METODY I

FORMY

STOSOWANE

W FIZJOTERAPII

dr n. med. Grzegorz
Gałuszka

Termin metoda

oznacza

świadomie i konsekwentnie
stosowany sposób postępowania
(działania) dla osiągnięcia
określonego celu lub celów.

Nadrzędną sprawą jest cel.
Można powiedzieć, iż metody
fizjoterapii są to sposoby, za
pomocą których w procesie
usprawnia nia usprawniany,
pod kierunkiem
„.fizjoterapeuty", osiąga
zamierzony (zaplanowany)
poziom usprawnienia.

Warto zauważyć, że
przewijający się tutaj termin
„sposoby" ma jednak szerokie
znaczenie. Uwzględnia on
bowiem zarówno formy, jak i
środki fizjoterapii - łącznie je
szczegółową metodyką ich
stosowania.

Postępowanie (działanie)
natomiast dotyczy tu zawsze
dwóch stron - „fizjoterapeuty" i
usprawnianego. przy czym
wszystkie powyższe uwagi
dotyczą w większym stopniu
kinezyterapii.

Metoda z naukowo -
metodycznego punktu widzenia
jest pojęciem złożonym
posiadającym określone cechy,
takie jak:

uświadomione

kierowanie na cel, kolejność
czynności działania,
systematyczność,

powtarzalność,

określoność zastosowania.
Najogólniej można powiedzieć,
że metoda to sposób
postępowania stosowany
świadomie dla osiągnięcia
określonego celu.

Najczęściej spotykanym
podziałem metod w metodyce
wychowania fizycznego jest
podział ćwiczeń ruchowych
oparty przede wszystkim na
charakterze i rodzaju
postrzegania zmysłowego.

a/ metody oglądowe, czyli
oddziaływujące
przede wszystkim na
analizator wzroku;
b/ metody słownego ujęcia
ruchu,
oddziaływujące na analizator
słuchu;
c/ metody oddziaływania
sensorycznego z
wyjątkiem analizatora
wzrokowego;
d/ metody działania
praktycznego.

Metody oglądowe opierają się na
dydaktycznej zasadzie
poglądowości, umożliwiając
naukę aktu ruchowego poprzez
demonstrację, stosowanie
ilustracji, rysunków, zdjęć -
filmów, kinogramów). Stosujemy
je przede wszystkim podczas
nauczania ruchów prostych.
Stosując tę metodę należy
pamiętać o kierowaniu
obserwacją i jej doskonaleniu.

Możliwość częściowego
ujęcia ruchu (zwolniony
film) przyspiesza proces
uczenia się, pozwala na
dokładną analizę
trudniejszych ćwiczeń i
eliminowania powstałych
błędów.

Metody słownego ujęcia ruchu
oparte są na dydaktycznych
zasadach świadomości i
aktywności ucznia. Ucząc tą
metodą, posługujemy się opisem i
objaśnieniem danego zadania
ruchowego, nie zapominając
równocześnie o dotychczasowych
doświadczeniach, wiadomościach i
praktycznych umiejętnościach, a
także aktualnych możliwościach i
uzdolnieniach ruchowych.

Dość często zachodzi potrzeba
indywidualnych korekt i wyjaśnień,
zwrócenie szczególnej uwagi na
najtrudniejsze elementy ruchu, a
nawet dyskusji. Posługując się tą
metodą winniśmy dobierać słowa
umiejętnie, gdyż zbytnie
“gadulstwo" może jedynie
zagmatwać obraz ruchu w
wyobraźni ćwiczących.

Metoda działania praktycznego ma
zastosowanie w przypadku
doskonalenia ruchu oraz
konkretnych czynności
utylitarnych. W praktyce jest to
wielokrotnie powtarzanie mniej lub
bardziej opanowanej czynności
ruchowej z uwzględnieniem
dotychczasowych doświadczeń aż
do wytworzenia nawyku lub
stereotypu ruchowego.

Metodę tę wykorzystujemy również
wtedy, gdy nauczyciel daje
wychowankom do wykonania
jakieś zadanie, nie narzucając im
sposobu rozwiązania. Wtedy
ćwiczący przy zachowaniu własnej
inwencji, pomysłowości i
inicjatywy rozwiązuje praktycznie
owo zadanie w sposób
niepowtarzalny.

Oczywiście wymienione
metody występują łącznie. Nie
sposób np. nauczać metodą
poglądową, nie popartą
słownym objaśnieniem i
działalnością, praktyczną.

Inny podział metod nauczania,
dotyczący ściśle dydaktyki
konkretnych ćwiczeń
ruchowych, wyróżnia: metodę
nauczania ćwiczeń w całości,
zwaną też metodą syntetyczną,
metodę nauczania ćwiczeń
częściami, zwaną też metodą
analityczną i metodą
kompleksową.

Metoda syntetyczna polega na
ujęciu całościowym, nie
naruszającym zasadniczego
schematu ruchu ani jego
wewnętrznego układu. Jest to
najbardziej naturalna metoda
nauczania. Stosuje się ją przy
nauczaniu ruchów i czynności
naturalnych, takich jak bieg, skok,
rzut, a także w zabawach i innych
dziedzinach sportu.

Słabą stroną tej metody jest
możliwość, przy niewłaściwym
postępowaniu, utrwalania
zbędnych i niepotrzebnych
nawyków, które potem bardzo
trudno wyeliminować. Nie nadaje
się ona zasadniczo do nauczania
ćwiczeń złażonych i trudnych,
wymaga wnikliwego dozoru zadań
ruchowych oraz właściwej
kolejności w nauczaniu
poszczególnych aktów
ruchowych.

Metoda analityczna polega na
rozczłonkowaniu ruchu w części
składowe. Wyuczenie każdej z nich z
osobna następuje poprzez
połączenie wyuczonych elementów w
całość. Nauczając tą metodą dążymy
do ułatwienia nauczania złożonych
ćwiczeń poprzez naukę prostych
elementów składowych, a następnie
połączenie ich w całość.

Stopień rozczłonkowania ćwiczenia jest
zależny od indywidualnego stopnia
usprawnienia ćwiczących. Stosując tę
metodę musimy pamiętać, że
poszczególne elementy nie stanowią
ćwiczenia samego w sobie, że dopiero w
połączeniu z innymi przyjmują
zamkniętą i sensowną postać ruchawą.

Metoda kompleksowa polega na
połączeniu dwu poprzednich metod w
sposobie dochodzenia do celu.
Początkowo naucza się całościowo, aby
następnie wyodrębnić złożone elementy
i doskonalić je metodą częściową a
potem znowu powrócić do nauczania
całościowego.

Klasyfikacja metod wg
Srzyżewskiego została oparta na
kryteriach psychologiczno -
pedagogicznych i występują w
niej trzy podstawowe grupy:

a) metody reproduktywne
(odtwórcze),
b) metody proaktywne,
c) metody kreatywne (twórcze).

M e t o d y r e p r o d u k t y w n e

generalnie charakteryzuje bierna,
podporządkowana i wyczekująca
postawa ćwiczącego. W najprost
szym ujęciu są to więc metody
oparte o ćwiczenia bierne lub tzw.
ćwiczenia odruchowe oraz metody
polegające na odtwarzaniu i po
wtarzaniu przez ćwiczącego ćwiczeń
ściśle określonych przez
„kinezyterapcutę"

(metoda naśladowczo - ścisła),

bądź też na wykony waniu ściśle
określonych zadań

(metoda

zadaniowo - ścisła).

Tylko w

ostatniej spośród tych metod
ćwiczący są podmiotami działania,
jako że występuje tu już postawa
współdziałania z prowadzącym
ćwiczenia w zakresie celów. W
pierwszych trzech natomiast są oni
„przedmiotami" w rękach
,,kinezyterapeuty".

Metody te nacelowane są
przede wszystkim na
kształtowanie podstawowych
zdolności motorycznych.

Do metod reproduktywnych
zaliczamy:
- metodę naśladowczą - ścisłą,
- metodę zadaniowo - ścisłą.

M e t o d y p r o a k t y w n e

charakteryzuj ą już aktywne
postawy ćwiczących, ale w
zakresie określonego
repertuaru zachowań ru
chowych. U podłoża tych
metod leży więc chęć działania
wyrażają ca się aktywnością
ćwiczącego.

Chęć działania wiąże się jednak z
potrzebami, a te zaś wymagają
odpowiedniej motywacji -
bezpośredniej lub pośredniej. W
grupie tej znajduje się metoda
zabawowa i zadaniowa
(bezpośredniej celowości ruchu)
oraz metoda programowego
usprawniania się - np. na
podstawie broszury lub innych
materiałów instruktażowych.
Metody te nacelowane są przede
wszystkim na kształtowanie
sprawności ogólnej.

Metody proaktywne:

- metoda zabawowo -
naśladowcza,
- metoda zabawowo -
klasyczna,

- metoda bezpośredniej
celowości
ruchu,

- metoda programowego
uczenia się –
usprawniania się.

Metody kreatywne

charakteryzują twórcze
postawy rehabilitowanych
osób, nastawione m.in. na
rozwiązywanie problemów.
Osoby te niejako samodzielnie
kierują swoim usprawnianiem,
prze biegającym jedynie pod
opieką „kinezyterapeuty" oraz
stosują samokontrolę i
samoocenę.

Motywy takiego działania są
szerokie. Wywodzą się one z
„informacji" o wartościach
usprawniania, z aspiracji i
oczekiwań rehabilitowanego, tzw.
konfliktów informacyjnych oraz z
wyników własnej pracy
(powodzeń i niepowodzeń). W
grupie tej można wyróżnić
metodę ruchowej ekspresji
twórczej (improwizacji) oraz
metodę problemową.

Metody te nacelowane są na
wszechstronny rozwój sprawności
czasem sprawności specjalnej.
Metody te, skądinąd bardzo
pozytywne, kryją w sobie jednak
pewne niebezpieczeństwa. Te
ostatnie wynikają ze zwykłej
niemożności samodzielnego poznania
przez osobę poddawana rehabilitacji
wszystkich czynników decydujących
np. ojej stanie, o kompensacji i
„niebezpieczeństwach""
wynikających z niewłaściwego
sterowania kompensacją oraz o
możliwościach i sposobach
postępowania itp.

Doświadczenie uczy jednak,
że u tych pacjentów, których
w tym zakresie cechują
postawy twórcze, uzyskuje
się relatywnie najlepsze
rezultaty usprawniania - o ile
wspomniana wyżej opieka
„kinezyterapeuty'

n

jest

umiejętna i „rozsądna".

Metody kreatywne:

- metoda ruchowej ekspresji
twórczej,
- metoda problemowa.

DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ