Język genetyczny w podejściu

funkcjonalistycznym Jakobsona

(Barbara Grabowska + Przemysław M. Płonka)

KONTEKST

KOMUNIKAT

NADAWCA ------------------------------------------------------------------------------- ODBIORCA

KONTAKT

KOD

KONIUGACJA BAKTERII

NOWA WŁAŚCIWOŚĆ BAKTERII

DNA

1 KOMÓRKA BAKTERYJNA-------------------------------------2 KOMÓRKA BAKTERYJNA

FIMBRIE PŁCIOWE I MOSTEK CYTOPLAZMATYCZNY

KODY: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY

3) „METAJĘZYK"

KONIUGACJA BAKTERII

Nadawca

1 KOMÓRKA BAKTERYJNA (F+) F. ekspresywna

Odbiorca

2 KOMÓRKA BAKTERYJNA (F-) F. konatywna

Odniesienie (Kontekst) NOWA CECHA

F. przedstawieniowa

Kontakt

FIMBRIE PŁCIOWE

F. fatyczna

I MOSTEK CYTOPLAZMATYCZNY

Komunikat

PRZEKAZYWANE DNA

F. estetyczna

Kod

KOD:

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa

GENETYCZNY
METAJĘZYK

TRANSFORMACJA BAKTERII

NOWE WŁAŚCIWOŚCI BAKTERII

DNA

UMIERAJĄCA BAKTERIA------------------------------------------KOMÓRKA

BAKTERYJNA

ŚRODOWISKO, ŚCIANA KOMÓRKOWA I CZYNNIKI TRANSFORMUJACE

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY

3) METAJĘZYK

TRANSFORMACJA BAKTERII

• Nadawca

UMIERAJĄCA BAKTERIA

F. ekspresywna

• Odbiorca

KOMPETENTNA K. BAKTERYJNA F. konatywna

• Odniesienie

NOWA CECHA(Y)

F.przedstawieniowa
(Kontekst)

• Kontakt

ŚRODOWISKO, ŚCIANA KOMÓRKOWA
I CZYNNIKI TRANSFORMUJACE

F. fatyczna

• Komunikat

PRZEKAZYWANE DNA

F. estetyczna

• Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F.

metajęzykowa

GENETYCZNY
METAJĘZYK

TRANSDUKCJA U BAKTERII

NOWA WŁAŚCIWOŚĆ BAKTERII

DNA BAKTERYJNE LUB HYBRYDOWE

KOMÓRKA BAKTERYJNA-------------------------------------KOMÓRKA BAKTERYJNA

ZAINFEKOWANA FAGIEM

ULEGAJĄCA INFEKCJI

BAKTERIOFAGI, ŚRODOWISKO I ŚCIANA KOMÓRKOWA

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY
3) METAJĘZYK

TRANSDUKCJA U BAKTERII

•Nadawca

ZAINFEKOWANA BAKTERIA

F. ekspresywna

•Odbiorca

NOWA K. BAKTERYJNA

F. konatywna

•Odniesienie NOWA CECHA(Y)

F.przedstawieniowa

(Kontekst)

•Kontakt

BAKTERIOFAGI, ŚRODOWISKO

I ŚCIANA KOMÓRKOWA

F. fatyczna

•Komunikat

PRZEKAZYWANE DNA

F. estetyczna

•Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa

GENETYCZNY
METAJĘZYK

KONIUGACJA

U PIERWOTNIAKÓW

RÓŻNORODNOŚĆ OSOBNIKÓW POTOMNYCH I NOWE CECHY

JĄDRA MIGRACYJNE (DNA?)

------------------------------------------------------------------>

1 OSOBNIK

2

OSOBNIK

<------------------------------------------------------------------

MOSTKI PLAZMATYCZNE (+ JĄDRA?)

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY

3) METAJĘZYK

KONIUGACJA

U PIERWOTNIAKÓW

•Nadawca

obie uczestniczące komórki

F. ekspresywna

•Odbiorca

obie uczestniczące komórki

F. konatywna

•Odniesienie nowe cecha(y)

F.przedstawieniowa

(Kontekst) I

•Odniesienie polimorfizm całej populacji „F.rekombinacyjna”
(Kontekst) II

•Kontakt

mostki cytoplazmatyczne
+ jądra migrujące

F. fatyczna

•Komunikat

PRZEKAZYWANE DNA

F. estetyczna

•Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa
GENETYCZNY
METAJĘZYK

ROZMNAŻANIE BEZPŁCIOWE

(MITOZA)

FUNKCJE ŻYCIOWE ZAKODOWANE W GENOMIE

KOPIE MATERIAŁU GENETYCZNEGO

KOMÓRKA MACIERZYSTA-----------------------------> KOMÓRKI POTOMNE

PROCES MITOZY LUB INNY PROCES PODZIAŁU

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY

3) METAJĘZYK

Rozmnażanie bezpłciowe

(mitoza)

•Nadawca

K. MACIERZYSTA

F. ekspresywna

•Odbiorca

K. POTOMNE

F. konatywna

•Odniesienie F. ŻYCIOWE ZAKODOWANE
(Kontekst)

W GENOMIE

F.przedstawieniowa

•Kontakt

ELEMENTY WARUNKUJĄCE

MITOZĘ (PODZIAŁ)

F. fatyczna

•Komunikat

PRZEKAZYWANE DNA

F. estetyczna

•Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa

GENETYCZNY
METAJĘZYK

ROZMNAŻANIE PŁCIOWE

ZMIENNOŚĆ ORGANIZMÓW

FUNKCJE ŻYCIOWE ZAKODOWANE W GENOMIE

GAMETY HOMOTYPOWE (HAPLOIDALNE GENOMY)

2 OSOBNIKI RODZICIELSKIE (MUTACJE) ZYGOTA

MEJOZA, FORMY HAPLOIDALNE

MEJOZA, FORMY HAPLOIDALNE

(GAMETY)

(GAMETY)

I ZAPŁODNIENIE

I ZAPŁODNIENIE

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY

2) GENETYCZNY

3) METAJĘZYK

3) METAJĘZYK

ROZMNAŻANIE PŁCIOWE

•Nadawca

OSOBNIKI RODZICIELSKIE

F. ekspresywna

•Odbiorca

ZYGOTA

F. konatywna

•Odniesienie

F. ŻYCIOWE ZAKODOWANE

(Kontekst) i

W GENOMIE

F.przedstawieniowa

•Odniesienie polimorfizm całej populacji „F.rekombinacyjna”
(Kontekst) II

•SZUMY

MUTACJE

„F. kreacyjna”

(Geny mut i poezja dadaistyczna)

•Kontakt

formy haploidalne

F. fatyczna

•Komunikat

PRZEKAZYWANE DNA

F. estetyczna

•Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa
GENETYCZNY
METAJĘZYK

WIRUSY-1

STRUKTURA WIRIONÓW I JEJ REALIZACJA W KOMÓRCE GOSPODARZA

GENOM WIRUSOWY

1 LUB WIELE MACIERZYSTYCH----------------------------------------WIRIONY POTOMNE
CZĄSTEK ZAKAŹNYCH WIRUSA

KOMÓRKA GOSPODARZA

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY

3) METAJĘZYK

WIRUSY-2

STRUKTURA WIRIONÓW I JEJ REALIZACJA, NOWE CECHY KOMÓREK

GENOM WIRUSA

KOMÓRKA ZAINFEKOWANA ------------------------------------- KOMÓRKA ULEGAJĄCA
WIRUSEM

INFEKCJI

WIRIONY, WEKTORY (ŚRODOWISKO) I RECEPTORY WIRUSÓW

KOD: 1) KOMPLEMENTARNOŚCI
2) GENETYCZNY
3) METAJĘZYK

WIRUSY

•Nadawca

komórka zainfekowana

wirion macierzysty

F. ekspresywna

•Odbiorca

k. infekowana

wiriony potomne

F. konatywna

•Odniesienie

cechy wirusowe+cechy komórek

(Kontekst)

cechy (białka) wirusowe

F.przedstawieniowa

•Kontakt

wiriony+wektory+środowisko

F. fatyczna

komórka gospodarza

•Komunikat

przekazywany kwas nukleinowy F. estetyczna

•Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa
GENETYCZNY
METAJĘZYK

WIRUSY-3 ;)

WIRIONY MACIERZYSTE WIRIONY POTOMNE itd.

KOMÓRKA

KOLEJNA KOMÓRKA itd.

ZAINFEKOWANA

ZAINFEKOWANA

Metajęzykowość i funkcja

estetyczna komunikacji

językowej

• Alfred Tarski – j. naturalny jest narzędziem uniwersalnym, zdolnym do

orzekania o sobie samym, stąd istnieją w nim zdania nierozstrzygalne

(o ile nie zawęzi się kontekstu). Np. nie da się powiedzieć, czy

prawdziwe jest zdanie „Ja teraz kłamię”. Jeżeli kłamię, to mówię

prawdę, ale wtedy nie kłamię – kontekst zdania „Ja teraz kłamię.” jest

inny niż kontekst zdania „Zdanie ’Ja teraz kłamię.’ jest prawdziwe

(fałszywe).” O prawdzie/ fałszu można się precyzyjnie wypowiadać

jedynie w odniesieniu do zdań przecyzyjnie zdefiniowanych przez

system formalny:

2+2=4 – prawda; ale:

2+2=prawda

???

• Metajęzykowość zazębia się z „estetyką” komunikacji językowej.

Podobnie np. funkcja fatyczna z funkcją apelatywną.
„NO SŁUCHAJCIEŻ Państwo!!”
Metajęzykowość determinuje promotor, a estetyka „siłę” promotora.

Metajęzykowość wykracza poza strukturę i własności kodu (intonacja,

siła głosu, gestykulacja, mimika, a ikoniczny kod oddziaływania

białko/DNA/RNA).

• Problem metainformacji genetycznej, jej struktury, ześrodkowania.

Problem tak, ale to ją jeszcze bardziej upodabnia do systemu

semiotycznego mowy/pisma.

Alfred Tarski 1901-1983

• „masturbogenerato

r, bzdurotwórcze
funktory,
bujdogeneratory”

Witkacy

MODEL OGÓLNY

NOWE CECHY I POLIMORFIZM CAŁEJ POPULACJI KOMÓREK

MATERIAŁ GENETYCZNY LUB JEGO FRAGMENTY

KOMÓRKA

(I) NADAWCY--------------(MUTACJE)---------------

KOMÓRKI(A)

ODBIORCY

ZRÓŻNICOWANY KONTAKT

KOD 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY
3) METAJĘZYK

Transfekcja 

NOWE CECHY KOMÓREK

MATERIAŁ GENETYCZNY

BIOTECHNOLOG -------------(MUTACJE)--------------- KOMÓRKI(A) TARGETOWE

TECHNIKA TRANSFEKCJI

KOD 1) KOMPLEMENTARNOŚCI

2) GENETYCZNY
3) METAJĘZYK

Transfekcja 

•Nadawca

BIOTECHNOLOG

F. ekspresywna

(bioterrorysta)

•Odbiorca

KOMÓRKA TARGETOWA

F. konatywna

(produkcja białka

rekombinowanego

)

•Odniesienie

(STRUKTURA „REKOMBININY”

(Kontekst)

-odniesienie, ale czy sens??)

F.przedstawieniowa

(!!!)

•Kontakt

Procedura, płyny hodowlane,
odczynniki, wektory (??) F. fatyczna

(wprowadzenie

konstruktu do kom.)

•Komunikat

konstrukt genowy

F. estetyczna (wywołanie

nadekspresji w k. targetowej)

•Kod

KOMPLEMENTARNOŚCI F. metajęzykowa

(kontrola

GENETYCZNY

ekspresji)

METAJĘZYK

REPORTER

PODSUMOWANIE

propozycje kolejnych prac

magisterskich

• Cenemowość i dwuklasowość zapisu informacji

genetycznej (co jest znakiem/co jest cenemem?)

• Linearność i wymiar informacji

genetycznej/metainformacji genetycznej i jej (ich)

reprezentacji

• Semiotyka metajęzyka genetycznego

• Relacje pomiędzy funkcją estetyczną a

metajęzykową komunikatów genetycznych

• Lingwistyczne aspekty ekspresji informacji

genetycznej w komórce (dialog „jądro-cytoplazma”)

• Relacje pomiędzy elementami schematu komunikacji

genetycznej a relacje miedzy mową i pismem

• Komunikat genetyczny jako symptom – nie „o czym”

ale „dlaczego” informuje komórka?

Literatura

• Roman Jakobson „W poszukiwaniu istoty języka”, Wybór

pism, T. 1-2, PIW, Warszawa 1989

• Barbara Grabowska „Lingwistyczne aspekty

informacji genetycznej – próba zastosowania

schematu komunikacji językowej Romana Jakobsona

do analizy funkcji języka genetycznego”, praca

magisterska, BiNoZ UJ, Kraków 2002

• Ireneusz Bobrowski „Zaproszenie do językoznawstwa”,

Inst. J. Polskiego PAN, Kraków 1998

• Jerzy Pogonowski – „Semiotyczna charakterystyka

języka genetycznego” w: Łastowski K., Strzałko J.

(red.) „Poznańskie Studia z Filozofii Nauki” z. 7.,

PWN-Warszawa-Poznań, 1982, str. 53-62

• John Maynard Smith „Evolution and information” in:

„Koj A, Sztompke P. (ed.) „Images of the world –

science, humanities, art.”, UJ Kraków 2001

• J.M. Smith, E. Szathmáry „Tajemnice przełomów w ewolucji”,

PWN Warszawa 2000

• W. Nalimow „Probablistyczny model języka” PWN Warszawa

1976

• B.O. Küppers – „Geneza informacji biologicznej” – PWN,

Warszawa 1991

• M. Eigen, R. Winkler „Gra” PWN Warszawa 1983

Pytanie na kolejny wykład

Co to jest

zmiana kodu

genetycznego

?