Anatomia

2

Narząd wzroku

Składa się on z oka oraz

narządów dodatkowych -

ochronnych i pomocniczych.

Oko obejmuje gałkę oczną i

nerw wzrokowy, które wraz

z częścią narządów

dodatkowych znajdują się w

oczodole. Ściany oczodołu

utworzone są przez kości

czaszki.

Ściana gałki ocznej składa

się z trzech warstw: błon

włóknistej i naczyniowej

oraz siatkówki. Przednią

część błony włóknistej

tworzy rogówka, tylną zaś

twardówka. W błonie

naczyniowej wyróżnia się

(od przodu ku tyłowi)

tęczówkę, ciało rzęskowe i

naczyniówkę.

Siatkówka dzieli się na

części wzrokową i ślepą

(pozbawioną elementów

światłoczułych). Granicę

między nimi stanowi

wyraźnie zaznaczony rąbek

zębaty. W części wzrokowej

znajdują się m.in. pręciki i

czopki.

Są to elementy wrażliwe na

światło - pręciki na światło

białe (wszystkie długości fal),

czopki występują w trzech

odmianach, z których każda

wrażliwa jest na inną długość

fali, co umożliwia rozróżnianie

kolorów. W siatkówce jednego

oka jest około 6 milionów

czopków (rozmieszczonych

bardziej centralnie), pręcików

zaś ok. 130 milionów.

W tęczówce istnieje otwór o

zmiennej średnicy nazywany

źrenicą. Wewnątrz gałki ocznej

znajduje się ciecz wodnista,

wytwarzana przez ciało rzęskowe,

która wypełnia komory przednią

(do tyłu od rogówki, do przodu od

tęczówki) i tylną oka (pomiędzy

tylną powierzchnią tęczówki a

soczewką). Zaburzenia w odpływie

(do krwi żylnej) cieczy wodnistej

są przyczyną poważnego

schorzenia -jaskry.

Przestrzeń pomiędzy tylną

powierzchnią soczewki a

siatkówką zajmuje ciało

szkliste. Ciecz wodnista i ciało

szkliste charakteryzują się

odpowiednimi współczynnikami

załamania światła, co

umożliwia prawidłowy przebieg

promieni świetlnych.

Zapewniają też właściwe

ciśnienie wewnątrz gałki ocznej

Delikatne lecz mocne włókienka

tworzące obwódkę rzęskową łączą

soczewkę z ciałem rzęskowym. Skurcze

znajdującego się wewnątrz ciała

rzęskowego gładkiego mięśnia

rzęskowego, zbliżając do siebie brzegi

obwódki rzęskowej, powodują

rozluźnienie włókienek, soczewka

przyjmuje bardziej zaokrąglony kształt

(zmniejsza swoją średnicę), możliwe

jest więc ostre widzenie przedmiotów

blisko położonych. Proces ten nazywa

się akomodacją (nastawnością).

Promienie świetlne, padając na

siatkówkę, pobudzają elementy

wrażliwe na światło (pręciki i

czopki), w których generowane

są pod jego wpływem impuls)

elektryczne, przekazywane

następnie do komórek

dwubiegunowych w siatkówce,

a stąd do komórek zwojowych

nerwu wzrokowego.

Wypustki tych ostatnich zbliżają się do

siebie w obrębie tarczy nerwu

wzrokowego i jako nerw wzrokowy (II

nerw czaszkowy) przechodzą przez

wszystkie warstwy ściany gałki ocznej,

biegną dalej przez oczodół, wnikając

przez kanał nerwu wzrokowego do

jamy czaszki. Tu część z nich

(prowadząca impulsy z przyśrodkowej

połowy siatkówki) przechodzi na stronę

przeciwną (skrzyżowanie wzrokowe).

W dalszym ciągu biegnie

pasmo wzrokowe,

zawierające włókna

nieskrzyżowane pochodzące

z oka położonego po tej

samej stronie i włókna

skrzyżowane z oka

drugostronnego.

Włókna nerwowe kończą się,

tworząc synapsy, w ciele

kolankowatym bocznym (część

wzgórzomózgowia). Część

włókien dochodzi do komórek

wzgórka górnego blaszki

pokrywy (śródmózgowie), te z

kolei wysyłają neuryty do jądra

przywspółczulnego n.

okoruchowego

Neuryty komórek ciała

kolankowatego bocznego

tworzą promienistość

wzrokową i kończą się w

korze wzrokowej (okolice

bruzdy ostrogowej). Opisany

wyżej odcinek od siatkówki

do kory mózgu nosi nazwę

drogi wzrokowej.

W oczodole znajdują się

mięśnie poprzeczne

prążkowane (cztery mięśnie

proste i dwa skośne)

unerwione przez nerwy

czaszkowa III, IV i VI, dzięki

którym możliwe są

wielorakie ruchy gałek

ocznych.

W przedniej części oczodołu,

we wgłębieniu ściany górnej

znajduje się gruczoł łzowy,

którego wydzielina, łzy,

obmywa przednią powierzchnię

gałki ocznej pokrytą aż do

brzegu rogówki błoną śluzową,

zwaną spojówką. Przechodzi

ona na wewnętrzną

powierzchnię powiek.

Łzy zbierają się w pobliżu

przyśrodkowego kąta oka,

przez kanaliki łzowe dostają

się do woreczka łzowego,

stąd przewodem nosowo-

łzowym do jamy nosowej

(do przewodu nosowego

dolnego).

Ruchy powiek (mruganie)

umożliwiają przepływ łez przez

worek spojówkowy. Powieki

chronią tez gałkę oczną przed

urazami i wnikaniem ciał

obcych. Na ich brzegach

znajdują się gruczoły łojowe

oraz rzęsy, również chroniące

narząd wzroku. Pewną barierę

stanowią też brwi, utrudniając

spływanie potu do worka

spojówkowego.

Narząd

przedsionkowo-

ślimakowy

Inaczej nazywany jest

uchem , dzieli się na ucho

zewnętrzne, środkowe i

wewnętrzne.

W skład ucha zewnętrznego

wchodzi małżowina uszna i

przewód słuchowy

zewnętrzny.

Ucho środkowe obejmuje

jamę bębenkową, kosteczki

słuchowe (młoteczek,

kowadełko i strzemiączko)

oraz trąbkę słuchową,

łączącą jamę bębenkową z

nosową częścią gardła.

Większą część graniczącej z

przewodem słuchowym

zewnętrznym bocznej

ściany jamy bębenkowej

tworzy błona bębenkowa.

Ucho wewnętrzne składa się

z błędnika kostnego,

wewnątrz którego

umiejscowiony jest błędnik

błoniasty. Pomiędzy nimi

znajduje się płyn zwany

przychłonką.

Błędnik kostny utworzony

został z szeregu łączących

się z sobą przestrzeni

„wydrążonych" wewnątrz

kości skroniowej.

Są to przedsionek, trzy

wzajemnie prostopadłe

kanały półkoliste (boczny,

przedni i tylny) oraz ślimak.

Wewnątrz błędnika

kostnego znajdują się płyn

zwany śródchłonką oraz

elementy błędnika

błoniastego:

w przedsionku woreczek i

łagiewka, w kanałach

półkolistych - przewody

półkoliste, w ślimaku -

przewód ślimakowy.

Ucho zewnętrzne, środkowe i

ślimak wraz z przewodem

ślimakowym tworzą narząd

słuchowy, czyli ślimakowy

Pozostałe elementy ucha

wewnętrznego stanowią

narząd przedsionkowy (zwany

dawniej, niezbyt słusznie,

narządem równowagi).

Nos składa się z nosa

zewnętrznego i jamy

nosowej. Szkielet nosa

zewnętrznego stanowią

kości uzupełniane przez

chrząstki, natomiast

nozdrza przednie wejście do

jego przedsionka.

Dalej znajduje się jama

nosowa, której kostne

ściany pokryte są błoną

śluzową. Z bocznych ścian

jamy nosowej w kierunku

przegrody wystają

małżowiny nosowe (dolna,

środkowa i górna), dzielące

każdą połowę jamy na

łączące się z sobą przewody

nosowe.

W jamie nosowej

wdychiwane powietrze jest

częściowo oczyszczane,

nawilżane i ogrzewane.

Z jamą nosową łączą się zatoki

przynosowe, czyli wysłane

błoną śluzową przestrzenie

występujące w niektórych

kościach czaszki. Wszystkie są

parzyste (nawet jeśli występują

w nieparzystych kościach).

Wyróżniamy zatoki czołowe,

klinowe, szczękowe oraz

komórki sitowe.

Jama nosowa odgrywa rolę

nie tylko drogi oddechowej.

W najwyżej położonej części

znajduje się nabłonek

węchowy.

Powietrze przechodzi z jamy

nosowej przez nozdrza tylne

do nosowej części gardła. W

gardle wyróżnia się części

nosową, ustną i krtaniową.

Na bocznej ścianie części

nosowej umiejscowione jest

ujście gardłowe trąbki

słuchowej (umożliwia to

wyrównywanie ciśnienia w

jamie bębenkowej). W miejscu

przejścia sklepienia w ścianę

tylną znajduje się

nagromadzenie tkanki chłonnej

w błonie śluzowej, zwane

migdałkiem gardłowym lub

trzecim.

Przewód pokarmowy

rozpoczyna się jamą ustną,

ograniczoną od zewnątrz

policzkami i wargami.

Pomiędzy wargami znajduje się

szpara ust. Każda warga składa

się z części skórnej, czerwieni

wargowej (potocznie tylko ta

część nazywana jest,

niesłusznie zresztą, „wargą”) i

błony śluzowej.

W jamie ustnej wyróżnia się

przedsionek ust, oddzielony

zębami i dziąsłami od jamy

ustnej właściwej. Każdy ząb

zbudowany jest z korzenia,

szyjki i korony. Zęby

osadzone są w zębodołach

szczęk oraz żuchwy za

pomocą połączenia

włóknistego, tzw.

wklinowania

Do tyłu od ostatniego zęba

trzonowego znajduje się

przestrzeń zazębowa

(zatrzonowa), przez którą przy

zwartych zębach przedsionek

komunikuje się z jamą ustną

właściwą. Ta ostatnia od góry jest

ograniczona podniebieniem, od

dołu językiem i okolicą

podjęzykową, od przodu i boku

przez zęby i dziąsła. Od tyłu przez

cieśn gardzieli przechodzi w ustną

część gardła.

Podniebienie składa się z

podniebienia twardego

(elementy kostne pokryte

błoną śluzową) i miękkiego

(zbudowane z mięśni

poprzecznie prążkowanych,

pokrytych błoną śluzową). Z

tylnego brzegu podniebienia

miękkiego zwiesza się

języczek.

Język jest zbudowany z

mięśni poprzecznie

prążkowanych, pokrytych

błoną śluzową. Wyróżnia się

jego trzon i korzeń (nasadę).

Od strony grzbietowej są

one oddzielone bruzdą

graniczną.

Na błonie śluzowej trzonu

występuje kilka rodzajów

brodawek językowych. Na

nasadzie języka są obecne

nierówności (tzw. mieszki

językowe), będące

skupiskami tkanki chłonnej,

tworzące razem migdałek

językowy.

W okolicy podjęzykowej

występują fałdy

podjęzykowe, które

powstały wskutek

uwypuklenia błony śluzowej

przez znajdujące się tuż pod

nią slinianki podjęzykowe

prawą i lewą.

Ku przodowi każdy fałd

podjęzykowy kończy się

mięskiem podjęzykowym.

Błona śluzowa pokrywająca

wyrostki zębodołowe prawej

i lewej szczęki oraz część

zębodołową żuchwy tworzy

dziąsła.

Ku tyłowi jama ustna

przechodzi w gardło przez

cieśń gardzieli (umownie

zaliczaną w całości do jamy

ustnej), jest ograniczona przez

tylny brzeg podniebienia

miękkiego, nasadę języka, a po

bokach występują z każdej

strony łuki podniebienno-

językowy (bardziej z przodu) i

podmebienno-gardłowy

(bardziej z tyłu).

Między nimi znajduje się

migdałek podniebienny (jest

to skupisko tkanki chłonnej;

ropne zapalenie migdałków

nazywa się anginą). Do

jamy ustnej uchodzą

przewody ślnianek.