Wprowadzenie



UE i USA jako jedni z największych aktorów w stosunkach
międzynarodowych (ich połączone gospodarki stanowią 2/3
PKB całego świata)



Dwie główne sfery relacji UE-USA:
- sfera współpracy
- sfera rywalizacji



Upadek zimnowojennego systemu dwublokowego jako droga
do otwarcia nowych relacji USA z jednoczącą się Europą:
- Deklaracja Transatlantycka z 1990 r.
- Nowa Agenda Transatlantycka z 1995 r. (tzw. Karta Madrycka)
- Transatlantyckie Partnerstwo Gospodarcze oraz
Transatlantyckie Partnerstwo Współpracy Politycznej z 1998 r.
- regularne szczyty UE-USA (ostatni odbył się 28 XI 2011 roku)

Relacje USA-UE poprzez
NATO



Pakt Północnoatlantycki od momentu jego powstania (1949 r.)
stanowił istotny łącznik Europy z USA – był zawsze inną (i
niejako równoległą wobec UE) płaszczyzną porozumienia



Instytucjonalizacja współpracy UE z NATO dopiero w roku 2003
(z powodu rozbieżności interesów USA i UE – USA chciałyby
takiej instytucjonalizacji, która potwierdziłaby prymat NATO w
dziedzinie bezpieczeństwa i obronności)



Pakiet „Berlin Plus” (zapewnienie UE dostępu do planowania
operacyjnego oraz wspólnych zdolności i zasobów NATO a
także europejskie dowodzenie w ramach Sojuszu operacjami
prowadzonymi przez UE)



Słabość militarna UE wobec potencjału USA oraz rozbieżne
interesy Francji i Niemiec, spowodowały wdrożenie w ramach
UE w połowie lat 90-tych Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i
Obrony (EPBiO) – stosunek USA do tej inicjatywy pozostał
dwuznaczny

Odmienne wizje świata…



Odmienna filozofia polityczna przywódców UE oraz USA wobec
rozwiązywania konfliktów na świecie
- UE widzi świat w sposób wielowymiarowy, koncentruje się na
subtelnych metodach, pokojowych rozwiązaniach, negocjacjach,
perswazji, dyplomacji
- USA dzielą świat na „dobry” i „zły”, wolą przymus od perswazji,
politykę sankcji a w razie potrzeby interwencji zbrojnej



Konflikt wokół interwencji USA w Iraku
- większość państw UE chciała jedynie kontroli ze strony ONZ, czy Irak
nie posiada broni masowego rażenia
- 30 I 2003 r. część państw UE (w tym Polska) podpisało tzw. list ośmiu,
w którym poparli ewentualna interwencją zbrojną USA w Iraku
- atak USA na Irak w marcu 2003 r. spowodował istotny rozłam w
ramach UE i ochłodził stosunki USA z niektórymi państwami wspólnoty
(np. z Niemcami czy z Francją)
- koniec sporu o Irak: (maj 2004 r.) podpisano w ramach ONZ deklarację
w sprawie Iraku, przekazując władzę w tym kraju Irakijczykom

Punkty wspólne



Istnieją pola, na których UE i USA mogą współpracować, bez
popadania z stan rywalizacji:
- walka z globalnym ociepleniem oraz bezpieczeństwo
energetyczne (podczas szczytu w 2007 r. obie strony zgodziły się
na podjęcie wspólnych inicjatyw promujących nowoczesne – i
alternatywne dla węgla – źródła energii)
- walka z międzynarodowym terroryzmem (USA z zadowoleniem
przyjęły inicjatywy unijne w tym zakresie takie jak: zwiększenie
współpracy policyjnej i wymiaru sprawiedliwości, wprowadzenie
ograniczeń w finansowaniu organizacji terrorystycznych,
wzmocnienie kontroli granicznych, wymiana informacji)
- liberalizacja transatlantyckiego rynku lotniczego (porozumienie
„otwartego nieba”, podpisane w 2007 r., zgodnie z którym
europejskie i amerykańskie linie lotnicze mogą obsługiwać
wszystkie miasta w UE i USA bez jakichkolwiek restrykcji)

Współpraca gospodarcza



Związki gospodarcze UE z USA są bardzo silne:
- państwa UE jako całość (27) stanowią głównego partnera
handlowego dla USA i analogicznie jest w kierunku przeciwnym
- w kwestii importu towarów UE i USA są dla siebie drugim co do
ważności partnerem (zaraz po Chinach)
- powiązanie obu gospodarek powoduje, iż każdy większy kryzys
w ramach UE odbija się również na kondycji gospodarczej USA
- w związku z tym, Amerykanie są zainteresowani podtrzymaniem
konkurencyjnej gospodarki europejskiej oraz możliwie
najściślejszej integracji państw UE w tym zakresie



Transatlantyckie partnerstwo gospodarcze (kwiecień 2007 r.), w
ramach którego utworzono radę gospodarczą zajmującą się
współpracą m.in. w dziedzinie regulacji prawnych, praw własności
intelektualnej, bezpiecznego handlu, innowacji i technologii,
inwestycji

Szczyt UE-USA z
listopada 2011



USA zadeklarowały wobec UE pomoc w rozwiązywaniu kryzysu
w strefie euro, ze względu na silne powiązanie obu gospodarek
oraz wspólne cele i wartości – zabrakło jednak konkretów co do
charakteru tejże pomocy (prawdopodobnie z budżetu USA)



W kwestii bezpieczeństwa międzynarodowego ustalono, iż UE i
USA wspólnie będą wywierać presje na Iran w kwestii
rezygnacji przez to państwo z ambicji nuklearnych (obie strony
stawiają na rozwiązania dyplomatyczne)



Omówiono sytuację wschodnich sąsiadów UE – w sprawie
Białorusi zgodzono się, iż należy przywrócić w tym kraju rządy
prawa, z kolei wobec Ukrainy zastosowano politykę zachęcania
do dalszego podążania drogą reform (włącznie z zapewnieniem
sprawiedliwego procesu dla byłej premier Julii Tymoszenko)