Atypowe
zakażenia
górnych dróg
oddechowych u
dzieci

 

prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka – Szaflarska
dr Agnieszka Sala

Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy

1

Zakażenia górnych dróg oddechowych u dzieci mają
najczęściej etiologię:

•

80-90% wirusową (w tym najczęściej RSV- wirus

syncytialny, rynowirusy, wirusy paragrypy)

•

10-20% bakteryjną (Streptococcus pneumoniae i inne

paciorkowce, Hemofilus influenzae, Bordetella pertussis)

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

 coraz częściej podkreśla się rolę

drobnoustrojów atypowych w zakażeniach
górnych dróg oddechowych u dzieci,

 ocenia się, że u dzieci poniżej 3 roku życia

mogą być one odpowiedzialne za 44%, a u
dzieci powyżej 3 roku życia do 62% zakażeń
górnych i dolnych dróg oddechowych

3

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u dzieci

Najczęściej izolowane patogeny
atypowe:

Chlamydophila pneumoniae,

Chlamydia psitaci,

Mycoplasma pneumoniae,

Legionella spp,

Coxiella burnetti

4

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Zatoka

czołowa

Zatoka

szczękowa

Zapalenie płuc

S. pneumoniae

Atypowe

H. influenzae
S. aureus

Ostre

zapalenie

zatok

S. pneumoniae
H. influenzae
Beztlenowe
S. aureus
Pseudomonas

Zapalenie
migdałków/ zapalenie
gardła

S. pyogenes

Atypowe

Zapalenie
oskrzeli

H. influenzae
S. pneumoniae
M. catarrhalis

Atypowe

ASTMA

Wirus

Atypowe

Główne miejsca występowania
pozaszpitalnych zakażeń dróg
oddechowych

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u dzieci

Chlamydophila spp

 Gram – ujemna bakteria o obligatoryjnych rozwoju

wewnątrzkomórkowym,

 nie generuje własnego ATP – dlatego określana jest

jako „metaboliczny pasożyt”,

 cechuje się słabą immunogennością, co prowadzi do

rozwoju subklinicznej infekcji bezobjawowej
i długotrwałego nosicielstwa (70 –
80%),

6

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Chlamydophila spp

 najczęstszy kontakt z drobnoustrojem u dzieci powyżej 5 – 7

roku życia,

 infekcja ostra (20 – 30%) może mieć postać zakażenia ostrego,

przewlekłego, może też dochodzić do wielokrotnych reinfekcji

(dr hab. n. med. Z. Doniec),

 wywołuje zakażenie wyłącznie u ludzi,
 w warunkach naturalnych przenosi się z człowieka na człowieka

drogą kropelkową,

 wykazuje silne powinowactwo do nabłonka dróg oddechowych

7

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

 są to zakażenia skąpoobjawowe

lub bezobjawowe

(Miyashita i in. 2001, Nelson 2002) (ocenia się, je na 70%
zakażeń),

 początek infekcji jest stopniowy

8

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

 Charakter zakażeń samoograniczający się,
 z pozostałych 30% – 20% to objawowe

zakażenia górnych dróg oddechowych:

 10,5% wszystkich ostrych zapaleń zatok,
 18,2% przypadków ostrego zapalenia krtani,
 19,2% przypadków ostrego zapalenia migdałków,
 23,5%

przypadków

ostrego

zapalenia

ucha

środkowego

(Hashiguchi i in 1992)

9

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

manifestacja kliniczna:

 niewielka gorączka z nieżytem nosa,
 chrypka,
 długo utrzymujący się suchy kaszel (u 50%

chorych), któremu może towarzyszyć zapalenie
gardła

Dzierżanowska D., Jurkiewicz D., Zielnik- Jurkiewicz B., Zakażenia w
otolaryngologii. Bielsko – Biała, Alfa Medica Press 2002

10

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

W grupie dzieci starszych obserwuje się:

 zapalenie gardła,
 migdałków podniebiennych,
 zatok przynosowych,
 oraz zapalenie ucha środkowego z wysiękiem

(Dzierżanowska D., Jurkiewicz D., Zielnik – Jurkiewicz B., Zakażenia w otolaryngologii.
Bielsko – Biała, Alfa Medica Press 2002, Normann E., Gnarpe J., Gnarpe H., Chlamydia
pneumoniae in children with acute respiratory tract infections. Acta Paediatr., 1998,
1, 23 – 27)

 doświadczenia badaczy włoskich wykazują, że wśród

wszystkich przypadków ostrego zapalenia gardła u
dzieci prawie 25% przypadków może być wywołane
przez Chlamydiophila spp.

Principi, Esposito 2001

11

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Zakażenia okołoporodowe charakteryzują
się:

 występowaniem między 1 a 6 tygodniem życia,
 pojawieniem się wtrętowego zapalenie spojówek,
 nieżyt błony śluzowej nosa i gardła,
 w 10% przypadków rozwija się zapaleniem płuc,
 charakterystyczny jest dobry stan kliniczny dziecka oraz

bezgorączkowy przebieg infekcji

12

Atypowe zakażenia górnych
dróg oddechowych u dzieci

 istnieje bezobjawowe nosicielstwo.
 przewlekłe zakażenia – prawdopodobna rola

w patogenezie schorzeń przewlekłych
rozwijających się w różnych narządach i układach
(miażdżyca naczyń, astma oskrzelowa, choroby
nowotworowe

(Krenke 2002, Laurrila i in. 1997)

13

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u dzieci

Chlamydophila trachomatis

 dotyczy

przede

wszystkim

noworodków

i

niemowląt,

 około 20 – 40% dzieci urodzonych z ciąż u kobiet

ze współistniejącym i nieleczonym zakażeniem

14

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u dzieci

Zakażenie Chlamydia trachomatis

charakteryzuje się:

zapaleniem spojówek,
u około 20% rozwija się zapalenie płuc,
bardzo często obserwuje się zapalenie ucha
środkowego, zmiany najczęściej skąpoobjawowe mogą
przejść w stan przewlekły

15

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Problemy

związane

z

zakażeniem

Chlamydiaceae należą:

 często bezobjawowy przebieg na początku infekcji, brak

odpowiedniego leczenia we wczesnym okresie zakażenia,

 przetrwałość zakażeń z powodu trudności

w całkowitym usunięciem (eradykacji) tych patogenów
z komórek gospodarza,

• brak odporności po wyleczeniu zakażenia

(Kuo C. C., Jackson LA., Campbell LA., Chlamydia pneumoniae (TWAR). Clin. Microbiol.
Rev 1995, 4, 451 – 461)

 

16

Leczenie zakażeń wywołanych przez Chlamydia
pneumonia

•

w

leczeniu

chlamydiozy

zastosowanie

ma

antybiotykoterapia

•

zastosowane leki powinny wykazywać inny niż błonowy

mechanizm działania (chlamydia nie posiada ściany
komórkowej)

oraz

działać

wewnątrzkomórkowo

(drobnoustrój ten jest bezwzględnie wewnątrzkomórkowy)

•

leczenie jest długotrwałe i powinno wynosić od 14-21 dni

•

leczenie powinno być pełne

•

potwierdzoną skuteczność w leczeniu zakażeń mają:

-

makrolidy

-

tetracyklininy

-

chinolony

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Makrolidy- najczęściej stosowane w leczeniu:

•

Mają potwierdzoną wysoką skuteczność leczenia

•

Skracają czas leczenia zakażeń do 7-10 dni

•

Bezpieczne

Azytromycyna:

•

makrolid nowej generacji

•

potwierdzona skuteczność działania

•

bezpieczeństwo stosowania

•

włoscy badacze w przeprowadzonym ostatnio badaniu wykazali, że

w grupie dzieci leczonych objawowo znamiennie częściej dochodziło
do nawrotów choroby oraz wytworzenia się nosicielstwa w
porównaniu z grupą dzieci leczonych azytromycyną (obserwacja 6
miesięczna)

Atypowe zakażenia górnych
dróg oddechowych u dzieci

Tetracykliny:

•

antybiotyki te nie powinny być stosowane u dzieci

•

przeciwwskazane są z powodu odkładania się w zębach i

kościach powodują zaburzenia ich rozwoju

Antybiotykoterapia

w

zakażeniach

chlamydia

pneumoniae:

•

skraca czas trwania choroby

•

powinna trwać odpowiednio długo

•

zmniejsza ryzyko wykształcenia się nosicielstwa.

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Atypowe zakażenia górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Mycoplasma pneumoniae

 najbardziej istotna klinicznie (może powodować zapalenie

tchawicy z zajęciem dolnych dróg oddechowych lub bez ich

zajęcia, zapalenie zatok, objawy grypopodobne),

 sezonowość jesienno – zimowy,

 duże epidemie mają miejsce co 3 – 5 lat,

(Rastawicki i in. 1998)

 brak ściany komórkowej, co sprawia, że mykoplazmy nie są

wrażliwe na antybiotyki β – laktamowe,

 drobnoustrój lokalizuje się najczęściej w okolicy rzęsek,
 10 – 20% przypadków przebieg zakażenia jest łagodny,
 60 – 80% przypadków przebiega jako zakażenie górnych dróg

oddechowych lub zapleniane krtani lub tchawicy,

 3 – 10% przypadków rozwija się zapalenie płuc,

(Guthrie 2001, Braun i in 2006)

20

Atypowe zakażenia górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Zapalenie gardła



często istnieją trudności z rozstrzygnięciem:
1.czy jest to etiologia wirusowa (występowanie kataru, zmian
skórnych, wrzodziejące zmiany na śluzówkach gardła, kaszel,
zapalenie spojówek lub biegunka),
2.czy bakteryjna w zakażeniach mykpolazmatycznych również
mogą występować zmiany zapalne w obrębie śluzówki
gardła



powiększenie węzłów chłonnych szyjnych lub prawidłowej
wielkości,



ból gardła,



biorąc pod uwagę europejskie badania, należy uznać, że M.
pneumoniae za możliwy etiologiczny czynnik zapalenia gardła
po wykluczeniu zakażenia paciorkowcem β – hemolizującym

21

Atypowe zakażenia górnych
dróg oddechowych u dzieci

Metody diagnostyczne w zakażeniach
Mycoplasma pneumoniae oraz Chlamydia spp:

 trudny dostęp do badań,
 długi czas oczekiwania na wyniki,
 trudności w uzyskaniu materiału do badania,
 prawdopodobieństwo objawów klinicznych

wywoływanych przez różne drobnoustroje
– to najczęstsze przyczyny odstępowania od
diagnostyki

mikrobiologicznej

22

Atypowe zakażenia
górnych
dróg oddechowych u
dzieci

Metody

diagnostyczne

w

zakażeniach

Mycoplasma pneumoniae oraz Chlamydia spp:

hodowla patogenu
badaniu podlega: wymaz z gardła, plwocina, aspirat z
nosa lub tchawicy, popłuczyny z oskrzeli, płyn z jamy
opłucnej, tkankę płucną uzyskaną w wyniku biopsji

23

Przeciwbakteryjne leczenie
zakażeń dróg oddechowych
wywołanych przez Mycoplasma
pneumoniae:

Lek

Droga
podani
a

Dawkowanie u dzieci

Doksycyklina p.o, iv

4mg/kg – dawka uderzeniowa w pierwszej
dobie,
następnie 2 – 4mg/kg/24h w 1 – 2 dawkach
przez 10 – 14 dni

Tetracyklina

p.o , iv 25 – 50mg/kg/24h. W 4 dawkach przez 10 – 14

dni
10 – 20mg/kg/24h 2 – 4 dawki przez 10 – 14 dni

Erytromycyna p.o , iv

20 – 50mg/kg/24h w 3 – 4 dawkach przez 10 –
14 dni
25 – 40mg/kg/24h w 4 dawkach przez 10 – 14
dni

Azytromycyna p.o, iv

10mg/kg/24h w pierwszej dobie leczenia,
następnie 5mg/kg/24h przez 4 dni
nie zaleca się

Klarytromycy
na

p.o

15mg/kg/24h w 2 dawkach

24

Dziękuję za uwagę

25

00757