OCENA STĘŻEŃ BIAŁKA P53

ORAZ ROZPUSZCZALNEJ FORMY LIGANDA

Fas (sFasL)

W SUROWICY KRWI JAKO WSKAŹNIKÓW

PROCESU APOPTOZY U CHORYCH

Z ŁAGODNYMI I ZŁOŚLIWYMI GUZAMI

TARCZYCY.

lek. med. Piotr Maciaszczyk
Promotor: Dr.hab.n.med Krzysztof Kołomecki

Oddział Chirurgii Ogólnej Szpitala MSWiA w Łodzi
Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej Uniwersytetu Medycznego w
Łodzi

Apoptoza –
programowana śmierć
komórki:



fizjologiczna śmierć komórki



warunkująca homeostazę ustroju



formowanie tkanek i narządów

w procesie embriogenezy,

kontrola wzrostu, naprawa uszkodzeń

S. Szala. Swoista indukcja apoptozy w komórkach nowotworowych. Nowotwory. 2000;

Apoptoza –

indukcja i przebieg procesu w komórce:



receptor Fas (rodzina receptorów TNF)



występuje na limfocytach T i B oraz w większości
tkanek i narządów



ekspresja na błonie komórkowej



odbiór „sygnału

śmierci” poprzez wiązanie swoistego liganda FasL



łańcuch reakcji enzymatycznych aktywujących grupę
enzymów proteolitycznych tzw. kaspaz.



dyspersja jądra komórkowego



rozpad komórki

ciałka apoptotyczne



fagocytoza



śmierć komórki

J. Koźlak, D. Duś. Udział receptora Fas i jego liganda FasL w progresji

nowotworowej?. Nowotwory Journal of Oncology. 2002. volume 52.

Apoptoza –

indukcja i przebieg procesu w
komórce:



FasL – forma błonowa - występuje na limfocytach

T oraz komórkach NK.



sFasL – forma rozpuszczalna



pochodzenie :



produkowany przez aktywowane limfocyty

lub komórki nowotworowe ?



uwalniany przez komórki zrębu guza ?



złuszczenie błonowego FasL ?

J. Koźlak, D. Duś. Udział receptora Fas i jego liganda FasL w progresji

nowotworowej?. Nowotwory Journal of Oncology. 2002. volume 52.

Apoptoza –

indukcja i przebieg procesu w
komórce:



Białko P53



produkt genu supresorowego w warunkach prawidłowych

odpowiadającego za naprawę uszkodzonego DNA

(zapobiega replikacji uszkodzonego DNA)



apoptoza zapoczątkowana czynnikami stresu



transkrypcja wielu genów kodujących kolejne białka



aktywacja szlaku kaspaz



śmierć komórki



indukcja apoptozy na drodze nietranskrypcyjnej

(translokacja białka receptora Fas z aparatu Golgiego

do błony komórkowej)

S. Szala. Swoista indukcja apoptozy w komórkach nowotworowych. Nowotwory. 2000;

Apoptoza a nowotwory
(układ Fas/FasL):



FasL - obecny na powierzchni wielu komórek nowotworowych
(rak jelita grubego, sutka, jajnika, pęcherza moczowego,
płuca, czerniaka, tarczycy)



receptor Fas – równoczesna ekspresja na wielu w/w nowotworach



obniżony poziom receptora Fas i równoczesna nadekspresja
FasL – nowotwory o dużej inwazyjności i gorszym rokowaniu



„status uprzywilejowania immunologicznego”



poprzez FasL komórka nowotworowa zdolna jest do wywołania apoptozy
w naciekających guz limfocytach



nieaktywny receptor Fas chroni komórkę nowotworową przed apoptozą

J. Koźlak, D. Duś. Udział receptora Fas i jego liganda FasL w progresji nowotworowej?.
Nowotwory Journal of Oncology. 2002. volume 52

Nowotwory a apoptoza
(białka P53):



gen z grupy supresowowych produkujący białko
P53 - „strażnika genomu”



mutacja genu p53 – powstawanie fenotypu
nowotworu opornego na apoptozę
(doświadczalne wprowadzenie prawidłowych
kopii tego genu do komórki nowotworowej -
przywrócenie zdolności do indukcji apoptozy)

Gorczyca W, Melamed M.R, Darzynkiewicz Z. Programowana śmierć komórek
(apoptoza). Pat. Pol. 1993.44,3, 113 – 119.

BRAK PEWNEJ DIAGNOZY
PRZEDOPERACYJNEJ-
PROBLEM CIĄGLE AKTUALNY:



trafne rozpoznanie przedoperacyjne –
to wybór właściwego leczenia



badania przedoperacyjne i śródoperacyjne –

trafne rozpoznanie 60- 70% nowotworów
złośliwych tarczycy

Rybiński K, Narębski J, Pomorski L. Współczesne leczenie chirurgiczne raka tarczycy.

Endokrynol Pol. 1999



znaczne trudności diagnostyczne w rozpoznaniu przedoperacyjnym



występowanie zmian złośliwych w guzkach pęcherzykowych 6–28%



dodatkowo mniejsze prawdopodobieństwo właściwego rozpoznania w
wolu wieloguzkowym

D. Lange, S. Sporny, J. Sygut, D. Kula, J. Burkacka, M. Jarząb, A. Kulig, B. Jarząb.: Kryteria różnicowania
między rakiem brodawkowatym a pęcherzykowym tarczycy – pierwsze wnioski z badania
wieloośrodkowego. Wiad Lek 2001

CIĄGŁE POSZUKIWANIA WIARYGODNEJ METODY
DIAGNOSTYCZNEJ DLA POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW
HISTOPATOLOGICZNYCH RAKA TARCZCY

RAK PĘCHERZYKOWY TARCZYCY, A ŁAGODNY
GRUCZOLAK PĘCHERZYKOWY TARCZYCY :

CEL PRACY :



ocena stężenia sFasL oraz P53 w surowicy krwi
chorych z łagodnymi i złośliwymi pierwotnymi
nowotworami tarczycy z uwzględnieniem
rozpoznania histopatologicznego nowotworu



ocena przydatności uzyskanych wartości
stężeń badanych parametrów w diagnostyce
różnicowej łagodnych i złośliwych nowotworów
tarczycy w ramach diagnostyki
przedoperacyjnej

MATERIAŁ I METODY:

Chorzy operowani w okresie 2000 – 2004 r z

rozpoznaniem łagodnych i złośliwych guzków tarczycy w
Oddziale Chirurgii Ogólnej Szpitala MSWiA w Łodzi oraz
Klinice Chirurgii Endokrynologicznej i Ogólnej UM w

Łodzi.

 

Łącznie 53 pacjentów, w tym 42 kobiety oraz

11 mężczyzn (średnia wieku 52 lata)

ROZPOZNANIE RAKA TARCZYCY :



przedoperacyjne badanie cytologiczne materiału
uzyskanego w wyniku biopsji cienkoigłowej (BACC).



ostatecznie każdorazowo potwierdzono

rozpoznanie na podstawie pooperacyjnego badania
histopatologicznego



wykluczono współistnienie innych chorób tarczycy

PODZIAŁ NA GRUPY Z UWZGLĘDNIENIEM
ROZPOZNANIA HISTOPATOLOGICZNEGO

GRUPA

ILOŚĆ

CHORYCH

ROZPOZNANIE HISTOPATOLOGICZNE

I

I

15

15

Rak brodawkowaty tarczycy (RBT)

Rak brodawkowaty tarczycy (RBT)

II

7

Rak pęcherzykowy tarczycy (RPT)

III

6

Rak rdzeniasty tarczycy (RRT)

IV

IV

5

5

Rak anaplastyczny tarczycy (RAT)

Rak anaplastyczny tarczycy (RAT)

V

10

Łagodny gruczolak pęcherzykowy tarczycy
(NF)

VI

10

Grupa kontrolna

ROZPOZNANIE HISTOPATOLOGICZNE
A RODZAJ ZABIEGU OPERACYJNEGO :

Rak brodawkowaty, pęcherzykowy i rdzeniasty

- całkowite

wycięcie tarczycy i zmodyfikowana limfadenectomia.

Rak anaplastyczny

(śródoperacyjnie rozpoznano

zaawansowanie procesu nowotworowego i obecność
przerzutów odległych) - paliatywny zabieg zmniejszenia
masy guza.

Łagodny gruczolak pęcherzykowy tarczycy

(pooperacyjne

badanie histopatologiczne potwierdziło rozpoznanie jako
zmianę łagodną – gruczolak pęcherzykowy) - całkowita
resekcja płata i cieśni , w zakresie którego rozpoznano
zmianę w BACC oraz częściowa resekcja płata drugiego.

POBRANIE KRWI DO BADAŃ:



świadoma pisemna zgoda pacjenta



w dniu przyjęcia do szpitala przed
planowanym

zabiegiem operacyjnym



oznaczano stężenie sFasL oraz P53 w
surowicy

krwi (metodą

immunoenzymatyczną ELISA przy użyciu
komercyjnie dostępnych zestawów firmy
Bender Medsystems)

OPRACOWANIE STATYSTYCZE:



wyniki miary średniej (mediany) z dwóch grup

porównano nieparametrycznym testem Manna –

Whitney’a U (małe próby, które implikowały

niemożność weryfikacji pochodzenia wszystkich

prób z populacji o rozkładzie normalnym)



za miarę tendencji centralnej przyjęto medianę,

jako odporną na obserwacje nietypowe oraz ze

względu na jej związek z nieparametrycznym

testem



w obu rodzajach badań statystycznych przyjęto

współczynnik istotności na poziomie p  0,05.

Średnie stężenie sFasL w surowicy
krwi

0,3

0,3

0,4

0,4

0,1

0,09

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

Grupa I

(RBT)

Grupa II

(RPT)

Grupa III

(RRT)

Grupa IV

(RAT)

Grupa V

(NF)

Grupa VI

Stężenie

sFasL

(ng/ ml)

p < 0,001 * , p < 0,05 **

*

**

**

**

Średnie stężenie białka
P53 w surowicy krwi

11,6

16,0

29,6

3,6

8,2

2,0

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Grupa I

(RBT)

Grupa II

(RPT)

Grupa III

(RRT)

Grupa IV

(RAT)

Grupa V

(NF)

Grupa VI

Stężenie

białka P53

(U/ ml)

p < 0,001 * , p < 0,05 **

*

*

**

**

Porównanie wartości średnich stężeń sFasL
oraz białka P53 u chorych z wszystkimi rakami
tarczycy w stosunku do chorych z łagodnymi
gruczolakami pęcherzykowymi.

0,1

0,3

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

0,35

0,4

0,45

Łagodne gruczolaki

pęcherzykowe tarczycy

Raki tarczycy

Stężenie

sFasL

(ng/ml)

8,2

13,8

0

5

10

15

20

25

Łagodne gruczolaki

pęcherzykowe tarczycy

Raki tarczycy

Stężenie

białka P53

(U/ml)

p < 0,001

p = 0,08

Porównanie wartości średnich stężeń sFasL
oraz białka P53 u chorych z wszystkimi rakami
tarczycy w stosunku do chorych z grupy
kontrolnej.

0,09

0,3

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

0,35

0,4

0,45

Grupa kontrolna

Raki tarczycy

Stężenie

sFasL

(ng/ml)

2

13,8

0

5

10

15

20

25

Grupa kontrolna

Raki tarczycy

Stężenie białka

P53

(U/ml)

p < 0,001

p < 0,001

ANALIZA STĘŻENIA sFasL
W UZYSKANYM
MATERIALE:



wysokie stężenie sFasL w surowicy krwi
chorych z rakiem tarczycy w stosunku
do grupy kontrolnej



brak statystycznie istotnie wyższych
wartości stężeń u chorych z guzkami
łagodnymi w stosunku do grupy
kontrolnej

ANALIZA STĘŻENIA BIAŁKA P53
W UZYSKANYM
MATERIALE:



wysokie stężenie w surowicy krwi

chorych z rakami brodawkowatym,

pęcherzykowym i rdzeniastym w

stosunku do grupy kontrolnej



nie wykazano istotnie wyższych

wartości stężeń P53 u chorych z rakiem

anaplastycznym tarczycy w stosunku do

grupu kontrolmej

WNIOSKI:

1.

Stężenie sFasL w surowicy krwi u chorych
ze wszystkimi typami histopatologicznymi
raków tarczycy jest znamiennie wyższe w
porównaniu z grupą kontrolną.

1.

U chorych z rakami bradawkowatymi,
pęcherzykowymi, rdzeniastymi oraz
gruczolakami pęcherzykowymi tarczycy
stwierdza się podwyższenie stężeń P53 w
surowicy krwi w porównaniu z grupą
kontrolną.

WNIOSKI:

3.

U chorych z rakami anaplastycznymi średnie
stężenie P53 nie było statystycznie istotnie
wyższe w stosunku do grupy kontrolnej.

3.

Wydaje się, że na podstawie poczynionych
badań można pokusić się o stwierdzenie, że
ocena stężeń sFasL oraz P53 w surowicy krwi
może okazać się użyteczną metodą w
przedoperacyjnym różnicowaniu łagodnych i
złośliwych nowotworów tarczycy.