ZABURZENIA

NERWICOWE

ZABURZENIA

NERWICOWE

Zaburzenia nerwicowe to zespoły

dysfunkcji narządów, zakłóceń
procesów psychicznych i
patologicznych form zachowania
występujących w tym samym czasie i
wzajemnie ze sobą powiązanych

Kliniczne obrazy takich zespołów są

bardzo indywidualne i właściwie każdy
chory ma nieco inne objawy

ZABURZENIA

NERWICOWE

WG KLASYFIKACJI ICD-

• nie mają żadnego widocznego podłoża

organicznego

• nie dochodzi w nich do zakłócenia oceny

realności -pacjent nie ma trudności w

rozróżnieniu między subiektywnymi,

chorobowymi doświadczeniami a realnością

zewnętrzną [ zdaje sobie sprawę z tego, które z

przeżyć mają charakter chorobowy ]

• zachowanie może być nawet znacznie zaburzone

pozostaje jednak w granicach akceptowanych

społecznie

• nie dochodzi do dezintegracji osobowości

Klasyfikacje nerwicy

• W ICD 10 zrezygnowano z klasycznego podziału na

nerwice oraz psychozy i używa się określenia „zaburzenia
nerwicowe związane ze stresem i pod postacią
somatyczną” (F 40-48), a także „zespoły behawioralne
związane z zaburzeniami fizjologicznymi” (F50-54).
Została także wyodrębniona grupa zaburzeń określona
jako „reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
(F43).

• F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii
• F41 Inne zaburzenia lękowe
• F42 Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica

natręctw)

• F43 Reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
• F44 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
• F45 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
• F48 Inne zaburzenia nerwicowe

Epidemiologia

•

wskaźnik rozpowszechnienia nerwic w populacji
ogólnej 0,28-53,5%, średnio w krajach
wysokouprzemysłowionych wynosi on 9,38%

•

przeważają kobiety 1,5-2 : 1

•

praktyka ogólna 5-15% zgłaszających się

•

lecznictwo psychiatryczne ambulatoryjne ok.
40%

•

wskaźnik prawdopodobieństwa zachorowania
na nerwicę w ciągu życia wynosi ok.15%, do
lekarzy zgłasza się nie więcej niż połowa tych
chorych

Etiologia i patogeneza

1. Powstanie:
a. czynniki biologiczne,
b. społeczno-kulturowe
c. psychologiczne
•

czynniki sytuacyjne, wyzwalające objawy i
dolegliwości: wymagania otoczenia,

obciążenia życiowe,
rozwiązywanie konfliktów wewnętrznych

przewyższających możliwości przystosowawcze
jednostki, możliwości zależą od wielu czynników
, z których najważniejszymi są cechy
osobowości przedchorobowej.

Czynniki kształtujące osobowość

uwarunkowania genetyczne (cechy lękowe i obsesyjne)
we współdziałaniu z czynnikami fizycznymi, psychospołecznymi i

kulturowymi (konstytucja, cechy temperamentu, labilność
układu nerwowego, płeć-wyższy wskaźnik rozpowszechnienia
nerwic wśród kobiet-większa emocjonalność, wpływy
hormonalne itp.)

uszkodzenia OUN-dodatnie zależności pomiędzy patologią ciąży i

porodu a występowaniem zaburzeń nerwicowych

czynniki genetyczno-konstytucjonalne i czynniki patogenne ciążowo-

porodowe stwarzają podłoże, które wpływa na powstanie
mniejszej odporności i większej gotowości do zareagowania na
obiektywnie i subiektywnie trudne sytuacje zaburzeniami.

Czynniki wyzwalające

Strata kogoś bliskiego, czegoś ważnego,

zagrożenie dla zdrowia, samooceny,

stosunków z innymi ludźmi itp.

Czynniki utrwalające

Postawa rezygnacji
Postawa bierności (choroba dostarcza pewnej

ulgi, pełnienie roli chorego, satysfakcja,

podtrzymywanie objawów, błędne koło)

Czynniki predysponujące, wyzwalające i

utrwalające = wystąpienie, przebieg,

zejście nerwic

Nieprawidłowe cechy

osobowości

bierność, zależność od innych, uległość, niepewność, wrażliwość,

zmienność, egocentryzm, płytkość emocjonalna, sztywność,

agresywność, dominacja.

Cechy pacjentów nerwicowych:
Podwyższony poziom niepokoju, niski próg frustracji, zawyżone

aspiracje, skupienie na sobie, poczucie niskiej wartości,

inności i krzywdy oraz żalu do innych; niechęć do

samoanalizy, nadmierny opór przeciwko postrzeganiu siebie

oczyma innych, dążenie do uzyskiwania uczuć pozytywnych i

pomocy od innych bez zauważania ich potrzeb, trudności w

nawiązywaniu stosunków partnerskich i porozumiewaniu się.

Podwyższony poziom lęku-stałe oczekiwanie na zagrażające

niebezpieczeństwa, ograniczenie możliwości rozwiązywania

sytuacji problemowych i podejmowania decyzji; powstanie

frustracji, gniewu, złości.

Konflikty wewnętrzne-uświadomione i nieuświadomione-zderzenie

dążeń jednostki z możliwościami ich realizacji, sprzeczności

między obowiązkami a potrzebami, pragnieniami a normami

etycznymi („chcę, ale inni nie pozwalają”, „chcę, ale nie

mogę”, „chcę, ale nie powinienem”)

ZABURZENIA

NERWICOWE

podstawowe objawy

• Silny lęk
• Fobie
• Objawy histeryczne
• Objawy obsesyjne i kompulsyjne
• Depresja [ w sensie obniżenia

nastroju ]

Klasyfikacja zaburzeń

lękowych ICD-10

Zaburzenia lękowe w postaci
fobii

Agorafobia

- bez napadów
paniki

- z napadami
paniki

Fobie społeczne

Specyficzne [ izolowane ] postacie fobii

Inne zaburzenia lękowe

Zaburzenie lękowe z napadami paniki

Zaburzenie lękowe uogólnione

Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane

Inne mieszane zaburzenia lękowe

Inne określone zaburzenia lękowe

Lęk

Emocja, w której dominuje uczucie silnego zagrożenia lub

zatrważającej zmiany wywodzącej się z nieznanego, nierealnego

źródła
Lękowi towarzyszy szereg przejawów „napięcia”

1. psychicznego -trudność skupienia uwagi, rozluźnienia, zaśnięcia,

wzmożona czujność, drażliwość

2. ruchowego - wzmożenie napięcia mięśni, niepokój, drżenie,

dygotanie, męczliwość, „miękkie nogi”

objawy z układu autonomicznego-tachykardia, hipertonia,

zasłabnięcie, zawroty głowy, trudności przełykania, suchość

śluzówek, nudności, parcie na mocz i stolec, pocenie się,

mrowienie, uderzenia gorąca

•

poznawcze wyobrażenia związane z przeżywanym zagrożeniem -

bliskość śmierci, choroba, psychiczny rozpad, utrata kontroli nad

świadomością, zachowaniem, stan „na krawędzi” lub zmianą -

niejasna, zaskakującą, przerażającą własnej osoby, otoczenia

Lęk

• Uogólniony [ przewlekły, wolnopłynacy ] -

długotrwale utrzymujące się napięcie lękowe
o różnej, lecz mało zmiennej intensywności

• Lęk napadowy [ napady paniki ] -

krótkotrwałe, powtarzające się epizody o
bardzo dużym nasileniu przeżywanego

• Lęk w postaci fobii - nawykowe unikanie

sytuacji lękorodnych, kojarzonych z obawą
wystąpienia objawów nasilonego leku

Następny atak serca

• Pani Kowalska zgłosiła się do psychiatry po przeczytaniu w czasopiśmie

artykułu opisującego objawy hipochondrii. W ciągu 10 ostatnich lat poddała

się wielu badaniom lekarskim, ponieważ uważała, ze przechodzi ataki

serca. Objawy wystąpiły po urodzeniu jedynego dziecka. Poczuła w piersi

ostry, kłujący ból, serce zaczęło nagle bić bardzo szybko, nie mogła złapać

oddechu. Zaczęła się pocić, drżeć, kręciło się jej w głowie, miała uczucie

mrowienia w lewej ręce. Była przerażona, myślała, że umrze na zawał.

Wykonano EKG, które nie wykazało żadnych odchyleń od normy. Począwszy

od tego zdarzenia pacjentka przechodziła podobne ataki przeciętnie 4 razy

w miesiącu. Trwały one 15-30 minut. Przeważnie wzywała pomoc, często

zasięgała porad lekarskich. W ciągu 10 lat przeszła „o wiele za dużo”

badań, z których każde wykazywało, ze jej stan fizyczny jest bez zarzutu.

Po kilku pierwszych atakach zaczęła odczuwać lęk, że następny atak

nastąpi poza domem lub w miejscu, gdzie szybka pomoc lekarska nie będzie

możliwa. Obecnie wychodzi z domu sama wyłącznie wtedy, gdy ma przy

sobie telefon komórkowy, aby móc w każdej chwili wezwać pogotowie.

Nawet mając telefon stara się unikać zatoczonych miejsc, z których nie

można wyjść wystarczająco szybko - bank, centra handlowe czy kino. Ataki

ciągle się powtarzają, choć występują wyłącznie wówczas, gdy najbardziej

się ich obawia. Pacjentka zdaje sobie sprawę, że zarówno jej objawy, jak i

zachowanie są nierozsądne i przesadzone, a mimo to zdominowały jej życie.

Cechy napadu paniki

• Nagły, wyraźnie ograniczony w czasie napad silnego leku [ paniki ],

nie związany w sposób stały z określoną sytuacja czy przedmiotem

ani tez z wysiłkiem fizycznym czy też zagrożeniem zewnętrznym

• Czas trwania - co najmniej kilka minut
• Napad leku cechują nasilone objawy wegetatywne: przyśpieszenie

akcji serca lub uczucie ciężaru w okolicy serca, ból w klatce

piersiowej, uczucie duszności, pocenie się, zawroty głowy, parcie

na pęcherz

• Składowa poznawcza dotyczy najczęściej poczucia zagrożenia życia

lub utraty kontroli nad sobą

• Napadowi towarzyszy często hiperwentylacja
• Wymienionym objawom towarzyszy zwykle drżenie mięśniowe

[ rąk, nóg ]

• Napady lękowe mają tendencje do szybkiego łączenia się ze

zjawiskiem unikania sytuacji, w których pojawił się pierwszy napad

najczęściej w postaci agorafobii

LECZENIE

Zmniejszanie liczby napadów lęku

oddziaływania psychologiczne

farmakoterapia

Przerywanie napadu lękowego

Zapobieganie napadom

metody poznawczo-behawioralne

kuracja lekami SSRI lub TLPD

Zmniejszenie ogólnego poziomu lęku

[ zapobieganie nawrotom ]
-

psychoterapia jako główna metoda

farmakoterapia

Zaburzenia lękowe

uogólnione

lęk uogólniony, przewlekły, uporczywy,

występujący niezależnie od wydarzeń

zewnętrznych

• Kilkumiesięczny okres niepokoju, uczucia

zagrożenia, zamartwiania się, leku przed

trudnościami życia codziennego

• Napady leku [ sporadyczne, o niezbyt dużym

nasileniu ]

• Bóle napięciowe [ głowy, krzyża, mięśni kończyn ]
• Trudności w skupianiu uwagi
• Przewlekle utrzymujące się zaburzenia

wegetatywne

[ biegunki, pocenie się, przyśpieszona akcja serca
• Zaburzenia snu [ przede wszystkim trudności w

zasypianiu, koszmarne sny ]

Martwiący się doktorant

• Pacjent ma 24 lata, jest słuchaczem studium doktoranckiego. Opisuje

siebie jako człowieka, który ciągle się martwi. Nie pamięta takiego

okresu w swoim życiu, w którym nie odczuwałby napięcia i obaw. Do

psychiatry został skierowany przez lekarza ogólnego. Objawy lękowe

występowały od dawna, ale ostatnio wzrosła ich częstotliwość i

nasilenie. Pacjent już w szkole średniej miał trudności z podjęciem

jakiejkolwiek decyzji. Zawsze obawiał się popełnienia błędu i

rozzłoszczenia innych. Obecnie, studiując, bardzo się martwi, co

pomyśli o nim jego promotor. Często, budząc się rano, przeżywa

napady leku. Ma zawroty głowy, jest zdenerwowany, serce wali mu

jak młotem. W czasie zajęć na uczelni ma trudności z koncentracją

uwagi, a uporczywe myśli „kręcą się w kółko jak płyta gramofonowa”

i nie potrafi ich odgonić. Coraz częściej boi się chodzić na

uniwersytet, ale odczuwa lek także wtedy, gdy nie ma nic

zaplanowanego do pracy. Śpi normalnie i ma apetyt, nie unika

żadnych określonych sytuacji. Lekarz ogólny przepisał mu

alprazolam, ale pacjent zażywał go rzadko, bo odczuwał po nim

senność.

LECZENIE

• Psychoterapia

jest metodą z
wyboru

- psychoterapia

grupowa

- psychoterapia

indywidualna

• Farmakoterapia
- preparaty ziołowe
- anksjolityki
- leki p/depresyjne-

przy nasilonych
objawach
wegetatywnych
lub depresyjnych

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

•

występowanie intensywnego lęku w określonych sytuacjach i
kontakcie z określonymi przedmiotami, a także dążenie
chorego do unikania tego typu bodźców lękotwórczych, Lęk
nie poddaje się świadomej kontroli.

•

Epidemiologia: 0,2% populacji, co czwarta osoba się leczy, co
stanowi 2% wszystkich pacjentów psychiatrycznych

•

Etiopatogeneza: urazy fizyczne i psychiczne, modelowanie
przez matkę, warunkowanie klasyczne i instrumentalne

•

Obraz kliniczny:fobie proste, izolowane, społeczne, agorafobia

•

Rokowanie: u 25% pacjentów (z agorafobią) po leczeniu
utrzymują się objawy, najkorzystniejsze w prostych fobiach

•

Terapia: techniki behawioralne, grupowe

•

Leki: trójpierścieniowe leki antydepresyjne, inhibitory
wychwytu zwrotnego serotoniny

Zaburzenia lękowe w

postaci fobii

• Lęk przed różnymi przedmiotami, istotami lub

sytuacjami

• Istotą zaburzenia jest nadmierny lek o różnym

natężeniu aż do leku panicznego włącznie,
pojawiający się podczas bezpośredniego
kontaktu z określonymi obiektami lub sytuacjami

• Zazwyczaj osoba, u której występuje fobia, zdaje

sobie sprawę, że nadmierny lęk przed daną
sytuacją jest irracjonalny i nieuzasadniony.
Mimo to systematycznie unika danych sytuacji, a
nawet bodźców ja sygnalizujących

Fobie swoiste

[ specyficzne ]

• 1. Fobia zwierząt - najczęściej dotyczy pająków [ arachnofobia ] lub węży

[ ofidiofobia ]. Fobia taka zaczyna się zwykle w dzieciństwie. Może ona

mieć dawne ewolucyjne podłoże, związane z celowością unikania tych

zwierząt, z których niektóre mogą grozić śmiertelnym ukąszeniem.

• 2. Fobia „środowiska naturalnego” - charakteryzuje się obawami przed

przebywaniem na wysokości [ akrofobia ]. Należy tu również lek przed

burzą [ brontofobia ] lub innymi zjawiskami przyrodniczymi np. powodzią [

antlofobia ]. Zwykle rozpoczyna się w okresie dzieciństwa.

• 3. Fobia typu krew-iniekcja-rana [ hematofobia ] - lęk, który jest wywołany

widokiem krwi lub zranienia u innej osoby albo pojawia się podczas

pobierania krwi lub wykonywania iniekcji. W wyniku nasilonego leku może

dojść do omdlenia

• 4. Fobie sytuacyjne - dotyczą lęku, który wywołują określone sytuacje,

takie jak przebywanie na moście [ gefirofobia ], w windzie lub miejscach

zamkniętych [ klaustrofobia ] czy latanie samolotem [ awiatofobia ].

• Inne fobie - dotyczą irracjonalnych obaw przed innymi wydarzeniami np.

przed upadkiem, jeżeli w pobliżu nie ma ściany lub innych obiektów, o

które można się oprzeć

Rodzaje fobii

Agorafobia

lęk przed otwarta przestrzenią

Ajchmofobia

lęk przed ostrymi przedmiotami

Akrofobia

lęk przed wysokością

Antropofobia

lęk przed ludźmi

Arachnofobia

lęk przed pająkami

Dromofobia

lęk przed podróżowaniem

Erytrofobia

lęk przed czerwienieniem się

Gamofobia

lęk przed małżeństwem i posiadaniem

dzieci
Gefyrofobia

lęk przed przejściem przez most

Hipsofobia

lęk przed przepaścią

Keraunofobia

lęk przed piorunami

Klaustrofobia

lęk przed zamkniętymi

pomieszczeniami
Myzofobia

lęk przed brudem

Nyktofobia

lęk przed nocą

Ochlofobia

lęk przed tłumem

Skotofobia

lęk przed ciemnością

Agorafobia

• W ścisłym znaczeniu - lek przed otwartą przestrzenia
• Współczesna klasyfikacja psychiatryczna: oprócz przebywania

na otwartej przestrzeni inne sytuacje, których wspólną cecha

jest to, ze wydostanie się z nich może być trudne lub

kłopotliwe lub, ze niemożliwe może być uzyskanie pomocy w

razie złego samopoczucia [ przebywanie w tłumie,

podróżowanie samemu, zwłaszcza takimi środkami

komunikacji jak tramwaj, autobus czy pociąg oraz oddalanie

się samemu od swojego domu

• Zaburzenie o charakterze agorafobii najczęściej stanowi

następstwo zespołu lęku napadowego

• Ryzyko wystąpienia objawów agorafobii dotyczy kilku

procent populacji

• Leczenie jest ściśle związane z leczeniem zespołu leku

napadowego

Agorafobia

kryteria rozpoznania wg

ICD-10

• A. Znaczna i stale przejawiana obawa w co

najmniej 2 z następujących sytuacji

• 1. Tłum
• 2. Miejsca publiczne
• 3. Samotne podróżowanie
• 4. Podróżowanie z dala od domu
• B. Co najmniej 2 objawy leku występowały

naraz w sytuacjach budzących obawę, przy,

przy co najmniej jednej okazji od początku

zaburzeń. Jednym z objawów był objaw

wymieniony poniżej w punktach 1do 4

Fobia społeczna

zespół lęku społecznego

• Znaczna i utrwalona obawa przed sytuacjami związanymi z

ekspozycją na nieznajomych ludzi lub oglądu przez innych,
mogącymi doprowadzić do wystąpienia kompromitującego
daną osobę zachowania

glossofobia skryptofobia

• Objawy: zaczerwienienie, drżenie, zwłaszcza rąk, kołatanie

serca, silne pocenie się, trudności w wysławianiu

• Fobia społeczna swoista/fobia społeczna uogólniona
• Objawy fobii społecznej występują u około 3% populacji,

ryzyko wystąpienia objawów może dotyczyć nawet 10%
populacji

• Objawy rozpoczynają się najczęściej już w okresie

dziecięcym lub w okresie dorastania

• Współchorobowość znaczna

Przerażona szkołą

• Pacjentka jest 17-letnia uczennicą. . Przez ostatnie 6 miesięcy szkoła

tak przerażała pacjentkę, że skierowano ją do psychiatry. Za każdym

razem, gdy nauczyciel w klasie wywoływał ją do odpowiedzi, wszystko

się jej plątało, serce waliło jak młotem, czuła się tak słabo, ze niemal

mdlała. Zrezygnowała z uczestnictwa w szkolnym chórze. Około 4

miesięcy przed zgłoszeniem się do Poradni, przestała chodzić z innymi

uczniami do stołówki, gdyż napawało to ją lękiem. Drżała, panicznie

bała się, że straci kontrolę nad pęcherzem. Lęk był tak silny, że

kilkanaście razy zdarzyło się, że zrywała się od stołu w środku posiłku

i wybiegała z sali. Jeszcze wcześniej, w okresie poprzedzających 2

miesięcy, straciła całe zainteresowanie szkołą. Była bardzo zmęczona,

szczególnie rano, nie mogła się skoncentrować, poziom jej wyników w

nauce znacznie się obniżył. Spała źle, każdego ranka budziła się o

conajmniej 2 godziny za wcześnie. Nigdy nie miała dobrego apetytu,

ale teraz niemal zupełnie przestała jeść. Widziała przyszłość w

czarnych barwach, często miała ochotę umrzeć. Wieczory były porą,

kiedy czuła się najszczęśliwsza - miała wtedy za sobą kłopoty dnia i

mogła być sama w pokoju.

Leczenie

• Farmakoterapia
- Inhibitory MAO
- SSRI
- Leki beta-

adrenolityczne

- BDZ ostrożnie

• Psychoterapia
Trening stopniowej

ekspozycji na
sytuację
społeczną w
ramach terapii
indywidualnej lub
grupowej

Zespół natręctw

(zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne)

Charakteryzuje się nawracającymi,

uporczywymi myślami natrętnymi
(obsesjami) lub/oraz czynnościami
przymusowymi (kompulsjami)

Spektrum zespołu natręctw

1. Grupa zaburzeń, w których występują obsesyjne

myśli dotyczące szczególnego problemu: zespół

dysmorficzny, zespół hipochondryczny,

jadłowstręt psychiczny

2. Grupa zaburzeń, w której występują zaburzenia

kontroli impulsów: trichotillomania, kompulsje

seksualne – parafilie, patologiczny hazard,

kompulsyjne zakupy, kleptomania, piromania

3. Grupa zaburzeń, w której występują objawy

neurologiczne: tiki ( choroba Tourette’a),

choroba Sydenhama, niektóre zaburzenia o

charakterze napadów padaczkowych

Epidemiologia

• Rozpowszechnienie – około 2,5% populacji
• Czwarte miejsce pod względem częstości

występowania zaburzeń psychicznych

• Nie stwierdzono różnic ilościowych w

rozpowszechnieniu zespołu natręctw pomiędzy

kobietami i mężczyznami

• U około 50% chorych pierwsze objawy występowały

w okresie dzieciństwa i dorastania, u pozostałych

najpóźniej pomiędzy 24-35 r.ż.

• 80% chorych myśli natrętne i kompulsje

20% chorych tylko kompulsje
0.2% chorych tylko myśli natrętne

Klinika zespołu natręctw

Myśli natrętne

• obawy przed brudem,

zanieczyszczeniem i
zakażeniem

• obawy przed zachowaniem

agresywnym i wyrządzeniem
krzywdy osobom bliskim

• obawy wynikające z

nadmiernej koncentracji na
możliwości zmian stanu
somatycznego

• treści religijne
• treści seksualne

Czynności przymusowe

• wielokrotne, przymusowe

sprawdzanie

• konieczność mycia, prania

lub czyszczenia

• przymus liczenia
• potrzeba wielokrotnego

przepraszania, spowiadania
się

• potrzeba zachowania

określonej symetrii i
precyzji

• zbieractwo

Etiopatogeneza zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych

• Czynniki genetyczne

odgrywają istotną rolę

• Zmiany anatomiczne i badania neuroobrazowe mózgu

- zmiany anatomiczne i funkcjonalne dotyczą przede wszystkim płatów

czołowych, szczególnie półkuli lewej, przedniej części zakrętu obręczy,

jąder podkorowych: ogoniastego, soczewkowatego, gałki bladej, istoty

czarnej, jądra grzbietowego szwu oraz struktur układu limbicznego

• Układy neuroprzekaźników mózgowych

- serotonina jest gł. neuroprzekaźnikiem związanym z patogenezą

zespołu natręctw

- nadwrażliwość OUN na endogenną serotoninę

• Badania neuroimmunologiczne

- infekcje paciorkowcem B-hemolizującym z grupy A
- związek pomiędzy zespołem natręctw a chorobą Sydenhama ( p/ciała

przeciwko jądru ogoniastemu

•

Czynniki psychospołeczne

częstsze występowanie osób z rodzin o

wysokim statusie społeczno-ekonomicznym

Chłopiec, który nigdy nie był wystarczająco

czysty

• Pacjent ma 18 lat, z powodu choroby przestał chodzić do szkoły. Kiedy skończył 15 lat, rodzice

zauważyli, że coraz staranniej i coraz dłużej myje ręce. Jakiś czas później zaczął brać prysznic

spędzając pod nim całe godziny. Zagadnięty na ten temat, powiedział, że „czuje się pobrudzony

„ kobiecymi czasopismami, które roznosił. W pewnym momencie zaczął też unikać wszelkich

kontaktów z młodzieżą ze szkół „gorszych” od liceum. Obawiał się, że kontakty takie sprawia, iż

upodobni się do nich i będzie pospolity, służalczy, impulsywny, agresywny i głupi. Ponieważ lękał

się, że korzystając z komunikacji miejskiej może zostać skażony przez gorszą młodzież upierał

się, żeby matka odwoziła go do szkoły samochodem. W krótkim czasie doszedł do przekonania,,

że także ściany, meble i inne przedmioty w domu rodzinnym są skażone z powodu wizyt osób

mniej wykształconych. Czysty był tylko jego własny pokój, bo nie wpuszczał tam nikogo. Objawy

narastały, skażeniu ulegały całe ulice, budynki, sklepu. Często nadrabiał drogi, by ominąć takie

miejsca. W końcu doszło do tego, że niemal cały czas spędzał zamknięty w swoim pokoju, przy

zaciągniętych żaluzjach, godzinami siedząc na krześle. Odmawiał wkładania na siebie wypranych

i wyprasowanych rzeczy, jeśli prania i prasowania nie robiła własnoręcznie jego matka. Przestał

czytać gazety i czasopisma, nie dotykał szkolnych książek. W szkole nie potrafił się skupić, nie

odrabiał zadań domowych. Najgorszy był wieczorny rytuał mycia. Spędzał pod prysznicem całe

godziny, zużywał kilka butelek żelu pod prysznic. Paznokcie czyścił tak długo, dopóki nie

pokazała się krew. Skórę miał popękaną i podrażnioną. Jeśli rodzice starali się wygonić go z

łazienki, stawał się agresywny. Odpierał ich desperackie próby przemówienia mu do rozsądku i

wytłumaczenia, że jego strach przed skażeniem i niekończące się ablucje są pozbawione

jakiegokolwiek realnego uzasadnienia. Mówił im wówczas: „wiem, ze to nonsens, ale muszę to

robić, nic na to nie poradzę”. Często czuł się nieszczęśliwy, zrozpaczony sytuacją, płakał z tego

powodu rzewnymi łzami.

Zespół natręctw

postępowanie terapeutyczne

• Farmakoterapia

TLPD – klomipramina
SSRI – sertralina,

fluoksetyna,

fluwoksamina,

paroksetyna

• Potencjalizacja

działania

dodanie

małych dawek

neuroleptyków, węglanu

litu, buspironu, pindololu;
kojarzenie dwóch leków z

grupy SSRI

• Psychoterapia

Najbardziej

skuteczna
psychoterapia
behawioralna

REAKCJA NA CIĘŻKI STRES I

ZABURZENIA ADAPTACYJNE

• Podstawą wydzielenia rozpoznania

tej kategorii diagnostycznej są nie
tylko objawy i przebieg zaburzeń,
ale również stwierdzenie jednego
z dwóch czynników
przyczynowych

Wyjątkowo
stresujące
wydarzenie
życiowe
Ostra reakcja na
stres

Znacząca zmiana życiowa prowadząca
Do trwałej, przykrej sytuacji
Zaburzenia adaptacyjne

Reakcja na ciężki stres

i zaburzenia adaptacyjne

-obecność czynników przyczynowych: wyjątkowo stresującego

wydarzenia życiowego albo znaczącej zmiany życiowej

prowadzącej do trwałej, przykrej sytuacji
-dezadaptacyjne reakcje na ostry lub przewlekły stres

uniemożliwiające skuteczne radzenie sobie i trudności w

funkcjonowaniu społecznym
-bezpośredni związek z wydarzeniem
-objawy: lękowe, dysocjacyjne, somatyczne, dystymiczne itp..
-rodzaje: ostra reakcja na stres,zaburzenia stresowe

pourazowe, zaburzenia adaptacyjne
-czas trwania: kilka tygodni do 6 miesięcy, trwałe zab.

osobowości

ZABURZENIA DYSOCJACYJNE

[ KONWERSYJNE ]

• Wspólny rys zaburzeń to częściowa lub całkowita

utrata normalnej integracji pomiędzy

wspomnieniami z przeszłości, poczuciem

tożsamości, wrażeniami czuciowymi i kontrolą

ruchów ciała

• Wszystkie typy zaburzeń dysocjacyjnych mają

tendencję do ustępowania po kilku tygodniach lub

miesiącach, szczególnie, jeśli ich początek był

związany z urazowym wydarzeniem życiowym

Bardziej przewlekłe zaburzenia, szczególnie

niedowłady i zaburzenia czucia, mogą wiązać się z

nierozwiązywalnymi problemami czy trudnościami

interpersonalnymi

ZABURZENIA DYSOCJACYJNE

[ KONWERSYJNE ]

Amnezja
dysocjacyj
na

Fuga dysocjacyjna

Osłupienie dysocjacyjne

Trans i
opętanie

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu Drgawki dysocjacyjne

Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego

Mieszane zaburzenia dysocjacyjne Inne zaburzenia

dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

-histeryczne
-częściowa lub całkowita utrata normalnej integracji pomiędzy

wspomnieniami z przeszłości, poczuciem tożsamości,

wrażeniami czuciowymi i kontrolą ruchów ciała
-objawy imitują choroby somatyczne i neurologiczne
-tendencja do ustępowania po kilku tygodniach lub miesiącach
-pochodzenie psychogenne, ściśle związane w czasie z

urazowymi wydarzeniami, nierozwiązanymi sytuacjami,

zaburzonymi relacjami z otoczeniem
-klasyfikacja: amnezja dysocjacyjna, fuga dysocjacyjna,

osłupienie dysocjacyjne, trans i opętanie, dysocjacyjne zab.

ruchu (konwersje-czynnościowe niedowłady lub porażenia),

drgawki dysocjacyjne, dysocjacyjne znieczulenia i utrata

czucia zmysłowego, inne zaburzenia dysocjacyjne (osobowość

mnoga)

ZABURZENIA WYSTEPUJĄCE

POD POSTACIĄ SOMATYCZNĄ

Główną cecha tych zaburzeń jest powtarzające

się występowanie objawów somatycznych z
uporczywym domaganiem się badań
lekarskich, pomimo negatywnych wyników
tych badań i zapewnień lekarzy, że
dolegliwości nie mają podstaw somatycznych

Jeżeli współistnieją jakieś choroby

somatyczne, nie wyjaśniają one charakteru i
nasilenia objawów ani też przygnębienia i
obaw o własne zdrowie

ZABURZENIA WYSTEPUJĄCE

POD POSTACIĄ SOMATYCZNĄ

Zaburzenia somatyzacyjne [ z somatyzacją ]

Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, niezróżnicowane

Zaburzenie hipochondryczne

Zaburzenia [ dysfunkcje autonomiczne ]
Występujące pod postacią somatyczną

Psychogenne uporczywe bóleInne zaburzenia somatyczne

Dystymia (nerwica depresyjna)

-przewlekłe obniżenie nastroju (depresja), trwające co

najmniej przez kilka lat, które nie jest wystarczająco ciężkie,

by uzasadnić rozpoznanie nawracających zaburzeń

depresyjnych o nasileniu ciężkim, umiarkowanym lub

łagodnym
-specyficzne cechy i zachowania w dzieciństwie (trudności

kontaktu, lękliwość, zależność, kłopoty z jedzeniem), czynniki

(strata matki przed 11r.ż., brak bliskich relacji z ludźmi, liczne

obowiązki rodzinne i zawodowe, złe warunki socjalno-bytowe)
-obraz kliniczny: uczucia smutku, osamotnienia, bezradności

(wyuczonej-przekonanie, że swoim zachowaniem nie są w

stanie zmienić swojej sytuacji), niezadowolenia, niemożność

doznania radości i satysfakcji, brak wiary we własne

możliwości, czarny scenariusz
-spadek zainteresowań i koncentracji, subiektywne zaburzenia

pamięci, chwiejność nastroju, spadek aktywności, zaburzenia

łaknienia i popędu seksualnego
-zachowanie często odbierane jako demonstracyjne i

domagające się

INNE ZABURZENIA

NERWICOWE

• Neurastenia
• Zespół depersonalizacji-

derealizacji

• Inne [ określone zaburzenia

nerwicowe ]

Neurastenia

-zespół przewlekłego zmęczenia
-hiposteniczna (wyczerpanie, zmęczenie, obniżenie

sprawności, niepokój)
-hipersteniczna (rozdrażnienie, wybuchy złości, napięcie,

nadwrażliwośc na bodźce)

Pacjent w wieku 23 lat. Student, od kilku tygodni sypia po 4-5

godz., schudł z powodu braku apetytu o 3kg, nie może się skupić

podczas lektury fachowej, narzeka na stałe uczucie zmęczenia,

apatię, drażnią go ludzie i hałas, wieczorami narasta niepokój, nie

może sobie znaleźć miejsca, obawia się, że cierpi na jakąś poważną

chorobę, ostatnio kilkakrotnie miał trudności ze wzwodem podczas

prób zbliżeń seksualnych. Pacjent w czasie sesji jesiennej ma

przystąpić do nie zaliczonego na wiosnę egzaminu, jego wynik

zadecyduje o pozostaniu na uczelni. Ostatnia dziewczyna

powiadomiła go, że jest w ciąży, domaga się od niego zajęcia

stanowiska.

Zespół depersonalizacji -derealizacji

Nerwica- definicja

• „histeria” Hipokrates 2,5 tys. lat temu, wędrówka

macicy w poszukiwaniu zapłodnienia i ucisk na

inne narządy, lecz.przycz. zawarcie małżeństwa,

objawowe przyciągnięcie macicy do podbrzusza

• 1776r. szkocki neuropatolog William Cullen

wprowadził pojęcie „nerwica” jako choroby o.u.n.,

w której nie ma zmian anatomopatologicznych,

mogących wyjaśnić zgłaszane przez chorego

objawy.

• obecnie terminem tym określa się grupę zaburzeń

niepsychotycznych o przewlekłym przebiegu,

bogatej i różnorodnej symptomatyce, niekiedy

intensywnej i sprawiającej choremu poczucie

dyskomfortu i znaczne cierpienie (Leder).

Teorie rozwoju nerwicy

• Teoria splotu Monakowa
• Patofizjologiczna koncepcja Pawłowa
• Teoria Camerona
• Teoria Shaffera i Shobena
• Psychoanaliza Freuda
• Teoria Mowrera
• Analiza egzystencji (Binswangera, 1957)
• Psychologia humanistyczna Maslowa