Techniki heurystyczne

Heurystyka (grec. heurisko)

- umiejętność dokonywania

odkryć.

Dyscyplina zajmująca się metodami

rozwiązywania problemów w

warunkach niepełnej informacji. W

większości oparta jest na pracy

zespołowej.

Techniki heurystyczne są przeciwieństwem

technik algorytmicznych, czyli wzorów

matematycznych, przepisów technologicznych,

które po zastosowaniu skończonego ciągu

operacji gwarantują osiągnięcie poprawnego

rozwiązania.

Skuteczność twórczego

myślenia zależy od

czynników:

1)

intelektualnych (wewnętrznych) –
wynikają z osobowości, z wrodzonych
zdolności i predyspozycji,

2)

pozaintelektualnych (zewnętrzne), np.
zdolność podejmowania ryzyka,
niezależność myślenia, ostrożność w
ich formułowaniu (wychowanie,
edukacja, wpływ autorytetów,
pełnione role).

Fazy powstawania

pomysłu

1.

Preparacja (zbieranie informacji na

drodze obserwacji i doświadczeń).

2.

Inkubacja (dojrzewanie pomysłu pod

wpływem podświadomego myślenia

o danym zagadnieniu).

3.

Olśnienie (błysk natchnienia,

wpadanie na pomysł).

4.

Weryfikacja (ocena wartości

pomysłów).

Technika Osborna („burza

mózgów”, „twórcza

dyskusja”, „sesja

pomysłowości”):

• czas trwania sesji: kilka –

kilkadziesiąt minut,

• odroczona ocena pomysłów,
• prowadzący sprawuje kontrolę nad

grupą (12 osób), inicjuje niektóre
pomysły, nie hamuje dyskusji,
eliminuje każdy przejaw
krytycyzmu

Nie więcej niż 10% pomysłów

ma wartość praktyczną

Podstawowe zasady:

• wykluczona krytyka pomysłów,
• swobodna atmosfera dyskusji,
• zgromadzenie możliwie dużej

liczby pomysłów,

• duże znaczenie ma ulepszanie i

rozwijanie pomysłów zgłoszonych
przez innych uczestników

Odmiany „burzy mózgów”

• Technika Philipsa 66 i 635

Dyskusja 66 (6 min intensywnego

tworzenia pomysłów w 6 grupach):
- zespoły pracują osobno
- przygotowane koncepcje przedstawia

się na „sesji plenarnej”, gdzie są

uzupełniane i ponownie poddane dyskusji
Technika 635 jako pisemna odmiana

„burzy mózgów” (6 osób, 3 pomysły, 5

minut):
- przewiduje się 5-krotny obieg

formularzy w ciągu ok. 30 min (90

nowych pomysłów)

Synektyka Gordona

Synectics (grec.) – łączenie razem
odrębnych elementów, pozornie nie
mających związku. Technika
Gordona umożliwia uzyskanie
zupełnie nowych rozwiązań.

Rodzaje analogii:

• Analogia personalna
• Analogia bezpośrednia
• Analogia symboliczna
• Analogia fantastyczna

Analogia personalna

(osobista)

Osoba rozwiązująca problem
identyfikuje się z przedmiotem lub jego
elementami składowymi Odpowiada się
na pytania:

• Co czuje dany przedmiot w tych

warunkach?

• Co czuję jako przedmiot w tych

warunkach?

Analogia bezpośrednia

Polega na poszukiwaniu, głównie
w przyrodzie, elementów
podobnych, pod jakimś względem
wyróżnionych w rozpatrywanych
problemach

Analogia symboliczna

Ma zastosowanie w przypadku
niepełnej informacji o problemie
(skojarzenie opisu problemu z
wyrazistym symbolem)

Analogia fantastyczna

Stymulatorami procesu twórczego
są stany psychiczne
charakterystyczne dla marzeń
sennych i świata baśni (atmosfera
swobodnej zabawy)

Technika synektyczna

• Sesja w zespołach 6-osobowych

(wcześniejszy dobór kandydatów i
ich szkolenie)

• Po zapoznaniu się z problemem,

uwagę skupia się na
niezrozumiałych aspektach
zagadnienia, poszukuje się nowych
rozwiązań za pomocą analogii

Odmiany techniki

Gordona

• Technika podświadomych źródeł

pomysłów

• Technika wejść i wyjść
• Techniki pobudzania skojarzeń

Technika podświadomych

źródeł pomysłów:

• dyskusja rozłożona przynajmniej na

dwie sesje (przedłużony proces

inkubacji, korzystne warunki dla

olśnienia),

• najpierw ujawnia się tylko istotę

problemu,

• po kilku dniach odtwarza się przebieg

pierwszego spotkania (problem określa

się bardziej precyzyjnie, poszukuje się

twórczych rozwiązań).

Technika wejść i wyjść:

• sporządzenie zestawień (list)

elementów stanowiących wejście
(składników wyrobu) i wyjść
(spodziewanych efektów),

• rozwiązań poszukuje się niejako

od końca, czyli od oczekiwanych,
spodziewanych korzyści.

Techniki pobudzania

skojarzeń

1.

1.

Rejestr cech

Rejestr cech (zestawienie różnych

przedmiotów, komponentów, funkcji

związanych z problemem, ich

modyfikacja, wymiana, kombinacja).

Unika się traktowania cech wyrobu w

negatywnym znaczeniu. Określa się jego

właściwości fizyczne, metody

wytwarzania i opis sposobu użycia.

2.

2.

Technika list pytań

Technika list pytań (poszukuje się

odpowiedzi na specjalnie skonstruowane

pytania, np. Czy można określona funkcję

zmienić? Zastąpić?

Technika delficka (Helmer i

współ.)

• Wyrażanie opinii przez ekspertów

(odpowiadanie na pytania zawarte
w specjalnych kwestionariuszach
dotyczących problemu
wymagającego rozwiązania)

• Ankietę przeprowadza się

czterokrotnie

Technika scenariusza:

• scenariusz obejmuje tylko ogólne

założenia i zarys sytuacji
problemowej

• uczestnicy zespołu odgrywają

pewne role, określone w
scenariuszu (duża swoboda,
improwizacja)

Analiza wieloaspektowa (matryca

decyzyjna)

Ilościowa technika pracy grupowej stosowana
przy wyborze kryteriów i wariantów rozwiązań.
Przebieg postępowania:

 wybór zestawów kryteriów oceny (maksymalnie 5)
 określenie ich ważności (nadawanie kryteriom

rangi)

 ustalenie listy alternatywnych problemów lub

rozwiązań

 ustalenie skali do oceny ważności/skutków

poszczególnych opcji

 ocena w oparciu o przyjęte kryteria
 umieszczenie wyników na matrycy decyzyjnej
 podjęcie wspólnej decyzji

MATRYCA DECYZYJNA

Opcje rozwiązania problemu: zapobieganie
odleżynom

Opcje

Koszty

wdrożenia

Waga = 5

Łatwość

wdrożenia

Waga = 4

Wpływ na

satysfakcję

pacjentów

Waga = 3

Akceptacja

kierownictwa

szpitala

Waga = 2

Łączna

wartość opcji

Wczesne

wykrywanie

ryzyka

odleżyn

Skutek = 3
3 x 5 = 15

Skutek = 3
3 x 4 = 12

Skutek = 1
1 x 3 = 3

Skutek = 3
3 x 2 = 6

36

Dokumentowa

nie pracy

(kontrola)

Skutek = 3
3 x 5 = 15

Skutek = 2
2 x 4 = 8

Skutek = 1
1 x 3 = 3

Skutek = 3
3 x 2 = 6

32

Szkolenie

pracowników

Skutek = 2
2 x 5 = 10

Skutek = 2
2 x 4 = 8

Skutek = 1
1 x 3 = 3

Skutek = 3
3 x 2 = 6

27

Zakup sprzętu

i materiałów

Skutek = 1
1 x 5 = 5

Skutek = 1
1 x 4 = 4

Skutek = 3
3 x 3 = 9

Skutek = 1
1 x 2 = 2

20

Zatrudnienie

dodatkowych

pielęgniarek

Skutek = 1
1 x 5 = 5

Skutek = 1
1 x 4 = 4

Skutek = 2
2 x 3 = 6

Skutek = 1
1 x 2 = 2

17

Skala skutków danej opcji dla poszczególnych kryteriów:
duży skutek = 3
średni = 2
mały = 1