wrzodowego i typu refluksowego. Mogą powodować objawy niepożądane: bóle mięśniowe i bóle głowy, uczucie rozbicia, nudności i wymioty, zaburzenia wchłaniania innych leków.
Leki o działaniu ochronnym na błonę śluzową żołądka i dwunastnicy. Do tej grupy należą prostaglandyny, sukralfat i związki bizmutu. Są raczej rzadko stosowane, głównie w razie nieskuteczności leczenia innymi lekami.
Leki rozkurczowe (spazmolityczne). Przeciwdziałanie nadmiernym skurczom mięśni decydujących o pracy przewodu pokarmowego przynosi ulgę wielu chorym.
Leki uspokajające i przeciwlękowe. W przypadkach, w których dolegliwości wyraźnie związane są ze stresem, depresją lub nerwicą stosowanie takich leków pomaga w zmniejszeniu nasilenia objawów dyspeptycznych. W tych sytuacjach skutecznie wykorzystywane jest również leczenie niefarmakologiczne, np. psychoterapia.
IV. LEKI I ŚRODKI WRZODOTWÓRCZE.
NLPZ stosowane przez długi okres czasu,
-leki obniżające pH
-aspiryna
To tyle co nasza pani powiedziała na ten temat na zajęciach
POTRAWY PRZECIWWSKAZANE:
alkohol, mocna herbata, prawdziwa kawa (można pić kawę bezkofeinową), słodycze, tytoń. Należy unikać leków wrzodotwórczych do których należy Aspiryna, większość leków przeciwbólowych, leki przeciwzapalne (stosowane w chorobach korzonków nerwowych i kręgosłupa), kofeina (znajduje się w kawie, Coca Coli, czekoladzie i kakale).
Nie spożywać rosołów mięsnych, bulionów, sosów, potraw smażonych, wędzonych, kwaśnych, ostrych przypraw korzennych, unikać potraw i napojów konserwowanych (oranżady, potraw z puszek). Surowe warzywa i owoce są przeciwwskazane.
IV. LEKI STOSOWANE W CHOROBIE WRZODOWEJ
Leki zmniejszające kwaśność treści żołądkowe:
Inhibitory pompy protonowej:
Najpopularniejsze i najsilniej działające grupa leków hamująca wytwarzanie HCl (nawet do 95%)
Mechanizm: hamują ATPazę zależną od K+ i H+ niezbędną do wytworzenia protonu i uwolnieniu do światła żołądka. Leki wchłaniane w postaci nieczynnej→ pobranie przez kom. okładzinowe→ gromadzenie w kanalikach wyprowadzających HCl→ uczynnienie→ wiążą się niekonkurencyjnie z gr.-SH cysteiny→ unieczynnienie cysteiny. Wiązanie z enzymem jest nieodwracalne, a lek przestaje działać po syntetyzowaniu nowych cząsteczek enzymu.
Podawane są w postaci uwalnianej w jelicie (niektóre dożylnie),
Powinny być przyjmowane przed jedzeniem( gdyż wymagają kwasu do aktywacji) lub w czasie posiłku,
Nie wpływają znacząco na wydzielanie pepsyny ani na opróżnianie żołądka,
Metabolizowane wątrobie, częściowo przez P-450,
Pobudzają wydzielanie gastryny proporcjonalnie do obniżenia kwaśności treści pokarmowej,
Działania niepożądane i interakcje:
-nudności wymioty, zaparcia, wzdęcia, i inne związane.z p.pokarmowym,
-rzadko miopatie, bóle stawowe, głowy, wysypki,
-hamują P-450= zwalnianie eliminacji benzodiazepin, karbamazepiny, najwięcej interakcji daje omeprazol,
-zahamowanie wchłaniania Wit. B12,
Wskazania:
-choroba wrzodowa,
-choroba refleksowa,
-leczenie zespołu Zollingera-Ellisona (nadmierne wydzielanie gastryny=nadmierne wydzielanie HCl)
Przedstawiciele: OMEPRAZOL, LANSOPRAZOL, PANTOPRAZOL, RABEPRAZOL, ESOPRAZOL. Nie wykazują większych różnic między sobą zarówno w działaniu jak i w działaniach niepożądanych. Jedynie Omeprazol może powodować liczniejsze interakcje. Generalnie dobiera się je na podstawie tzw. indywidualnej reakcji pacjenta.
Antagoniści receptora H2- najczęściej stosowane u osób nieprzytomnych (aby zapobiec powstawaniu zapalenia na tle stresowym) w leczeniu wrzodów raczej nie stosowane,
Konkurencyjni, odwracalni antagoniści rec. H2
Hamują wydzielanie HCl stymulowane przez histaminę, gastrynę i acetylocholinę,
Są więc skuteczne na każdym etapie wydzielania soku żołądkowego, najsilniej na wydzielanie podstawowe,
Dobrze wchłaniają się z p.pokarmowego,
Wskazania:
Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy,
Choroba refleksowa (większe dawki niż we wrzodowej)
Zespół Zollingera-Ellisona
Inne związane z nadmiernym wydz.soku: mastocytoza, białaczka bazofilowa z hiperhistaminemią,
Działania niepożądane:
Biegunka, wymioty
Senność, uczucie zmęczenia, bóle mięśniowe, bóle głowy, wysypki
CIMETYDYNA- efekty ośrodkowe (zaburzenia świadomości, bełkotliwa mowa, omamy, majaki, śpiączka). Długotrwałe stosowanie =ginekomastia u mężczyzn, zahamowanie spermatogenezy, mlekotok u kobiet. W czasie stosowania cimetydyny nie należy stosować innych leków metabolizowanych przez P-450. Ranitydyna, famotidyna, nizatidyna NIE hamują tych enzymów.
Przedstawiciele: CIMETYDYNA, RANITYDYNA, FAMOTIDYNA, NIZATIDYNA.
Neutralizujące
Obniżają stężenie HCl poprzez jego chemiczne wiązanie,
Są to zwykle zasadowe tlenki, wodorotlenki i sole,
Obecnie stosowane raczej tylko w samo leczeniu,
Po przeminięciu działania neutralizującego może wystąpić wtórna hipersekrecja (szczególnie często przy stosowaniu CaCO3, ale także MgCl2, AlCl3, CaCl2)
U chorych z niewydolnością nerek mogą powodować zasadowicę,
Mogą utrudniać wchłanianie leków cholinolitycznych, soli żelaza, tetracyklin,
Przykłady:
Związki glinu
Neutralizują miejscowo,
Działają zapierająco- jest to działanie niekorzystne, gdyż skłonność do zaparć często towarzyszy chorobie wrzodowej,
Algeldrat- (koloidalny Al.(OH)3,
Dwuzasadowy węglan glinowo-sodowy- działa szybko od podania i stosunkowo długo,
Związki magnezu
Działają silniej niż związki glinu,
Neutralizują miejscowo (bardzo słabo wnikają),
Powstające sole w jelitach działają przeczyszczająco,
U chorych z niewydolnością nerek mogą prowadzić do hipermagnezemi,
CaCO3- rzadko stosowany, gdyż wywołuje zaparcia i może prowadzić do hiperkalcemi (w niewydolności nerek)
Kompleksy glinowo-magnezowe
Magaldrat- reaguje z kwasem solnym w 2 fazach:
Z jonu hydroksymagnezowego powstaje Al3+, który wytrąca się jako Al.(OH)3,
Al.(OH)3 reaguje z HCl,
Jest on obecnie podstawą większości preparatów neutralizujących,
Połączenie jonów Al3+ i Mg2+ zmniejsza zaburzenia defekacji
Podsumowanie: obecnie leki neutralizujące straciły na znaczeniu, stosuje się je tylko doraźnie w zgadze, pieczeniu i bólu żołądka.
Osłaniające
Osłaniają błonę żołądka przed działaniem HCl, można podzielić je na selektywne laki osłaniające (cytrynian potasowo- bizmutawy, Sukralfat) oraz nieselektywne, które nie dopuszczają do kontaktu z sokiem żołądkowym (kaolin, agar, żelatyna),
Cytrynian potasowo- bizmutawy
Tworzy kompleksy bizmutowo-białkowe przylegające do dna nadżerek chroniąc je przed żrącym działaniem HCl,
Związki bizmutu działają przeciwbakteryjnie na Helicobacter pylori, ale tylko przy stosowaniu równocześnie innych leków dochodzi do eradykacji drobnoustroju,
Stosowany w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy; po 4 tygodniowej terapii dochodzi do gojenia się nadżerki u 80-90% pacjentów z obiema postaciami choroby,
Praktycznie bez objawów ubocznych(ewentualnie w niewydolności nerek może dojść do zatrucia),
Barwi kał na czarno, może także barwić język i protezy dentystyczne,
W czasie kuracji nie wolno stosować leków neutralizujących o raz spożywać mleka, bo uniemożliwia to tworzenie się warstwy ochronnej,
Sukralfat
W obecności HCl przybiera postać pasty o znacznej zdolności adhezji do błony śluzowej,
Praktycznie nie działa neutralizująco,
Zmniejsza aktywność pepsyny, adsorbuje kwasy żółciowe,
DN: zaparcia, suchość w jamie ustnej, nudności.
Interakcje- zmniejsza stężenie doustnych leków przeciwzakrzepowych,
Innymi wskazaniami do stosowania są: zapalenie przełyku w przebiegu choroby refleksowej, przewlekły nieżyt żołądka,
Podsumowanie: selektywne laki są skuteczną grupą osłaniającą, szybko powodują subiektywną poprawę, przyspieszają gojenie nadżerki, obecnie stosowane coraz rzadziej do inhibitory pompy i antagoniści H2 działają szybciej i skuteczniej.
VI. ZESPÓŁ JELITA DRAŻLIWEGO.
Jedna z najczęstszych chorób żołądkowo-jelitowych, kobiety 2-3 razy częściej chorują,
Objawy: nieregularne stolce (biegunka lub zaparcia), uczucie sytości, wzdęcia, bóle brzucha,
Serotonina odgrywa ważną role w nocycepcji w trzewiach oraz w regulacji funkcji jelit, w związku z czym do leczenia ZJW wprowadzono TEGASEROD- częściowy antagonista receptora 5-HT4. Jest dopuszczony tylko w kilku krajach.
Działania niepożądane to biegunka. W kilku przypadkach odnotowano wystąpienie cyst na jajnikach oraz omdlenia.