ZAKAŻENIA DRÓG ODDECHOWYCH

Najczęstsze zakażenia w praktyce ambulatoryjnej i szpitalnej - 20-25%

DROGI ODDECHOWE

• GÓRNE

Nosogardziel

• Nagłośnia

• Krtań

• Powiązane z układem oddechowym:

• Zatoki przynosowe

• Ucho środkowe

• Tchawica

• Oskrzela

• Oskrzeliki

• Płuca

MECHANIZMY OBRONNE UKŁADU ODDECHOWEGO

• Odporność kolonizacyjna

• Zawirowania powietrza i włosy w przewodzie nosowym, które pomagają w zatrzymywaniu drobnoustrojów

• Układ rzęskowo-śluzowy

• Odruch kichania

• Wydzielina śluzowa zawierająca enzymy i przeciwciała, które pomagają w inaktywacji drobnoustrojów

• Ruchy rzęsek przesuwające wydzielinę śluzową do przełyku, gdzie jest ona połykana

• Odruch kaszlu

• Tkanka limfatyczna i obecne na powierzchni śluzówek wydzielnicze IgA

• MALT - mucosa-associated lymphoid tissue

• BALT - bronchus-associated lymphoid tissue

• NALT - nose-associated lymphoid tissue

MECHANIZMY OBRONNE UKŁADU ODDECHOWEGO

ODPORNOŚĆ KOLONIZACYJNA uwarunkowana jest obecnością w drogach oddechowych flory fizjologicznej

• Nos i jama nosowo-gardłowa - Staphylococcus aureus (nosicielstwo), Staphylococcus epidermidis, Streptococcus pneumoniae, Moraxella spp., Neisseria meningitidis (nosicielstwo), Corynebacterium diphtheriae, Haemophilus influenzae

• Krtań - j.w., mniej liczna (odzwierciedlenie flory tylnej ściany gardła)

• Tchawica - sporadycznie kolonizowana, drobnoustroje j.w.

• Oskrzela, oskrzeliki i pęcherzyki płucne, a także zatoki przynosowe i ucho środkowe - JAŁOWE!!!

ZAKAŻENIA - LOKALIZACJA

• Zakażenia górnych dróg oddechowych - URTI (upper respiratory tract infections)

• Zakażenia dolnych dróg oddechowych - LRTI (lower respiratory tract infections)

• Zakażenia mieszane - URTI/LRTI

ZAKAŻENIA - LOKALIZACJA

URTI

• Zapalenie ucha środkowego

• Zapalenie zatok

• Zapalenie gardła

• Zapalenie migdałków

• Zapalenie krtani

• Zapalenie nagłośni

• Zapalenie jamy nosa i gardła

• Zapalenie gardła i migdałków

• Zapalenie nosa, ucha i gardła (ENT)

• Zapalenie nosa

LRTI

• Zapalenie oskrzeli

• Zapalenie tchawicy i oskrzeli

• Zapalenie oskrzelików

• Zapalenie płuc:

• Płatowe

• Odoskrzelowe

• Śródmiąższowe

Zakażenia swoiste - jeden czynnik etiologiczny

• Gruźlica

• Twardziel

• Cuchnący nieżyt nosa

• Błonica

ZAKAŻENIA - ETIOLOGIA

GÓRNE DROGI ODDECHOWE
- ZAKAŻENIA WIRUSOWE

• Zakażenia wirusowe stanowią 60-95% wszystkich zakażeń GDO

• Wirusy grypy typu A, B i C

• Wirusy paragrypy typu 1-3

• RSV (respiartory syncytial virus)

• Rhinowirusy (ponad 120 serotypów)

• Enterowirusy (nie polio!!!)

• Wirusy Coxackie A i B

• Wirusy ECHO

• Koronawirusy (2-3 serotypy)

• Adenowirusy (47 serotypów)

• Wirus różyczki

• Wirus ospy wietrznej

• Ludzki metapneumowirus (HMPV) z grupy Myxoviridae (obraz jak RSV)

• Leczenie objawowe

• Sezonowość

OSTRE ZAPALENIE GARDŁA
I MIGDAŁKÓW

• Wirusy oddechowe - 70-90%

• Streptococcus pyogenes - dzieci 30%, dorośli 15%

• Streptococcus spp. gr C i G

• Powikłanie pierwotnej infekcji wirusowej:

• Haemophilus influenzae - u noworodków i małych dzieci może prowadzić do zapalenia krtani

• Moraxella catarrhalis

• Mycoplasma pneumoniae

• Rzadko - Neisseria meningitidis, Neisseria gonorrhoeae, krętki (Treponema vincenti), Corynebacterium diphteriae, Staphylococcus aureus, Candida albicans

OSTRE ZAPALENIE UCHA ŚRODKOWEGO

• Wirusy oddechowe (grypy, paragrypy, adeno- i rhinowirusy) - ok. 30%

• Streptococcus pneumoniae - 40-50% - groźne powikłania

• Haemophilus influenzae typ B (Hib) - groźne powikłania

• Rzadziej: Moraxella catarrhalis, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus

• Do 6 tyg. życia - Streptococcus agalactiae lub Enterobacteriaceae

• Dominuje wśród niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym

OSTRE ZAPALENIE BŁONY ŚLUZOWEJ NOSA

• Dominuje u dzieci w wieku szkolnym, młodzieży i osób dorosłych

• Wirusy oddechowe - zwykle po kilku dniach infekcja ustępuje

• Jeśli objawy nieżytowe nie ustępują po 7-10 dniach - nadkażenie bakteryjne:

• Streptococcus pneumoniae

• Haemophilus influenzae

• Staphylococcus aureus

OSTRE ZAPALENIE ZATOK PRZYNOSOWYCH

• Infekcja błony śluzowej światła zatok przynosowych

• Dzieci w wieku szkolnym,
  młodzież i osoby dorosłe

• Wirusy oddechowe

• Streptococcus pneumoniae

• Haemophilus influenzae

• Streptococcus pyogenes

• Staphylococcus aureus

• Moraxella catarrhalis

• Bakterie beztlenowe - Bacteroides, Fusobacterium, Peptostreptococcus - zakażenie zębopochodne

ZAPALENIE NAGŁOŚNI

• Ostre schorzenie

• Dzieci w wieku do 5 lat

• Rzadko dorośli, głównie mężczyźni 20-30 lat

• Haemophilus influenzae typ b

• Obecny we krwi 90% chorych

• Rzadziej Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes

CHOROBA WYMAGA NATYCHMIASTOWEJ INTERWENCJI MEDYCZNEJ ORAZ PODANIA ANTYBIOTYKÓW DROGĄ PARENTERALNĄ!!!

PRZEWLEKŁE I NAWRACAJĄCE BAKTERYJNE ZAKAŻENIA GDO

• Związane ze zwiększoną kolonizacją i nosicielstwem określonych gatunków w określonych populacjach oraz większą liczbą gatunków niż w zakażeniach ostrych

• NAWRACJĄCE ZAPALENIA GARDŁA I/LUB MIGDAŁKÓW (u dzieci) - Staphylococcus aureus oporne na penicylinę, Haemofilus influenzae nie-b, Haemophilus parainfluenzae, Moraxella catarrhalis, bakterie beztlenowe, pałeczki jelitowe np. Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae

• PRZEWLEKŁE ZAPALENIA ZATOK I PRZEWLEKŁE ZAPALENIA UCHA ŚRODKOWEGO (dorośli i dzieci) - G- pałeczki jelitowe, Pseudomonas spp., gronkowce, Haemophilus spp., M. catarrhalis i bakterie beztlenowe

• Zapobieganie - szczepionka pneumokokowa

• Powikłania ropne - ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu, zapalenie błędnika

• Powikłania nieropne - postępująca utrata słuchu

ZAKAŻENIA SWOISTE GDO

• Błonica - Corynebacterium diphtheriae

• Angina Plauta-Vincenta - Treponema vincenti, Leptotrichia buccalis, Fusobacterium necrophorum

• Cuchnący nieżyt nosa - Klebsiella ozaenae

• Krztusiec - Bordetella pertussis

• Infekcje krztuścopodobne - Bordetella parapertussis

• Melioidoza - Burkholderia pseudomallei (DDO w powikłaniach)

• Nosacizna - Burkholderia mallei (DDO w powikłaniach)

• Twardziel - Klebsiella rhinoscleromatis

ZAKAŻENIA DOLNYCH DRÓG ODDECHOWYCH

• W warunkach zdrowia dolne drogi oddechowe są jałowe!!!

• Humoralne i komórkowe mechanizmy obronne, gł. makrofagi pęcherzyków płucnych

• Wiek

• Stan zdrowia

• Miejsce pobytu

• Zakażenia pierwotne najczęściej wywoływane są przez wirusy

• Bakterie zazwyczaj stanowią czynniki wtórne

DOLNE DROGI ODDECHOWE
- WIRUSY

• Noworodki

• CMV - Cytomegalovirus

• HSV - Herpes simplex virus

• Rubella virus

• Niemowlęta i starsze dzieci - zachorowania okresowe, ogniska epidemiczne

• RSV - Respiratory syncytial virus

• VZV - Varicella-Zoster virus

• Influenza virus

• Wirus odry

ZAPALENIE OSKRZELI

Stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, spowodowany zakażeniem dróg oddechowych, przebiegający z przekrwieniem i złuszczaniem się nabłonka oddechowego oraz powstawaniem wysięku w świetle oskrzeli

OSTRE ZAPALENIE OSKRZELI

• Jest konsekwencją zakażeń GDO

• Ma tendencję do samoistnego ustępowania bez powikłań

• Najczęściej chorują dzieci do 2 lat oraz w wieku 9-15 lat

• Głównie wirusy (u osób z pełną wydolnością oddechową) 90%:

• RSV

• Influenza virus

• Coronavirus

• Rhinovirus

• U dzieci gł RSV i Parainfluenza virus

• Bakterie:

• Haemophilus influenzae niezależnie od wieku 60-80%

• Streptococcus pneumoniae 40-60% w wieku 0-7 lat

• Moraxella catarrhalis

• 30% 0-3 lat

• 60% 8-15 lat

• Mycoplasma pneumoniae

• Chlamydophila pneumoniae

• Flora beztlenowa jamy ustnej

PIERWOTNE ZAPALENIE OSKRZELI U DZIECI

• Bordetella pertussis

• Bordetella parapertussis

• Streptococcus pneumoniae

• Moraxella catarrhalis

• Haemophilus influenzae

PRZEWLEKŁE ZAPALENIE OSKRZELI LUB OSTRE ZAOSTRZENIA PZO

• Osoby narażone:

• z upośledzoną odpornością

• z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP)

• palacze

• powyżej 45 r.ż.

• Haemophilus influenzae

• Streptococcus pneumoniae

• Moraxella catarrhalis

• Pałeczki niefermentujące: Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter spp.

ZAPALENIE OSKRZELIKÓW

• Najczęściej wirusy

• RSV

• Influenzae, Parainfluenzae 1 i 3, Adenoviridae, Enteroviridae, wirus odry

• Rzadziej HMPV (ludzki metapneumowirus)

• Bakterie w przypadku nadkażeń

• Mycoplasma pneumoniae

• Niemowlęta i małe dzieci

• Prawie wszystkie dzieci do ukończenia 2r.ż. przechodzą infekcję RSV, ok. 3% wymaga hospitalizacji

• Do 5 lat po przebyciu zakażenia utrzymuje się nadreaktywność oskrzeli

• Dzieci są w następstwie bardziej podatne na nadkażenia bakteryjne

• U najmłodszych dzieci trudno odróżnić zapalenie oskrzelików od zapalenia płuc!

ZAPALENIA PŁUC

• Zakażenia obejmujące miąższ płuc i przestrzenie powietrzne

• Procesowi zapalnemu towarzyszy wysięk zapalny

• Bakteryjne - ostre, o nagłym początku

• Wirusowe - najczęściej śródmiąższowe

• Grzybicze - najcz. Pneumocystis cariini, jako zakażenie oportunistyczne u chorych na AIDS

• Płatowe

• Odoskrzelowe

• Śródmiąższowe

• Typowe

• Atypowe

ZAPALENIA PŁUC - CZYNNIKI RYZYKA

• Wiek

• Palenie papierosów

• Niedożywienie

• Alkoholizm

• Zaburzenia odporności

• Przewlekłe choroby układu oddechowego (upośledzenie miejscowych mechanizmów obronnych dróg oddechowych, nadmierna produkcja wydzieliny, kolonizacja dróg oddechowych przez bakterie)

• Przewlekłe choroby układu krążenia i choroby neurologiczne

ZAPALENIA PŁUC U DZIECI

• Wirusy - 30-45% zwłaszcza w najmłodszych grupach wiekowych

• Bakterie

• Niemowlęta - 30%

• Dzieci 1-2 lat - 40%

• Dzieci 3-6 lat - 50%

• Dzieci 7-15 lat - 60%

ZAPALENIE PŁUC U NOWORODKÓW

• Wrodzone

• Listeria monocytogenes - listerioza wrodzona

• Treponema pallidum - kiła wrodzona

• Wewnątrzmaciczne i okołoporodowe

• Rodzaj bakterii ściśle związany z kolonizacją pochwy, ujścia cewki moczowej i przewodu pokarmowego (np. Listeria monocytogenes, Streptococcus agalactiae, Escherichia coli, Chlamydia trachomatis, Mycoplasma pneumoniae)

• Mogą być kwalifikowane jako zakażenia szpitalne

• Aspiracyjne zapalenia płuc

PIERWOTNE ZAPALENIE PŁUC U NIEMOWLĄT

• Chlamydia trachomatis

• Mycoplasma pneumoniae - atypowe

• Pneumocystis carinii

• Mycobacterium spp.

PIERWOTNE BAKTERYJNE ZAPALENIE PŁUC U DZIECI

• Streptococcus pneumoniae 20-40%

• Haemophilus influenzae 10-50%

• Staphylococcus aureus

• Streptococcus pyogenes

• Moraxella catarrhalis

• Klebsiella pneumoniae - głównie niemowlęta

• Chlamydophila pneumoniae

ZAPALENIE PŁUC U DOROSŁYCH

• Bakteryjne zazwyczaj są konsekwencją zapalenia oskrzeli

• Typowe

• Płatowe

• Odoskrzelowe

• Atypowe (śródmiąższowe)

PIERWOTNE ATYPOWE (ŚRÓDMIĄŻSZOWE) ZAPALENIE PŁUC

• Chlamydiowe zapalenie płuc - Chlamydophila pneumoniae, Chlamydia trachomatis

• Mikoplazmowe zapalenie płuc - Mycoplasma pneumoniae

• Choroba legionistów - Legionella pneumophila

ZAKAŻENIA SWOISTE DDO

• Gruźlica - Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium bovis

• Listerioza - Listeria monocytogenes

• Mikobakteriozy - Mycobacterium grupa MOTT (Mycobacterium other than tuberculosis)

• Nokardioza - Nocardia asteroides

• Promienica - Actinomyces israelii

• Wąglik (p. płucna) - Bacillus anthracis

• Papuzica - Chlamydia psittaci

• Dżuma (p. płucna) - Yersinia pestis

• Pasterelloza - Pasteurella multocida

• Tularemia - Francisella tularensis

GRUŹLICA PŁUC

• Mycobacterium tuberculosis

• Mycobacterium bovis

• Droga kropelkowa

• Długi okres wylęgania

• Złe warunki socjalno-ekonomiczne i przeludnienie

• Zapadalność wzrasta

• Zapobieganie - szczepienie BCG

GRUŹLICA PŁUC

• Zakażenie pierwotne - zwykle pojedyncze ognisko, zdolność do samoograniczania, zazwyczaj przebiega bezobjawowo

• Zakażenie popierwotne - kaszel, krwioplucie, gorączka, ogólne złe samopoczucie, spadek masy ciała

• rozwój zakażenia pierwotnego - rozsiew przez układ krwionośny i/lub chłonny do narządów (nerki, szpik kostny, mózg, jelita)

• reaktywacja zakażenia utajonego - nawet po 20 latach (spadek odporności)

• Gruźlica prosówkowa - liczne małe gruzełki (ludzie młodzi)

• Leczenie - trudne, trwa kilka miesięcy - konieczna współpraca pacjenta

SZPITALNE ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO

Zajmują pierwszą pozycję w grupie chorych hospitalizowanych w oddziałach intensywnej opieki medycznej (OIOM).

Warunkiem rozwoju procesu zapalnego jest:

• kolonizacja drobnoustrojami potencjalnie patogennymi

• osłabienie mechanizmów obronnych

SZPITALNE ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO

Dominującą postacią jest zapalenie płuc:

• Zapalenie płuc u chorych po zabiegach operacyjnych - gł. na klatce piersiowej, nadbrzuszu, głowie i szyi (zaburzenie odruchu kaszlu)

• Zapalenie płuc u chorych intubowanych oraz sztucznie wentylowanych (respirator może stać się rezerwuarem drobnoustroju)

SZPITALNE ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO

• Staphylococcus aureus (także MRSA)

• Streptococcus pneumoniae

• Haemophilus influenzae

• Moraxella catarrhalis

• Pseudomonas aeruginosa

• Acinetobacter spp.

• Klebsiella pneumoniae

• Escherichia coli

• Legionella pneumophila

• Candida albicans

SZPITALNE ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO

• Poprawa ogólnego stanu chorego celem przywrócenia odruchów obronnych

• Zapobieganie transmisji drobnoustrojów z rezerwuarów środowiskowych

• Właściwa dekontaminacja sprzętu stosowanego do wentylacji płuc

• Właściwe odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych

---