ZABURZENIA NERWICOWE,

ZABURZENIA NERWICOWE,

ZWIĄZANE ZE STRESEM I POD

ZWIĄZANE ZE STRESEM I POD

POSTACIĄ SOMATYCZNĄ

POSTACIĄ SOMATYCZNĄ

(SOMATOFORM)

(SOMATOFORM)

F40-F48

F40-F48

ICD-10: F40-F48

ICD-10: F40-F48

F40

F40

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

F41

F41

Inne zaburzenia lękowe

Inne zaburzenia lękowe

F42

F42

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

(nerwica

(nerwica

natręctw)

natręctw)

F43

F43

Reakcja na ciężki stres i zaburzenia

Reakcja na ciężki stres i zaburzenia

adaptacyjne

adaptacyjne

F44

F44

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

F45

F45

Zaburzenia występujące pod postacią

Zaburzenia występujące pod postacią

somatyczną

somatyczną

(somatoform disorders)

(somatoform disorders)

F48

F48

Inne zaburzenia nerwicowe

Inne zaburzenia nerwicowe

Co to jest nerwica?

Co to jest nerwica?

Termin „nerwica” do dzisiaj stosowany jest w psychiatrii w

Termin „nerwica” do dzisiaj stosowany jest w psychiatrii w

różnych znaczeniach:

różnych znaczeniach:



jako

zaburzenia

lub

objawy

nerwicowe,

które

są

jako

zaburzenia

lub

objawy

nerwicowe,

które

są

niepsychotycznymi symptomami w postaci:

niepsychotycznymi symptomami w postaci:



patologicznych przeżyć (lęk, pojawiające się wbrew woli trudne do

patologicznych przeżyć (lęk, pojawiające się wbrew woli trudne do

zniesienia myśli),

zniesienia myśli),



czynnościowych (funkcjonalnych), psychogennych zaburzeń

czynnościowych (funkcjonalnych), psychogennych zaburzeń

somatycznych,

somatycznych,



zaburzeń zachowania (przymusowe powtarzanie pewnych

zaburzeń zachowania (przymusowe powtarzanie pewnych

czynności, unikanie określonych sytuacji),

czynności, unikanie określonych sytuacji),



jako nazwa specyficznych jednostek chorobowych, spośród

jako nazwa specyficznych jednostek chorobowych, spośród

których (ze względu na dominujące objawy) wyróżniano

których (ze względu na dominujące objawy) wyróżniano

nerwice:

nerwice:

lękowe, histeryczne, natręctw, fobii, hipochondryczne,

lękowe, histeryczne, natręctw, fobii, hipochondryczne,

depresyjne i neurasteniczne.

depresyjne i neurasteniczne.

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Psychodynamiczne rozumienie nerwic:

Psychodynamiczne rozumienie nerwic:

Konflikt wewnątrzpsychiczny

Konflikt wewnątrzpsychiczny

(między id/ego a sumienieniem/supergeo)

(między id/ego a sumienieniem/supergeo)

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne

(ochrona przed uświadomieniem sobie „zagrażających” treści)

(ochrona przed uświadomieniem sobie „zagrażających” treści)

Pierwotne korzyści z objawu

Pierwotne korzyści z objawu

(objaw nerwicowy jest łatwiejszy do zniesienia niż jego przyczyna!)

(objaw nerwicowy jest łatwiejszy do zniesienia niż jego przyczyna!)

Wtórne korzyści z objawu

Wtórne korzyści z objawu

(zredukowanie nerwicowych trudności)

(zredukowanie nerwicowych trudności)

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne

– to

– to

wzorce uczuć, myśli lub

wzorce uczuć, myśli lub

zachowań,

które

są

zachowań,

które

są

względnie nieświadome i

względnie nieświadome i

powstają w odpowiedzi na

powstają w odpowiedzi na

spostrzegane

psychiczne

spostrzegane

psychiczne

niebezpieczeństwo.

Ich

niebezpieczeństwo.

Ich

celem jest ukrycie lub

celem jest ukrycie lub

złagodzenie konfliktów lub

złagodzenie konfliktów lub

przyczyn

stresu,

które

przyczyn

stresu,

które

wywołują lęk.

wywołują lęk.

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Dojrzałe mechanizmy obronne:

Dojrzałe mechanizmy obronne:



Altruizm

Altruizm

– zastępcze, ale konstruktywne

– zastępcze, ale konstruktywne

i zaspokajające potrzebę służenia innym;

i zaspokajające potrzebę służenia innym;



Antycypacja

Antycypacja

– realistyczne przewidywanie

– realistyczne przewidywanie

przyszłych konfliktów;

przyszłych konfliktów;



Ascetyzm

Ascetyzm

– eliminacja przynoszących

– eliminacja przynoszących

bezpośrednią świadomą przyjemność uczuć

bezpośrednią świadomą przyjemność uczuć

związanych z podstawowymi przeżyciami,

związanych z podstawowymi przeżyciami,

będąca źródłem satysfakcji

będąca źródłem satysfakcji

i moralnej przyjemności;

i moralnej przyjemności;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Dojrzałe mechanizmy obronne:

Dojrzałe mechanizmy obronne:



Humor

Humor

– otwarta ekspresja uczuć nie wywołująca osobistego

– otwarta ekspresja uczuć nie wywołująca osobistego

dyskomfortu i nieprzyjemnych efektów dla innych;

dyskomfortu i nieprzyjemnych efektów dla innych;



Sublimacja

Sublimacja

– zaspokojenie impulsów,

– zaspokojenie impulsów,

których cel został utrzymany, ale sposób

których cel został utrzymany, ale sposób

lub obiekt zmieniony ze społecznie

lub obiekt zmieniony ze społecznie

niepożądanego na społecznie uznawany;

niepożądanego na społecznie uznawany;



Tłumienie

Tłumienie

– odsuwanie uwagi od świadomych (realnych)

– odsuwanie uwagi od świadomych (realnych)

impulsów i konfliktów;

impulsów i konfliktów;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Neurotyczne mechanizmy obronne:

Neurotyczne mechanizmy obronne:



Kontrolowanie

Kontrolowanie

– nadmierne dążenie do

– nadmierne dążenie do

panowania nad wydarzeniami w celu

panowania nad wydarzeniami w celu

zminimalizowania lęku i konieczności

zminimalizowania lęku i konieczności

doraźnego rozwiązywania

doraźnego rozwiązywania

wewnętrznych konfliktów;

wewnętrznych konfliktów;



Przemieszczenie

Przemieszczenie

– nieświadome

– nieświadome

przesunięcie pragnień z jednego obiektu

przesunięcie pragnień z jednego obiektu

na inny;

na inny;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Neurotyczne mechanizmy obronne:

Neurotyczne mechanizmy obronne:



Dysocjacja

Dysocjacja

– drastyczna zmiana poczucia tożsamości w

– drastyczna zmiana poczucia tożsamości w

celu uniknięcia zmartwienia;

celu uniknięcia zmartwienia;



Zahamowanie

Zahamowanie

– ograniczenie lub

– ograniczenie lub

rezygnacja z pewnych procesów

rezygnacja z pewnych procesów

psychicznych;

psychicznych;



Intelektualizacja

Intelektualizacja

– kontrolowanie uczuć

– kontrolowanie uczuć

i impulsów przez myślenie o nich zamiast

i impulsów przez myślenie o nich zamiast

ich przeżywania;

ich przeżywania;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Neurotyczne mechanizmy obronne:

Neurotyczne mechanizmy obronne:



Racjonalizacja

Racjonalizacja

– uzasadnianie postaw,

– uzasadnianie postaw,

przekonań i zachowań, które nie są

przekonań i zachowań, które nie są

akceptowane, pozornymi powodami

akceptowane, pozornymi powodami

i usprawiedliwieniami;

i usprawiedliwieniami;



Wyparcie (represja)

Wyparcie (represja)

– usuwanie treści lub uczuć

– usuwanie treści lub uczuć

celem utrzymywania ich poza świadomością;

celem utrzymywania ich poza świadomością;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Niedojrzałe mechanizmy obronne:

Niedojrzałe mechanizmy obronne:



Acting out/drop out

Acting out/drop out

– bezpośrednie

– bezpośrednie

działanie poprzez działanie

działanie poprzez działanie

nieświadomych życzeń lub impulsów

nieświadomych życzeń lub impulsów

w celu uniknięcia

w celu uniknięcia

uświadomienia sobie

uświadomienia sobie

towarzyszących im emocji;

towarzyszących im emocji;



Bierna agresja

Bierna agresja

– agresja wprost nie wyrażana, a przez

– agresja wprost nie wyrażana, a przez

np. bierność, czy brak odpowiedniego reagowania;

np. bierność, czy brak odpowiedniego reagowania;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Niedojrzałe mechanizmy obronne:

Niedojrzałe mechanizmy obronne:



Hipochondryzacja

Hipochondryzacja

– przekształcanie zarzutów kierowanych do

– przekształcanie zarzutów kierowanych do

innych ludzi, a wynikających z utraty bliskich, osamotnienia oraz

innych ludzi, a wynikających z utraty bliskich, osamotnienia oraz

nie akceptowanych agresywnych

nie akceptowanych agresywnych

impulsów, na zarzuty skierowane

impulsów, na zarzuty skierowane

do siebie; przywiązywanie nadmiernej

do siebie; przywiązywanie nadmiernej

uwagi do najmniejszych nawet

uwagi do najmniejszych nawet

zaburzeń funkcjonalnych, zwłaszcza

zaburzeń funkcjonalnych, zwłaszcza

bólowych, wyolbrzymianie objawów

bólowych, wyolbrzymianie objawów

istniejących schorzeń;

istniejących schorzeń;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Niedojrzałe mechanizmy obronne:

Niedojrzałe mechanizmy obronne:



Regresja

Regresja

– powrót do wcześniejszych faz rozwojowych w

– powrót do wcześniejszych faz rozwojowych w

celu uniknięcia lęku i wrogości pojawiającej się w

celu uniknięcia lęku i wrogości pojawiającej się w

późniejszych stadiach;

późniejszych stadiach;



Somatyzacja

Somatyzacja

– obronne przekształcanie problemów

– obronne przekształcanie problemów

psychicznych w objawy somatyczne;

psychicznych w objawy somatyczne;



Zaprzeczenia

Zaprzeczenia

– sposób

– sposób

spostrzegania rzeczywistości,

spostrzegania rzeczywistości,

który pozwala uniknąć

który pozwala uniknąć

uświadomienia sobie jej

uświadomienia sobie jej

bolesnych aspektów;

bolesnych aspektów;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Niedojrzałe mechanizmy obronne:

Niedojrzałe mechanizmy obronne:



Zniekształcenie

Zniekształcenie

– sposób postrzegania

– sposób postrzegania

rzeczywistości zgodnie z wewnętrznymi

rzeczywistości zgodnie z wewnętrznymi

potrzebami (katatymia);

potrzebami (katatymia);



Projekcja

Projekcja

– rzutowanie na zewnątrz

– rzutowanie na zewnątrz

własnych, lecz nie akceptowanych impulsów

własnych, lecz nie akceptowanych impulsów

oraz ich pochodnych;

oraz ich pochodnych;

Rozumienie zaburzeń

Rozumienie zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Poznawczo-behawioralne rozumienie nerwic:

Poznawczo-behawioralne rozumienie nerwic:



W ujęciu behawioralnym objaw nerwicowy rozumiany jest jako

W ujęciu behawioralnym objaw nerwicowy rozumiany jest jako

patologiczna (wyuczona) reakcja na określone bodźce;

patologiczna (wyuczona) reakcja na określone bodźce;



W ujęciu poznawczym zakłada się, że sposób myślenia

W ujęciu poznawczym zakłada się, że sposób myślenia

(interpretacji przeżyć) wpływa na doznawane uczucia i

(interpretacji przeżyć) wpływa na doznawane uczucia i

(nerwicowy) sposób zachowania się jednostki;

(nerwicowy) sposób zachowania się jednostki;

Biologiczne rozumienie nerwic:

Biologiczne rozumienie nerwic:



Dobra odpowiedź na niektóre leki potwierdza biologiczne podłoże

Dobra odpowiedź na niektóre leki potwierdza biologiczne podłoże

niektórych zaburzeń nerwicowych (koncepcja GABA-ergiczna,

niektórych zaburzeń nerwicowych (koncepcja GABA-ergiczna,

serotoninergiczna, noradrenergiczna);

serotoninergiczna, noradrenergiczna);



Koncepcje neuroendokrynne (wyższe stężenia kortyzolu i ACTH)

Koncepcje neuroendokrynne (wyższe stężenia kortyzolu i ACTH)



Koncepcje genetyczne, neurofunkcjonalne i neurostrukturalne

Koncepcje genetyczne, neurofunkcjonalne i neurostrukturalne

Zaburzenia lękowe w postaci

Zaburzenia lękowe w postaci

fobii

fobii

F40

F40

Lęk - charakterystyka

Lęk - charakterystyka

Lęk

Lęk

–

to

uczucie

obawy

powodowane

–

to

uczucie

obawy

powodowane

przewidywanym zagrożeniem, którego źródło

przewidywanym zagrożeniem, którego źródło

może znajdować się na zewnątrz (otoczenie) lub

może znajdować się na zewnątrz (otoczenie) lub

wewnątrz jednostki (ciało, psychika). Jeżeli

wewnątrz jednostki (ciało, psychika). Jeżeli

przyczyna poczucia niebezpieczeństwa jest

przyczyna poczucia niebezpieczeństwa jest

uchwytna i konkretna, wówczas używa się

uchwytna i konkretna, wówczas używa się

pojęcia

pojęcia

strachu

strachu

, rezerwując termin lęk dla

, rezerwując termin lęk dla

stanów, w których jest ona trudna do

stanów, w których jest ona trudna do

sprecyzowania.

Stąd,

lęk

jest

objawem

sprecyzowania.

Stąd,

lęk

jest

objawem

chorobowym, najczęściej jednym z symptomów

chorobowym, najczęściej jednym z symptomów

zaburzenia nerwicowego.

zaburzenia nerwicowego.

Lęk - charakterystyka

Lęk - charakterystyka

Lęk

Lęk

– cechy charakterystyczne:

– cechy charakterystyczne:



Pojawia się bez dostrzegalnego

Pojawia się bez dostrzegalnego

zagrożenia

zagrożenia



Utrzymuje się dłużej niż to uzasadnia

Utrzymuje się dłużej niż to uzasadnia

trwanie zagrożenia

trwanie zagrożenia



Jest nieproporcjonalnie intensywny

Jest nieproporcjonalnie intensywny

wobec zagrożenia

wobec zagrożenia

Lęk - charakterystyka

Lęk - charakterystyka

Lęk zawiera w sobie komponentę:

Lęk zawiera w sobie komponentę:



poznawczą (myśli o zagrożeniu),

poznawczą (myśli o zagrożeniu),



somatyczną – pobudzenie układu sympatycznego w

somatyczną – pobudzenie układu sympatycznego w

celu zwiększenia możliwości szybszego reagowania

celu zwiększenia możliwości szybszego reagowania

na niebezpieczeństwo (rozszerzenie źrenic,

na niebezpieczeństwo (rozszerzenie źrenic,

tachykardia, zahamowanie/wzmożenie perystaltyki,

tachykardia, zahamowanie/wzmożenie perystaltyki,

zwiększenie potliwości, bladość powłok),

zwiększenie potliwości, bladość powłok),



emocjonalną (uczucie obawy, przerażenia,

emocjonalną (uczucie obawy, przerażenia,

„ściśnięcie żołądka”)

„ściśnięcie żołądka”)



behawioralną (wycofanie, ucieczka, walka)

behawioralną (wycofanie, ucieczka, walka)

Lęk - charakterystyka

Lęk - charakterystyka

Przyczyny lęku:

Przyczyny lęku:



niebezpieczeństwo,

niebezpieczeństwo,



stres,

stres,



konflikt/uraz psychiczny,

konflikt/uraz psychiczny,



choroba/abstynencja,

choroba/abstynencja,



nawyk (wyuczony sposób

nawyk (wyuczony sposób

zachowania).

zachowania).

Lęk - charakterystyka

Lęk - charakterystyka

Somatyczne podłoże lęku – nienerwicowe przyczyny lęku:

Somatyczne podłoże lęku – nienerwicowe przyczyny lęku:



choroby układu krążenia (MIC, napadowa tachykardia, zatorowość

choroby układu krążenia (MIC, napadowa tachykardia, zatorowość

płucna, etc.),

płucna, etc.),



choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy,

choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy,

hipoglikemia, guz chromochłonny nadnerczy),

hipoglikemia, guz chromochłonny nadnerczy),



reakcja anafilaktyczna,

reakcja anafilaktyczna,



hipoksja, hipowolemia,

hipoksja, hipowolemia,



zespoły majaczeniowe,

zespoły majaczeniowe,



zespoły abstynencyjne (z odstawienia alkoholu, leków

zespoły abstynencyjne (z odstawienia alkoholu, leków

psychotropowych, itp.),

psychotropowych, itp.),



zatrucia (np. amfetaminą, kofeiną, penicyliną i innymi lekami),

zatrucia (np. amfetaminą, kofeiną, penicyliną i innymi lekami),



wyczerpanie psychofizyczne (zespół wypalenia zawodowego – ZWZ)

wyczerpanie psychofizyczne (zespół wypalenia zawodowego – ZWZ)

Zaburzenia lękowe w

Zaburzenia lękowe w

postaci fobii

postaci fobii

Ze względu na charakter objawów oraz przebieg zaburzeń,

Ze względu na charakter objawów oraz przebieg zaburzeń,

wyróżnia się zaburzenia lękowe w postaci:

wyróżnia się zaburzenia lękowe w postaci:



fobii,

fobii,



zaburzenia lękowe z napadami lęku (lęk paniczny),

zaburzenia lękowe z napadami lęku (lęk paniczny),



zaburzenia lękowe uogólnione,

zaburzenia lękowe uogólnione,



a w kategorii zaburzeń zachowania i emocji

a w kategorii zaburzeń zachowania i emocji

rozpoczynających się w wieku dziecięcym i młodzieńczym –

rozpoczynających się w wieku dziecięcym i młodzieńczym –

lęk separacyjny.

lęk separacyjny.

Fobie

Fobie

– są

– są

to dolegliwości lękowe pojawiające się w

to dolegliwości lękowe pojawiające się w

określonej, specyficznej sytuacji, która w rzeczywistości nie

określonej, specyficznej sytuacji, która w rzeczywistości nie

jest niebezpieczna

jest niebezpieczna

F40.0 Agorafobia

F40.0 Agorafobia



Jest to w dosłownym sensie lęk przed otwartą

Jest to w dosłownym sensie lęk przed otwartą

przestrzenią;

przestrzenią;

F40.0 Agorafobia

F40.0 Agorafobia



Pojęcie agorafobii dotyczy również wszelkich sytuacji,

Pojęcie agorafobii dotyczy również wszelkich sytuacji,

których wspólną cechą jest to że:

których wspólną cechą jest to że:



wydostanie się z nich jest trudne lub niemożliwe

wydostanie się z nich jest trudne lub niemożliwe



trudne może być uzyskanie pomocy

trudne może być uzyskanie pomocy



może to być np.:

może to być np.:



Przebywanie w tłumie

Przebywanie w tłumie



Podróżowanie bez bliskiej osoby środkami komunikacji

Podróżowanie bez bliskiej osoby środkami komunikacji

(tramwaj, autobus, pociąg)

(tramwaj, autobus, pociąg)



Oddalanie się samemu z domu

Oddalanie się samemu z domu



Agorafobia często stanowi następstwo lęku

Agorafobia często stanowi następstwo lęku

napadowego

napadowego



Występuje u 2,5-6,5% populacji

Występuje u 2,5-6,5% populacji



Leczenie: jak w zespole lęku napadowego

Leczenie: jak w zespole lęku napadowego

F40.1 Fobie społeczne

F40.1 Fobie społeczne



Obawa przed sytuacjami związanymi z ekspozycją

Obawa przed sytuacjami związanymi z ekspozycją

na nieznajomych ludzi lub oglądu przez innych,

na nieznajomych ludzi lub oglądu przez innych,

mogącymi doprowadzić do wystąpienia

mogącymi doprowadzić do wystąpienia

kompromitującego daną osobę zachowania.

kompromitującego daną osobę zachowania.

F40.1 Fobie społeczne

F40.1 Fobie społeczne



Między innymi doprowadza to do obaw przed:

Między innymi doprowadza to do obaw przed:

przemawianiem, pisaniem, jedzeniem,

przemawianiem, pisaniem, jedzeniem,

załatwianiem potrzeb w miejscach publicznych

załatwianiem potrzeb w miejscach publicznych

i/lub w obecności grupy innych osób.

i/lub w obecności grupy innych osób.



W sytuacjach tych występować może:

W sytuacjach tych występować może:



Zaczerwienienie

Zaczerwienienie



Obawa przed zaczerwienieniem (erytrofobia)

Obawa przed zaczerwienieniem (erytrofobia)



Drżenie rąk

Drżenie rąk



Kołatanie serca

Kołatanie serca



Silne pocenie się

Silne pocenie się



Trudności w wysławianiu się

Trudności w wysławianiu się



Na fobie społeczne cierpi ok. 13% populacji

Na fobie społeczne cierpi ok. 13% populacji



Leczenie: IMAO A, SSRI,

Leczenie: IMAO A, SSRI,

ß

ß

-blokery,

-blokery,

psychoterapia grupowa

psychoterapia grupowa

F40.2 Specyficzne

F40.2 Specyficzne

(izolowane) postacie fobii

(izolowane) postacie fobii



Jest to występowanie

Jest to występowanie

lęku w określonych

lęku w określonych

sytuacjach lub pod

sytuacjach lub pod

wpływem obiektów

wpływem obiektów

obiektywnie nie

obiektywnie nie

postrzeganych jako

postrzeganych jako

niebezpieczne,

niebezpieczne,

dążenie do unikania

dążenie do unikania

ich oraz przeżywanie

ich oraz przeżywanie

lęku przed tymi

lęku przed tymi

sytuacjami.

sytuacjami.

F40.2 Specyficzne

F40.2 Specyficzne

(izolowane) postacie fobii

(izolowane) postacie fobii



Wyróżnia się (www.phobialist.com):

Wyróżnia się (www.phobialist.com):



Fobie zwierząt (Arachnophobia /pająki/, Ofidiofobia

Fobie zwierząt (Arachnophobia /pająki/, Ofidiofobia

/węże/)

/węże/)



Fobie środowiska naturalnego (Keraunophobia lub

Fobie środowiska naturalnego (Keraunophobia lub

brontofobia /pioruny, burza/, Akrophobia /wysokość/,

brontofobia /pioruny, burza/, Akrophobia /wysokość/,

Antlofobia /lęk przed powodzią/)

Antlofobia /lęk przed powodzią/)



Fobia typu krew-iniekcja-rana (Hematofobia /krew/)

Fobia typu krew-iniekcja-rana (Hematofobia /krew/)



Fobie sytuacyjne (Gefirofobia /przebywanie na

Fobie sytuacyjne (Gefirofobia /przebywanie na

moście/, Awiatofobia /latanie samolotem/,

moście/, Awiatofobia /latanie samolotem/,

Dromophobia /podróżowanie/)

Dromophobia /podróżowanie/)



Inne fobie (Klaustrophobia /zamknięte, ciasne

Inne fobie (Klaustrophobia /zamknięte, ciasne

pomieszczenia/)

pomieszczenia/)



Występują u ok. 3% populacji

Występują u ok. 3% populacji



Leczenie: terapia poznawczo-behawioralna

Leczenie: terapia poznawczo-behawioralna

(systematyczna desensytyzacja, modelowanie)

(systematyczna desensytyzacja, modelowanie)

Inne zaburzenia lękowe

Inne zaburzenia lękowe

F41

F41

F41.0 Zaburzenia lękowe z

F41.0 Zaburzenia lękowe z

napadami lęku (lęk paniczny)

napadami lęku (lęk paniczny)



Jest to intensywne odczucie lęku, pojawiające

Jest to intensywne odczucie lęku, pojawiające

się nagle, z dodatkowymi objawami:

się nagle, z dodatkowymi objawami:



somatycznymi

somatycznymi



kołatanie serca,

kołatanie serca,



ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,

ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,



pocenie się,

pocenie się,



duszność, uczucie dławienia w gardle,

duszność, uczucie dławienia w gardle,



nudności, kurczowe bóle brzucha,

nudności, kurczowe bóle brzucha,



zawroty głowy, omdlewanie

zawroty głowy, omdlewanie



psychopatologicznymi

psychopatologicznymi



depresonalizacja,

depresonalizacja,



derealizacja,

derealizacja,



strach przed chorobą psychiczną,

strach przed chorobą psychiczną,



strach przed utratą kontroli,

strach przed utratą kontroli,



poczucie umierania.

poczucie umierania.

F41.0 Zaburzenia lękowe z

F41.0 Zaburzenia lękowe z

napadami lęku (lęk paniczny)

napadami lęku (lęk paniczny)



Dolegliwości trwają do 20-30 minut

Dolegliwości trwają do 20-30 minut

i mają

i mają

nawracający

nawracający

charakter napadowy

charakter napadowy



Zaburzenia paniczne występują u 3% populacji

Zaburzenia paniczne występują u 3% populacji

generalnej

generalnej



Leczenie: CBT, SSRI, benzodwuazepiny

Leczenie: CBT, SSRI, benzodwuazepiny

F41.1 Zaburzenia lękowe

F41.1 Zaburzenia lękowe

uogólnione

uogólnione

(GAD)

(GAD)



Jest to uporczywy

Jest to uporczywy

, uogólniony,

, uogólniony,

„wolnopłynący”

„wolnopłynący”

lęk, niezwiązany

lęk, niezwiązany

z sytuacją

z sytuacją

zewnętrzną.

zewnętrzną.

F41.1 Zaburzenia lękowe

F41.1 Zaburzenia lękowe

uogólnione

uogólnione

(GAD)

(GAD)



Towarzyszą mu:

Towarzyszą mu:



ciągłe obawy, zamartwianie się

ciągłe obawy, zamartwianie się



trwożliwe oczekiwanie że stanie się coś złego z

trwożliwe oczekiwanie że stanie się coś złego z

pacjentem lub jego rodziną,

pacjentem lub jego rodziną,



wzmożone napięcie mięśniowe,

wzmożone napięcie mięśniowe,



drżenie,

drżenie,



ból głowy,

ból głowy,



objawy wegetatywne.

objawy wegetatywne.



Zachorowalność w ciągu roku wynosi 2,5-8%

Zachorowalność w ciągu roku wynosi 2,5-8%



Leczenie: psychoterapia grupowa, indywidualna

Leczenie: psychoterapia grupowa, indywidualna

(CBT, psychodynamiczna), farmakoterapia (LPD,

(CBT, psychodynamiczna), farmakoterapia (LPD,

anksjolityki)

anksjolityki)

F41.2 Zaburzenia depresyjne

F41.2 Zaburzenia depresyjne

i lękowe mieszane

i lękowe mieszane

To takie zaburzenia w których

To takie zaburzenia w których

występują zarówno objawy

występują zarówno objawy

depresyjne jak i lękowe, bez

depresyjne jak i lękowe, bez

dominacji żadnego z nich.

dominacji żadnego z nich.

Zaburzenia obsesyjno-

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsyjne (nerwica

kompulsyjne (nerwica

natręctw)

natręctw)

F41

F41

Zaburzenia obsesyjno-

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)

kompulsyjne (OCD)

Charakterystyka

Charakterystyka

OCD:

OCD:



Charakterystyczny jest krytyczny stosunek

Charakterystyczny jest krytyczny stosunek

pacjenta do objawów i brak związku z

pacjenta do objawów i brak związku z

używaniem substancji psychoaktywnych lub

używaniem substancji psychoaktywnych lub

leków.

leków.



Obsesje

Obsesje

wiążą się z uporczywym i bezwolnym

wiążą się z uporczywym i bezwolnym

pojawianiem się nawracających myśli,

pojawianiem się nawracających myśli,

impulsów lub wyobrażeń. Są one traktowane

impulsów lub wyobrażeń. Są one traktowane

jako doznania własne, nienarzucane, mimo

jako doznania własne, nienarzucane, mimo

krytycznej oceny ich absurdalności,

krytycznej oceny ich absurdalności,

niedorzeczności i awersyjności.

niedorzeczności i awersyjności.

Zaburzenia obsesyjno-

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)

kompulsyjne (OCD)

Charakterystyka

Charakterystyka

OCD:

OCD:



Kompulsje

Kompulsje

to powtarzające się pojedyncze lub

to powtarzające się pojedyncze lub

złożone zachowania wykonywane w określony

złożone zachowania wykonywane w określony

sposób, w określonym porządku z

sposób, w określonym porządku z

towarzyszącymi

towarzyszącymi

szczególnymi procedurami.

szczególnymi procedurami.

Najczęstsze kompulsje to:

Najczęstsze kompulsje to:



sprawdzanie,

sprawdzanie,



czyszczenie,

czyszczenie,



liczenie,

liczenie,



porządkowanie,

porządkowanie,



rytuały i zbieractwo.

rytuały i zbieractwo.

Zaburzenia obsesyjno-

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)

kompulsyjne (OCD)

Charakterystyka

Charakterystyka

OCD:

OCD:



Szacuje się, że rozpowszechnienie

Szacuje się, że rozpowszechnienie

OCD dotyczy ok. 2,5 % populacji i

OCD dotyczy ok. 2,5 % populacji i

zajmuje czwarte miejsce pod

zajmuje czwarte miejsce pod

względem częstości występowania

względem częstości występowania

zaburzeń psychicznych (po

zaburzeń psychicznych (po

depresjach, alkoholizmie i fobiach)

depresjach, alkoholizmie i fobiach)



Leczenie: TLPD (klomipramina),

Leczenie: TLPD (klomipramina),

SSRI, CBT, psychochirurgia

SSRI, CBT, psychochirurgia

Reakcja na ciężki stres i

Reakcja na ciężki stres i

zaburzenia adaptacyjne

zaburzenia adaptacyjne

F43

F43

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)



Uznaje się, że bez zdarzenia stresującego

Uznaje się, że bez zdarzenia stresującego

będącego

nadrzędnym

czynnikiem

będącego

nadrzędnym

czynnikiem

przyczynowym,

PTSD

nie

mógłby

przyczynowym,

PTSD

nie

mógłby

zaistnieć. W kryteriach diagnostycznych

zaistnieć. W kryteriach diagnostycznych

opis kryterium stresora wiąże się z

opis kryterium stresora wiąże się z

ekspozycją na zdarzenie lub sytuację

ekspozycją na zdarzenie lub sytuację

stresującą (o różnym czasie trwania),

stresującą (o różnym czasie trwania),

szczególnie

przerażającą

lub

szczególnie

przerażającą

lub

katastroficzną, taką, która wywołałaby

katastroficzną, taką, która wywołałaby

głęboki

distres

u

prawie

każdego

głęboki

distres

u

prawie

każdego

człowieka.

człowieka.

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Stresory psychosocjalne wg DSM-III R

Stresory psychosocjalne wg DSM-III R

nasilenie

nasilenie

Stresor nagły

Stresor nagły

Stresor przewlekły

Stresor przewlekły

łagodne

łagodne

Zerwanie z

Zerwanie z

chłopcem lub

chłopcem lub

dziewczyną

dziewczyną

Kłótnie rodzinne

Kłótnie rodzinne

umiarkowa

umiarkowa

ne

ne

Ślub; separacja;

Ślub; separacja;

utrata pracy;

utrata pracy;

emerytura;

emerytura;

poronienie

poronienie

Rozpad małżeństwa;

Rozpad małżeństwa;

poważne kłopoty

poważne kłopoty

finansowe; problemy z

finansowe; problemy z

szefem w pracy; samotny

szefem w pracy; samotny

rodzic

rodzic

ciężkie

ciężkie

Rozwód; narodziny

Rozwód; narodziny

pierwszego dziecka

pierwszego dziecka

Bezrobocie; ubóstwo

Bezrobocie; ubóstwo

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Stresory psychosocjalne wg DSM-III R

Stresory psychosocjalne wg DSM-III R

nasilenie

nasilenie

Stresor nagły

Stresor nagły

Stresor przewlekły

Stresor przewlekły

krańcowe

krańcowe

Śmierć partnera;

Śmierć partnera;

poważna choroba

poważna choroba

somatyczna

somatyczna

(diagnoza)

(diagnoza)

Przewlekła choroba

Przewlekła choroba

somatyczna (własna lub

somatyczna (własna lub

dziecka); trwające

dziecka); trwające

molestowanie seksualne

molestowanie seksualne

lub przemoc fizyczna

lub przemoc fizyczna

katastrofal

katastrofal

ne

ne

Śmierć dziecka;

Śmierć dziecka;

samobójstwo

samobójstwo

partnera; bycie

partnera; bycie

ofiarą katastrofy

ofiarą katastrofy

żywiołowej

żywiołowej

Bycie zakładnikiem; bycie

Bycie zakładnikiem; bycie

ofiarą

ofiarą

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Zdarzenia, które mogą spowodować wystąpienie

Zdarzenia, które mogą spowodować wystąpienie

ASD/PTSD:

ASD/PTSD:



Bycie ofiarą:

Bycie ofiarą:

1.

1.

Poważnego wypadku lub katastrofy żywiołowej

Poważnego wypadku lub katastrofy żywiołowej

2.

2.

Gwałtu lub napadu

Gwałtu lub napadu

3.

3.

Przemocy seksualnej lub fizycznej w dzieciństwie

Przemocy seksualnej lub fizycznej w dzieciństwie

lub krańcowego zaniedbania opiekuńczego

lub krańcowego zaniedbania opiekuńczego

4.

4.

Tortur

Tortur

5.

5.

Przymusowego przesiedlenia

Przymusowego przesiedlenia



Uwięzienie, bycie zakładnikiem

Uwięzienie, bycie zakładnikiem



Bycie świadkiem urazowego wydarzenia

Bycie świadkiem urazowego wydarzenia



Nagła śmierć kochanej osoby

Nagła śmierć kochanej osoby

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Epidemiologia:

Epidemiologia:



1/3 ludzi doświadcza ciężkiego urazu

1/3 ludzi doświadcza ciężkiego urazu

psychicznego

psychicznego



10-20% ludzi, którzy doświadczyli

10-20% ludzi, którzy doświadczyli

silnego urazu psychicznego doświadcza

silnego urazu psychicznego doświadcza

również PTSD

również PTSD



3-6% ogólnej populacji choruje na PTSD

3-6% ogólnej populacji choruje na PTSD



1-2% ma objawy PTSD w 10 lat po

1-2% ma objawy PTSD w 10 lat po

urazie

urazie

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Kryteria diagnostyczne:

Kryteria diagnostyczne:



Kryterium A

Kryterium A

– ekspozycji na uraz.

– ekspozycji na uraz.

Osoba została narażona na wpływ zdarzenia

Osoba została narażona na wpływ zdarzenia

urazowego.

urazowego.

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)



Kryterium B

Kryterium B

- ponownego przeżywania

- ponownego przeżywania

Zdarzenie urazowe (w sposób uporczywy) jest

Zdarzenie urazowe (w sposób uporczywy) jest

przeżywane ponownie w jeden lub więcej z

przeżywane ponownie w jeden lub więcej z

następujących sposobów:

następujących sposobów:

1.

1.

Uporczywe i natrętne wspomnienia zdarzenia

Uporczywe i natrętne wspomnienia zdarzenia

obejmujące wyobrażenia, myśli i spostrzeganie

obejmujące wyobrażenia, myśli i spostrzeganie

2.

2.

Powracające distresujące sny dotyczące zdarzenia

Powracające distresujące sny dotyczące zdarzenia

3.

3.

Fizyczne bądź psychiczne odczuwanie jak gdyby

Fizyczne bądź psychiczne odczuwanie jak gdyby

zdarzenie urazowe powracało (obejmuje poczucie

zdarzenie urazowe powracało (obejmuje poczucie

ponownego doświadczania, iluzje, halucynacje i epizody

ponownego doświadczania, iluzje, halucynacje i epizody

reminiscencji dysocjacyjnych / obsesyjnych)

reminiscencji dysocjacyjnych / obsesyjnych)

4.

4.

Intensywny distres psychologiczny wskutek ekspozycji

Intensywny distres psychologiczny wskutek ekspozycji

na coś, co wewnętrznie lub zewnętrznie symbolizuje lub

na coś, co wewnętrznie lub zewnętrznie symbolizuje lub

przypomina jakiś aspekt zdarzenia urazowego

przypomina jakiś aspekt zdarzenia urazowego

5.

5.

Fizjologiczna reaktywność przy ekspozycji na

Fizjologiczna reaktywność przy ekspozycji na

wewnętrzne i zewnętrzne wpływy symbolizujące lub

wewnętrzne i zewnętrzne wpływy symbolizujące lub

przypominające jakiś aspekt zdarzenia urazowego.

przypominające jakiś aspekt zdarzenia urazowego.

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Kryteria diagnostyczne c.d.:

Kryteria diagnostyczne c.d.:



Kryterium C

Kryterium C

– Unikania

– Unikania

1.

1.

Próby unikania myśli uczuć i rozmów związanych z

Próby unikania myśli uczuć i rozmów związanych z

urazem

urazem

2.

2.

Próby unikania aktywności, miejsc i ludzi wywołujących

Próby unikania aktywności, miejsc i ludzi wywołujących

wspomnienie urazu

wspomnienie urazu

3.

3.

Niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów

Niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów

urazu

urazu

Anestezja emocjonalna

Anestezja emocjonalna

1.

1.

Znacząco ograniczone zainteresowania lub uczestnictwo

Znacząco ograniczone zainteresowania lub uczestnictwo

w ważnych aktywnościach

w ważnych aktywnościach

2.

2.

Poczucie odrzucenia przez innych i zrażenie się do ludzi

Poczucie odrzucenia przez innych i zrażenie się do ludzi

3.

3.

Zawężone odczuwanie afektu (np. niemożność

Zawężone odczuwanie afektu (np. niemożność

przeżywania miłości)

przeżywania miłości)

4.

4.

Poczucie braku perspektyw na przyszłość (np. ktoś nie

Poczucie braku perspektyw na przyszłość (np. ktoś nie

spodziewa się kariery, małżeństwa, dzieci czy

spodziewa się kariery, małżeństwa, dzieci czy

przeciętnie długiego życia)

przeciętnie długiego życia)

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Kryteria diagnostyczne c.d.:

Kryteria diagnostyczne c.d.:



Kryterium D

Kryterium D

– Nadmiernej pobudliwości

– Nadmiernej pobudliwości

1.

1.

Trudności w zasypianiu i /lub pozostawaniu we

Trudności w zasypianiu i /lub pozostawaniu we

śnie

śnie

2.

2.

Drażliwość lub wybuchy gniewu

Drażliwość lub wybuchy gniewu

3.

3.

Trudności w koncentracji

Trudności w koncentracji

4.

4.

Nadmierna czujność

Nadmierna czujność

5.

5.

Wyolbrzymiony odzew na bodziec.

Wyolbrzymiony odzew na bodziec.

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Przebieg

Przebieg

0 1m 6m

Ostre
zab.
stresowe

Ostry
PTSD

Przewlekły PTSD

PTSD
o opóźnionym
początku

URAZ

F43.1 Zaburzenie stresowe

F43.1 Zaburzenie stresowe

pourazowe

pourazowe

(PTSD)

(PTSD)

Leczenie:

Leczenie:



psychoterapia:

psychoterapia:



Terapia radzenia sobie z lękiem: trening relaksu, trening

Terapia radzenia sobie z lękiem: trening relaksu, trening

oddychania, pozytywne myślenie, trening asertywności, blokowanie

oddychania, pozytywne myślenie, trening asertywności, blokowanie

myśli

myśli



Terapia kognitywna

Terapia kognitywna



Terapia ekspozycyjna: ekspozycja wyobrażeniowa

Terapia ekspozycyjna: ekspozycja wyobrażeniowa



Terapia zabawą

Terapia zabawą



Psychoedukacja

Psychoedukacja



Wsparcie społeczne

Wsparcie społeczne



Farmakoterapia:

Farmakoterapia:



SSRI

SSRI



Normotymiki

Normotymiki



Neuroleptyki atypowe

Neuroleptyki atypowe



Anksjolityki

Anksjolityki



Leki nasenne

Leki nasenne

F43.0 Ostra reakcja na stres

F43.0 Ostra reakcja na stres

(ASR/ASD)

(ASR/ASD)



To krótkotrwałe zaburzenie, jest doświadczane podczas lub

To krótkotrwałe zaburzenie, jest doświadczane podczas lub

bezpośrednio po urazie, trwa co najmniej dwa dni i albo

bezpośrednio po urazie, trwa co najmniej dwa dni i albo

zanika w ciągu 4 tygodni po zdarzeniu traumatycznym albo

zanika w ciągu 4 tygodni po zdarzeniu traumatycznym albo

zmianie ulega diagnoza. Jeżeli objawy trwają ponad miesiąc

zmianie ulega diagnoza. Jeżeli objawy trwają ponad miesiąc

i spełnione są pełne kryteria PTSD to wówczas zasadna jest

i spełnione są pełne kryteria PTSD to wówczas zasadna jest

diagnoza PTSD.

diagnoza PTSD.



Kryteria objawowe ASD są zasadniczo objawami PTSD wraz

Kryteria objawowe ASD są zasadniczo objawami PTSD wraz

z co najmniej 3 z wymienionych 5 objawów dysocjacyjnych:

z co najmniej 3 z wymienionych 5 objawów dysocjacyjnych:



subiektywne poczucie odrętwienia, wyobcowania lub braku

subiektywne poczucie odrętwienia, wyobcowania lub braku

wrażliwości emocjonalnej;

wrażliwości emocjonalnej;



zredukowana czujność w stosunku do otoczenia ( np.

zredukowana czujność w stosunku do otoczenia ( np.

oszołomienie);

oszołomienie);



derealizacja;

derealizacja;



depersonalizacja;

depersonalizacja;



amnezja dysocjacyjna (tzn. niemożność przypomnienia sobie

amnezja dysocjacyjna (tzn. niemożność przypomnienia sobie

ważnych aspektów urazu) .

ważnych aspektów urazu) .



Leczenie: psychoterapia, wsparcie społeczne

Leczenie: psychoterapia, wsparcie społeczne

Zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

i

i

konwersyjne

konwersyjne

F44

F44

Historia histerii

Historia histerii

Nazwa

Nazwa

histeria

histeria

została

została

wprowadzona przez

wprowadzona przez

Hipokratesa; wywodzi się

Hipokratesa; wywodzi się

ze starożytności, kiedy

ze starożytności, kiedy

dopatrywano się przyczyn

dopatrywano się przyczyn

objawów histerycznych w

objawów histerycznych w

„wędrującej macicy” lub w

„wędrującej macicy” lub w

„głodzie macicy”

„głodzie macicy”

spowodowanych zbyt długą

spowodowanych zbyt długą

wstrzemięźliwością płciową

wstrzemięźliwością płciową

– macica wysycha, a

– macica wysycha, a

następnie przemieszcza się

następnie przemieszcza się

w różne miejsca ciała

w różne miejsca ciała

kobiety „w poszukiwaniu

kobiety „w poszukiwaniu

wilgoci”.

wilgoci”.

Historia histerii

Historia histerii

Galen

jako

pierwszy

uznał,

że

Galen

jako

pierwszy

uznał,

że

mężczyźni również mogą chorować

mężczyźni również mogą chorować

na histerię. W swej teorii – retencji

na histerię. W swej teorii – retencji

nasienia

–

objawy

histeryczne

nasienia

–

objawy

histeryczne

tłumaczył

zatrzymywaniem

tłumaczył

zatrzymywaniem

wydzieliny podobnej do męskiego

wydzieliny podobnej do męskiego

nasienia, która z braku współżycia nie

nasienia, która z braku współżycia nie

znajduje ujścia.

znajduje ujścia.

Paracelsus jako pierwszy histerię

Paracelsus jako pierwszy histerię

zaliczył do chorób umysłowych.

zaliczył do chorób umysłowych.

Historia histerii

Historia histerii

Pierre Janet (1893) - histeria jako następstwo

Pierre Janet (1893) - histeria jako następstwo

obniżonego napięcia psychicznego: obniżenie

obniżonego napięcia psychicznego: obniżenie

napięcia prowadzi do utraty kontroli osobowości nad

napięcia prowadzi do utraty kontroli osobowości nad

różnymi funkcjami psychicznymi, które zaczynają

różnymi funkcjami psychicznymi, które zaczynają

funkcjonować samodzielnie i automatycznie, a

funkcjonować samodzielnie i automatycznie, a

podświadome treści powstające w następstwie urazu

podświadome treści powstające w następstwie urazu

są zastępowane różnorodnymi objawami

są zastępowane różnorodnymi objawami

(rozładowanie w sferze świadomości).

(rozładowanie w sferze świadomości).

Zygmunt Freud – dążenie do zaspokojenia popędu

Zygmunt Freud – dążenie do zaspokojenia popędu

seksualnego pozostaje w konflikcie z otoczeniem i

seksualnego pozostaje w konflikcie z otoczeniem i

superego → mechanizmy obronne ego, regresja

superego → mechanizmy obronne ego, regresja

energii libido → konflikt wewnętrzny → objawy

energii libido → konflikt wewnętrzny → objawy

histeryczne jako zniekształcona i symboliczna forma

histeryczne jako zniekształcona i symboliczna forma

konfliktu.

konfliktu.

Historia histerii

Historia histerii

Obecnie, odchodzi się od używania terminu

Obecnie, odchodzi się od używania terminu

histeria na korzyść zaburzeń dysocjacyjnych,

histeria na korzyść zaburzeń dysocjacyjnych,

konwersyjnych lub somatyzacyjnych.

konwersyjnych lub somatyzacyjnych.

Zaburzenia dysocjacyjne lub konwersyjne

Zaburzenia dysocjacyjne lub konwersyjne

definiuje się częściową lub całkowitą utratą

definiuje się częściową lub całkowitą utratą

spójności między procesami pamięciowymi,

spójności między procesami pamięciowymi,

poczuciem tożsamości oraz wrażeniami i

poczuciem tożsamości oraz wrażeniami i

kontrolą ruchów ciała.

kontrolą ruchów ciała.

Historia histerii

Historia histerii

Termin „konwersja” zakłada, że nieprzyjemne emocje

Termin „konwersja” zakłada, że nieprzyjemne emocje

powodowane nierozwiązanymi problemami czy

powodowane nierozwiązanymi problemami czy

konfliktami, przekształcane są w objaw lub objawy, które

konfliktami, przekształcane są w objaw lub objawy, które

często są z kolei odzwierciedleniem wyobrażeń pacjenta o

często są z kolei odzwierciedleniem wyobrażeń pacjenta o

tym, jak przejawiałaby się choroba. Jest to jedna ze

tym, jak przejawiałaby się choroba. Jest to jedna ze

wskazówek umożliwiających rozpoznanie czynnościowego

wskazówek umożliwiających rozpoznanie czynnościowego

charakteru zaburzeń, gdyż wyobrażenia te często

charakteru zaburzeń, gdyż wyobrażenia te często

niezgodne są z anatomią. Kategoria ta obejmuje tylko

niezgodne są z anatomią. Kategoria ta obejmuje tylko

zaburzenia funkcji czuciowych i innych somatycznych,

zaburzenia funkcji czuciowych i innych somatycznych,

które podlegają naszej woli i świadomej kontroli.

które podlegają naszej woli i świadomej kontroli.

Badanie przedmiotowe i badania dodatkowe

Badanie przedmiotowe i badania dodatkowe

wykluczają

wykluczają

chorobę somatyczną.

chorobę somatyczną.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

dysocjacyjnych i

dysocjacyjnych i

konwersyjnych

konwersyjnych

ICD-10

ICD-10

: zaburzenia dysocjacyjne

: zaburzenia dysocjacyjne

(

(

dissociative disorder

dissociative disorder

) i konwersyjne

) i konwersyjne

(

(

conversion disorder

conversion disorder

) tworzą jedna

) tworzą jedna

kategorię.

kategorię.

DSM-IV

DSM-IV

: wyróżnia zaburzenia i

: wyróżnia zaburzenia i

konwersyjne jako odrębne kategorie w

konwersyjne jako odrębne kategorie w

ramach nadrzędnej kategorii

ramach nadrzędnej kategorii

„zaburzenia pod postacią somatyczną”

„zaburzenia pod postacią somatyczną”

(

(

somatoform disorders

somatoform disorders

).

).

F44 Zaburzeń dysocjacyjne

F44 Zaburzeń dysocjacyjne

(konwersyjne)

(konwersyjne)

F44 Zaburzeń dysocjacyjne

F44 Zaburzeń dysocjacyjne

(konwersyjne)

(konwersyjne)

F44.0

F44.0

Amnezja dysocjacyjna

Amnezja dysocjacyjna

F44.1

F44.1

Fuga dysocjacyjna

Fuga dysocjacyjna

F44.2

F44.2

Osłupienie dysocjacyjne (stupor dysocjacyjny)

Osłupienie dysocjacyjne (stupor dysocjacyjny)

F44.3

F44.3

Trans i opętanie

Trans i opętanie

F44.4

F44.4

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu

F44.5

F44.5

Drgawki dysocjacyjne

Drgawki dysocjacyjne

F44.6

F44.6

Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego

Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego

F44.7

F44.7

Mieszane zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Mieszane zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

F44.8

F44.8

Inne zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Inne zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

F 44.8.80

F 44.8.80

Zespół Gansera

Zespół Gansera

F 44.8.81

F 44.8.81

Osobowość mnoga

Osobowość mnoga

F 44.8.82

F 44.8.82

Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne

Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne

(konwersyjne)

(konwersyjne)

F44.9

F44.9

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne), nie określone

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne), nie określone

F44.0 Amnezja dysocjacyjna

F44.0 Amnezja dysocjacyjna



Jest to niepamięć dotycząca wydarzeń związanych z

Jest to niepamięć dotycząca wydarzeń związanych z

urazem psychicznym (np. wypadek, katastrofa,

urazem psychicznym (np. wypadek, katastrofa,

utrata bliskiej osoby itp.), choć może także

utrata bliskiej osoby itp.), choć może także

obejmować całe dotychczasowe życie chorego.

obejmować całe dotychczasowe życie chorego.



Niepamięć jest najczęściej częściowa i wybiórcza

Niepamięć jest najczęściej częściowa i wybiórcza

(selektywna), tzn. obejmuje jedynie niektóre

(selektywna), tzn. obejmuje jedynie niektóre

wydarzenia i informacje (częściej amnezja

wydarzenia i informacje (częściej amnezja

wsteczna) tak, że chory zachowuje pamięć

wsteczna) tak, że chory zachowuje pamięć

dotyczącą kwestii niezwiązanych bezpośrednio z

dotyczącą kwestii niezwiązanych bezpośrednio z

jego osobą (zachowane mogą być wiadomości

jego osobą (zachowane mogą być wiadomości

emocjonalnie neutralne).

emocjonalnie neutralne).

F44.0 Amnezja dysocjacyjna

F44.0 Amnezja dysocjacyjna



Zachowana zdolność zapamiętywania nowego

Zachowana zdolność zapamiętywania nowego

materiału różnicuje zaburzenia dysocjacyjne od

materiału różnicuje zaburzenia dysocjacyjne od

otępienia, gdzie wiedza dotycząca przeszłości

otępienia, gdzie wiedza dotycząca przeszłości

własnej osoby jest zachowana najdłużej, jako

własnej osoby jest zachowana najdłużej, jako

najlepiej ugruntowana, a procesy przyswajania

najlepiej ugruntowana, a procesy przyswajania

nowego materiału znacznie upośledzone.

nowego materiału znacznie upośledzone.



Amnezja wymaga różnicowania z:

Amnezja wymaga różnicowania z:

1.

1.

Zaburzeniami pamięci spowodowanymi organicznymi

Zaburzeniami pamięci spowodowanymi organicznymi

uszkodzeniami mózgu (padaczka, urazy, guzy, zespoły otępienne)

uszkodzeniami mózgu (padaczka, urazy, guzy, zespoły otępienne)

2.

2.

Nadużywaniem alkoholu i innych środków psychoaktywnych.

Nadużywaniem alkoholu i innych środków psychoaktywnych.

3.

3.

Symulacją niepamięci – zwykle związaną z zagrożeniem

Symulacją niepamięci – zwykle związaną z zagrożeniem

odpowiedzialnością karną.

odpowiedzialnością karną.

F44.1 Fuga dysocjacyjna

F44.1 Fuga dysocjacyjna



Fuga (dosł.

Fuga (dosł.

łac

łac

.

.

ucieczka

ucieczka

) - jest to pełna amnezja

) - jest to pełna amnezja

dysocjacyjna połączona ze złożonym działaniem -

dysocjacyjna połączona ze złożonym działaniem -

podróżą, często ze zmianą miejsca zamieszkania, czy

podróżą, często ze zmianą miejsca zamieszkania, czy

podjęciem nowej pracy. Bardzo często celem podróży

podjęciem nowej pracy. Bardzo często celem podróży

są miejsca o znaczeniu emocjonalnym, a związek z

są miejsca o znaczeniu emocjonalnym, a związek z

traumatyzującym wydarzeniem jest mniej ścisły niż

traumatyzującym wydarzeniem jest mniej ścisły niż

w przypadku amnezji dysocjacyjnej

w przypadku amnezji dysocjacyjnej



Niepamięć w fudze jest głębsza i bardziej ogólna niż

Niepamięć w fudze jest głębsza i bardziej ogólna niż

w przypadku amnezji psychogennej. Dotyczy nie

w przypadku amnezji psychogennej. Dotyczy nie

tylko wybranych obszarów i aspektów przeszłości,

tylko wybranych obszarów i aspektów przeszłości,

ale wiąże się z utratą własnej tożsamości i

ale wiąże się z utratą własnej tożsamości i

przybraniem nowej oraz całkowitym brakiem wiedzy

przybraniem nowej oraz całkowitym brakiem wiedzy

o własnej przeszłości.

o własnej przeszłości.

F44.1 Fuga dysocjacyjna

F44.1 Fuga dysocjacyjna



Zachowanie osoby w stanie fugi nie

Zachowanie osoby w stanie fugi nie

zdradza zaburzeń. Fuga może trwać od

zdradza zaburzeń. Fuga może trwać od

kilku godzin do kilku miesięcy.

kilku godzin do kilku miesięcy.



Fuga występuje często u osób chorych na

Fuga występuje często u osób chorych na

padaczkę

padaczkę

. Jednak częściej spotykana jest

. Jednak częściej spotykana jest

w zaburzeniach osobowości, zwłaszcza

w zaburzeniach osobowości, zwłaszcza

typu

typu

histrionicznego

histrionicznego

. Nie diagnozuje się

. Nie diagnozuje się

fugi dysocjacyjnej po napadzie

fugi dysocjacyjnej po napadzie

padaczkowym

padaczkowym

(ICD-10: G45.3).

(ICD-10: G45.3).



Diagnostyka różnicowa jest taka sama,

Diagnostyka różnicowa jest taka sama,

jak w przypadku amnezji dysocjacyjnej.

jak w przypadku amnezji dysocjacyjnej.

F44.2 Osłupienie

F44.2 Osłupienie

dysocjacyjne

dysocjacyjne



W osłupieniu dysocjacyjnym całkowitym dochodzi do

W osłupieniu dysocjacyjnym całkowitym dochodzi do

zahamowania ruchowego, nie przyjmowania

zahamowania ruchowego, nie przyjmowania

posiłków, zanieczyszczania się, mutyzmu i braku

posiłków, zanieczyszczania się, mutyzmu i braku

kontaktu z otoczeniem. Ponadto, mogą występować

kontaktu z otoczeniem. Ponadto, mogą występować

krótkotrwałe zaburzenia przytomności, jednak przez

krótkotrwałe zaburzenia przytomności, jednak przez

większość czasu napięcie mięśniowe, reakcje

większość czasu napięcie mięśniowe, reakcje

wegetatywne wskazują na stan przytomności

wegetatywne wskazują na stan przytomności

chorego.

chorego.



Osłupienie dysocjacyjne może być elementem ostrej

Osłupienie dysocjacyjne może być elementem ostrej

reakcji na stres.

reakcji na stres.



Różnicowanie:

Różnicowanie:

1.

1.

osłupienie katatoniczne

osłupienie katatoniczne

2.

2.

osłupienie depresyjne

osłupienie depresyjne

3.

3.

zaburzenia organiczne (padaczka, uraz czaszki, choroby mózgu, zatrucia

zaburzenia organiczne (padaczka, uraz czaszki, choroby mózgu, zatrucia

środkami psychoaktywnymi)

środkami psychoaktywnymi)

F44.3 Trans i opętanie

F44.3 Trans i opętanie



Są to zaburzenia, które mają

Są to zaburzenia, które mają

charakter niezależnego od własnego

charakter niezależnego od własnego

woli i nie pożądanego stanu. Z

woli i nie pożądanego stanu. Z

reguły,

występuje

w

nich

reguły,

występuje

w

nich

nieprawidłowa orientacja allo-, jak i

nieprawidłowa orientacja allo-, jak i

autopsychiczna,

a

uwaga

i

autopsychiczna,

a

uwaga

i

świadomość mogą być znacznie

świadomość mogą być znacznie

ograniczone.

ograniczone.

F44.4 Dysocjacyjne

F44.4 Dysocjacyjne

zaburzenia ruchu

zaburzenia ruchu



Stopień nasilenia i charakter zaburzeń zmienia się

Stopień nasilenia i charakter zaburzeń zmienia się

w czasie, zależnie od liczby obecnych osób i stanu

w czasie, zależnie od liczby obecnych osób i stanu

emocjonalnego pacjenta.

emocjonalnego pacjenta.



Może to być utrata lub utrudnienie wykonywania

Może to być utrata lub utrudnienie wykonywania

ruchów dowolnych, zaburzenia koordynacji ruchów,

ruchów dowolnych, zaburzenia koordynacji ruchów,

skurcze pisarskie, skurcze mięśni mimicznych,

skurcze pisarskie, skurcze mięśni mimicznych,

napadowe drżenia o określonej lokalizacji, jąkanie

napadowe drżenia o określonej lokalizacji, jąkanie

się, dysfonia oraz afonia, niemożność stania lub

się, dysfonia oraz afonia, niemożność stania lub

chodzenia (astazja-abazja), chód dziwaczny z

chodzenia (astazja-abazja), chód dziwaczny z

powłóczeniem, a nawet niedowłady lub porażenia

powłóczeniem, a nawet niedowłady lub porażenia

(mono-, para-, hemiplegia).

(mono-, para-, hemiplegia).

F44.4 Dysocjacyjne

F44.4 Dysocjacyjne

zaburzenia ruchu

zaburzenia ruchu

F44.4 Dysocjacyjne

F44.4 Dysocjacyjne

zaburzenia ruchu

zaburzenia ruchu



Objawom towarzyszy możliwość wykonywania przez

Objawom towarzyszy możliwość wykonywania przez

chorego bezwiednych ruchów oraz brak objawu

chorego bezwiednych ruchów oraz brak objawu

Babińskiego, spastyczności, klonusów i innych objawów

Babińskiego, spastyczności, klonusów i innych objawów

neurologicznych w badaniu fizykalnym.

neurologicznych w badaniu fizykalnym.



Także, upadki przy astazji zdarzają się z reguły w pobliżu

Także, upadki przy astazji zdarzają się z reguły w pobliżu

„miękkiego” mebla. Jednak, długotrwale utrzymujące się

„miękkiego” mebla. Jednak, długotrwale utrzymujące się

niedowłady mogą powodować nawet zaniki mięśni i

niedowłady mogą powodować nawet zaniki mięśni i

przykurcze, co istotnie wpływa na funkcjonowanie

przykurcze, co istotnie wpływa na funkcjonowanie

chorego.

chorego.



Różnicowanie:

Różnicowanie:

1.

1.

zaburzenia ruchowe w przebiegu chorób neurologicznych

zaburzenia ruchowe w przebiegu chorób neurologicznych

2.

2.

stan po urazie czaszki

stan po urazie czaszki

3.

3.

schizofrenia

schizofrenia

4.

4.

Depresja

Depresja

5.

5.

symulacja

symulacja

F44.5 Drgawki dysocjacyjne

F44.5 Drgawki dysocjacyjne



Drgawki dysocjacyjne są najczęściej reakcją na

Drgawki dysocjacyjne są najczęściej reakcją na

sytuację urazową i przypominają uogólniony napad

sytuację urazową i przypominają uogólniony napad

padaczkowy (

padaczkowy (

rzekoma padaczka

rzekoma padaczka

).

).



Najczęściej jest to rzucanie się, bezwładne ruchy

Najczęściej jest to rzucanie się, bezwładne ruchy

kończyn z grymasami twarzy oraz inne mniej złożone

kończyn z grymasami twarzy oraz inne mniej złożone

formy napadów, jak napad śmiechu, płaczu, czy

formy napadów, jak napad śmiechu, płaczu, czy

omdlenie. Przy czym, napadowi nie towarzyszy sinica

omdlenie. Przy czym, napadowi nie towarzyszy sinica

twarzy, przygryzienie języka, oddanie moczu i nie

twarzy, przygryzienie języka, oddanie moczu i nie

dochodzi do utraty przytomności. Jedynie

dochodzi do utraty przytomności. Jedynie

świadomość może być przymglona. Ataki takie łatwo

świadomość może być przymglona. Ataki takie łatwo

przerwać silnym bodźcem, np. bólowym lub

przerwać silnym bodźcem, np. bólowym lub

oblaniem wodą.

oblaniem wodą.



Różnicowanie:

Różnicowanie:

1.

1.

napady padaczkowe

napady padaczkowe

F44.6 Dysocjacyjne

F44.6 Dysocjacyjne

znieczulenia i utrata czucia

znieczulenia i utrata czucia

zmysłowego

zmysłowego



Znieczulony obszar ciała odpowiada wyobrażeniu

Znieczulony obszar ciała odpowiada wyobrażeniu

chorego, a nie rzeczywistemu zakresowi unerwienia

chorego, a nie rzeczywistemu zakresowi unerwienia

czuciowego, stąd możliwe dysproporcje między

czuciowego, stąd możliwe dysproporcje między

rodzajami czucia (dotyk, ciepło, ból).

rodzajami czucia (dotyk, ciepło, ból).



Najczęstsze są zaburzenia czucia i widzenia. Zaburzenia

Najczęstsze są zaburzenia czucia i widzenia. Zaburzenia

widzenia często są w postaci osłabienia ostrości,

widzenia często są w postaci osłabienia ostrości,

zamazania obrazu, „widzenia tunelowego”, czy dwojenia.

zamazania obrazu, „widzenia tunelowego”, czy dwojenia.

Dysocjacyjna ślepota lub głuchota są zwykle

Dysocjacyjna ślepota lub głuchota są zwykle

natychmiastowymi reakcjami na traumatyzujące

natychmiastowymi reakcjami na traumatyzujące

wydarzenia i nie powoduje bolesnego obijania się o

wydarzenia i nie powoduje bolesnego obijania się o

przeszkody. Zaburzenia, jak nagle się pojawiły tak też

przeszkody. Zaburzenia, jak nagle się pojawiły tak też

ustępują, często w spektakularnych okolicznościach

ustępują, często w spektakularnych okolicznościach

interpretowanych jako cuda lub jako wynik autorytetu

interpretowanych jako cuda lub jako wynik autorytetu

bioenergoterapeuty.

bioenergoterapeuty.

F44.8 Inne zaburzenia

F44.8 Inne zaburzenia

dysocjacyjne (konwersyjne)

dysocjacyjne (konwersyjne)

F44.8.80 Zespół Gansera

F44.8.80 Zespół Gansera



Objawy zaburzeń występujących w zespole

Objawy zaburzeń występujących w zespole

przypominają świadome udawanie choroby

przypominają świadome udawanie choroby

psychicznej.

psychicznej.



Zachowanie chorego jest opaczne, jakby

Zachowanie chorego jest opaczne, jakby

„przybliżone”. Obserwuje się np. zapalanie

„przybliżone”. Obserwuje się np. zapalanie

zapałki odwrotnym końcem, odwrotne wkładanie

zapałki odwrotnym końcem, odwrotne wkładanie

klucza do zamka, a na pytanie „ile jest 2+2”,

klucza do zamka, a na pytanie „ile jest 2+2”,

chory odpowiada - „pięć”.

chory odpowiada - „pięć”.



Ponieważ objawy są często reakcją na trudną

Ponieważ objawy są często reakcją na trudną

sytuację chorego, np. zagrożenie więzieniem, stąd

sytuację chorego, np. zagrożenie więzieniem, stąd

wymagają różnicowania z symulacją.

wymagają różnicowania z symulacją.

F44.8 Inne zaburzenia

F44.8 Inne zaburzenia

dysocjacyjne (konwersyjne)

dysocjacyjne (konwersyjne)

F44.8.81 Osobowość naprzemienna

F44.8.81 Osobowość naprzemienna



Osobowość mnoga lub osobowość naprzemienna to

Osobowość mnoga lub osobowość naprzemienna to

występowanie wielu (co najmniej dwóch) osobowości u

występowanie wielu (co najmniej dwóch) osobowości u

jednej osoby.

jednej osoby.

F44.8 Inne zaburzenia

F44.8 Inne zaburzenia

dysocjacyjne (konwersyjne)

dysocjacyjne (konwersyjne)

F44.8.81 Osobowość naprzemienna

F44.8.81 Osobowość naprzemienna



W czasie dysocjacji jedna osobowość nie jest świadoma

W czasie dysocjacji jedna osobowość nie jest świadoma

pewnych aspektów swojej innej osobowości (choć mogą

pewnych aspektów swojej innej osobowości (choć mogą

znać pojedyncze cechy innych osobowości), a o

znać pojedyncze cechy innych osobowości), a o

aktualnym zachowaniu chorego decyduje osobowość,

aktualnym zachowaniu chorego decyduje osobowość,

która w danym momencie dominuje.

która w danym momencie dominuje.



Każde wcielenie ma własne i niepowtarzalne

Każde wcielenie ma własne i niepowtarzalne

wspomnienia, upodobania i sposoby ujmowania zjawisk.

wspomnienia, upodobania i sposoby ujmowania zjawisk.

Osobowości mogą różnić się ilorazem inteligencji,

Osobowości mogą różnić się ilorazem inteligencji,

ostrością wzroku, płcią, wiekiem i rasą. Wcielenia mogą

ostrością wzroku, płcią, wiekiem i rasą. Wcielenia mogą

zastępować jedno drugie, bardzo szybko.

zastępować jedno drugie, bardzo szybko.

F44.8 Inne zaburzenia

F44.8 Inne zaburzenia

dysocjacyjne (konwersyjne)

dysocjacyjne (konwersyjne)

F44.8.81 Osobowość naprzemienna

F44.8.81 Osobowość naprzemienna



Do typowych symptomów osobowości mnogiej

Do typowych symptomów osobowości mnogiej

należą:

należą:

1.

1.

utrata poczucia czasu,

utrata poczucia czasu,

2.

2.

nie pamiętanie co się robiło w określonym

nie pamiętanie co się robiło w określonym

czasie,

czasie,

3.

3.

słyszenie głosów - halucynacji (u 1/3 osób) -

słyszenie głosów - halucynacji (u 1/3 osób) -

które są komunikacją ze sobą poszczególnych

które są komunikacją ze sobą poszczególnych

osobowości. Często z tego powodu u osób z tym

osobowości. Często z tego powodu u osób z tym

zaburzeniem błędnie rozpoznaje się

zaburzeniem błędnie rozpoznaje się

schizofrenię

schizofrenię

, pomimo iż „głosy” pochodzą z wnętrza własnej

, pomimo iż „głosy” pochodzą z wnętrza własnej

głowy.

głowy.

Zaburzeń dysocjacyjne

Zaburzeń dysocjacyjne

(konwersyjne) -

(konwersyjne) -

epidemiologia

epidemiologia



Zaburzenia dysocjacyjne występują rzadko.

Zaburzenia dysocjacyjne występują rzadko.



Chorobowość z powodu zaburzeń

Chorobowość z powodu zaburzeń

konwersyjnych może sięgać 300 osób wśród

konwersyjnych może sięgać 300 osób wśród

100000 w populacji generalnej.

100000 w populacji generalnej.



Zaburzenia konwersyjne stwierdza się

Zaburzenia konwersyjne stwierdza się

częściej u kobiet niż mężczyzn, tj. odwrotnie

częściej u kobiet niż mężczyzn, tj. odwrotnie

niż w przypadku amnezji i fugi dysocjacyjnej.

niż w przypadku amnezji i fugi dysocjacyjnej.



Największy odsetek dotyczy ślepoty (<50%),

Największy odsetek dotyczy ślepoty (<50%),

następnie analgezji (<47%), nieco rzadziej

następnie analgezji (<47%), nieco rzadziej

spotyka się niedowłady i porażenia (<33%)

spotyka się niedowłady i porażenia (<33%)

lub bezgłos (<25%).

lub bezgłos (<25%).

Zaburzeń dysocjacyjne

Zaburzeń dysocjacyjne

(konwersyjne) -

(konwersyjne) -

epidemiologia

epidemiologia



Drgawki dysocjacyjne występują u 9-50% pacjentów

Drgawki dysocjacyjne występują u 9-50% pacjentów

kierowanych do leczenia z powodu napadów

kierowanych do leczenia z powodu napadów

padaczkowych. Zaburzenia konwersyjne stwierdza się

padaczkowych. Zaburzenia konwersyjne stwierdza się

częściej u kobiet niż mężczyzn, tj. odwrotnie niż w

częściej u kobiet niż mężczyzn, tj. odwrotnie niż w

przypadku amnezji i fugi dysocjacyjnej.

przypadku amnezji i fugi dysocjacyjnej.



Osobowość mnogą stwierdza się u 1 osoby na 10000.

Osobowość mnogą stwierdza się u 1 osoby na 10000.

Częściej rozpoznaje się ją u pacjentów

Częściej rozpoznaje się ją u pacjentów

psychiatrycznych w USA (<12%) niż w Europie (ok.

psychiatrycznych w USA (<12%) niż w Europie (ok.

8%). Najczęściej występuje ona w okresie

8%). Najczęściej występuje ona w okresie

młodzieńczym i w dzieciństwie, a także częściej u

młodzieńczym i w dzieciństwie, a także częściej u

kobiet.

kobiet.

Zaburzenia występujące pod

Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

postacią somatyczną (somatoform

disorders) F45

disorders) F45

Zaburzenia występujące pod

Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną

postacią somatyczną

Zaburzenia obejmujące ból i inne złożone doznania

Zaburzenia obejmujące ból i inne złożone doznania

somatyczne zostały zaklasyfikowane jako

somatyczne zostały zaklasyfikowane jako

zaburzenia występujące pod postacią somatyczną

zaburzenia występujące pod postacią somatyczną

(somatomorficzną) ze względu na założenie, że

(somatomorficzną) ze względu na założenie, że

funkcje te „nie podlegają” naszej woli.

funkcje te „nie podlegają” naszej woli.

Należy jednak zauważyć, że w odróżnieniu od

Należy jednak zauważyć, że w odróżnieniu od

symulacji, dolegliwości są rzeczywiście odczuwane.

symulacji, dolegliwości są rzeczywiście odczuwane.

U ok. 30% wszystkich pacjentów zgłaszających się do

U ok. 30% wszystkich pacjentów zgłaszających się do

lekarzy ze skargami somatycznymi stwierdza się

lekarzy ze skargami somatycznymi stwierdza się

ich podłoże psychogenne.

ich podłoże psychogenne.

F45 Zaburzenia występujące

F45 Zaburzenia występujące

pod postacią somatyczną

pod postacią somatyczną

F45.0

F45.0

Zaburzenia somatyzacyjne (z somatyzacją)

Zaburzenia somatyzacyjne (z somatyzacją)

F45.1

F45.1

Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną,

Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną,

niezróżnicowane

niezróżnicowane

F45.2

F45.2

Zaburzenia hipochondryczne

Zaburzenia hipochondryczne

F45.3

F45.3

Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne występujące pod

Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne występujące pod

postacią somatyczną

postacią somatyczną

.30

.30

Serce i układ krążenia

Serce i układ krążenia

.31

.31

Górny odcinek przewodu pokarmowego

Górny odcinek przewodu pokarmowego

.32

.32

Dolny odcinek przewodu pokarmowego

Dolny odcinek przewodu pokarmowego

.33

.33

Układ oddechowy

Układ oddechowy

.34

.34

Układ moczowo-płciowy

Układ moczowo-płciowy

.38

.38

Inny narząd lub układ

Inny narząd lub układ

F45.4

F45.4

Uporczywe bóle psychogenne

Uporczywe bóle psychogenne

F45.8

F45.8

Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną

Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną

F45.9

F45.9

Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, nie

Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, nie

określone.

określone.

F45.0 Zaburzenia

F45.0 Zaburzenia

somatyzacyjne

somatyzacyjne



Rozpoznanie tego rodzaju zaburzeń możliwe jest

Rozpoznanie tego rodzaju zaburzeń możliwe jest

po stwierdzeniu utrzymujących się i nawracających

po stwierdzeniu utrzymujących się i nawracających

z różnym nasileniem objawów somatycznych (co

z różnym nasileniem objawów somatycznych (co

najmniej 6) przez okres co najmniej 2 lat.

najmniej 6) przez okres co najmniej 2 lat.



Obserwuje się również zakłócenia funkcjonowania

Obserwuje się również zakłócenia funkcjonowania

społecznego i rodzinnego pacjentów, którzy

społecznego i rodzinnego pacjentów, którzy

pomimo licznych negatywnych wyników badań i

pomimo licznych negatywnych wyników badań i

zabiegów diagnostycznych (często wymuszanych)

zabiegów diagnostycznych (często wymuszanych)

pozostają nadal bezkrytyczni wobec swoich

pozostają nadal bezkrytyczni wobec swoich

objawów i nie zdradzają poprawy.

objawów i nie zdradzają poprawy.

F45.2 Zaburzenia

F45.2 Zaburzenia

hipochondryczne (nerwica

hipochondryczne (nerwica

hipochondryczna)

hipochondryczna)



Istnienie izolowanej formy zaburzenia podawane jest

Istnienie izolowanej formy zaburzenia podawane jest

w wątpliwość, ponieważ zazwyczaj występuje w

w wątpliwość, ponieważ zazwyczaj występuje w

przebiegu innych zaburzeń (np. depresji, psychozy

przebiegu innych zaburzeń (np. depresji, psychozy

urojeniowej).

urojeniowej).



W obrazie klinicznym dominuje zainteresowanie

W obrazie klinicznym dominuje zainteresowanie

własnym zdrowiem, chory jest przekonany o ciężkim

własnym zdrowiem, chory jest przekonany o ciężkim

schorzeniu lub uszkodzeniu własnego ciała i nie

schorzeniu lub uszkodzeniu własnego ciała i nie

ulega żadnym argumentom. Pacjent krąży, więc od

ulega żadnym argumentom. Pacjent krąży, więc od

lekarza do lekarza szukając pomocy i próbując się

lekarza do lekarza szukając pomocy i próbując się

dowiedzieć na jaką chorobę cierpi. Może w ten

dowiedzieć na jaką chorobę cierpi. Może w ten

sposób wyrażać swoją wrogość przez ciągłe

sposób wyrażać swoją wrogość przez ciągłe

prezentowanie dolegliwości i pretensje o

prezentowanie dolegliwości i pretensje o

nieskuteczność terapii.

nieskuteczność terapii.

F45.2 Zaburzenia

F45.2 Zaburzenia

hipochondryczne (nerwica

hipochondryczne (nerwica

hipochondryczna)

hipochondryczna)



Izolowane formy zaburzeń hipochondrycznych

Izolowane formy zaburzeń hipochondrycznych

należy różnicować z:

należy różnicować z:

1.

1.

zaburzeniami depresyjnymi,

zaburzeniami depresyjnymi,

2.

2.

zespołem obsesyjno-kompulsyjnym,

zespołem obsesyjno-kompulsyjnym,

3.

3.

lękiem uogólnionym i

lękiem uogólnionym i

4.

4.

napadami paniki.

napadami paniki.

F45.3 Zaburzenia

F45.3 Zaburzenia

wegetatywne występujące

wegetatywne występujące

pod postacią somatyczną

pod postacią somatyczną



W zaburzeniach tych, skargi obejmują dolegliwości

W zaburzeniach tych, skargi obejmują dolegliwości

somatyczne, które przypominają nieuzasadnione

somatyczne, które przypominają nieuzasadnione

zaburzenia funkcji narządów lub układów organizmu

zaburzenia funkcji narządów lub układów organizmu

unerwionych lub kontrolowanych głównie przez

unerwionych lub kontrolowanych głównie przez

wegetatywny układ nerwowy (najczęściej układ

wegetatywny układ nerwowy (najczęściej układ

krążenia, pokarmowy, oddechowy i moczowo-płciowy).

krążenia, pokarmowy, oddechowy i moczowo-płciowy).



Skargi mogą dotyczyć objawów pobudzenia układu

Skargi mogą dotyczyć objawów pobudzenia układu

sympatycznego (tachykardia, poty, drżenie,

sympatycznego (tachykardia, poty, drżenie,

zaczerwienienie, biegunki, lęk przed chorobą), a także

zaczerwienienie, biegunki, lęk przed chorobą), a także

mogą być nieswoiste i zmienne (przemieszczające się

mogą być nieswoiste i zmienne (przemieszczające się

bóle brzucha, uczucie ściskania, ciężaru)

bóle brzucha, uczucie ściskania, ciężaru)

F45.4 Uporczywe bóle

F45.4 Uporczywe bóle

psychogenne

psychogenne



Zaburzenia te należą do najbardziej

Zaburzenia te należą do najbardziej

rozpowszechnionych somatoform, gdyż stanowią

rozpowszechnionych somatoform, gdyż stanowią

wyraz reakcji organizmu na konflikty

wyraz reakcji organizmu na konflikty

emocjonalne i/lub psychospołeczne (realne lub

emocjonalne i/lub psychospołeczne (realne lub

wyimaginowane), który na nie zawsze

wyimaginowane), który na nie zawsze

uświadomione problemy reaguje dyskomfortem

uświadomione problemy reaguje dyskomfortem

pod postacią niepokoju, napięcia, strachu, lęku.

pod postacią niepokoju, napięcia, strachu, lęku.



W rozpoznaniu przydatna staje się obserwacja

W rozpoznaniu przydatna staje się obserwacja

zachowania chorego, które wraz ze wzrostem

zachowania chorego, które wraz ze wzrostem

liczby osób obserwujących staje się coraz

liczby osób obserwujących staje się coraz

bardziej barwne i widowiskowe.

bardziej barwne i widowiskowe.

F45.4 Uporczywe bóle

F45.4 Uporczywe bóle

psychogenne

psychogenne



Znamienne jest to, że dolegliwości bólowe

Znamienne jest to, że dolegliwości bólowe

nie są dokładnie zlokalizowane i nie

nie są dokładnie zlokalizowane i nie

odpowiadają żadnemu anatomicznemu

odpowiadają żadnemu anatomicznemu

zakresowi unerwienia oraz, że pomimo ich

zakresowi unerwienia oraz, że pomimo ich

nasilenia chory normalnie śpi, je i

nasilenia chory normalnie śpi, je i

funkcjonuje.

funkcjonuje.



Rozpoznanie ułatwia charakterystyczna

Rozpoznanie ułatwia charakterystyczna

zmienność lokalizacji bólu i bolesności

zmienność lokalizacji bólu i bolesności

uciskowej, które może wystąpić samorzutnie

uciskowej, które może wystąpić samorzutnie

lub pod wpływem sugestii badającego.

lub pod wpływem sugestii badającego.



Nierzadko, leki narkotyczne okazują się

Nierzadko, leki narkotyczne okazują się

nieskuteczne, a placebo usuwa objawy.

nieskuteczne, a placebo usuwa objawy.

F45.8 Inne zaburzenia

F45.8 Inne zaburzenia

występujące pod postacią

występujące pod postacią

somatyczną

somatyczną



Do grupy tej zalicza się między innymi:

Do grupy tej zalicza się między innymi:

1.

1.

psychogenne

zaburzenia

połykania

psychogenne

zaburzenia

połykania

(

(

globus hystericus

globus hystericus

),

),

2.

2.

psychogenny kręcz karku (

psychogenny kręcz karku (

torticolis

torticolis

),

),

3.

3.

bezwiedne zgrzytanie zębami,

bezwiedne zgrzytanie zębami,

4.

4.

psychogenny świąd skóry,

psychogenny świąd skóry,

5.

5.

zaburzenia towarzyszące menstruacji i

zaburzenia towarzyszące menstruacji i

inne.

inne.

Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych,

Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych,

konwersyjnych i pod postacią

konwersyjnych i pod postacią

somatyczną

somatyczną



Psychoterapia (CBT, psychodynamiczna,

Psychoterapia (CBT, psychodynamiczna,

grupowa, terapia rodzinna),

grupowa, terapia rodzinna),



hipnoza lub narkoanaliza,

hipnoza lub narkoanaliza,



farmakoterapia:

farmakoterapia:



benzodiazepiny i inne anksjolityki,

benzodiazepiny i inne anksjolityki,



SSRI,

SSRI,



neuroleptyki o działaniu przeciwlękowym i

neuroleptyki o działaniu przeciwlękowym i

uspokajającym,

uspokajającym,



środki pełniące funkcje placebo.

środki pełniące funkcje placebo.

Inne zaburzenia nerwicowe

Inne zaburzenia nerwicowe

F48

F48

F48 Inne zaburzenia

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

nerwicowe

W ICD-10, w tej kategorii zaburzeń ujęte zostały zespoły

W ICD-10, w tej kategorii zaburzeń ujęte zostały zespoły

nie mieszczące się z różnych względów w

nie mieszczące się z różnych względów w

poprzednich kategoriach.

poprzednich kategoriach.

Jest to wynik najprawdopodobniej obecnej tendencji we

Jest to wynik najprawdopodobniej obecnej tendencji we

współczesnych klasyfikacjach do rezygnowania z

współczesnych klasyfikacjach do rezygnowania z

pojęcia nerwicy (podobnie jak z zaburzeń

pojęcia nerwicy (podobnie jak z zaburzeń

psychosomatycznych) na rzecz podziału zaburzeń

psychosomatycznych) na rzecz podziału zaburzeń

odpowiadających nerwicom opartego na objawach

odpowiadających nerwicom opartego na objawach

możliwych do obiektywnego stwierdzenia.

możliwych do obiektywnego stwierdzenia.

W kategorii tej, oprócz „egzotycznych” i

W kategorii tej, oprócz „egzotycznych” i

uwarunkowanych kulturowo zaburzeń, umieszczono

uwarunkowanych kulturowo zaburzeń, umieszczono

uważane do niedawna za najczęstsze i najważniejsze

uważane do niedawna za najczęstsze i najważniejsze

odmiany nerwicy, jak np. zespoły neuroasteniczne.

odmiany nerwicy, jak np. zespoły neuroasteniczne.

F48 Inne zaburzenia

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

nerwicowe

F48 Inne zaburzenia nerwicowe:

F48 Inne zaburzenia nerwicowe:

F48.0 Neurastenia

F48.0 Neurastenia

F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji

F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji

F48.8 Inne określone zaburzenia nerwicowe

F48.8 Inne określone zaburzenia nerwicowe

F48.9 Zaburzenia nerwicowe, nie określone.

F48.9 Zaburzenia nerwicowe, nie określone.

F48.0 Neurastenia

F48.0 Neurastenia



Termin „neurastenia” dosłownie oznacza słabość

Termin „neurastenia” dosłownie oznacza słabość

nerwów i obecnie jest wymieniany tylko w

nerwów i obecnie jest wymieniany tylko w

klasyfikacji ICD-10.

klasyfikacji ICD-10.



W zespole tym, przez co najmniej 6 miesięcy,

W zespole tym, przez co najmniej 6 miesięcy,

występują objawy znacznie nasilonego zmęczenia

występują objawy znacznie nasilonego zmęczenia

zaburzającego codzienne funkcjonowanie pacjenta,

zaburzającego codzienne funkcjonowanie pacjenta,

zaburzenia koncentracji, snu i nastroju, a także bóle

zaburzenia koncentracji, snu i nastroju, a także bóle

mięśniowe i głowy.

mięśniowe i głowy.



Towarzyszące objawom zespołu niezadowolenie ze

Towarzyszące objawom zespołu niezadowolenie ze

wszystkiego, poczucie niesprawności i choroby oraz

wszystkiego, poczucie niesprawności i choroby oraz

uważna samoobserwacja sprzyjają rozwojowi coraz

uważna samoobserwacja sprzyjają rozwojowi coraz

bardziej nasilonego nastawienia hipochondrycznego.

bardziej nasilonego nastawienia hipochondrycznego.

F48.0 Neurastenia

F48.0 Neurastenia



Zdarza się również, że perspektywa wyjścia

Zdarza się również, że perspektywa wyjścia

np. na prywatkę, na którą chory chce

np. na prywatkę, na którą chory chce

pójść,

powoduje,

że

przestaje

być

pójść,

powoduje,

że

przestaje

być

zmęczony i rozdrażniony, a staje się

zmęczony i rozdrażniony, a staje się

pogodnym i żywym człowiekiem.

pogodnym i żywym człowiekiem.



Zespół neurasteniczny może poprzedzać

Zespół neurasteniczny może poprzedzać

rozwijającą się ciężką chorobę somatyczną

rozwijającą się ciężką chorobę somatyczną

ośrodkowego układu nerwowego lub też

ośrodkowego układu nerwowego lub też

sygnalizować początek różnych zaburzeń i

sygnalizować początek różnych zaburzeń i

chorób psychicznych (schizofrenia, zab.

chorób psychicznych (schizofrenia, zab.

afektywne).

afektywne).

F48.1 Zespół

F48.1 Zespół

depersonalizacji-derealizacji

depersonalizacji-derealizacji



Zespół depersonalizacji-derealizacji to poczucie

Zespół depersonalizacji-derealizacji to poczucie

obcości własnej osoby i otaczającego świata. Myśli,

obcości własnej osoby i otaczającego świata. Myśli,

ciało stają się „jakby” obce i niezrozumiałe podobnie,

ciało stają się „jakby” obce i niezrozumiałe podobnie,

jak przedmioty, ludzie oraz otaczająca rzeczywistość.

jak przedmioty, ludzie oraz otaczająca rzeczywistość.

Zespołowi towarzyszą często złudzenia

Zespołowi towarzyszą często złudzenia

utożsamiające (

utożsamiające (

déjà vu

déjà vu

,

,

déjà vécu

déjà vécu

).

).



Przebieg zespołu ma charakter przewlekły, rzadziej

Przebieg zespołu ma charakter przewlekły, rzadziej

epizodyczny. Wśród pacjentów często spotyka się

epizodyczny. Wśród pacjentów często spotyka się

tendencje do bierno-zależnych relacji z otoczeniem,

tendencje do bierno-zależnych relacji z otoczeniem,

izolacji, samooskarżania i ruminacji. Wielu chorych

izolacji, samooskarżania i ruminacji. Wielu chorych

prezentuje także różnorodne zaburzenia osobowości.

prezentuje także różnorodne zaburzenia osobowości.

F48.1 Zespół

F48.1 Zespół

depersonalizacji-derealizacji

depersonalizacji-derealizacji



Diagnostyka różnicowa zespołu powinna

Diagnostyka różnicowa zespołu powinna

obejmować:

obejmować:

1.

1.

padaczkę,

padaczkę,

2.

2.

atypowe formy migren i zespołów bólowych

atypowe formy migren i zespołów bólowych

głowy,

głowy,

3.

3.

schizofrenię,

schizofrenię,

4.

4.

napady paniki,

napady paniki,

5.

5.

ASD/ASR,

ASD/ASR,

6.

6.

zaburzenia dysocjacyjno-konwersyjne,

zaburzenia dysocjacyjno-konwersyjne,

7.

7.

nadużywanie substancji psychoaktywnych.

nadużywanie substancji psychoaktywnych.

F48.8 Inne określone

F48.8 Inne określone

zaburzenia nerwicowe

zaburzenia nerwicowe

Hsieh-Ping

Hsieh-Ping



Zespół opisany w Chinach. Występuje głównie u kobiet. Przeżywają one stany

Zespół opisany w Chinach. Występuje głównie u kobiet. Przeżywają one stany

transu, podczas którego utożsamiają się ze zmarłą osobą, którą obraziły za

transu, podczas którego utożsamiają się ze zmarłą osobą, którą obraziły za

życia.

życia.

Amok

Amok



Zespół opisany w Azji Południowo-Wschodniej, Ameryce Środkowej i Nowej

Zespół opisany w Azji Południowo-Wschodniej, Ameryce Środkowej i Nowej

Zelandii. Człowiek początkowo izoluje się, popada w medytację i traci kontakt

Zelandii. Człowiek początkowo izoluje się, popada w medytację i traci kontakt

z otoczeniem. W następnej fazie ogarnia go lęk i podniecenie i jest agresywny

z otoczeniem. W następnej fazie ogarnia go lęk i podniecenie i jest agresywny

(stany auto- i alloagresji). Następnie zapada w sen lub osłupienie. Po

(stany auto- i alloagresji). Następnie zapada w sen lub osłupienie. Po

ustąpieniu zaburzeń, nie pamięta nic z okresu ich występowania (amnezja

ustąpieniu zaburzeń, nie pamięta nic z okresu ich występowania (amnezja

śródczesna). Często plemię zabija takiego człowieka w fazie prodromalnej,

śródczesna). Często plemię zabija takiego człowieka w fazie prodromalnej,

kiedy widoczne są pierwsze objawy amoku.

kiedy widoczne są pierwsze objawy amoku.

Pibloktoq

Pibloktoq



Zaburzenie występujące głównie wśród eskimoskich kobiet. Kobieta w tym

Zaburzenie występujące głównie wśród eskimoskich kobiet. Kobieta w tym

stanie płacze, krzyczy, biega po śniegu i skacze do wody. Potem następuje

stanie płacze, krzyczy, biega po śniegu i skacze do wody. Potem następuje

sen, po którym kobieta budzi się bez zaburzeń. Stan ten nazywany jest też

sen, po którym kobieta budzi się bez zaburzeń. Stan ten nazywany jest też

histerią arktyczną.

histerią arktyczną.